z f1
H
~t1
Dorpskrant 393/23 januari 1991
pagina 11
3enthuizen-Een ontmoeting
met de dames van de "Histori
sche Kring", heeft altijd iets
sprankelends. Ze blaken van
enthousiasme, verstaan de
tunst om iets waarvan een
mder denkt: 'moet dat nou?',
op een wijze te presenteren
lat het veel aantrekkings
kracht op de inwoners van
benthuizen heeft.
Tentoonstellingen van trouwjapon
nen, trouwkaarten en attributen bij-
Loorbeeld, die het afgelopen jaar ter
belegenheid van Monumentendag in
tiee kerkzalen en laatstelijk in het
bemeentehuis gehouden wer-
Ben
'rijzenswaardig is de wijze waarop zij
lingen bedenken en weten uit te
[roeren, waaraan de 'mannen' be-
tuursleden van de Historische Kring
ieleens niet te pas komen, maar die
loch een functie in het geheel hebben
ils schakels.
.enzo'n man uit het bestuur, die zelf
iin of meer, dankzij hetgeen waar
iij zich mee bezighield, bijgedragen
,eeft aan het ontstaan van de vereni-
iing "Historische Kring Benthui-
:en", is Aad van der Hoeven: de
rchivaris van de vereniging.
'.en man die ondanks of misschien
list 'dankzij' z'n handicap rheuma,
aardoor hij invalide werd, veel
rante-artikelen bewaard heeft van
Ie afgelopen 25 jaar.
'erder maakte hij, toen het schrijven
ia therapeutische oefeningen, weer
eter ging, aantekeningen over het
even van agrarisch Benthuizen',
ietgeen thans geleid heeft tot de
undeling van deze verhalen, "het
ïarrond in agrarisch Benthuizen", is
en pennevrucht van de heer Van
er Hoeven en kwam juist voor het
fscheid van zelfstandig Benthuizen,
ip 28 december jl.gereed.
let ligt in de bedoeling in de komen-
fe weken telkens een artikel te wij
len aan de Historische Kring, mede
[rndat zij zelf voor zoveel stof tot
ihrijven hebben gezorgd. Door
ize kring zijn er in de loop van hun
korte bestaan al vier boekjes
itgegeven. Juweeltjes om te lezen,
er kennis van te nemen en te bewa
ren voor het nageslacht,
linnenkort, waarschijnlijk per 1 fe-
lari, wordt van start gegaan met
neigen tijdschrift, dat eenmaal per
'artaal verschijnt en onder redactie
at onder Gerrit v.d. Graaf en Arie
hellingerhout. Zij rekenen op veel
pij van Benthuizenaren over het
rre en nabije verleden.
Dia-voorstelling
■erder staat er weer een dia-voor-
Éelling op het programma op 15 en
■6 maart in "De Bron"De verwach
ting is dat deze, gericht op Agrarisch
Benthuizen: mensen gefotografeerd
op hun werkplek, weer net zo'n on-
iekend grote belangstelling zal krij
sen als de vorige. Er zijn honderden
fctos bij particulieren verzameld:
't erg veel tijd heeft gekost om ze te
machtigen, maar waarvoor ze prij-
tnswaardige medewerking kre-
üer De foto's zijn allemaal op dia
Blotografeerd door de plaatselijke
oenteman Miel Bregman, voor wie
Historische kring grote bewonde-
9 heeftHij klaart deze grote
in z n schaarse vrije tijdraamt de
s 'n en draagt er mede toe bij dat
Benthuizen levend blijft...
Het verleden leeft
BI985 verscheen het eerste boekje
■nthuizen- 1940 -1945, ter gele-
B-nheid van 40 jaar bevrijding. Dit
Bekje werd door diverse schrijvers
Hmengesteld. Onder de lezenswaar-
qp artikelen staat telkens een ande-
[o naam vermeld.
BjMd'Zenaren ^ennen 'len onSe~
M Bogerd geeft een algemeen beeld
E c'e oorlogsjarenAnne van Noort
■Pt, net als A. Leune, herinnerin-
E op en mevrouw G. Rozeboom-
Hattum herinnert zich, als Wage-
Bgse, de evacuatie in Benthuizen
E Sl2. ^et zou te ver voeren om
E 5c ivers en hun verhalen in één
keer te noemen, maar we beloven de
Benthuizenaren van tijd tot tijd een
'verhaal' uit dit boek, net zoals we dat
van plan zijn met de geschiedenis uit
het prachtige boek van dr. C.M.
