Oinncnlanö.
Gemengde Kcrigten.
Ingezonden.
Vergadering van den Gemeenteraad.
•_TI1 Jcr laakte ministerraden, onder presidium des keizers ge
houden, ter sprake gebragt. Een der ministers was van oor-
dtel, dat de dagbladen in die zaak wat al te ver gingen en
vooruit liepen op de overwegingen van het gouvernement. De
keizer brak evenwel de verdere discussie af, door te zeggen,
dat men moest laten begaan. Dit verklaart de taal van onze
officieuse dagbladen, die allen zich verklaren voor het schade
loos stellen van de inschrijvers voor de mexicaansche leening.
Het bevestigt zich, dat de mexicaansche zeehaven Tampico 1
in de magt der tegenstanders van het keizerrijk is gevallen.
Dit wordt als een zware slag voor de keizerlijke schatkist be
schouwd, daar deze vooral door de opbrengst der invoerregten
gestijfd moest worden. Van de drie voorname douane-kanto
ren Yera-Cruz, Tampico en Matamoras, zijn nu de twee laatst-
gemelde in de handen der republikeinen.
W GGIlCn1 Sept. De Presse meldt, dat de onderhande
lingen tusschen Oostenrijk en Italië een gunstigen vocrtgaDg
hebben, liet sluiten van den vrede wordt binnen een tiental
dagen te gemoet gezien, liet verdrag zal echter slechts kwesuen
van beginsel bevatten en de oplossing der bijzonderheden aan
speciale commissien overlaten.
Berlijn b Sept. liet huis der afgevaardigden heeft de
indemniieitshill aangeuomCD. Bij het debat verklaarde de mi
nister Eulenburg, dat <lc regering door de aanneming zou ge
dwongen worden om liet huis tegemoet te komen. Niet met
het oog op de indemniteit werd door de regering de wapen
stilstand ingewilligd, maar de aanneming is de voorbode van
een wezentlijk duurzamen vrede.
4 Sept. l)e küluische Zeitung betoogt dat de Hanove-
ranen volstrekt geen regt hebben om zóó te jammeren over de
pluiiuen van Pruisen otn llauover in '.e lijven. Wel is waar
is het der pruisischc regering bekend, dat koning George af
stand wenschlc te doen ten behoeve van den kroonprins, maar
het blad beweert, dat Uit- 21 jarig jongmcnsch, met zijn „kaas-
kleurig" gelaat, die geen universiteit bezocht, van kunst, we
tenschap en tie industrie van andere landen geen begrip heeft,
niet voor vorst is geboren en niet als zoodanig is opgevoed.
Zóó weinig lust heeft hij voor staatszaken, dat hij nimmer in
de eerste kamer verscheen om zijn zetel in te netuen, niette
genstaande hij er sedert drie jaren regt op had. De köln.
Zeit. meent trn slotte, dat llauover, dat thans zoo weeklaagt
over annexatie, niet vergeten moet dat het in 1315 geheel door
inlijvingen werd zamengesteld. Hanover gelijkt den zieke, die
zich tegen eene heilzame operatie aankant. Hoe spoediger en
krachtiger die operatie wordt volbragt, de9 te eerder zal de
daardoor verkregen gezondheid zich verspreiden. De toestand
van overgang is misschien minder aangenaam, maar het blad
twijfelt niet of in het jaar ÏS'JI zal de 25jarige vereeniging
met Pruisen een jubelfeest voor geheel Hanover zijn.
De kreuzzeituug het sluiten van den vr^de met Darmstadt,
op gisteren, bevestigende, zegt vernomen te hebben dat Pruisen
zijn oorspronkelijke eisehen heeft gehandhaafd. Darmstadt be
taald drie inillioen oorlogskosten, doet afstand van het noor
delijk gedeelte van Opper Hessen, waardoor de verbinding met
VYetzlar wordt hersteld. Verder wordt afstand gedaan van
Homburg.
MunChen, 3 Sept. De ratificatien van het vredes-verdrag
met Pruisen zijn heden te Berlijn uitgewisseld. Prins karei
is met het hoofdkwartier alhier aangekomen De gemobiliseerde
corpsen zijn afgedankt.
4 Sept. De Baycrschc Ztg., de uitwisseling der ralifi-
rjtien mededeelende, zegt, dat Beijeren in alle voorwaarden
heeft toegestemd, ten einde te vet krijgen, dat de Pruisen het
heijersch grondgebied zouden ontruimen.
