MOLENS EN GEMALEN:
RECREATIE VERWEIJ
DORPSKRANT
HERTOG MOLENBOUW
Recreatie
VERWEIJ
Grote sortering parket bij:
Schouten Teekens Parket
llflÉl
een begrip op het gebied van waterbeheersing
wipwatermolen
We kwamen dit bedrijf naar aanlei
ding van molendag op het spoor
door de fraaie op schaal nage
bouwde wipwatermolen, die ach
ter zijn woning en voor de fabriek
aan de Julianastraat in Moerkapel
le staat. Een juweeltje, dat onlangs
op z'n voetstuk werd geplaatst,
omdat de molen (met de nodige
eerbied) in de werkplaats in de
weg stond.
werking van de
wipwatermolen
De wipwatermolen heeft een rela
tief kleine pyramide-vormige romp
en een grote kop. Dit in tegenstel
ling tot b.v. de Molenviergang van
Zevenhuizen. Deze molens heb
ben een grote romp en een naar
verhouding kleine kop. In alle ge
vallen zijn de 'koppen' draaibaar.
De molen is een authentieke wip
watermolen; niet alleen qua vorm
geving en werking, maar ook in
uiterlijk. Hij lijkt veel op de "Bon-
Répas-molen" in Schoonhoven,
terwijl de molen uit de Weipoort bij
Zoeterwoude er ook wat van weg
heeft" vindt de heer Hertog. "Het
totale bouwwerk is 15 meter hoog
(met de voet meegerekend); zon
der die voet, dus de eigenlijk mo
len, is 10 meter hoog. De vlucht is
9.60 meter, de ashoogte boven de
grond is 10 meter.
hoe een bedrijf
reilde en zeilde
"M'n vader had er eigenlijk hele
maal geen opleiding voor genoten,
maar het restaureren van molens
ging hem goed af. Aanvankelijk
was hij begonnen als timmerman
bouwer, van o.a. enkele boeren
hoeves, zoals de Hasselthoeve.
Voor het metselwerk huurde hij
een metselaar en het houtwerk
deed hij zelf. Ook het onderhoud
verzorgde hij. Na z'n huwelijk met
mijn moeder werden dat molens,
en ertussendoor begon hij aan de
vervaardiging van stalen molen
tjes. Dit waren windwatermolen-
tjes, ook nodig voor de waterbe
heersing van de polders. Alhoewel
hij nooit met metaal had omge
gaan, leerde hij het bewerken er
van zichzelf aan. Electrische appa
raten, of een draaibank ontbraken
toen nog. Alles werd met handap
paraten of met hamer en beitel ge
daan. Een boormachine werd ook
met de hand bediend, evenals de
smidse (blaasbalgen). Alleen kon
m'n vader het ai snel niet meer af
en zo kwamen er vier van de vijf
broers van m'n vader, vast of los.
bij hem werken. Het waren harde
werkers, die snel leerden en reuze
handig bleken. Ook m'n oudste
neef Albert Hertog, werkte zo'n 19
jaar in de zaak. Inmiddels is die al
zo'n 25 jaar weg uit de zaak. Uiter
aard kwamen er ook andere mede
werkers in het bedrijf, omdat de
vraag steeg, en het werk arbeidsin
opvolging
Die kennis heeft hij op zijn eigen
manier aan mij doorgegeven. Ik als
enige zoon met drie zussen was ei-
geniijk voorbestemd op vaders op
volger te worden, al werd ik er op
een gegeven moment wel mee o-
vervoerd. Nadat ik m'n MULO op
leiding voltooid had wist is eigen
lijk niet wat ik wilde. Ik werkte wel
thuis in het bedrijf maar zal nog
veel andere dingen in de wereld
die mijn belangstelling hadden,
maar na m'n militaire dienst ben ik
de opvolging serieus op gaan vat
ten en me suf gaan leren. Vier a-
vonden per week en één middag,
drie jaar lang.
diploma's
Zo behaalde ik het'meester diplo
ma' van machinebankwerker, 'ge
zel timmerman' en het toelatings
examen HTS, waarbij ik het gela
ten heb. Vooral technisch tekenen
en ontwerpen ging en gaat mij
goed af. Op 1 januari 1973 heb ik
het bedrijf van m'n vader gekocht.
