akpannen....meer dan een dakbedekking; je kunt ze ook verzamelen
Stichting Kinderhulp op weg naar Roemenië
ig en
(baret in de
(huilplaats
Dorpskrant 437/27 november 1991
pagina 15
Als je hobby je lief is...
Ine Schellingerhout maakt er
een hobby van....
Inthuizen -De 65-jarige Arie
Mingerhout een aannemer die
Wijk in 'ruste' is, maar z'n werk
li nog niet helemaal los kan la-
h,wordt de laatste tijd 'belaagd'
jorpersmuskieten. En dat is een
kolg van de expositie die dezer
len gehouden werd bij "Bouw-
krlichting" aan de Staringlaan in
Iddinxveen. Deze expositie van
|ikpannen door de eeuwen
zou twee weken duren,
werd, gezien het succes,
ngd tot vijf weken
Iheeft een artikel over zijn hobby
expositie, in het Algemeen
lad gestaan, hij is geïnter-
j door de VARA en Radio
kt en dan komt tenslotte ook
jjeens de Dorpskrant.
bent u aan mij gekomen?",
|nkt het aan de andere kant van
als we vragen om een af
raak voor een interview. "Wel
lor een artikel in de Goudsche
(ïrantvan zaterdag 30 juni 1990,
rwe bewaarden", is ons ant-
|«rd. (Van de expositie in Wad
iveen waren we niet op de
We gesteld...)
pgedeelte van dat artikel is, zo
p tijdens het gesprek over
/pannen', inmiddels achter-
Daarin staat o.a. vermeld
e Benthuizenaar zich, met
enkele anderen verenigd had
werkgroep "Industriële Ar-
slogie van de Steenpannen - en
(gelbakkerijen". Dat is verleden
Sinds 8 mei van dit jaar, is er
Nieuwe stichting bij notariële
(everleden, 'geboren',
e draagt de naam: "Stichting
Historisch onderzoek van
(Keramische industrieproduk-
ïestichting zitten zes dakpan-
Jyïsten: een unieke hobby
gezien het aantal,
pis Hét zo dat, o.a. het artikel in
(Algemeen Dagblad, veel reac-
f heeft gegeven, evenals een
(frwachtse lezing voor het His-
(sch Genootschap te Koude-
Aa.d. Rijn. De heer Schellinger-
•I werd gevraagd om voor een
feker in te vallen en heeft met
dakpannen-lezing' velen we-
f'e boeien. Het is dan ook frap-
pwat deze man - soms van de
|(0Pde tak springend, met oog
["details- over dakpannen weet
■Wellen
T staat hij er versteld van dat de
"^stelling 'echt' blijkt te zijn
'telt: "want zeg nou eens eerlijk,
f "iteresseert zich nou in vre-
(toaam voor dakpannen?"
de lezers van de Dorpskrant
en ontdekken dat het geen
'e is of iets fanatieks, of z'n
ne hobby, want hij heeft er
rr> zoals het verzamelen van
J ,emepenningen en...is één van
I Nenstellers van de "Benthui-
T urljesde periodieke uitgave
T e Historische Kring Benthui-
Waarover spraken zij:
dakpannen
In de woonkamer van het huis, aan
De Dijk 4, waar het echtpaar Schel
lingerhout na 20 jaar bij de zaak
gewoond te hebben, vorig jaar
weer is ingetrokken, staat een
tiental dakpannen ter illustratie
van de diversiteit die er is in dak
pannen. Aan elke dakpan is boven
dien een verhaal verbonden. In het
souterrain liggen honderden dak
pannen, niet allemaal verschil
lend, want zoveel soorten zijn er
niet, maar wel unieke, die niet meer
verkrijgbaar zijn.
De opvallendste dakpan is die met
een gat in het midden. Het blijkt er
één uit 1656. In het gat paste een
ruitje. "Vroeger lagen de dakpan
nen zo als bedekking op de wonin
gen. Reken maar dat het toen kou
op de zolders was. Gelukkig kwam
daar verandering in en werden er
eerst daken betimmerd alvorens
de pannen erop gelegd wer
den"- i
Monniken en nonnen
De oudste Nederlandse dak
pannen zijn een holle en een
bolle dakpan. De bolle paste
over de holle pan. "In een
boek van Jansen over restau
ratietechnieken staat ge
schreven dat de bijnaam die
deze pannen hadden, uit
Duitsland afkomstigis. Ze
werden aldaar 'monniken' en
'nonnen' genoemd. De bolle
bovenop was de monnik. Die
meneer Jansen schreef dat
men in Duitsland destijds
geen hoge dunk van de gees
telijkheid had, maar dat de
bijnamen in Nederland niet
opgingen, omdat men hier
wel een goede indruk had van
deze geestelijken".
