Binncnlanö.
Gemengde Berigten.
UITTREKSEL van het VERSLAG
TOESTAND der gemeente GOUDA 1865.
op Je meest ondtibbelziunige wijze erkend zien. Alle vroegere
v fifrlinoHn om, bij wijze van uitzondering, uit een vaderlands
lievend "doel, aan de regering gelden toe ie staan voor marine
enz. hebben opgehouden. Men heeft ingezien, dat anders nim
mer aan de vertegenwoordiging zal toegegeven worden, da' zij
het regt heeft het budget te weigeren of toe te staan want
in kalme tijden, als de regering geeD buitengewone middelen
noodig heeft, behoeft zij, gelijk gebleken is, rich niet om de
kamer te bekommeren. Onder zulke omstandigheden is het ligt
te begrijpen, dat de regering aarzelt de kamer bijeen te roepen.
Maar dit kan niet eindeloos duren. Eindelijk raken hare mid
delen, om in de kolossale uitgaven te voorzien, uitgeput, en
de regering komt dus in moeijelijkhedeu, die het despotieke ver
nuft van v. Bismarck stellig schaakra.it zullen zetten.
Volgens de Börsen- und Handelszeiiung is d* heer von
der Heydr, als opvolger van den heer von Bodelschwingh, tot
minister van financiën benoemd. i
Kiel. 5 J unij. Be Kieler Zeitung meldt, dat de stenden in
ïlolstein tegen den 11 'lezer bijeengeroepen zijn. l)e generaal I
von Gdblenz heeft dit gedaan in naam des keizers van Oosten- j
rijk. De afgevaardigden of hunne plaatsvervangers moeten zich
te Itzehce bevinden en hunne beraadslagingen zoo inrigten, dat
de zitting binnen drie maanden ten einde is.
Frankfort, 2 Junij. De verklaring, door de oostenrijk-
sche regering in de bondsvergadering van gisteren afgelegd,
koint up h voWnde neder-. De president v„i. de bondsver
gadering heeft in last, onder verwijzing naar de verklaring,
door Oostenrijk en Pruisen in de zitting van 24 aug. 1865
afgelegd, aan genoemde vergadering ter kennis te brengen,
dat de oostenrijkschc regering hare pogingen, om eene defini
tieve en met de belangen van den bond overeenkomstige be
slechting van de kwestie der hertogdommen door eene schik
king met Pruisen tot stand te brengen, voor het oogenblik
ais mislukt beschouwt en dat zij deze gemeenschappelijke
duitsehe aangelegenheid verder overlaat aan de beslissing van
den bond, welke verzekerd kan zijn van Oostenrijk's meest
bereidwillige goedkeuring. De keizerlijke gezant is in de ge
legenheid gesteld, om aan de betrokken commissie, op het
door de/.e te kennen gegeven verlangen, nopens den loop der
tot dus ver gevoerde onderhandelingen, al die mededeelingen
ie doen, welke licht kunnen verspreiden over den juridischen
en feitelijken staat van zaken. De gezant heeft ten slotte in i
last mede te deelen, dat aan den keizerlijken stedehouder in
Ïlolstein zoo even de noodige volmagt is gezonden tot bijs-n-
roepiug der holsteinsche stenden, opdat de wettelijke vertegen
woordiging des lands, welks lot aan deze kwestie verbonden
is, niet langer van de gelegenheid verstoken zij, om haar ge
voelen keubiar te maken.
Florence, 3 Junij. Hoewel men gelooft, dat de weigering
der oosten rijksche regering voorzien is, om de kwestie 'oetret-
fende den afstand van Yenetie te bespreken, kan dit geen be
letsel zijn voor de bijeenkomst van het congres, dat aan elk
zijn aandeel in de verantwoordelijkheid van het tegenwoordige
conflict zal aanwijzen, ten einde langs dien moreelen weg een
grondslag te vinden voor eene toekomstige oplossing.
4 Junij. De bladen zijn van gevoelen, dat een beperkt
congres nog op nuttige wijze kan bijeeukomen, wanneer Oosten
rijks verklaring de tegenwoordigheid van zijn gevolmagtigde
onmogelijk zou maken. De gevolmagtigden der overige mo
gendheden zouden zich immers kunnen verstaan, om Oostenrijk
acte te geven van de moeijelijkheden, die het te voorschijn
geroepen heeft, en dienovereenkomstig kunnen handelen.