Van die tijd af ben ik erop uit ge
trokken. Ik moest m'n bedrijf ver
kopen bij de klanten. De water
schappen kenden m'n vader, maar
vonden dat ik eerst maar eens
moest bewijzen dat ik kwalitatief
net zo goed was als m'n vader. Ik
zag die opdrachtgevers denken:
'laat hem eerst maar voor m'n buur
man werken...' Zodoende heb ik er
echt voor leren knokken. Ik ben op
dit moment b.v. verzekerd voor an
derhalf jaar werk. Een goedgevul
de orderportefeuille, maar wie
weet hoe het er over anderhalfjaar
uit zal zien, wat wat is zekerheid in
deze wereld? Naast de boekhou
ding en alle overig administratief
werk doe ik al het tekenwerk zelf
aan het tekenbord,
van tekening tot uitvoering
M'n medewerkers in het bedrijf
gaan vanaf de tekening aan het
werk. Zij maken de constructie.
Gelukkig behoeven ze een hele
boel dingen niet meer met de hand
te doen, omdat daar speciale ma
chines, zoals draaibanken e.d.
voor zijn. Alle gemalen zijn tegen
woordig ook computergestuurd,
iets wat een onderaannemer pro
grammeert. Eigenlijk gaat het er
bij dit soort bedrijf, waar best con-
currentie-strijd met grote broers
geleverd wordt zo aan toe: Je krijgt
na het voeren van acquisitie (vaak
schrifteljk) een aanvraag. Daarna
ga je met een basisontwerp naar
de opdrachtgever, welke meestal
een waterschap betreft. Het basis
ontwerp kan voor een stalen mo
len, een vijzel- of een pompge-
maal zijn. Het waterschap heeft
van tevoren soms een schets ge
maakt hoe het gemaal eruit zou
kunnen komen te zien en te wer
ken. Soms bij wijze van spreken,
op de achterkant van een sigaren-
doosje. Bij het basisontwerp, dat
wij naar aanleiding hiervan ge
maakt hebben, doen wij een calcu
latie (open begroting) en een of
ferte-bestek. Dit om de opdracht
gever zo goed mogelijk te laten
zien wat hij voor zijn geld krijgt.
Wordt dit goedgekeurd dan begint
de eigenlijk opdracht, van een ge
detailleerde en passende tekening
Soms moeten hier en daar kleine
veranderingen, zoals een automa
tische terugslagklep, die in plaats
van rechts, links moet komen".
Na een beknopte technische uit
eenzetting over de werking van
een vijzel- en een pompgemaal
pagina 10
heeft nu z'n najaarsaanbiedingen.
Dat betekent een fikse korting
op CARAVANS en ACCESSOIRES.
Caravans Fendt-Caravelair
Walker vouwwagens met najaarskorting
Walker tenten 15%
Zeer uitgebreid accessoires-programma
Stalling vanaf 25,- de strekkende mtr.
Verhuur
Occassions laag geprijsd
de koffie staat klaar!
Natuur- en Vogel
wacht ROTTA
herfstwandeling
Natuur en vogelwacht Rotta start
op 7 september opnieuw haar
herfstwandelingen. Deze herfst
wandeling vindt plaats in het Lage
Bergse Bos te Bergschenhoek.
Vooral de herfsttrek van vogels,
paddestoelen en vruchten en za
den zullen de onderwerpen zijn die
behandeld worden. Er wordt ge
start om 19.00 uur vanaf Restau
rant De Hoekse Hout, in het Lage
Bergse Bos te Bergschenhoek.
Houdt rekening met het weer! De
wandeling kan gratis meegelopen
worden.
Een moderne showroom, winkel, waarin alle soorten
parket en aanverwante artikelen worden verkocht.
Door jarenlange ervaring kunnen wij u vakkundig
advies geven.
Wij zijn geopend van:
Schouten Teekens
Parket
"In de annalen van Moerkapelle staat de familie Hertog vanaf midden
zeventienhonderd te boek als bedieners van molens, dus molenaars. De
oudste dochter van m 'n jongste oom heeft het allemaal uitgezocht op het
gemeentehuis. M'n vader, ook een Bastiaan Hertog, naar wie ik ver
noemd ben, is in 1929 met het restaureren van molens begonnen"vertelt
Bastiaan Hertog uit de Julianastraat in Moerkapelle.
Wat een spreker is die man! Het wordt een interessant verhaal, waarbij
het niet meevalt om op dezelfde weg te blijven. We raken af en toe uit de
koers, iets wat bij de welbespraakte man kennelijk vaker gebeurt, zonder
dat hij echt de draad kwijt raakt. Vooral ook door zijn enthousiasme,
vanuit liefde voor z'n werk.
(We trokken een uur uit voor dit interview...het werden er ruim twee en
half, die eigenlijk nog veel te kort waren...)