Schuiten. Hij bedankt, achterin het
boek, de dames Bregman en Harte-
veld voor hun bijdragen aan de tot
standkoming van het boek, waarbij
de hulp van de heer Van der Hoeven,
als archivaris, onmisbaar was.
warm door te komen was.... de
klauw pakken en de kachel weer
opvissen!"
Ook op dit verhaal komt een 'wordt
vervolgd', want verhalen uit de oude
doos, op deze wijze samengesteld en
uitgegeven, hebben een aparte char
me....
En nu, laatstelijk, kwam het boekje
"Het jaar rond in Agrarisch Benthui-
kers, met warme kleding aan en
blauw-dooraderde handen, gaan
langzaam door de velden, met de
hand worden de spruiten geplukt,
rond de boerderij is het, ondanks de
schijn van het tegenovergestelde,
één en al activiteit. De machines en
paardetuigen krijgen een goede on
derhoudsbeurt. De aardappelputten
worden voorzien van hun winterdek,
want de echte koude kan nog ko-
m 'M
~""j
Echt veel geschiedenis uit vroeger
eeuwen staat er niet in vermeld, maar
de plattegronden, met de polders,
dateren van heel lang geleden. Uiter
aard ontbreekt in het boek niet de
aanleiding waarom er in 1840 een
groep uit de Hervormde kerk trad.
Verder wordt de geschiedenis van
historische gebouwen, zoals die van
de Hervormde kerk, beschreven. De
foto's, veelal uit particulier bezit,
maken het boekwerk bijzonder aan
trekkelijk.
Algemeen Belang
Toen in 1987 de Woningbouwver
eniging "Algemeen Belang" 75 jaar
bestond was er weer een aanleiding
om een boek te schrijven. Dit ging
gepaard met veel speurwerk, waar
de dames van de Historische kring
zich ook nu weer een kei in toonden.
Er moesten foto's verzameld worden
van bewoners van de woningen, ja-
zelfs werd er geprobeerd om aan
foto's te komen van de oorspronke
lijke bewoners van de oudste wonin
gen. Daarvoor moest nogal veel
speurwerk worden verricht en om
één foto, soms een grote reis worden
gemaakt. Annie Bregman en Gré
Smink gingen op foto-jacht. Eerstge
noemde toonde zich hierin zeer vast
houdend en reed ervoor naar Opper
doesWouda Harteveld luisterde
naar de geschiedenis van bewoners
van de huizen van de woningbouw
vereniging en zette haar bevindingen
op papier. Aad van der Hoeven stel
de zijn rijke documentenverzameling
open en liet ieder delen in zijn grote
kennis van de geschiedenis van Ben
thuizen. Cees Schuiten schreef de
algemene teksten en Eddy van
Craaikamp nam de beeld-redactie en
basis lay-out voor zijn rekening...
Kikkerbuurt
Leuk is b. v. het verhaal over de bewo
ners van "De Kikkerbuurt", welke
officieel de naam draagt "Beelaerts
van Benthuizenpark".
"Bet (Vermeulen)-Klomp woonde in
de Kikkerbuurt. In de twintiger jaren
had zij een groot huishouden en na
tuurlijk sleet daar veel; ook het ka
cheltje was op een dag aan vervan
ging toe. Tijdens de voorjaars
schoonmaak werd de kachel opge
pakt en in de vijver gesmeten. In het
najaar zou er wel een nieuwe gekocht
worden. Maar die herfst was er geen
geld. Goede raad was duur en de
enige manier om de winter toch nog
zen", uit. Dit is bij de leden van de
Historische Kring en tegen een be
drag van f 15,verkrijgbaar
Het boekje is ook bij groenteman
Miel Bregman te koop....
Wie is Aad van der Hoeven?
A.F.J. van der Hoeven- de één
schrijft Aat de ander Aad, maar het
laatste lijkt het meest aannemelijk
omdat Aad van Adrianus afstamt-
werd in 1929 in Benthuizen gebo
ren.
Hij bezocht de dorpsschool van
meester Idema en ging, na de achtste
klas, en 14 jaar oud, als landarbeider
in spé aan de slag.