Frankfort, 2 September. Van eene gewoonlijk goed on-
derrigte zijde wordt verzekert!, dat de ^vredesonderhandelingen
tusschen l'rnisen en het giootheriogdom Hessen, thans zoo
ver gevorderd zijn, dat eene sluiting van het vredesverdrag
zeer spot 'ig te geutoet mag gezien worden. Tot heden is 1
niels bekend gewerden met betrekking tot de voorwaarden 1
waaromtrent partijen het nu, zoo het schijnt, bijna eens zijn I
geworden.
GOUDA, 5 September.
Z M. heeft bij de dd. schutterij alhier benoemd tot lBtc"
luitenant a la snite D. D. Lulins van Goor, thans 2^® luite
nant, en lot 2to luitenant C. C. H. Prince.
Gisteren is de 26"te verjaardag van Z. K. H. den prins
van Oranje alhier feestelijk herdacht door het uitsteken der
vlaggen, het bespelen van het klokkenspel en door het houden
van groote parade door het garnizoen en de d.d. schutterij.
De tweede kamer heeft zaturdag de discussie over 7
(heerediensten en tructementsverhoogiug van iul&ndsche hoof.
jeu) voortgezet. Er is besloten, om de motien betrekkelijk
de Ooster-Sehelde, die op maandag was bepaald, uit te stellen
tot na afloop der behandeling van §7. Een voorstel tot
het houder van een avondzitting werd verworpen.
In de zitting der tweede kamer van maandag is inge.
komen een wetsontwerp tot regeling van de uitgifte in erf
pacht van woeste gronden op Java en daarna voortgezet en
ten einde gebragt de discussie over 7 van het eindverslag
(de traklemenlsverhooging der hoofden enz.j Het debat liep
vooral over de motie van den heer Heukelom Lot handhaving
van het geschorste verbod der gedwongen diensten ten behoeve
der hoofden. De motie werd krachtig ondersteund door de
hh. Godefroi, Geertsema en Poortman, doch bestreden door den
hter Thorbecke. Ten slotte werden ai de motien verworpen;
die van den heer Heukelom met 35 tegen 32 stemmen.
De discussie over de motien van de heeren de Brauw
en Pokker over de afdamming van de Ooster-Sehelde, zijn
gisteren in geheim comité behandeld, van half 12 tot 4 ure
en is dit des avonds van 811 ure voortgezet zonder te zijn
afgeloooen.
Bij kon. besluit van 3 sept. jl., n°. 57, is ingetrokken
art. 53 van het kon. besluit van 25 julij IS!6, houdendedst
geen officier van het corps van den waterstaat zich in het hu-
welijk mag begeven zonder voorafgaande geteekende toestem
ming van den minister van binnenl. zaken.
Gedep. staten hebben, ten gevolge eener missive van den
minister van biunenl. zaken, burgemeester en wethouders op
merkzaam gemaakt op het groote gevaar om in digt bewoonde
buurten en in de nabijheid van andere magazijnen de daar-
steiling van bewaarplaatsen voor petroleum toe te staan, met
herinnering aan hunne verpligting, om zorg te dragen, dat de
openbare veiligheid niet worde bedreigd door zoodanige be
waarplaatsen, en hun eindelijk onder het oog te brengen, dat
de gemeentebesturen bevoegd en verpligt zijn, naar gelaug der
plaatselijke behoeften, bij policie-verordening bepalingen vast
te stellen betreffende de voorzorgmaatregelen, in acht te nemen
bij den handel in gemeld artikel, en bepaaldelijk aangaande
een maximum van hoeveelheid, welke de handelaren in hunne
winkels mogen voorhanden hebben.
Maandag is aan het lokaal van het prov. bestuur aan
besteed het uitdiepen en verbreeden van een gedeelte der rivier
de Hollandsche IJssel onder Gouderak, in de provincie Zuid-
Holland. Daarvoor waren 6 inschrijvingsbilletlen ingekomen,
waarvan de minste inschrijver was de heer M. van Hees, te
Sliedrecht, voor de som van 1566.
In de llotterdamsche Courant leest men
„De heer keuchenius vat zijn mandaat van volksvertegen
woordiger in een ruimen zin op. Hij is niet alleen onder
zoeker en beoordeelaar van wetsontwerpen en regeringshande
lingen, maar ook boetprediker, die aimtheem uitspreekt in het
publiek over de ondeugende hervormde kerk, die niet gediend
is van de secte-school en zijn afschuw openbaart tegen die
akelige moderne rigting. Vol bekeeringslust, zijn zijne parle
mentaire redevoeringen doorspekt van zijne personele meeninger,
op godsdienstig terrein, en -wel op eene zoo apodictische wijze,
dat er geen plaatsje voor andere dan de zijne wordt overge
laten. Het bekeeringswerk schijnt hem te liggen op den neg
van het lidmaatschap der tweede kamer, doch wij betwijfelen,
of zulks, hetzij in de sehoolzaak, hetzij in de koljniale politiek,
item eene schare van aanhangers onder de leden der kamer
zal bezorgen."