Hij heeft zogezegd 'het hart op de
tong, spaart de kool, noch de geit'
waar het gaat om eerlijkheid
neemt hij 'geen blad voor de mond'
en zegt een ieder 'recht voor z'n
raap' hoe hij erover denkt. Alle
maal beeldspraak die op Bastiaan
Hertog van toepassing is, want
binnen vijf minuten weten we z'n
leeftijd (38 jaar), z'n politieke keus
(V.V.D.), van welke omroepvereni
ging hij lid is (N.C.R.V.) en naar
welke kerk hij gaat (Geref. kerk Ze
venhuizen). Daarbij schroomt hij
niet om vanuit deze situatie - vol
gens sommige mensen - tegen
stellingen (maar volgens hem kan
die combinatie), te getuigen van
z'n geloof, iets wat hij ook deed in
de opname voor de (vrije) lokale
radio(piraat) "Signaal".
Bijna liet hij zich zelfs ontglippen
wat hij voor totaalbedrag aan or
ders in de portefeuille had.
Als je in Moerkapelle vraagt waar
om Bastiaan Hertog bekend is,
dan worden er schouders opge
haald: "waarom?, tja, gewoon, om
dat iedereen hem kent...".
Hij zit niet in het verenigingsleven,
noch is hij actief op het kerkelijk
erf of politiek terrein, al interes
seert hij zich juist in de breedte. Al
zijn energie en tijd zet hij om in zijn
bedrijf, dat zich met de waterbe
heersing bezighoudt en dat in de
ze vorm best uniek genoemd mag
worden. Dat orders krijgt uit alle
delen van het land, voornamelijk
van waterschappen, voor gemalen
pompen en vijzels, ja zelfs tot ver in
het buitenland. Met dat laatste is
hij erg voorzichtig, omdat de afre
kening weieens dubieus kan zijn.
Jammer vindt Bastiaan Hertog het,
dat z'n' vader dit niet meer heeft
kunnen meemaken. "Hij heeft er
vijf jaar aan gewerkt, nadat hij zich
uit de zaak teruggetrokken had.
Het heeft nog eens vijf jaar ge
duurd voor we toestemming van
de gemeente Moerkapelle hadden
om deze molen te plaatsen, geen
ondernemersstimulans! De voet -
een stenen gebouwtje waarin een
trap omhoog.naar de molen voert
is in die vijf jaar maar vast ge
bouwd, omdat we al 50 jaar beton
elementen op het erf hadden ge
maakt. Elke dag keek m'n vader
naar de vergunning uit, maar deze
kwam pas, net nadat hij op 77-jari-
ge leeftijd in 1978, overleden was.
Daardoor ontbrak ons de lust en
het kapitaal, vanwege de verdeling
van de nalatenschap, de molen te
plaatsen, vooral ook omdat hij ter
plaatse nog geschilderd moest
worden. Dat heeft tenslotte onze
oudste neef Albert Hertog voor z'n
rekening genomen.
tensief was. Zo bouwde m'n vader
ook grote sluisdeuren o.a. in de
Westhaven in Gouda. Met een
staartboor maakte hij met de hand
de verbindingsgaten".
Trok uw vader erop uit om orders
aan te trekken? "Aanvankelijk niet,
want hij had geen auto en geen rij
bewijs. Hij adverteerde in het agra
rische blad De Boerderij. Later
ging hij er wel op uit met een taxi
of gebruikte hij de telefoon. Maar
echt aan acquisitie zoals ik dat
doe, kwam hij niet toe. Dat hoefde
toen ook niet. Doordat m'n vader
degelijk werk leverde namen de
orders toe, naast de kleine stalen
windwatermolens die je hier en
daar nog in de polders aantreft, en
die we nog maken (in de werk
plaats zien we er enige klaarliggen
bij de rondleiding) kwamen de e-
lectrische gemaaltjes en die groei
den weer uit tot grotere electrische
oppervlaktewaterbeheersingsin-
stallaties. Tussen z'n veertigste en
vijftigste jaar beleefde m'n vader
de top van z'n bedrijf, met 7 a 8
man personeel. Met een diepte
punt in 1973 tijdens de oliecrisis.
Voor het vervoer van de molens en
onderdelen van de gemalen werd
destijds jarenlang, vanaf de begin
periode, gebruik gemaakt van een
gehuurde vrachtauto met chauf
feur. Na de oorlog werd neef Al-
bert de chauffeur van de leger-
Morris, die direct uit het oorlogs-
materieel, van de Dump werd ge
kocht. Deze werd rood geschil
derd. Van lieverlede werd het hand
materiaal vervangen door machi
nes. Er kwam een draaibank met
een electromotor. Wel levensge
vaarlijk met die grote aandrijfrie-
men. M'n vader was een echte vak
man, die z'n kennis opdeed uit er
varing. Alles kon hij.
