Wethouders/
verkiezing J
Rijneveld
Verloting
kerstbomen*
verbranding:
Ingewijden weten dat de doopnaam
van Rens Vogelaar, Laurens is. Le
den van de Gereformeerde Gemeen
te herkennen de naam 'Vogelaar' en
knikken. "Ja, hij is de zoon van do
minee Vogelaar".
Minder bekend is het feit dat Rens z'n
overgrootvader ouderling Arie Bac
van de Gereformeerde Gemeente te
Moerkapelle was en zijn betover-
overgrootvader Arie v.d. Spek. Deze
is in 1892 overleden en was een
'oefenaar' (mocht preken red.)
Toen Rens in 1967 geboren werd
was diens vader werkzaam als eindre
dacteur bij een Wageningse uitgever.
In de avonduren studeerde vader
Vogelaar Nederlands en kreeg z'n
bevoegdheid om les te geven in
1967. Dat leverde een verandering
van baan op, hij werd leraar Neder
lands en zo verhuisde het gezin ver
volgens naar Elspeet, Harderwijk en
naar Mijdrecht. Na drie verhuizingen
binnen twee jaar brak een rustiger tijd
aan. In Mijdrecht woonde het gezin
van 1968 tot 1977. Intussen was
vader al voor predikant gaan stude
ren aan de 'eigen' Theologische
School van de Geref.Gemeente in
Rotterdam. Van 1977 tot juli 1981
was vader Vogelaar predikant te
Genemuiden en vervolgens van
1981 tot 1984 predikant van de
Gereformeerde Gemeente te Bent
huizen. Inmiddels bestond het gezin
uit zeven kinderen. Toen ds. Voge
laar een beroep naar de zusterge-
meente in Canada (The Netherlands
Ref. Congregations) kreeg, emi
greerde het gezin. Rens kwam in
september 1987 terug naar Neder
land om z'n onderwijzersbevoegd
heid aan de Pabo "De Driestar" te
gaan halen. Door z'n Canadese uni
versitaire jaar mocht hij het eerste
jaar overslaan. Na opgevangen te
zijn door de familie Van Waay lag hij
twee jaar bij het gezin J. Verheul,
diaken van de Geref.Gemeente, in
de kost, totdat hij plaats moest ma
ken na gezinsuitbreiding. Het laatste
jaar genoot hij onderdak bij mevrouw
Moerman-Leune en vertrok, na
aanvaarding van zijn functie als
journalist (in plaats van leerkracht)
woonde hij tijdelijk in Teuge en is
thans in Elspeet woonachtig. Of
Rens inmiddels koken kan, is nog
niet bewezen, want ook nu weer
smaakt hij de geneugten van ander
mans kookkunst
In de Pabo-periode is het idee om een
boek over de ontstaansgeschiedenis
van de Gereformeerde Gemeente te
schrijven geboren en kreeg het ge
stalte.
Waar is het notulenboek van
1842-1900??
Het is frappant dat zowel Rens als de
kerkeraad van de Gereformeerde
Gemeente van Benthuizen hetzelfde
idee hadden. Dat de persoon die het
boek zou gaan schrijven een grote
belangstelling heeft voor "zijn kerk
en met name de kerkgeschiedenis,
was mooi meegenomen, want was
het niet zo geweest dan was het
eindprodukt waarschijnlijk minder
gedetailleerd geweest. Juist die de-
Daamaast heb ik veel bezoekjes afge
legd. Veel ouderen bezocht die zich
nog feiten en gebeurtenissen herin
nerden vanaf ca. 1900".
Rens benadrukt dat hij zoveel moge
lijk getracht heeft de authenticiteit
van alle gebeurtenissen na te
checken. Al waren de details verschil
lend, de clou van het verhaal klopte.
"Soms werd er maar één regeltje in
de notulen gezet over een organist of
de kosten ergens van, net als de
bevindelijkheden in het geloofsleven
van de ambtsdragers summier wer
den belicht. Wij noemen dat 'uitred
dingen'. Arie v.d. Knijff heeft heel
veel kunnen vertellen uit overleve
ring. Hij is de zoon van een vroegere
ouderling. Het verhaal van tuinman
Eggink, die stiekem aardbeien in z'n
hoge hoed deed en deze vervolgens
op z'n hoofd zette, is een verhaal dat
bekend is uit overlevering. Ik heb het
bevolkingsregister erop na geslagen
of er in die periode inderdaad een
tuinman Eggink leefde. Dat klopte,
dus kan het verhaal ook juist zijn".