Tot 1961 was hij als zodanig werk
zaam. Gedurende de jaren 1944 tot
1961, oefenden de seizoenen een
grote invloed uit op zijn bezigheden,
die verschilden, al naa* gelang het
jaargetijde, waarin zij v irvuld moes
ten worden.
De werkzaamheden in agrarisch
benthuizen heeft hij in een aantal
notities vastgelegd. Ogenschijnlijk
zijn het nuchtere constateringen,
zonder opsmuk meegedeeld, maar
achter zijn verhaal schuilt de liefde
voor de polders rond het oude Ben
thuizen, waarin hij jarenlang met
schop en spa werkte.
Gesprekken met oudere inwoners
geven nog meer informatie.
Zo heeft mevrouw C. Wisman - Diep
hout opgetekend hoe de ouderlijke
boerderij er in haar jeugd uitzag. De
heer C. Bregman, nog altijd actief op
zijn 92 ste jaar, vertelt over zijn leven
in de spruiten. Door de dames L. van
Galen- Verduijn en S. Bregman -
Vermeulen komen de lezers aan de
weet hoe boerin en dienstbode hun
dagen vóór de Tweede Wereldoorlog
doorbrachten.
Aan het eind van het boekje treft de
lezer twee krante-artikeltjes aan, uit
het archief van de Historische kring
Benthuizen, het eerste, over de bie
tenteelt, stond in het Streekblad
anno 1966 en het tweede dat de
spruitenteelt behandelt, in de Nieu
we Leidse Courant.
Een woordenlijstje van in en om Ben
thuizen gebruikt dialect geeft in kort
best een verklaring van in dit boekje
gebruikte woorden
Januari- Louwmaand
"Soms lijkt het of er 's winters een tijd
van stilstand is aangebroken. De ak
kers liggen omgeploegd; hier en daar
staan nog velden met spruiten,- win
tertarwe en klaver. De spruitenpluk-
men. Voor het vaste personeel is het
hard werken. Dat komt vooral, om
dat in en rond Benthuizen, gemeng
de bedrijven liggen waardoor vee
teelt en akkerbouw voorkomen.
Op een dergelijk gemengd bedrijf
van ca. 40 hectare, vinden we onge
veer 18 koeien, 10 stuks jong vee, 6
paarden en soms nog enkele jonge
paarden. Al dit vee staat uiteraard op
stal en wordt daar gevoerd en ver
zorgd. Vakantie is er voor het perso
neel niet bij; zo'n luxe is pas na de
Tweede Wereldoorlog gekomen.
Wel is er vrijaf voor de jongens, als
het ijs sterk genoeg blijkt te zijn om te
schaatsen".
Vervolgens schetst Van der Hoeven
hoe om vijf uur de dag begint voor
een boerenarbeider. Hij moet de
koeien melken en ze mesten (misten
genoemd)
En dat alles bij slecht licht: een kaars
of een stallantaarn. De boerenknecht
had nog geen laarzen en schepte, op
het onbestrate erf, z'n klompen nog
al eens over.De mest moest dan
per kruiwagen in de aardedonker
naar de 'staal' gebracht worden....
Daar lopen de fokzeugen die de
'mist' lekker aanstampten.... Over
dag moesten wilgen gesnoeid wor
den of andere onderhoudswerk
zaamheden....
Dan de geboorten van de lammetjes,
de kalfjes en een enkel veulentje..
Aardappels sorteren en het vee ver
zorgen was een arbeidsintensief kar
wei: bieten de gemalen moesten
worden voor het voer, stro achter de
koeien leggen, bikstonnen vullen,
koeien rossen.... Willem Qualm
kwam langs om de benen van de
paarden te scheren... Hij is ook de
'biggensnijder' van het dorp..terwijl
hij er ook bijgehaald wordt als een
dier moeilijk bevalt...
Als de nageboorte niet 'af' wil komen
is de stank niet meer te harden. Daar
de keizersnede toen nog niet bekend
was, ging er weieens wat verkeerd,
kwam een kalf in gedeelten door het
geboortekanaal: moest er 'afgesto
ken' worden, een zwaar en moeilijk
karwei in de stal....
Leren melken moest iedere jonge
man van een jaar of 11januari was
er de goeie maand voor: wie op
latere leeftijd dit pas leerde, kon het
niet goed onder de knie krijgen...
In de winter, als er niet veel landwerk
was, kwam de dorsmachine.