(beide water-opvoerwerktuigen)
komt de rondgang door de fabriek.
"Kijk, daar ligt een windwatermo
len en daar zij we bezig met een
pompgemaal. Daar liggen vijzels"
wijst de heer Hertog, op grote bak-
bessten van staal. Z'n vrouw Tine
ke loopt met de jonge van de d '<e
kinderen, mee. Óp een grote sta
len bak staat met koeieletters ge
schreven: 'Ik ken wel janke'; doot
een nieuwe medewerkerk neerge-
kalkt, die het tekening lezen ken
nelijk moeilijk valt. De machines
zwijgen omdat het zaterdag is.
Twee jongemannen ruimen op en
vegen aan.
Maar van maandagmorgen tot vrij
dagavond klinkt hier in de werk
plaats, of beter nog de fabriek, het
geluid van produktie, van een ijve
rig team van 10 medewerkers van
Bastiaan, wiens familienaam, even
als de Ottevangers, geparenteerd
is aan molens. Een bedrijf dat
klinkt als een klok en de gemeen
tenaam van Moerkapelle tot ver
buiten de gemeente, ja tot zelfs in
andere werelddelen toe, uitdraagt
een faam geniet en alszodanig on
misbaar is voor de waterbeheer
sing voor de lage Nederlanden.
U heeft vast weieens de commis
saris van de Koningin op bezoek
gehad? stellen we half vragend, bij
ons afscheid, deels onder de in
druk van de zich hier afspelende
werkzaamheden en deels duizelig
van de vele informatie die we toe
gespeeld kregen.
Hertog schudt ontkennend het
hoofd. "Een profeet is nooit ge
ëerd in eigen omgeving" zegt hij
ietwat somber....
Een stelregel door Bas Hertog be
dacht is: wie denkt wat hij zegt,
zegt nimmer wat hij denkt' "Maar
als er iemand dagelijks tegen zon
digt, dan ben ik dat zelf" glundert
hij.
Rottekade 9
Zevenhuizen
Telefoon 01802-3115
BLEISWIJK - Avond met Piet
Steltman in Sjaloom (Bleiswijk):
Op dinsdag 11 september organi
seert Natuur- en Vogelwacht Rotta
een avond in Sjaloom. Het is de vo
gelwacht gelukt om voor deze
avond een heel bijzondere man
naar Bleiswijk te halen. Het gaat
om de direkteur van het I.V.N. (In
stituut voor Natuurbeschermings
educatie), bekend van het televi
sieprogramma "Ja natuurlijk", nl.
Piet Steltman.
De liefhebbers van het natuurpro
gramma Ja Natuurlijk zullen zich
Piet onmiddellijk voor de geest
kunnen halen met zijn rustige, be
dachtzame en zeer spontane pre
sentatie, waarbij het hem vooral
lijkt te gaan om het 'gewone'- het
alledaagse waar wij "U en ik",
zoals hij veelvuldig pleegt te zeg
gen, te vaak aan voorbij gaan. In
een tijdsbestek van zo'n 10 minu
ten weet hij op overzichtelijke wij
ze fantastisch veel te zeggen op
een manier die je bij blijft. Geen
duizelingwekkende vaart, geen
sneltreininformatie, maar rustig en
bedaard en zeer enthousiast, zo
dat je alles goed kunt verwerken.
Een échte natuurkenner - en -lief
hebber in hart en nieren, dat zie je
zo. Iemand die hart heeft voor al
les wat groeit en bloeit, maar zon
der sentimenteel te worden. Ook
de gevaren die onze natuur be
dreigen worden goed in de gaten
gehouden. Ook daar wordt gede
gen aandacht aan besteed in zijn
(helaas zo korte) televisiepraatje.
Een allrounder dus, die zijn werd
op voortreffelijke wijze weet te
presenteren. Het I.V.N. heeft het
getroffen met zo'n goede leidsman
Er zijn afdelingen van het I.V.N. in
Zoetermeer, Rotterdam en Den
Haag voor een ieder die nadere in
formatie wenst over het doen en
laten van dit instituut. De avond
met als onderwerp "Natuur in ei
gen omgeving" begint om 20.00
uur in de bovenzaal van Sjaloom,
Dorpsstraat 43, Bleiswijk. Niet-le-
den betalen 3,-. leden .gratis.
Dinsdag t/m vrijdag van 10.00-12.00 uur en van 14.00-17.30 uur.
Zaterdag de gehele dag van 10.00-17.00 uur.
Donderdagavond van 19.00-21.00 uur.
Nieuwe Haven 318
2801 EG Gouda
Telefoon 01820-21520
b.g.g. 01827-3907
03488-864