GOUDA, 6 Junij
Z. M. heeft benoemd tut hoog-heemraad van Schieland,
den beer J. van Lakerveld Blanken alhier.
Het Leidsche Dagblad zegt: De eerste openbare daad
van den nieuwen minister van binnenl. zaken getuigt niet van
gezond verstand. Hoe is het mogelijk, dat de gemeente-besturen
ir de verschillende kiesdistricten kunnen voldoen aan art. 37
r kieswet en ten minste acht dagen vóór den 12n Junij aan
de kiezers bezorgen de oproepingsbrieven en de stembiljetten,
behoorlijk voorzien ook van het zegel der hoofdplaats van het
hoofdkiesdistrict, wanneer zij eerst op zaturdag 2 junij kennis
dragen van een op 12 junij te houden buitengewone verkiezing?
De N. Kolt. Cour. zegt o. a.
De kiezers behooren nu meer dan ooit hun pligt te doen en
trouw ter stembus op te komen. Zijn zij het met den heer
Groen eens, da' het openbaar onderwijs moet ophouden regel
te zijn, dan sten zij de kandidaten stemmen, die door de
coalitie der a n-revoluUonnairen en conservatieven worden ge
steld. W illen zij echter dat onderwijs in zijne zuiverheid be
houden, dan behooren zij hunne stem op de liberale kandidaten
uit te brengen.
De strijd geldt thans de vorming der jeugd, de verspreiding
van kennis en beschaving, tegenover dweepzucht en geestdrij
verij. De vrijheid van geweten kan alleen bewaakt worden op
de openbare school, waarbij een ieder, met de wet in de hand,
het regt heeft, zoodra er iets onderwezen wordt, dat kwetsend
is voor eenige godsdienstige gezindheid, zijne klagt bij de over
heid in te dienen. Verdwijnt echter de openbare school en
blijven er niets dan gezindte-scholen over, dan is een ieder
overgeleverd aan het onderwijs, hetwelk de leeraren der gezind
ten goedvinden te doen geven, en waar blijft dan de vrijheid
van geweten
De Goessche Courant zegt. betreffende het nieuwe minis
terie, o. a. het volgende
Het is bij de verscheidenheid der politieke rigting van enkele
leden nog gansch niet zeker, onder welke vlag het schip van
staat zeilen zal, mr%ar het is zeker, dat het in een veilige in ven
moet komen. Immers reeds zoo laug is het den volke verkon
digd, dat het vaderland gered zoude zijn, als maar de conser
vatieven aan het bestuur kwamen. Wij mogen dus vertrouwen,
dat nu eerst de gelukzon van Nederland zal opgaan, en dat
wij weldra een modelstaat zullen zijn voor gansch Europa.
Natuurlijk moeten wij eenig geduld hebben, want ai de ver
warring, die in de laatste jaren gesticht is, moet eerst worden
opgeruimd. Maar dan gelukkig vaderland, uoogbevoor-
regte koloniëndan staat niets meer de volmaking van uw
geluk in den weg, dan zullen de mannen van het behcud be
wijzen, dat zij het vaderland behouden hebben. Keeds ver
heugen wij er ons op, hoe wij, weldra misschien, zullen kun
nen herhalenziet hoe wij weder met reuzenschreden zijn
vooruitgegaan. Slechts eene kleine bedenking, die echter te
genover zulk een verschiet haast niet noemenswaard is, blijft
ons nog over. Zij is deze: wanneer de regeringsbeginseleu
van de laatste jaren zoo verderfelijk waren, dan dienen ook de
wetten, daarop gebouwd, veranderd te worden en in zamen-
stemming gebragt met de geheel tegengestelde begiuselen van
het tegenwoordig kabinet; geschiedt dit, dan rijst de vraag:
of eene zoodanige revolutie, docr de anti-revolutionairen be
werkt, wel genoeg gewaardeerd zal worden door de natie, en
mogt men die vruchten van vorige rigting laten bestaan, dan
is het niel geheel duidelijk, waaraan men den toekomstigen voor
spoed zal te danken hebben. AVij wachten dus op daden, die
ons niet alleen boven alie onzekerheid verheffen, maar die ons
al aanstonds nabrengen aan den heilstaat, die ons voor
gespiegeld is.