(Ter illustratie worden deze
soort dakpannen getoond)
In Frankrijk en Spanje liggen
dergelijke dakpannen nog
volop op de daken.
"De dakpan is tot ontwikke
ling gekomen in de middel
eeuwen.
Zodra men die techniek van
het kleibakken weer onder de
knie had, gingen gemeenten
pannendaken voorschrijven,
verleenden daar ook subsidies
voor. De daken van stro en riet
gaven teveel brandgevaar, daar
wilde men van af.
Naast riet had men vroeger ook
daktegels. Die zie je in het buiten
land ook nog, vooral waar de daken
niet zo schuin zijn, b.v. in Spanje en
Portugal. Ik mag overigens ook in
het buitenland graag daken bekij
ken, het liefste van boven af, zoals
in Cambridge, waar ik de Oegst-
geester dakpan zag en fotografeer
de... of in Madrid en in Parijs.."
De daktegel en de holle en bolle
pannen waren dus middeleeuws.
Zij werden na het midden van de
vijftiende eeuw, langzaam ver
drongen door de zgn. 'Stekener te
gel'. De dakpan maakte een enor
me opgang, vanaf omstreeks 1450,
toen in Stekene bij Gent de holle of
Hollandse pan werd ontwikkeld,
een lichtgewicht tegel die al vijf en
een halve eeuw zijn waarde be
wijst, want hij wordt nog steeds
gemaakt.
Maar de oplagen waarin die wordt
gebakken staan niet in verhouding
tot de betonpan. Die wordt verre
weg het meeste gebruikt vandaag.
Lelijk, maar onontkoombaar, maar
wel goedkoper, met een garantie
van 30 jaar. En dat terwijl een goe
de gebakken pan zeker 100 jaar kan
liggen. Een verglaasde pan haalt de
200 jaar nog wel".
net even anders
Jammer vindt Schellingerhout het
dat fabrieken onderling elkaar de
loef probeerden af te steken. Wel
ongeveer een zelfde soort dakpan
fabriceerden, maar net iets an
ders, zodat deze niet bij elkaar pas-
Ze
ten. "Wij zitten met die erfenis. Je
zoekt je soms na een storm wezen
loos om mensen te helpen met een
bepaald soort dakpan".
Hij wijst ook nog op de Engelse
dakpan die in 1978 in Nederland is
ingevoerd, een zwart geglazuurde
pan. (Hij toont hem). Toen konden
de Nederlandse fabrieken niet aan
de vraag voldoen is heeft men
geïmporteerd. Nu, na een storm,
zit men in de problemen. Deze pan
nen zijn niet verkrijgbaar. Mensen
lazen het krante-artikel en vroegen
me of ik aan dergelijke pannen kon
komen".
Op het dak van zijn woning aan de
Dijk ligt de 'opnieuw verbeterde
holle pan. Die is in 1927 in Alphen
a.d. Rijn ontwikkeld. Het merk
waardige aan deze pan is dat vanaf
1928 door ale grote fabrieken deze
pan in produktie is genomen en nu
zoveel jaren later, nog de meest
toegepaste en gebakken pan is. Hij
heeft bijna alle andere verdrongen,
ook z'n voorganger, de verbeterde
holle. Maar in kwaliteit ontlopen
die elkaar niet veel. De Opnieuw
verbeterde, ziet er alleen anders
uit.
"De verbeterde holle wordt in Lim
burg nog heel veel gemaakt, maar
voornamelijk voor de export. En
dan vooral Scandinavië. We kun
nen trots zijn op de Nederlandse
dakpan. Er wordt een zeer hoog
waardig produkt gemaakt. Als je
nou deze pan ziet van begin deze
eeuw of deze" (hij toont er enkele)
"prachtig toch? En oerdegelijk".
Omhoog kijken
Schellingerhout is iemand die al
tijd omhoog kijkt, met een bijzon
dere interesse voor dakpannen.
