r-COLLECTOJ
DORPSKRANT
VERDIEPT IN DE GESCHIEDENIS
DORPSHUIS SWANLA
geboorte- en
huwelijkskaarten
pagina 6
opgravingen
Veel is er al over de geschiedenis
van Zevenhuizen geschreven,
maar van de prehistorie tot halver
wege de middeleeuwen is er wei
nig bekend van Zevenhuizen, wel
van de directe omgeving. "Bij het
uitdiepen van de kanovijver in de
Bleiswijkse Zoom heeft men des
tijds op een paar meter diepte een
platte fuik gevonden van wilgete
nen. Deze dateert van ver voor
onze jaartelling. In Bergschen-
hoek heeft men speerpunten ge
vonden, die ook al duizenden jaren
oud moeten zijn. Vermoedelijk zijn
ze gebruikt als 'otterspeer', door
'ottervangers', maar door de eeu
wen heen heeft deze speer vrijwel
hetzelfde uiterlijk gehouden. Op
schilderijen van oude meesters
met ijstaferelen, zie je weieens
mensen bezig met een otterspeer
bij een gat in het ijs. In het verleden
moeter er langs en in de Rotte veel
otters geleefd hebben wat ook te
rug te vinden is in veel Zevenhui-
zense namen: Den Otter, Otte-
speer, Ottevanaer enz. Jammer
dat er zoveel jacnt op deze beesten
is gemaakt in de loop der eeuwen
wegens schade aan de"visstand en
voor het bont. Daardoor kannen
de muskusratten nu welig tieren".
Terugkerend tot de prehistorie
merkt v.d. Berg op, dat er in Hol
land, rond 10.000 v. C. een veel
kouder klimaat heerste. Omdat de
Noordzee er nog niet was, had
men niet te kampen met hoge wa
terstanden en was Nederland heel
anders. Door de smelting van het
Poolijs, een paar duizend jaar
later, ontstond de Noordzee, die
tot dan toe een toendra-vlakte
was. De opbouw van het land
schap is vanaf die tijd begonnen:
het veenpakket ontstond. Om de
cursisten en de zesde klassers, die
tegelijkertijd onder schooltijd de
zelfde geschiedenislessen van
'hun meester' kregen, een inzicht
te geven over de bodemgesteld
heid en de grondsoorten, verza
melden enkele leerlingen wat
grondsoorten. In een doorzichtige
plastic koker was het bodempro
fiel goed te zien.
water
namen
vogels
v.d. duyn
De Van der Duyns hadden een
kasteel dat stond daar waar nu de
Van der Duynlaan en de Boslaan
liggen. De inkomsten van deze
ommuurde boererij blijken ge
deeltelijk te heben bestaan uit
verkoop van hout en eieren van
aalscholvers en lepelaars. De ver
koop van deze toen als lekkernij
bekend staande eieren, vond na
tuurlijk alleen in de broedtijd
plaats. Een bekende Nederlander,
één van het driemanschap dat de
weg bereidde voor koning Willem I
in 1813 heeft ooit eens gezegd dat
op dit landgoed zijn vrouw is gebo
ren. IN die tijd (19e eeuw) was er
weinig of niets meer over van de
bezittingen van de fam. v.d. Duyn
te Zevenhuizen. De uitspraak van
v.d. Duyn v. Maasdam staat geno
teerd in het aardrijkskundige
woordenboek van v.d. Aa. Letter
lijk staat er: "het huys kan mijn
zelfs zeer wel heugen datter nog
stond. Mijn vrouw is erop geboren
en mijn vrouws vader Jan Muis
heeft het aflaten breken. Er is niets
meer van over dan de werf. Die
komt mij nog in eigendom toe". In
1731 werd het slot omschreven als
een 'oud vervallen huis met koe-
schuur, 2 hooibargen en 2 schu
ren. Ene Stolksman was gebruiker.
