öinncnlttnö.
Gemengde Berigten.
Varia.
Ingezonden.
bëeengekonieii, om te benadriagen over het amendement, voor- I
gesteld door de commissie voor het budget en betrekking heb
bende op de kwestie der mexicaanscde fondsen houders. Dit
amendement strekt om het cijfer der schadeloosstelling, door
het gouvernement voorgesteld, te verhoogen.
1 Junij. De Moniteur publiceert des keizers rede te Rouaan. j
Het antwoord des keizers aan den raaire blijkt 1 Jenzelfden
zin geweest te zijn, r.is in het telegrafisch berigt i'*eds is op
gegeven. ii-,
In antwoord aan den kardinaal heeft de keizer gezegd De
kerk is het heiligdom, waarin bewaard worden de groote be-
crioselen der christelijke moraal, welke den meiisch verheffen j
boven de bloot stoffelijke belangen. Laat ons daarom net voor
vaderlijk geloof verbinden met den geest van vooruitgang; laat j
ons nooit scheiding maken tusscheu de liefde voor God en de
liefje voor bet vaderland. Op die wijze zalieu wij ons de
goddelijke bescherming hei best waardig betoonen en zullen wij
met opgeheven hoofde voorlsi ijcien op den «eg, die ons wordt
voorgeschreven, niettegenstaande alle hinderpalen.
Hierop heeft de keizer beJaukt voor de wenschen, welke uit
gesproken waren voor de keizerin eu den keizerlijken prins,
en de hoop te kennen gegeven, dat de zegening vau zijn hoog-
waardigeu peter en de gebeden der kerk den prius geluk zul- i
len aanbrengen.
ju eene liberale zijd" wordt het als een jammerlijk ver
schijnsel beschouwd, dat "men in de negentiende eeuw, nadat
gedurende twee duizend jaren eene godsdienst van vrede en
broederschap is gepredikt, nadat bijna al dien tijd tie wijsbe
geerte, in overeens'emming met de godsdienst, er op uit ge
weest is om de beginselen van haat en vernieling oij het raensch-
dom uit te roeijen, dat ram in die eeuw zich met groote voor
liefde bezig houdt niet ooriogs-gevaarten, als geschut, hetwelk
van ach'eren wordt geladen eu ontploffende kogels uitwerpt,
en met geweren die op 1000 ellen alstund dooden en wier
betrekkelijke waarde de ondervinding nog moet doen kermen.
Onder den titel „f'omptes fantastiques de M. Hauss-
mann," is eene kleine brochure verschenen van den Heer Ju
les Ferrv, waarin wordt aangetoond, dat de prefect der Seine
sedert 15 jaren niet minder dan 2 milliards zonder eenige con
trole heeft uitgegeven en dat het deficit, door zijne verschil
lende uitgaven veroorzaakt, ten slotte 39$ railüoen bedraagt.
Volgens een gerucht zou de regering thans, na langdu
rige weifeling, tot het besluit gekomen zijn orn het wetgevend
ligchaam weldra te ontbinden en de algemeene verkiezingen
tegen de maand september aanst. uit te schrijven.
Ri; het wetgevend ligchaam is thans het rapport over de
voorgestelde geldleening van 440 miilioen fr. uitgebragt. De
commissie van rapporteurs heeft zich door de vertoogen der
regering niet laten overtuigen, dal eene zoo groote vermeerde
ring der gevestigde staatsschuld in de tegenwoordige tijdsom
standigheden onvermijdelijk noodig was, eu zij heeft voorge
steld htt gouvernement slechts te magtigen tot het opnemen
van 411,700,000 fr. Met algemeene stemmen is aan de re
gering de gevraagde som van 50,000 fr. bewilligd voor eeue
wetenschappelijke zending naar Saigon in het zuidoosten van
Azie, die bepaaldelijk ten doel zal hebben de totale zon-eclips
van 1$ aug. a. s. waar te nemen. Bij het dienaangaande door
de commissie van rapporteurs uitgebragt verslag, zegt zij o. a.
het volgende: „Wij grijpen dus deze gelegenheid aan, om aan
de vergadering te herinneren dat er op de staatsbegrooting
niet genoegzaam is gezorgd voor het lager onderwijs, dat is
voor een van de hoofdbelangen der natie, het grootste welligt
uit het zedeiijke oogpunt, het dierbaarste aan alle weldenken-
den. Wij stellen aan de vergadering voor, het geld tot het
zenden van geleerden naar Saigon te bewilligen, maar wij
voegen daarbij den wensch dat er voor de geldelijke behoef
ten van het lager onderwijs voorziening worde gemaakt, die
beter met den geest der fransche wetgeving strookt-"
Berlijn, 28 Mei. Ten gevolge der bezuinigingen, welke
door het ministerie van marine zijn ingevoerd, is het mogelijk
geworden aan de directie voor den aanleg der haven aan den
Jahde-boezera de noodige geiden te verstrekken, om die haven
tegen het einde van 1869 te voltooijen. De gestaakte werk
zaamheden zullen onverwijld worden hervat.
GOUDA, 3 Junij.
Uit 's Hage wordt gemeld
De heer Thorbeeke is hecen middag op nieuw bij den ko
ning ten gehoore ontvangen.