Ook in zijn woonomgeving.
Het dak van de woning van
de familie Van Harinxma
noemt hij een juweeltje. De
dokterswoning in Benthui
zen is een voorbeeld van
een moeilijk dak. Na een
verbouwing in de dertiger
jaren is daar een veel grote
re kap op gekomen. Gevolg
is dat er vaak pannen af
waaien. Inmiddels liggen er
van wel vijf verschillende
fabrieken pannen op.
Soms is het moeilijk om aan
bepaalde dakpannen te ko
men. Hij kent veel slopers
en krijgt nogal eens een
seintje als er ergens een
pand gesloopt wordt met
oude dakpannen. Het komt
veelvuldig voor dat men
sen hem of één van de an
dere leden van de stichting
opbellen met de vraag of hij
soms die-en-die-dakpan-
nen ergens weet te achter
halen. "Ze moeten dan wel
geduld hebben, want het
kan een hele tijd duren
voordat ik die bepaalde
pan opgespoord heb via
een sloper," lacht Schellin
gerhout.
Stormen
Schellingerhouts verzamelwoede
is in 1976 ontstaan. In dat jaar werd
Nederland door twee hevige stor
men geteisterd, waarbij menige
dakpan aan scherven ging. De aan
nemer kon nauwelijks aan de vraag
voldoen. Hij ontdekte toen dat er
van veel soorten nog maar weinig
voorraad was. "Dat kwam omdat er
inmiddels een groot aantal dak-
pannenfabrieken ter ziele was ge
gaan. Voor de oorlog had je er bij
voorbeeld tussen Leiden en Woer
den vijftien. Nu zitten daar nog
twee; in heel Nederland zijn dat er
in totaal acht", zegt Schellinger
hout. De jaarproduktie van de twee
fabrieken hier in de buurt, dus die
van Alphen aan de Rijn en van
Woerden, schat hij op zestien mil
joen per jaar. Beide fabrieken zijn
van Van Oordt en samen zijn zij de
grootste producent in Nederland.
Kosten
De gemiddelde aankoopprijs tus
sen de anderhalve tot twee gulden
per stuk, zodat een normaal dak
met dakpannen, zo rond de 1500
gulden tot 2000 kost.
Dak: sluitpost bij nieuwbouw
Grappig vindt hij het dat mensen
wel een luxe badkamer met alles
erop en eraan willen, bij de bouw
van een nieuw huis, maar dat de
dakpannen, waar iedereen tegen
aan kijkt, de sluitpost is en soms zo
goedkoop mogelijk moeten
zijnen dat terwijl er zoveel
mooie keramische dakpannen
zijn.. "Er zijn dakpannen uit voor
raad leverbaar, in tegenstelling tot
wat men beweert. Wel is er een
schaarste na een storm".
De schaarste aan verschillende
exemplaren bracht hem op het
idee om er van elke soort enkele te
bewaren. De collectie groeide in de
loop van de tijd gestaag. "Zou ik de
enige dwaas in Nederland zijn",
vroeg Schellingerhout zich na een
jaar of wat af en belde de Nedaco,
de overkoepelende organisatie
van dakpannenfabrieken in Neder
land. Daar werd hij op het spoor
gezet van mede-verzamelaars Huy-
gens en Landzaat. Zij waren met
anderen verenigd in de werkgroep
"Industriële Archeologie van de
Steenpannen - en Tegelbakkerij
en", die zich vanaf 1982 al verdiep
te in de geschiedenis van de dak
pan. Nu is er dus sinds dit voorjaar
een stichting. En die stichting heeft
een grote wens.
Dakpannen-museum in een
oude steenoven?
"Het zou mooi zijn als we alle dak
pannen permanent tentoon ge
steld konden worden. In een oude
steenoven bijvoorbeeld. Het is een
kostbare zaak en we leven niet
meer in een tijd waar voor alles
subsidie wordt gegeven. Maar zo'n
museum, zou ik van harte toejui
chen. De spullen blijven dan voor
het nageslacht bewaard. Het zijn
dingen uit ons verleden en het is
waardevol als men daar kennis van
kan nemen".
(We wijzen hem erop dat er in Nieu-
werkerk a.d. IJssel twee steen
ovens staan, waarvan de één mo
menteel gerestaureerd wordt....