Van de oorspronkelijke 11 mor
gen land was er nog maar 7 mor
gen over, vertelde Stolksman (arti
kel Kuysten). Een morgen is onge
veerd driekwart hectare. De totale
oppervlakte bedroeg destijds 11
morgen, in de vroegere middel
eeuwen nog véél grofér. Aan de
V.d. Duyn's herinnert nog een
steen in de zijgeval van het post
kantoor. Dat verreesin 1963, op de
plaats waar de 'oude mannenhui
zen' stonden. De oorspronkelijke
oudemannenhuizen werden in de
16e eeuw door de fam. V.d. Duyn
geschonken. Gelijk met de kerk en
het schoolmeesterhuis brandden
ze echter in 1699 tot de grond toe
af. Later werden ze herbouwd. Dat
de V.d. Duyn's nogal invloedrijk
waren blijkt uit de straffen, die op
hun verzoek (in de 16e eeuw) door
o.a. landsheer Karei de Vijfde toe
gestaan werden. Dat was b.v. een
hand afhakken van een veroor
deelde stroper.
kermis
de vierschaar
godsdiensttwisten
Ooit was de kerk van de vrijz. herv.
een Remonstrante kerk. Ver voor
de Franse tijd werden Remon
stranten soms zelf onthoofd (b.v.
in de tijd van Prins Maurits). Deze
godsdienst werd te vrijzinnig ge
vonden. Alle Remonstrante kerken
platen en kaarten
oorlogsverhaal
storm ramp-rwatersnood
concours hippique
Hilariteit borrelde op bij de aanwe
zigen bij het aanschouwen van de
dikke burgemeester Klinkhamer
die voorafgegaan door het fanfa
recorps, zich met vrouw naar het
Zuideinde liet rijden, in een koets.
Op het land van Vente vonden hier
voor de oorlog (1936?) wedstrij.-
den plaats van De Eendrachtrui-
ters, wat een heel bijzondere
manifestaie werd.
oud verlaat zootje vis?
Voorlopig geplande bijzondere activiteiten
in 1984 in dorpshuis Swanla
Na de cursus over de geschiedenis van Zevenhuizen vindt met de
cursusleider A. v.d. Berg nog een gesprek plaats bij hem thuis aan de
Lente. Vrijwel zijn gehele vrije woensdagmiddag wordt hieraan besteed.
Vindt hij dat niet jammer? "Nee hoor", antwoordt hij opgewekt "ik heb de
cursus ontzettend leuk gevonden en heb er zelf ook veel van geleerd.
Vooral de reacties van de cursisten waren enorm leuk. Sommigen wisten
van bepaalde, nog deze eeuw gebeurde voorvallen, veel meer dan ik en
konden daardoor in details treden. Van zulke reacties genoot ik, ook van
herkenningen op oude foto's, die als dia's werden geprojecteerd".
het smalle slootje aan de noordzij
de van het Korenmolengat. Waar
schijnlijk is deze vaart door boe
ren, door het moeras gegraven.
Waar dat koren vandaan kwam in
de nadagen van de vervening, is
niet helemaal duidelijk, misschien
wel van veraf, omdat de Zevenhui-
zense boeren zich handenwar-
mend verheugden over de op
brengst van de turf, die uit hun
'land (water) was gevist. De boe
ren langs het Noord- en Zuideinde
(vroeger tiendwegen) konden op
hun weggegraven land niet veel
meer verbouwen. De Zuidpias be
reikte door het afsteken van turf
een diepte van 2.70 m. Spoedig
dacht men aan droogmaken, wat
gebeuren kon toen er financiers
gevonden waren. Meestal kregen
zij hun geïnvesteerde geld weer
terug door verkoop van land. De
Tweemanspolder (vroeger de Cat-
gespolder) kwam in 1734 droog.
De Eendragtspolder (voorheen de
Zwanlasschepolder) in 1760. Om
de polders droog te malen moes
ten er eerst molens worden ge
bouwd. Vrijwel altijd viergangen
met getrapte bemaling (drie plus
één). Volgens het bekende boekje
van Verheul moeten er in Zeven
huizen vele molens hebben ge
staan. In de 18e eeuw zelfs 13
langs de Hennipsloot. Door een
dijkbreuk is de Eendragtspolder
ooit weer eens ondergelopen. De
Zuidplaspolder kwam veel later
droog, nl. in 1841 en de Alexander
in 1874. Ooit schijnt de Rotte aan
de Bleiswijkse kant weieens leeg
gelopen te zijn. De sluizen aan het
eind van de Rotte, nabij de Hoog
straat, zijn toen zwaar gestut met
balken, de druk va de buitenzijde
was groot door het water, terwijl
aan de binnenzijde geen water
meer was. Hadden de sluizen het
niet gehouden dan was Zuid-Hol
land (na de drooglegging) weer
voor een groot deel onder water
gelopen.
De cursusavonden verliepen, juist
door de reacties in een ontspan
nen sfeer. Omdat Adriaan v.d.