Wie het boek niet gelezen heeft:
Ds. Ledeboer, predikant van de Her
vormde Gemeente te Benthuizen,
die 150 jaar geleden de Hervormde
kerk uitgezet werd en de Gerefor
meerde Gemeente stichtte, betrapte
Eggink op bovengenoemde hande-
ling.
Hij stond voor het venster en nodigde
de tuinman op de maaltijd. Omdat
deze met een gebed voorafging
moest de tuinman z'n hoge hoed wel
afnemen. Gevolg: de aardbeien rol
den door de keuken en de diefstal
kwam aan het licht.
"Zulke^voorvallen waren typerend
voor ds. Ledeboer, een man die een
voud liefhad. Niet wettisch was, maar
opschik verafschuwde. Een dopeling
met een doopjurk met strikjes en
franjes was dan ook taboe.
Een verhaal wat zeker gebeurd is en
grote indruk op menigeen maakte is
de brand bij ouderling Jac. v.d. Knijff
te Benthorn. Hij was, zoals wij dat
aan 't werk gegaan.
De eerste notulen die ondertekend
werden door ds. Ledeboer dateren
van 15-6-1842. Deze zijn vermoe
delijk ook door hem geschreven. Er
waren weinig mensen die een oplei
ding hadden genoten. De leden van
de Gereformeerde Gemeente te
Benthuizen bestond vrijwel geheel
uit arbeiders. In Moerkapelle was het
juist andersom, daar waren het juist
de toeren die uit de Hervormde kerk
naar de Gereformeerde Gemeente
overgingen.
De gemeente van Moerkapelle was
dan ook veel rijker. In 1875 heeft de
diaconie van Moerkapelle hulp ver
leend aan de diaconie van Benthui
zen.
Benthuizen is niet de eerste gemeen
te geweest. Hazerswoude was waar
schijnlijk al eerder, in 1836, gesticht.
Zoetermeer werd een afdeling van
Benthuizen, net zoals Bleiswijk en
Moerkapelle. Heel veel later zijn die
van Hazerswoude en Zoetermeer de
Gereformeerde kerk geworden.
(Zoetermeer kreeg pas in 1923 een
Gereformeerde Gemeente)
Hazerswoude keerde zich af van de
Gereformeerde Gemeente omdat er
een antinomiaanse oefenaar kwam
preken die zei dat het niet nodig was
de geboden des Heren te houden,
éne Woutherus Bekker. Uit overle
vering vertelde de heer A. v.d. Knijff
dat ds. Ledeboer hier veel verdriet
vah had. Enkele gemeenten zijn he
laas heel andere richtingen uitge
gaan.
150 jaar geleden was de Hervormde
Gemeente Benthuizen heel anders
dan thans. Er was een totale leervrij-
heid in de gehele Ned. Hervormde
kerk. Toen ds. Ledeboer verander
de, een rechtzinnig predikant werd
en van zijn bekering getuigde, wer
den hem de eerste twee jaar geen
beperkingen opgelegd. Overigens
heeft dit nooit tot een strafprocedure
geleid, maar is de aanleiding tot twist
de benoeming van ambtsdragers ge
weest. Landelijk was het namelijk zo
dat de leider van de Hervormde kerk
koning Willem I was. Kerkelijke be
sturen werden van hogerhand wetten
opgelegd, niet van onderaf. Er was
vrijheid om te preken, maar bij ver
kiezing van ambtsdragers was die
vrijheid er niet. Ds. Ledeboer vond
dat een ambtsdrager een geschikt
persoon moest zijn. In oude kerke-
raadsnotulen stond dat de buurt
schappen Hoogeveen en Benthorn
in de kerkeraad vertegenwoordigd
moesten zijn.