In de Gemeentestem leest men het volgende: „De heer
Groen van Prinsterer heeft zijn ontslag genomen als lid van
de tweede kamer. Men zal zich echter herinneren, dat de heer
Groen door de kamer na onderzoek zijner geloofsbrieven wel
was toegelaten, doch eerst nadat hij de gevorderde eeden zou
hebben afgelegd. Dit laatste nu heeft niet plaats gehad, zoo
dat de heer Groen geen lid der kamer was, toen hij zijn
ontslag als zoodanig nam. Dit schijnt vreemd en toch moeten
wij erkennen, dat in dit zonderlinge geval, dat de wet niet
heeft voorzien en ook moeijelijk voorzien kon, geen andere
weg kon worden ingeslagen.
Men schrijft uit C'harlois dd. 3 sept.Voor zoo ver de
oogst hier is afgelaopen, hebben de landbouwers geen reden tot
klagen. Het koolzaad heeft bijna niets door den regen gele
den de tarwe is goed van kwaliteit en ruim van beschot en
bij Hen, die hun tyd hebben weten af te wachten, goed droog
gewonnen. Het vlas is bij meest alle vlasbouwers nog al mee
gevallen; de lengte is ruim voldoende; de overvloedige regen
in de laatste dagen heeft evenwel veel schade er aan toege-
bragt. De jammen of winteraardappelen hebben tot dus ver
nog weinig van de ziekte geleden. De opbrengst mag rede
lijk genoemd worden.
Bohemen zal met 18 september geheel door de Pruisen ontruimd zijn.
De cholera neemt te Londen aanmerkelijk af. Van 1925 ang. zijn
in Zuid-Holland aangetast 648, in Noord-Holland 23, in Utrecht 708,
totaal 1379 rundereu. In Engelend zijn aangetast van 1925 aug.
148 runderen. - tan Liverpool zijn dezer dagen naar Melbourne uit
gezonden 1000 meisjes om daar geplaatst te worden in verschillende
diensten. Prniseu heeft zijne eisehen tegen Hessen-Darinstadt hooger
gesteld. Mevrouw Ristori zal 17 september te New-York optreden.
Prins Napoleon gaat met zijn jacht op zee uitpruilen. De Great
Eastern heeft den telegraapkabcl opgevischt, die m 1865 verloren ging.
De leden van het corpc ngenicurs van den waterstaat behoeven consent
van den minister ora in het huwelijk te treaen. D© tentoonstelling
te Amsterdam is ia aug. bezocht door f.1,000 personen. Te Hoornaar
zijn twee blokken huizen, door zes gezinnen bewoond, een prooi der
vlammen geworden. Op nieuw hebben 70,000 Hanoveraneu gerecla
meerd tegen de inlijving. Door bemiddeling van Pruisen zal Italië
de ijzeren kroon terug bekomen. De cholera te Parijs is sterk aau
het afnemen en bedraagt slechts 50 sterfgevallen per dag. Zestig
meisjes van 1825 jaa- vorden uit het gevangeuhuis te Clermont ge-
zonüfcn uaar Cayenne om te huwen met gedeport erden. Te New-York
zijn door etnc ontploffing van petroleum vt-le persouen gekwetst en zes
omgekomen, terwijl er tevens eene waarde van een millioen dollars aan
rig' ndom is vernield. De stad Monte Christo in Ecuador is grootendecls
verbrand. In Pruisen waren 40,000 oostenrijksche krijgsgevangenen en
in Oostenrijk geen 400 pruisischc. De keizerin van Oostenrijk is uit
Pesth gevlugt voor de cholera. \Y urtemberg zal ecue leening sluiten.
Maandag is de vrede geteekeud tusschen Pruisen tu Hesseu-Darmotadt.
Het jongste geschri .n vaL. prof. \retdc wordt niet toegelaten in Frankrijk.
De boxmeerscbe kermisvrienden hebben ongeregeldheden gepleegd.
Sicilië is onrustig. Yon Bismarck is in ongcuadt bij de jonkerpartij.
De koning der Hellenen wordt uitgehuwelijkt aan eene engelsche prinses.
GEMOEDSBEZWAREN.