Berg een luisterend oor toonde en
geen pretenties had 'alles te weten'
verliepen de avonden bijzonder
geanimeerd. De meeste avonden
was het al elf uur geweest voordat
men er erg in had. Aan die sfeer
werd nog eens een extra tintje ge
geven in de koffiepauze, als me
vrouw v.d. Berg heerlijke zelfge
bakken cake presenteerde. Ook
op de woensdagmiddag van ons
gesprek komt de geur van versge
bakken cake ons al tegemoet en bij
een kopje thee, laten we ons dat
goed smaken.
Hier in de omgeving moeten tot ca.
300 n. Chr., na het ontstaan van de
Noordzee, vissers hebben ge
woond. Na die tijd liep Zuid-Hof
land onder water. Eén en ander
was het gevolg van het rijzen van
het zeeniveau door een periodieke
snellere smelting van het ijs op de
Pool. Tot ongeveer 1000 na Chr.
was Zuid-Holland onbewoonbaar.
Nadien werd het weer bewoon
baar, doordat het zeeniveau gesta
biliseerd was en er hoogveen werd
gevormd, door afgestorven plan
tenresten, van moerasbossen.
Hoogveen vormde zich ook waar
de elzenbossen door de boeren
waren gekapt, want daar kregen
snelle veenvormers als riet en
zegge een kans. Voor die moeras
bossen behoefden de pachtboe
ren geen 'tienden' te betalen. Men
kon er achter de 'tiendweg' vrij z'n
varkens in rond laten lopen. Toen
het bos verdween, was er ook geen
energiebron meer en moest men
wat anders bedenken. Hoogveen
bleek afgestoken te kunnen wor
den en een prima brandstof te zijn.
En zo werd er ca. 1400 een begin
gemaakt met het turfsteken. Zo is
er in de polders heel wat turf weg
gestoken, wat aanvankelijk weer
aangroeide, maar doordat na 1500
ook het veen beneden het water
peil opgebeugels werd, liep hier
alles in de buurt onder water en
ontstonden er grote plassen. Bier
brouwerijen, aardewerkfabriekjes
en jeneverstokerijen in de steden
konden heel wat turf aan, Zo kwam
er veel land in Zuid-Holland onder
water en lag de eerste nederzet
ting 'Zevenhuizen' aan de Rotte,
helemaal geïsoleerd bij het Koren
molengat. Door water gescheiden
van het huidige dorp. Om dat
korenmolen aan de Rotte te berei
ken kon men door een vaart naar
In één van de lessen van de heer
v.d. Berg werden namen ontleed.
Moerkapelle betekent: kapel in het
moeras. Ommoord (om oude)
oude moor of moeras. Moordrecht
is ook in moeras ontstaan, een
drecht was een doorwaadbare
plaats. Utrecht was in de Romein
se tijd al een oversteekplaats voor
Romeinen, het lag toen nog aan de
Oude Rijn. 'trecht' moet toen een
veer geweest zijn. Zo ook Maas
tricht. De Zijde (in Zevenhuizen)
betekent in het oud-Nederland:
iets wat lang en uitgestrekt is. De
Hennipsloot was een lange rechte
sloot waarlangs hennep geteeld
werd. De naam Catgespolder kan
twee verklaringen hebben: nl. van
keten of katen.datzijn eenvoudige
huisjes waar turfstekers in woon
den b.v. Ketensedijk. De tweede
verklaring is volgens de heer v.d.
Berg een natuurnaam. In deze om
geving kom je in de natuur veel el
zen tegen; 'katjesdragers'. In het
verleden hebben er honderden ge
staan, hele bossen, bloeiende bo
men in heel Zuid-Holland. Het Ze-
venhuizense bos, waar het land
goed v.d. Duyn in lag, was een
overblijfsel van al het bos dat Zuid-
Holland vroeger bedekte. Aan de
hand van kaarte van Schieland van
1611, getekend door ene Floris
Balthasar, die v.d. Berg ooit eens
van z'n vrouw kreeg, verklaart hij
de naam 'Zwanlassche polder".
"Kijk", wijst hij op de kaart "De
Rotte met de Rottedijk lijkt net de
hals van een zwaan. Zo is in Rotter
dam ook de straatnaam 'Zwaans
hals' ontstaan. De naam Wollefop-
penweg komt van "Wolphaerts-
koop". Wolphaert is een v.d. Duyn
geweest. In een artikel van de heer
Kuysten staat vermeld dat er in de
15e eeuw ene Wolphaert v.d. Duyn
aan de Wollefoppenweg land had,
dat land kreeg hij na 'koop'. Dat
'koop' komt je ook tegen in
Boskoop, Nieuwkoop, Willeskop
enz.
