55
54
mannen worden daarna toegepast op geheel andere
zaken. Sparta verworven te hebben was voor Menelaus,
na langdurige ballingschapeen groot voorregt. Sparta
verworven te hebbendat kan ook worden gezegd van
oude lieden, die, na een rusteloos leven, eindelijk een
rustig verblijf hebben gevonden. Wat Sparta voor
Menelaus was, dat is het Oudemannenhuis voor de
grijsaards, die er in zijn opgenomen. Sparta ver
worven ie hebben is alzoo een spreekwoordgelijk
staande met in Kanaan, in het beloofde land geko
men te zijnen daar onder wijnstok en vijgeboom
te zitten. Het geeft rust en genot, na gemis en on
rust, te kennen.
Maar de OudenCicero en anderen gebruikten het
spreekwoord in deszelfs geheel: gij hebt Sparta ver
kregen strek het tot sieraadin anderen zin. Zij stel
den zich daarbij Menelaus voor, niet alleen in het
rustig bezit van Sparta, maar ook als koning van Sparta,
en als zoodanig vecpligt om voor het welzijn zijns volks
te waken. In dien zin droegen zij het over op iederen
gewenschten stand en elke vurig begeerde betrekking,
waarvan het bezit dringen moet tot dankbaarheid, te
vredenheid trouw en ijver. Oudemannengij hebt
Sparta verkregen: weest sieraden van uw gesticht! Re
genten strekt bij voortduring hel Sparta tot eerhet
welk gij verkregen hebtLaat ieder zijnen standals
zijn Sparta, opluisteren. Laat niet het ambt den man,
maar de man het ambt versieren. En mogt geheel Gouda
het Sparta zijn, dat wij daarom bewonen, om het te be
wonen naar pligt en geweten. M A G V
hebben, doch zonder die te kunnen beantwoorden. Wel
begreep men, dat Spartam nacti een spreekwoordelijk
opschrift zijn moest, maar hoe het hier te pas komt,
begreep men niet. Het zal mijnen Stadgenooten dan niet
onaangenaam zijndaarvan in hun Jaarboekje de uitleg
ging te vinden. En die uitlegging aan den grooten
Erasmus schuldig te zijn, is voor eenen inwoner van
Gouda eenc niet zeer moeijelijke bekentenis. Hij toch
heeft de spreukwaaruit het opschrift is ontleendin
haar geheel verklaard. c-
Plutarchus dan heeft in zijn geschrift over de welge
moedheid als eene spreuk van Solon, den wetgever van
Athene, de woorden aangehaald gij hebt Sparta verkre
gen, versier het. En uit Euripides, den treurspeldichter,
voert hij deze twee regels aan
Uw deel is Sparta zorg dat gij het wel bestiert.
Mycene is mijn erf.
En die regels, uit een verloren treurspel, leiden ons
tot den oorsprong van het spreekwoord. Agamemnon na
melijk en Menelauslater in den Trojaanschen oorlog
bekend, warenna den dood van hunnen vader Atreus
uit hun vaderland verdreven door hunnen oom Thy estes,
die nu als overweldiger den openstaanden troon be
klommen had. De kinderen van den overleden’ koning
vonden schuilplaats en werden opgevoed eerst in Si-
cyon, daarna in Etolië. Tot volwassene jaren gekomen,
trouwden de beide broeders met de dochters van den
Spartaanschen koning Tyndarus. De vrouw van Aga
memnon was Clytemnestra; die van Menelaus was de
bekende Helena. Door hunnen schoonvader geholpen
werd de overweldiger Thyestes overwonnen, en Aga
memnon op den vaderlijken troon te Mycene geplaatst,
terwijl Menelaus zijnen schoonvader in Sparta opvolgde.
Nu zal Agamemnon tot Menelaus gezegd hebben: gij hebt
Sparta verworvenstrek hel tot eere. Mycene is mijn rijk.
Wij zijn evenwel nog verre van ons Oudemannen
huis verwijderd. Maar de gezegden van beroemde