Voortdurend wordt door de tegenstanders der openbare school
gewezen op de gemoedsbezwaren van duizende landgenooten,
die hun verbieden hun kinderen het openbaar onderwijs te
doen bijwonen. Welke grieven heeft men tegen het openbaar
onderwijs, welke zijn die gemoedsbezwaren
Niet wat onderwezen wordt geeft ergernis, dit kan niet;
dit toch wordt door de wet uitdrukkelijk verboden, en nog
slechts enkele gevallen van dien aard zijn door het schooltoe-
zigt behoeven onderzocht te wordende bezwaren spruiten
voort uit betgene niet onderwezen wordt, het godsdienstig ele
ment is, naar men zegt, geheel vaa de school verbannen, het
voornaamste, het godsdienstig onderwijs ontbreekt, de openbare
school is een godsdieustlooze school. Of de voorstander der
openbare school nu ook beweert dat het onderwijs godsdienstig
is, en alle onderwijs moet strekken tot bevordering van maat-
schapoelijke en christelijke deugden, zijn verklaring wordt niet
aangenomen, wordt bestreden, want waarom dan de bijbel van
de schooi geweerd, waarom dan Ie onderwijs in de godsdienst
van de school verbannen Laat de bijbel als van ouds een
schoolb- *k zijn, laten de vragen der heidelbergsche wekelijks
van buiten geleerd cn dagelijks psalmen gezongen worden, dan
zullen de gemoedsbezwaren weggenomen zijn. Zoude een mi
nister die eisehen kunnen inwilligen? Voorzeker niet, die in
williging toch zoude een beweging in den lande te voorschijn
roepen, waarbij de tegenwoordige gemoedsbezwaren van geen
beteekenis zouden zijn. Maar bovendien zonde die inwilliging
ook voor het onderwijs hoogst noodlottig zijn, vooral in deze
tijden van spanning en verdeeldheid op godsdienstig gebied.
De bijbel is geen schoolboek. De kinderen moeten in staat
zijn om hetgeen zij lezen te begrijpen, en niemand zal toch
durven beweren, dat dit met den bijbel het geva! is. Hoe
zullen kinderen ee^ boek verstaan, wat zooveel hoofdbrekens
kost aan de meest ontwikkelde mannen Een verklaring van
het gelezene zal door geen onderwijzer ten genoege van alle
ouders kunnen gegeven worden, en geeft hij ergernis, de wet
gever is daar om hem te straffen. En onderwijs in de gods
dienst Zoude dit in deze dagen op een gemeenteschool aan
alle kinderen knnnen gegeven worden, zonder bij den een of
ander ergernis te ve-wekken Van waar dan toch die voort
durende afscheidingen, en weder afscheidingen, die verschillende
bijeenkomsten, ieder met hun voorgangers, onder verschillende
namen en leuzeu, gewoonlijk vijandiger tegen elkander naar
mate zij dieper in de leer der liefde meeuen doorgedrongen
te zijn En toch de kinderen dier in vijandige partijen ver
deelde ouders zitten te zamen op de schoolbanken en ontvan
gen van denzelfden onderwijzer onderrigt. Hoe zoude deze nu
ten genoege van allen onderwijs in de godsdienst kunnen
geven. Hoe gaarne men dus de gemoedsbezwaren zoude willen
wegnemen, op de staatsschool is daartoe geen gelegenheid.
Maar is het ook noodig Zijn niet de godsdienst-ieeraren ver
pligt om voor het godsdienstig onderwijs hunner gemeente te
^orgeii I& het ouderwijs, dut door hen aan de kinderen ge
geven wordt niet voldoende; wie belet hen meer dan een uur
aan dit onderwijs te wijden, wie belet hen dit dagelijks te ge
ven t Stelt men zooveel belang in het onderwijs in de gods
dienst, waarom dan des avonds geen geregeld onderwijs donr
den godsdienst-leeraar of door zijn plaatsvervanger, daartoe
door de kerkelijke gemeenten aangesteld, dan zoude te gelijk
net bezwaar in vele plattelands gemeenten ophouden, dat de
ieeriiigdug, door sommige predikanten ook turkendag genoemd,
eenmaal per week ongeregeldheid in de school veroorzaakt.
De school kan dus niets doen tot wegneming der gemoeds
bezwaren, niet het wereldlijk bestuur kan die bezwaren ophef
fen, daartoe is alleen Je kerk in staat, en weigert ook deze
haar hulp aan de bekommerden, dan blijft hun niets over,
dan om zeiven scholen op te rigten, waar het onderwijs ge
heel naar hun iuzigten kan gegeven worden. Daartoe geeft
de wet het regt, en zoo verrijzen ook op vele plaatsen bijzou-
sph°len hoofdzakelijk uit godsdienstige beweegredenen.