Over vogels werd er ook in de les
gesproken. "Nabij de Wollefoppen
weg (waar nu de nieuwe Rotter
damse wijk De Zevenkamp in wor
ding is) leefde een lepelaarskolo
nie, die oorspronkelijk in het Ze-
venhuizense bos leefde rond het
landgoed v.d. Duyn. Op de legka-
des in deze plas leefde ook een
grote aalscholverkolonie. Die leg-
kades waren over van de turfsteke-
rij en tref je ook aan in de Reeu-
wijkse plassen en andere. 40% van
Zuid-Holland was in de tijd van de
turfstekerij (16e en 17e eeuw)
water geworden. Soms braken de
dunne dijkjes van veen door een
smolten twee plassen ineen. Dat
kon gebeuren bij zuid- of noord
westerstorm. Ook in de Zuidpias
lagen allemaal legkades. Soms
stonden er boerderijen op die ook
in het water gleden als zo'n dijk
doorbrak. Begrijpelijk dat men
weieens voor de Dorpsstraat ge
vreesd heeft en het op dezelfde
hoogte gelegen Zevenhuizer bos.
De Zevenhuizense gemeenschap
heeft door de eeuwen heen de ker
mis als een geweldig feest be
schouwd. Dan gebeurden er ook
tal van ongeregeldheden, omdat
de gemeenschap (in 15 a '1600)
nog als los zand aan elkaar hing.
Dat kwam omdat de turfstekers
van heinde en verre kwamen. Veel
turfstekers die hier bleven hangen
leefden er maar op los. Mijn en dijn
was nauwelijks verschillend. In het
Zevenhuizense bos werd naar
lievelust gestroopt. Vechten was
een sport, waarbij weieens onge
lukken vielen. Gelukkig grepen
schout en schepenen nogal eens
in en moest er recht worden ge
sproken.
In Hof van Holland kwam de Vier
schaar bijeen. De schout en drie
bijzitters. Dat gebeurde tot de
Franse tijd (ca. 1800). Enkele zgn.
'Vierschaarboeken' zijn bewaard
gebleven. Geschiedschrijver (wij
len) de heer C. Kuysten heeft er
destijds in de Goudsche Courant,
tal van artikelen aan gewijd. Eens
per maand kwam de Vierschaar
bijeen. Alle rechtszaken werden
voor de schout gebracht. Zo waren
er mensen die hun doktersreke
ning niet konden betalen, en was
er een vrouw die de buurvrouw
met een pan op het hoofd had ge
slagen. De buurvrouw moest toen
twee maanden op bed blijven en
de daderes moest voor de schade
hiervan opdraaien. Ook scheidin
gen kwamen toen al voor. Op zon
dagmorgen werd onder klokgelui,
bij het uitgaan van de kerk afge
roepen wie er ging scheiden. Na
mens de echtgenoot werd dan me
degedeeld dat hij niet meer voor
schulden of aankopen van zijn ex-
vrouw op wilde draaien, zodat le
veranciers gewaarschuwd waren.
In de Vierschaarboeken kwam
veelvuldig de naam 'Bontenbal'
voor, zodat het een echte oude
Zevenhuizense naam is. Enkele
Bontebals brachten het tot schout,
anderen tot schepen of secretaris.
hadden een 'schuilkerk', zo hield
die gemeente van Zevenhuizen
zich ook schuil tijdens samenkom
sten. Een Zevenhuizenaar, ook
een Bontenbal, is weieens terecht
gesteld. Ooit is een Zevenhuizen
se Remonstrante dominee na rel
len gevlucht naar Moordrecht.
Remonstranten waren eigenlijk
vogelvrije mensen, die bij tijd en
wijle om hun godsdienst gepest en
getreiterd weden. In 1867 werd het
kerkgebouw van de Remonstran
ten in de Dorpsstraat herbouwd.
Erg mooi kan de heer Schudde-
beurs vertellen over de polders
rond Zevenhuizen. Dat deed hij
ook op de tweede cursusavond,
waar bij drie kwart van de avond
vulde met films, platen en kaarten
van de polders. Natuurlijk kwam
ook het turfsteken, waardoor af
braak van het landschap werd ver
oorzaakt als het onder de grond
waterspiegel ging, ter sprake.