Schellingerhout is dat onbekend....
red.)
De stichting waarbij Schetlinger-
hout aangesloten is en mede-op
richter, "de stichting voor Histo
risch onderzoek van grof kerami
sche industrieprodukten" is op
zoek naar alles wat met dakpannen
te maken heeft, zoals b.v. oude
catalogi. Ook oude bouwkunde
boeken uit de periode 1840 tot
1900 om te kijken wat voor mo
dellen er in staan. En mensen die
bijzondere dakpannen hebben,
worden verzocht een foto naar le
den van de stichting te zenden.
Inlichtingen 079 -313 968.
rj^izen - zaterdag 30 novem-
Lj vanaf 20.30 uur de groep
liuiiT Sound °Pin koffiebar "de
|w„ ts '- Deze gospel en ca-
P'nf°eP Hemand door 3 meis-
I(j 'on§ens, die naast de zang
liarK 1 keyboards en bas-
Ef. esPGen. De liedjes zijn 50%
L. en 50% Nederlands. Naast
li ee son8s brengt de groep
I N0a C^aret programma ge-
tova ,'ands- ledereen is wel-
k n 20*00 uur in gebouw "De
wpsstraat 42 te Benthui-
Geef nu u
kerstadvertentie
op
bel. 0180Z-ZZ89
Moerkapelle - Het was vrijdagmor
gen in alle vroegte een drukte van
belang in de Moerkapelse Dorps
straat. De mensen van de brood-
kraam, die al om 06.30 uur de
kraam aan het opbouwen waren,
krabden zich eens achter de oren:
zoveel 'klanten' op dit nachtelijk
tijdstip hadden ze nog nooit gehad!
Maar nee, er werd wel een praatje
met ze gemaakt, maar al die be
langstelling gold voor de mensen
die met 100 ton hulpgoederen op
weg gingen naar de kinderen in
Roemenië. Om half zeven stonden
de 8 volgeladen al keurig klaar voor
vertrek. De wagennummers, de
paspoorten en de laatste informa
tiepakketten werden uitgedeeld en
om 07.05 uur kon de leider van het
Konvooi, Bram Noordam, het
startsein geven. Daar gingen ze,
uitgezwaaid door familie, vrienden
en vele belangstellenden, onder
luid getoeter op weg naar de A12.
Op de Bredeweg stond nog een
leuke groet van de achterblijvers
en door de dagelijkse telefonische
kontakten weten we dat de reis
voorspoedig verloopt. In het Sau-
erland had het behoorlijk gevro
ren, maar de wegen waren uitste
kend te berijden, de temperatuur
schommelde rond de 0°. Vrijdaga
vond om 20.10 uur bereikten de 23
personen, na 893 km. in een opper
beste stemming de Duits/Oosten
rijkse grens. Het wegen van de
vracht kostte een uur en bij de
douane - 5 wagens waren verze
geld - waren wat kleine problemen,
die gelukkig goed opgelost konden
worden. Om 0.00 uur was iedereen
in diepe rust. Zaterdagmorgen om
06.00 uur weer op en na het ontbijt
passeerde men om 07.30 uur de
grens met Oostenrijk. Om 18.30
uur reed men met politiebegelei
ding door Budapest en om 20.00
uur kon er na veel vijven en zessen
in Hongarije getankt worden. Zon
dagmorgen is er om 07.00 uur ver
trokken naar de Roemeense grens.
Aankomst aldaar om 10.00 uur. De
grensformaliteiten namen een uur
in beslag en om 16.00 uur bereikte
het konvooi Cluj. De voorlopige
eindbestemming. Maandagmor
gen zal de douane de verzegelde
vrachtwagens vrijmaken, zodat de
goederen naar de 16 kindertehui
zen gebracht kunnen worden.
Als alles volgens plan verloopt, rij
den ze woensdag - vandaag dus -
weer terug naar Nederland en zul
len ze vrijdag in het begin van de
avond weer veilig en wel terugke
ren in Moerkapelle. Wie op de
hoogte wil blijven van het wel en
wee van het konvooi, kan de
nieuwsbrieven lezen,d ie bij de
Fotoboetiek en bij van Marle han
gen. Meer informatie bij de
kontaktpersoon: Beppie Roos, tel.
01793-2372/01827-4330.
1 c