Eraan voorafgaand moesten de ko
renschoven uit de 'barg' worden ge
haald een zwaar karwei... en dan
klonk gedurende een aantal dagen
het geluid van de dorsmachine...
Hoe Aad van der Hoeven met
verzamelen begonnen is...
"Toen in 1965 Koningin Juliana een
werkbezoek aan Benthuizen bracht,
dacht ik: ik ga alle krante-berichten
hierover in een plakboek doen. Dat
bezoek was een geweldige happe
ning waar de toenmalige burgemees
ter Keijzer een grootse show van
maakte. Er werd zowaar in het Van
Beeleartspark een mini-agrarisch
dorp Benthuizen aangelegd, com
pleet met mini-akkers waarop de
produkten verbouwd werden... Of ik
nu gedacht heb 'die burgemeester is
een sterke persoonlijkheid, daar zit
wat in die man', weet ik niet meer,
maar hij gedroeg zich in Benthuizen
zeer opvallend. Deed weieens dingen
op z'n eigen houtje, zoals de vijvers
van het Beeleartspark uit laten bag
geren en zo. Daardoor ontstonden
de nodige meningsverschillen.een
gerucht ging door het gehucht en er
kwam een artikel in de krant. Zo ging
het telkens. Uit de woelige zestiger
jaren heb ik een heel knip-en plaksel-
boek bewaard...Ik kreeg van lezers
van verschillende kranten waarin ar
tikelen gepubliceerd stonden over
Benthuizen een knipselEn het
zijn er wat geweest!"
Wijkverpleegkundige Ank Schouwe-
naar wist van de verzamelwoede en
de belangstelling van de heer Aad
van der Hoeven voor oud-Benthui
zen. Toen Wouda Harteveld met
haar eens een gesprek had over oud-
Benthuizen, wees zij op zijn bezighe
den. Zo kwam Wouda in contact met
Aad. In die beginjaren '80 schreef
Cees Schuiten een serie artikelen in
Carillonklanken, nl. "Benthuizer be
legen". Hij, Eddy van Craaikamp en
Rien Bogerd, allochtonen, vormden
met Anne van Noort, autochtoon, de
historische werkgroep. Zij wilden
zich gaan verdiepen in de geschiede
nis van Benthuizen. Wouda Harte
veld die hiermee geconfronteerd
werd riep: "maar hier klopt iets niet.
1/4 van jullie club komt van buiten.
Jullie moeten juist oudere inwoners
bij de geschiedschrijving betrekken".
Wouda: "Ze gaven me wel gelijk en ik
wist wat de consequentie zou
zijmmee gaan doen!" Dus als je een
bepaalde mening hebt kun je die
maar beter voor je houden, want
daar ging ik.... Gelukkig boeide mij
de geschiedenis van Benthuizen bij
zonder".
Ze was blij in Annie Bregman een
medestander te vinden. Twee vrou
wen- hoewel Annie wat ouder is- die
het van kindsbeen af goed met elkaar
kunnen vinden, ja zelfs zo ingespeeld
zijn op elkaar, dat als Wouda iets
bedenkt, Annie zich gelijk inleeft in
de situatieWoudaDat is net als met
een lap stof. De één ziet alleen de lap
stof én de ander ziet de lap stof
verwerkt tot japon". Twee vrouwen
die overlopen van enthousiasme en
plannen smeedden en ze uitvoerden
was al heel waf, maar ook de derde,
die van zichzelf zegt dat ze 'maar' een
werkpaard is, blaakt van dezelfde
geestdrift. Gré Smink. Drie vrouwen
met glimmende ogen en rode konen,
koffie inschenkend, paperassen or
denend, ridderend in de aangepaste
woning van Aad van der Hoeven
En hijzelf, de archivaris, die voor de
Historische Kring alles in beheer
heeft; honderden dia's gerangschikt
heeft staan, stapels dossiers keurig
aan het ordenen is...geniet van z'n
bezig zijn voor de Historische Kring.
Het is zijn leven geworden.... Zijn
huis, gedeeld met familie, is meer
dan alleen een woning. Het is verga
derruimte, ontmoetingscentrum,
kantoor en archief
Hier werden ideeën geboren, en
werden ze uitgevoerd, al lang voor
dat er van een echte organisatie spra
ke was
Uiteindelijk kreeg de Historische
Kring gestalte, maar werd pas echt
een vereniging in 1987.
(Wordt vervolgd)