Wij juichen die oprigting toe. Zooals wij voor ons zei ven
de staatsschool niet gaarne zcutleu missen, gunnen wii ieder
ander burger de vrijheid ora naar zijn beginselen in het ra
derwijs zijner kinderen te voorzien. De openbare en de bij-
zuudere school naast eikander mogen wedijveren in het vormen
van nuttige en bekwame burgers.
Ook hierin kan mededinging goede vruchten opleveren. Overal
worden thans de zoogenaamde christelijke scholen opgerigt en
waarlijk men kan de gemoedsbezwaren niet te gering tellen,
als men het getal kinderen ziet, die van dit christelijk onder
wijs gebruis maken. Jammer echter dat de gemoedsbezwaren
somtijds tot dekmaritel gebruikt worden oin andere beweegre
denen .e verbergen, waardoor ecu zuiver? gemoedsbezwaren-
statistiek niet mogelijk is.
De dorpsscholen zijii toegankelijk voor allen, aanzienlijken en
geriugen, rijkeu en armen. "W il men zijn lievelingen zich niet
laten enoauailleren, men neemt hen van de gemeente school
en stuurt die naar een betalende bijzoudere school, al moet
men daar het onderwijs in de godsdienst op den koop toe
slikken. Dan moet hoogmoed en trotschheid gedekt worden
door de klagten over ongodsdienstig onderwijs.
Men betreurt het, dat de onderwijzer ambtenaar geworden
is, die zijn piigt kan doen zonder zich om d~~*aze op of aan
merkingen der ouders te bekreunen. Vroeger kon men nog
eenigen invloed op het onderwijs en den onderwijzer uitoefenen,
men betaalde hem, thans heeft dit opgehouden en men stuurt
zijn kindereu liever naar de bijzondere school, vaar men be-
taalheer is. De zucht tot bedillen en heerschappij voeren wordt
gedekt door godsdienstige gemoedsbezwaren. Niet zelden heb
ben aan die zl ut de bijzondere scholen het aanzijn te danken.
Een predikant nog droomende van vervlogene tijden, toeu het
onderwijs geheel onder het opzigt der geestelijkheid stond en
de voornaamste betrekking des onderwijzers kerkekoecht was,
kan zich niet schikken in het tegenwoordige. Nog zoude hij
gaarne onderwijs en onderwijzer besturen, en daar de openbare
school hein geen gelegenheid geeft aan de zucht ?ot heerschen
bot te vieren, tracht hij daaraan door de oprigting eener bij
zondere school onder zijn leiding te voldoen. Het is toch
hier te lande volstreki. geen vreemd verschijnsel, dat gemoeds
bezwaren ten dekmantel strekken tot het bereikeu van heersch-
zuchtige oogmerken. Het jaar 1853, treuriger uagedachtenis,
is in dit opzigt van hooge beteekenis.
kleiug°estigbeid eindelijk wordt dikwijls gedekt door de ge
moedsbezwaren. Men heeft kwestie met het gemeentebestuur
over een of ander zaak, men heeft verschil met den gemeente
ontvanger over het te betalen schoolgeld of een particulier ver
schil met den onderwijzer, de kinderen worden van de gemeen
teschool afgenomen en bevolken de bijzondere school. De
gemoedsbezwaren dienen tot dekmantel ora nan kleingeestigheid
bot te kunnen vieren.
Maar genoeg bier van. P.
Dingsdag, 4 September.
Tegenwoordig de hh. mr. A. A. van Bergen IJzendoom, voorzitter, de
Grave, Prince^ Brag gaar, Reutiuger, Remy, Buchner, Droogleever, van
Gennep, Kist, vau Straaten en Peeter=>.
De voorzitter deelt mede, dat door de afwezigheid van den secretaris
zijne vices zullen waargenomen worden door den beer v. d. Grijp.
De notulen der vorige vergadering worden gelezen en gearresteerd.
Aan de orde is de voorziening in de vacature van een wethouder, door
de aftreding van ilen heer mr. S. L. A. de Grave op heden, volgeus de
wet, en wordt tot stemming overgegaan en benoemd met 11 stemmen
het aftredend raadslid, zijnde een blanco billet ingekomen.
De voorzitter wenscht den benoemde geluk met deze keuze, die daarop
de leden bedankt voor de eer hunner eenstemmige benoeming, cn verklaart
de betrekking, die hij binnen weinige maanden 25 jaren zal waargenomen
hebben, te aanvaarden.
Niets meer aan de orde zijnde eindigt de vergadering.