Via een protestbrief die naar de clas
sis in Leiden gestuurd werd door
bewoners van Hoogeveen, onder
vond ds. Ledeboer dat hij de kerkelij
ke besturen door dik en door dun
moest gehoorzamen. Prompt ging
deze de kerkregels uit 1816 bestude
ren. Ds. Ledeboer voelde dat hij niet
moest toegeven. In 1951 zijn deze
'kerkregels' van de Hervormde kerk
trouwens gewijzigd. Ze waren zgn.
gebaseerd op vrede en verdraag
zaamheid...
Omdat het door Koning Willem I
verboden was om een andere kerk
dan de Hervormde in stand te hou
den, werd de nieuwe gemeente, tel
kens wanneer er samenkomsten ge
houden werden, lastiggevallen. Tij
dens iedere dienst werd er een proces
verbaal opgemaakt vaak kwam de
burgemeester in eigen persoon met
de veldwachter mee. Het heeft zelfs
geresulteerd in een gevangenschap
van ds. Ledeboer van 19 maanden.
De processen verbaal kwamen o.a.
omdat men in de Hervormde kerk
(waar 2/3 van de leden de kerk was
uitgegaan) zgn. werd gestoord door
de diensten in de woning van ds.
ledeboer, tegenover de Hervormde
kerk, hetgeen niet waar was.
Een aantal Hervormde kerkleden
verzette zich fel tegen ds. Ledeboer.
Anderen, die het aanvankelijk eens
waren met ds. Ledeboer, bedachten
zich omdat zij pachtboer waren en
het zich achter hem scharen kon
betekenen dat zij door de landheer
van hun boerderij zouden worden
gezet. Onder hen twee diakenen".
dbor
der 1
dersi
niet gefotografeerd worden, rfLde
bang voor verering, welk voorbeeM,^
gevolgd werd door de ambtsdrager®
(waaraan toch niet geheel is ontkcl
men, want de nagedachtenis v®-{,-(
ds.Ledeboer word door sommige®^.-
nog zeer levend gehouden red.) ru
Gelukkig konden er nog wel fotclj^
achterhaald worden, zoals cent
ouderling Jac. v.d. Knijff en van i dteSl
P. van Dijke, de tweede Ledebo®
riaanse predikant die in 1851 beve®
tigd werd en nog van vele andere®
waarmee de samenstellers van 1 jifeb
boek bijzonder blij waren. Het boe
heeft er een fraaier aanzien da
gekregen.
De 243 bladzijden zien er keuri
verzorgd uit: er is gekozen va
glanzend papier en de lettergrootte!
voor iedereen goed leesbaar. Verdi
is de indeling chronologisch en hi
geheel zeer lezenswaardig. C
meldden we al eerder in een voo
gaande Dorpskrant.
150 jaar Gereformeerde Gemeen
Benthuizen
en binnenkort 150 jaar Gere: jj,
meerde Gemeente Moerkapelle. jj,na
Komt daar ook een boek van? na
Rens aarzelt.zegt dat hij denkt v® nr
niet, omdat iets dergelijks geen
necure is en mensen niet staan t,
trappelen om zich aan te melden cm,or
als schrijver te fungeren of s: jq»or
der... Hij denkt dat, als je een gvar p
schiedkundig boek maakt, je 9£-:\*na
oproep moet plaatsen in het kr ®m,
blad, maar zelf het initiatief rnc®uu
nemen om erop af te gaan. Naar4-, c
mensen toe...en op die wijze s^j§vh<
gegevens komen.
En wil iedere ouder Gereformeeri
Gemeentelid van Benthuizen
Moerkapelle misschien ook evenz;
boekenkast nakijken... Misschiej
komt het oude notulenboek toch nq
terecht
De wethoudersverkiezing voor tmé v
nieuwe gemeente Rijneveld, tijet a»wt
de gemeenteraadsvergadering vanjzake]
januari, deed ook het nodige Dj p
opwaaien. Met name de PvdA v oer je
de zich buiten spel gezet, omdat jha/ic
coalitie gevormd werd met C orfiv;
WD en SGP. Laatstgenoemde r® v
geen wethouder leveren, zodatrr
twee CDA-wethouders kwamen. Dwiri
heer P.A.Th, van der Werf CC®ac
werd gekozen, alsmede mevrouwfUitei
Hoogendoorn- Oskam CDA. b zopd
afkomstig uit Hazerswoude. Y®
vrouw M.S.J. Vorenkamp- van(ia|rc
Westeringh WD is afkomstig i
Koudekerk a.d. Rijn.