Naar men van goeder hand verneemt, zullen binnen wei
nige dageii de onderzoekingen aanvangen naar den aard der
gronden "an het zuidelijk deel der Zuiderzee, waarvan de droog
making door eene groote maatschappij beoogd wordt. Dit ge
deelte, groot ongeveer 200,000 bunders, is gelegen tusschen
de noordhollandsche, geldersche en overijsselsehe kust, bezuiden
Je lijn, die het Keteldiep langs Urk met Enkhuizen verbindt.
Alle monden van deD lJssel, alsmede het Zwarte water, blijven
vrij in het overblijvende deel van de Zuiderzee afwateren.
Tevens zal dan een onderzoek geschieden langs de kusten der
Zuiderzee, om de rigting te bepalen eener groote ringvaart
van Muiden iaiigs Nijkerk, Harderwijk en Elburg tot aan den
IJsselmond bij het Keteldiep.
De commissaris des konings in de prov. heeft, namens
den minister van binnenl. zaken, bij de gemeentebesturen met
den meesten ernst aangedrongen op de naleving der bepalin
gen, waaronder het vervoer van vee voor de slagtbank van
buiten de lijnen van afsluiting naar binnen is toegestaan, be
paaldelijk dat de bedoelde runderen tot geen ander einde worden
binnengevoerd, en dat üe slagting binnen den kortst mogelijken
tijd plaats hebbe. Een naauwlettend toezigt en strenge vervol
ging van de ter zake plaats hebbende kwade praktijken kunnen
vooral bijdragen tot bestrijding der ziekte, welke gelukkig aan
het afnemen is.
De regtbank te Koermond heeft in de vorige week de
reeds vroeger door haar aangenomen regtspraak gehuldigd, dat
iemand, die zich als dienstknecht verhuurt en als zoodanig den
huurpenning ontvangt, met het voornemen zijne dienst in te
gaan, en dat niet doet, zich schuldig maakt aan opligting.
Twee personen, die zich aan zoodanig feit hadden schuldig
gemaakt, en die noch ten bekwamen tijde hunne diensten waren
ingetreden, noch den huurpenning hadden teruggebragt, zijn
deswege ieder tot eene eenzame opsluiting van twee maanden
veroordeeld.
Uit Rotterdam schrijft de Standaard: Met dankbaarheid
mogen wij vermelden, dat de zoo gevreesde epidemie, die zich
weinige weken geleden in ons midden vertoonde, zoo goed als
geweken is. Het aantal slagtoffers is thans hoogst gering,
maar het is toch nog altijd voldoende om ons te herinneren,
dat de ziekte nog geen bepaald afscheid heeft genomen. Men
zij en blijve dus even waakzaam, als men getoond heeft te
J zijü, en men blijve zich herinneren, dat voorzigtigheid bij het
gebruik van spijs en drank, zindelijkheid, lucht en licht vijan
den zijn van eene ziekte, die, niettegenstaande zij het kwaad
aardig karakter, dat haar bij vorige epidemien kenmerkte, schijnt
te hebben afgelegd, nog steeds, en te regt, onder de meest
geduchte wordt gerekend.
Te Liverpool doen zich herhaaldelijk gevallen voor van brand in de
katoeumagazijnen, niet zonder vermoeden van kwaadwilligheid. De ge
kant van Chili verlaat Engeland. In Hongarijp neemt de ontevreden
heid sterk toe. Het oostenrijksch eskader iu de Adriatische zee bedraagt
63 vaartuigen met 10630 koppeu en 826 stukken geschut. In april
jl. zijn aangevoerd in Eno-eland 1,863,025 entes. ruw katoen. Van
20—26 inei zijn aangetast in Zuid-Holland 245, Noord-Holland 43,
Utrecht 83, totaal 371 runderen. Zaturdag is van Rotterdam verzon
den naar Londen het eerste partijtje nieuwe aardappelen uit het West-
land. De katoenoogst in de zuidelijke staten van Noord-Amerika wordt
geschat op D/g miliioen balen. De pruisische minister van financien
heeft zijn ontslag genomen. in Beijeren is eene buitengewone ligting
bevolen van 18610 recruten van de jaren 1843 en 1844. Te Florence
weet men geen raad om al de vrijwilligers te kleeden en te wapenen.