Schuddebeurs vertelde dat de
Zwanlassche polder (Eendragts
polder) tussen 1600 en 1700moetr
zijn weggestoken. Ook de droog
legging werd uitgebreid behan
deld. Van nabij maakte hij het pol-
deronderhoud mee van de Zuid
plaspolder, sloten ophalen, kade
onderhoud, graven. Over de pol
derwerkers die stapels boterham
men met spek verorberden. Ge
deeltes van de prachtig droogge
malen polders rondom ons zijn in
het laatste oorlogsjaar van 1945,
moedwillig onder water gebracht,
op beval van de bezetters. Eén en
ander in verband met een waterli
nie die van Amsterdam via Zeven
huizen naar Rotterdam liep.
In de oorlogsjaren stortten er ver
scheidene vliegtuigen in de regio
neer. Deze gebeurtenissen wer
den aan de hand van dia's bespro
ken. Eén van de aanwezigen her
kende haar ouderlijk huis op de
dia. Uitgebreid werd door de heer
v.d. Berg ingegaan op de situatie
in Zevenhuizen met de verbindin
gen naar elders. Ook de functie
van het jachthuis, waarin verzets
mensen en onderduikers zich
schuilhielden. Aan de hand van
het boek 'de dag dat het manna
viel' van de Zoetermeerder v.d.
Zwan, schetste hij de gebeurtenis
sen.
De watersnood in 1953 werd ook
uitvoering door hem belicht op de
laatste avond. Het gevaar dat er
ook voor Zevenhuizen heeft be
staan, daar in Nieuwerkerk de
Groenedijk was doorgebroken.
Dank zij de moed van een schipper
die zijn schip in de dijk voer, is
waarschijnlijk een dijkdoorbraak
voorkomen. Dia's illustreerden
ook dit bloemrijke verhaal van de
'meesterverteller'.
Ooit gehoord van ae naam
"Zootjes Vis?". Dat is de naam van
Oud Verlaat geweest. De heer v.d.
Berg stelt: "Verlaat was een sluis.
Bij Oud Verlaat moet vroeger een
sluis hebben gelegen. In die sluis
zat veel vis wat dus aangeduid ge
weest kan zijn met zootje vis.
Zeker is dat er na 1611 een neder
zetting was op de plaats van Oud
Verlaat die 'zootge vis' heette.
Verderop was nog een hoek met
veen, die veenhoek of kikkershoek
genaamd was. Dat is nu de Vijfhui
zen. Passerende turfschippers
kochten zootjes vis van de pacht-
visser. Sommige dijkgraven (of
polderheren) verpachtten maar
wat graag het visrecht in de slui
zen aan vissers. Ze kregen daar
flink geld voor, omdat er zich in dat
zuurstofrijke water van die sluizen,
veel vis bevond. Vaak werden er
sluizen aangelegd waar ze hele
maal niet nodig waren. Dat ver
zwakte de dijk, waarvoor later
strenge straffen werden inge
voerd.
(wijzigingen voorbehouden)
5 maart: schaaktoernooi (schaak
club evenementencomm.); 5
6 maart: schaaktournooi voor de
jeugd; 10 maart: zaalvoetbaltour-
nooi dorpshuis (evenementen
comm.); 10 maart: soos 1216; 14
maart: modeshow Fashion Flair;
16 maart: filmavond, filmclub Ze
venhuizen; 24 maart: wedstrijden
O.S.S. in sportzaal; 24 maart: To
neelgroep Spektakel met Mexico,
o Mexico; 31 maart: soos 1216; 7
april: uitvoering Kleine Trompet
ter m.m.v. Volendams Operakoor;
20 april: open bridgedrive (eve-
nementencom.); 21 april: soos
1216; 11 mei: blokfluit uitvoering
(Zeven Muzen); 18mei: Open brid
gedrive (evenementencom.); 25
mei: filmavond filmclub Zevenhui
zen; 2 juni: jubileum feestavond
ZTTC; 4 juni: soos 1216; 22 juni:
afscheidsavond Nessevliet; 23 juni
soos 1216; 11 juli: dorpshuis we
gens vakantie gesloten; 13 augus
tus: dorpshuis weer open, alle ge
bruikers weer welkom; 22 septem
ber: jubileum bridgetournooi-
bridgeclub (sportzaal); 27septem
ber: 1e avond lustrumfeest dorps
huis Swanla 10 jaar; 28 septem
ber: 2eavond lustrumfeest; 29sep
tember: hele dag feest wegens het
10-jarig bestaan; 7 november: to
neeluitvoering John Lantings the
ater van de Lach; 17 november:
Propaganda feestavond Volks On
derwijs; 26 december t/m 29 de
cember: te reserveren voor diverse
sporttournooien.
O
Exclusiv
drukkerij elgersma
dorpsstraat 62
01802-2289.
(met gratis
verrassingspakket!)