En Rens maar zoeken, praten en
spitten. Nadat verhalen gecheckt
waren werden ze aan het papier toe
vertrouwd en door Erica Havenaar
uitgetypt op de tekstverwerker.
Naast lokaal speurwerk waren vier
bezoeken aan de bibliotheek van de
Theologische School (in 1927 door
ds. Kersten opgericht) nodig, vooral
om eens te snuffelen in oude "Saam
binders". Verder ging Rens tweemaal
naar het Rijksarchief en eenmaal
naar het Iconographisch bureau.
Slechts twee foto's van voorgangers
kon hij bemachtigen, van de predi
kanten Van Iterson en Junius, predi
kanten voor ds. Ledeboer en o.a. van
ds. W. Nijsberg, van een oude dame
uit Soest.
Van ds. Ledeboer is nooit een afbeel
ding gevonden. Hij wilde principieel
enps
Benthuizen- Maandagavond 7 Ito'
nuari heeft de kerstbomenverbrzB
ding plaatsgevonden, onder lek Het
van de brandweer. v
Aan dit evenement was een verlc toto
verbonden waarbij diverse prijzenlep
winnen waren.
Op de navolgende lotnummersl-'ei
een prijs af te halen-bij Trudy Differ
Prinses Beatrixstraat 25 te
huizen. fw
458, 339,367, 519, 476,47M|ic
321, 376, 442, 379
noemen, 'een geoefend kind des
Heeren'.
Ook hij had vijanden.
"Het zal branden" riep er één en
gooide wat op het rieten dak. De
verhalen zijn verschillend: het kun
nen brandende stokken zijn ge
weest, maar ook sigaren. Jacobus
v.d. Knijff en zijn knecht Sonneveld
gingen op het erf samen op de knie
ën. Wekte dit al ontroering, wat er na
volgde is bijzonder treffend: hun ge
bed had uitwerking: het rieten dak
'vatte.geen vlam".
De schrijver benadrukt dat hij een
eerlijk verhaal heeft willen schrijven,
waarin de heren J. Verheul, diaken,
C. Bregman en M. Havenaar hem
steunden en meehielpen bij de uitgif
te van het boek.
"Slechts éénmaal hebben we verga
derd in april 1988, daarna zijn we
Benthuizen-Een gesprek met
de 23-jarige Rens Vogelaar,
journalist bij het Reformato
risch Dagblad, behoort niet
tot de directe mogelijkheden.
Indirect wel en zo kon er toch
een ontmoeting plaatsvinden
met deze inwoner van Elspeet.
Deze jongeman is namelijk de
schrijver van het boek dat
onlangs is uitgegeven ter ge
legenheid van het 150-jarig
bestaan van de Gereformeer
de Gemeente te Benthuizen,
getiteld:"Weerdig t' aenmer-
cken
Alle 'leden'-gezinshoofden en
alleenstaanden- de gemeen
te telt ca. 735 belijdende en
doopleden red.) van de Gere
formeerde Gemeente en alle
catechisanten, kregen een
exemplaar van dit boek uitge
reikt en wat nog verkrijgbaar
is ad f 32.50 bij mevrouw M.
van Veen- Van Leeuwen aan
de Roode Kruisstraat.
tails en de vermelding van jaartallen
en de personen die vele jaren kerke
lijke ambten en taken vervulden,
maken het geheel bijzonder accepta
bel. Rens en velen met hem betreu
ren het dat er een periode geschre
ven 'kerkgeschiedenis' ontbreekt:
waarschijnlijk zijn er pagina's uit het
notulenboek van de Hervormde kerk
gescheurd: de periode 1839- 1842
is eruit. Tevens is het notulenboek
van de Gereformeerde Gemeente
Benthuizen/Moerkapelle van 1842
tot 1900 foetsie.
"Wie, o wie heeft het notulenboek
van de Gereformeerde Gemeente
van de periode 18^-2 -1900 in de
kast? In 1937 is het nog door ds. M.
Hofman, predikant alhier, ingezien.
Dat dit ontbrak was tevens een grote
handicap. Nu heb ik middagen in het
gemeentelijk archief gespit om te
zoeken. Gelukkig heb ik gevonden.