Hoheuzollem heeft te Bucharest eene amnestie uitgevaardigd voor alle
staatkundige gevangenen. In Spanje wordt hel leger gebragt op 85000
man. Het huis van afgevaardigden te Washington heeft eene bill
aangenomen, waarbij het gebruik van het metrieke fransche stelsel ge
wettigd wordt. 20000 scheepstimmerlieden op de werven aan de
Clyde hebben het werk gestaakt om drie uren minder per week te
werken zouder vermindering van loon. Van 2026 mei zijn in En
geland aangetast 1207 runderen. Al de oostenrijksche ambtenaren, die
bij het leger in dienst treden, worden terstond officier. Prins Mnrat
eischt van de italiaansche regering 50 miliioen. Men beweert bij
herhaling dat de koning van Pruisen bedanken wil.
van den
De bevolking der gemeente bestond den 31 dec. 1865 uit
7460 mannen en 8054 vrouwen, totaal 15514 zielen of 162
zielen meer dan den 1 januarij 1865.
Er werden 47 kinderen meer geboren dan het vorige jaar,
terwijl er 35 sterfgevallen minder hebben plaats geluid. Van
de 570 overledenen hadden 327 deu ouderdom van 6 jaren
nog niet bereikt. Het getal voltrokken huwelijken was 160,
terwijl geen echtscheidingen werden ingschreven.
Het getal kiezers voor leden van de tweede kamer der
staten-generaal was 4&1, voor leden van de provinciale staten
420, en voor leden van den gemeenteraad 688. Ruim de helft
der kiezers nam aan de verkiezingen in 1865 deel. In den
loop van 1865 werden door den gemeenteraad 22 verorde
ningen vastgesteld, waarvan 7 in betrekking stonden tot de
heerschende veeziekte, en 9 onderwerpen, het onderwijs betref
fende regelden, 2 regelden belastingen, 2 het bouwen, en ver
der is er nog een verordening op de brandweer en een op de
policie vastgesteld.
Ten opzigte van verschillende onderwerpen, betrekkelijk het
beheer der gemeente, meldt het verslag:
Het bewaren der gemeentelijke archieven geschiedt met de
noodige zorg.
De begraafplaatsen worden behoorlijk onderhouden en bevinden
zich in goeden toestand.
De begrooting van inkomsten en uitgaven voor het jaar
1865, werd vastgesteld in ontvang op 179396.IIs
en in uitgaaf op 179384.795
sluitende dus met een batig saldo van 11.32.
De belasting op het gedistilleerd heeft opgebragt 22943.48,
op de likeuren 220.75, en op den wijn 6268.67.
De gemaalbelasting bragt op 41715.65, terwijl voor het
gebruik of genot wan openbare gemeentewerken of inrigtingen
87283.46 werd opgebragt.
Voor het onderwijs werd uitgegeven 42122.065, terwijl
het armwezen en daarmede in betrekking staande inrigtingen
30946.88 gekost heeft.
De gebouwen der gemeente werden in goeden staat onderhouden.
De kosten van opbouw van de nieuwe burgerschool voor
jongens bedroegen 12206,82».
Straten, rivieren, kanalen en bruggen werden in goeden
staat onderhouden.
Door het met primo november in werking treden van de
wet, regelende het geneeskundig staatstoezigt, werd de plaat
selijke commissie van geneeskundig toevoorzigt met dien datum
eervol ontslagen, terwijl ook met het einde des jaars de open
bare gezondheids-commissie werd opgeheven. In deze gemeente
waren op 31 december i. 1. gevestigd:
6 med. doctoren, vrarvan er 2 als doctor in de verlos
kunde en 1 tevens in de heelkunde zijn gepromoveerd.
3 heelmeesters tevens vroedmeesters.
7 vroedvrouwen.
1 tandmeester.
11 apothekers, en
1 drogist.
Het getal zieken in 1865 verpleegd in het gasthuis was
betrekkelijk gering, daar slechts 4G mannen en 49 vrouwen
werden opgenomen. Van deze zieken werden in den loop des
jaars 24 mannen en 24 vrouwen als hersteld ontslagen; 12
mannen en 9 vrouwen zijn in het gesticht overleden, en 10
mannen en 16 vrouwen waren op 31 december nog als ziek
in het gesticht aanwezig.
Ia de gemeente-apotheek werden gedurende 1865 18772
recepten gereed gemaakt, zijnde 3634 minder dan in het vo
rige jaar.
In het gesticht voor krankzinnigen te Dordrecht werden op
het einde des jaars 10 personen voor rekening der gemeente
verpleegd.
Ingeschreven voor de nationale militie waren 108 personen,
waarvan er 58 om verscheidene reden waren vrijgesteld. Het
te leveren contingent was 35 man.
Voor de ligting van 1866 zijn in 1865 ingeschreven 88
personen. Van de/en konden er 71 lezen en schrijven, 2
alleen lezen, en 15 lezen noch schrijven.
De schutterij, bestaande uit 2 compagniën, sterk 465 man,
bev indt zich in goeden toestand.
Er zijn 9 kerkgemeenten met 15 leeraren. De kerkgebou
wen zijn in goeden staat.
Volgens het rapport der plaatselijke schoolcommissie was de
toestand van het lager onderwijs als vrij gunstig aan te mer
ken. Op het einde des jaars 1865 telden de scholen 1868
leerlingen, t. w. 982 jongens en 886 meisjes, terwijl de leer
lingen der bewaarscholen bovendien 4 75 bedroegen. liet
openbare onderwijs bleef over het algemeen het bijzonder over
treffen, waaraan de ruimere hulpmiddelen zonder twijfel veel
toebrengen.
De lokalen der openbare scholen verkeeren in voldoenden
staat. Het onderwijs in de gymnastiek mag gunstig, het tee-
kenonderwijs zeer gunstig genoemd worden.
Aan het einde des jaars waren in de gemeente 4 openbare
en 6 bijzondere niet gesubsidieerde scholen.
Het grootste getal leerlingen, dat in de gemeente woon
achtig, de openbare scholen bezocht, beliep 819 jongens en
639 meisjes; bovendien gingen nog 38 jongens en 35 meisjes
van buiten de gemeente ter school.
Het grootste getal leerlingen, die uit deze gemeente op de
bijzondere scholen onderwijs ontvingen, was 149 jongens en
228 meisjes, waarvan 18 jongens en 93 meisjes kosteloos on
derwezen werden; 13 jongens en 7 meisjes maakten van buiten
de gemeente van dit onderwijs gebruik.
De kosten voor het lager onderwijs beliepen in 1865
16368.02; aan schoolgeld werd ontvangen 7477.95, zoo
dat in geuoemd jaar voor lager onderwijs van wege de ge
meente is verstrekt 8890.07.
De 3 bewaarscholen, waarvan 1 openbare en 2 bijzondere,
telden 207 jongens en 268 meisjes, waarvan 357 kinderen
kosteloos onderwezen werden.
De zondagschool werd gemiddeld door 80 personen bezocht.
De zwemschool werd druk gebruikt.
De rijks hoogere burgerschool met driejarigen cursus werd
in de maand October plegtig geopend met 25 leerlingen.
Het schoolgeld is dertig gulden.
De latijnsche schooi werd na de opheffing van het gymna
sium geopend met 5 leerlingen.
De kosten van het gymnasium en de latijnsche schooi be
liepen 5828.785. De inkomsten bedroegen 1562.50, zoodat
in 1865 door de gemeente werd bijgedragen 4266.2S5.
Het departement Gouda der maatschappij tot „nut van 't
algemeen" telt 98 gewone en 3 eereleden.
De rederijkerskamer „de Goudsbloem" telt 6 eereleden, 12
werkende en 70 gewone leden.
Het departement Gouda der nederlandsche maatschappij „tot
bevordering van nijverheid" telt 32 leden.
De zangvereeniging „Cecilia" telt 36 werkende en 83 ge
wone leden.
Het muziekgezel^hap „Euphonia" telt 30 werkende en 150
andere leden.
De openbare muziekschool, bestuurd door den heer J. H.
Bekker, telde doorgaande 24 leerlingen, waarvan 15 kosteloos
onderwijs ontvingen.
De toestand van de teekenschool is zeer gunstig; 71 leer
lingen woonden den ganschen cursus bij.
De toestand van het armwezen bood weinig verandering aan.
Het burgerlijk armbestuur verstrekte hoofdzakelijk eetwaren en
brandstoffen aan oude lieden bovendien ook geldelijke onder
steuning. Het getal bedeelden en de verstrekte som verschil
len weinig met het vorige jaar. {Wordt vervolgd.)