Men verzekert dat het nieuwe ministerie aldus zal zijn ztt-
mengesteidMr. C. Fock, burgemeester van Amsterdam, bin-
nenlaixk^he zaken; de heer Roest van Limburg, voormalig
gezant te Washington, bnitenlandsche zaken; mr. P. P. van
Bosse, financiën; mr F. G. Pt. H. van LiUtar, raadsheer ia
het hof van Noord-llolland, justitie; de heer E. de Waal,
koloniën; generaal van Muiken, oorlog; de heer L. G. Brocx,
kapitein-luitenant ter zee, marine. De beide departementen van
eeredieust zullen worden gevoegd bij andere departementen.
Men schrijft nog uit 's Gravenhage
Nog nooit heerschte er in de residentie op den tweeden
pinksterdag zoo eene drukte als dit jaar het geval was. Het
haagsche bosch en Scheveningen waren de verenigingspunten
van duizende bezoekers, zoo uit de stad hls van elders. Niet
tegenstaande alle middelen van vervoer naar Scheveningen ia
de laatste jaren zijn uitgebreid en verbeterd, waren zij onvol
doende om de massa volk te bevatten, dat zich van en naar
het zeedorp begaf. Ontelbaar was het aantal rijtuigen van het
badhuis en Scheveningen naar 's Hage en het station. Dikwerf
ontwaarde men op sommige plaatsen drie rijen en file. Het
vervoer van reizigers met gewone of buitengewone treinen duurde
onophoudelijk voort. Gelukkig dat overal gepaste maatregelen
waren genomen om ophooping van personen en rijtuigen te
voorkomen.
Wij vernemen uit Moordrecht, dat vrijdag^ in de ver
gadering van ingelanden van den Zuidplaspolder de aftredende
leden van het bestuur; de hh. N. J. Francois en H. M. van
den Haak, herkozen zijn.
Men schrijft ons uit den Alblasserwaard van gisteren:
De hennep, die met buitengewoon veel moeite is gezaaid
geworden, doordien de meeste akkers moesten worden besproeid,
voldoet nogtans vrij wel ra* -'e verwachting bij de opkomst
boven den grond. Ook vo r Ie meikerijen zoude een ferme
regenvlaag zeer gewenscht zijn, aangezien liet vee, door de
aanhoudende warmte eu insecten geplaagd, onrustig wordt.
De prijzen van het zuivel ziju mede niet hoog, zoodat de op
brengst van dezen tak van landbouw minder voordeelig ge
acht wordt. Voor de 50 ned. pouden kaas besteedt men van
16 tot ƒ17. Prijzen der boter stationair.
Meu vernc?*nt, dat gisteren avond met den lantsten trein
van den Rijnspoorweg vau Amsterdam naar Utrecht een ern
stig ongeluk is gebeurd tusschen de stations Breukelen en
Maarsen. Terwijl de passagiers!rein op die hoogte door de
eene of andere oorzaak eenige oogen blik ken hait hield, is pen
goederentrein, die achterop kwam ei: niet tijdig genoeg stopte,
daarmede iu botsing gekomen, waardoor eenige wagens op
elkander schoven en gedeeltelijk verbrijzeld werden. Een der
passagiers, naar men zegt de heer J. W. W. uit Groningen,
is bij dit ongeluk gedood, doordien hij tusschen de verbrij
zelde wagens geklemd raakte. Een vijf- of zestal andere pas
sagiers zijn min of meer ernstig gekwetst.
Te Leyden verneemt men uit de Veenen, dat 11. vrijdag
de eerste schuiten met peulen en doperwten zijn ver rokken,
en den volgenden dag met de eerste vracht aardbeziën uit
Aalsmeer is begonnen. Bloemkweekerij, moestuin en aardbeziën
hebben er, ten gevolge van het groeizame weder, een gunstig
aanzien.
Een particulier schrijven uit Decima van 10 april 1868
behelst het volgende
Met de raagt van den vroegeren keizer Stotsbnshi schijnt het
gedaan te zijn, althans men hoort weinig van zijne verdere
plannen. Wel is waar heeft hij Jeddo en Jokohama nog niet
aan den Mikado overgedragen, doch wordt deze gebeurteois
dagelijks te geraoet gezien.
Stotsbashi was een man van groote bekwaamheden, en velen
betreuren zijn val, doch allen verlangen er naar, de laatste
bladzijde gelezen te hebben der bloedige geschiedenis van het
tegenwoordige Janan.
Yeddo en Negata zijn tot heden nog niet voor den vreem
den handel toegankelijk. Oorspronkelijk was 1 april vastgesteld,
doch de verwikkelingen hebben de opening verhinderd.
Behalve in vuurwapenen staat de handel nagenoeg geheel stil.
Op liet oogenblik is alles rustig.
Na een hevig gevecht, waarin de emir is gedood, hebben de Russen
bezit genomen vau Bokhara. Jn Canada worden maatregelen genomen
tegen een vermoede]ijken aanval der fenians Te Weenen zijn iu 1867
geboren 24,002 kinderen, 11,850 wettige, 12,152 onwettige, van de
laatsten gingen er circa 9POO naar het voudelmgshuis. De kruidfabriek
te Altenburg is in de locht gesprongen, daarbij ziju vier raenschen om
gekomen. Groote ontevredenheid heerscht onder de Czechen in Bo-
hemen. De graaf de Chambord schrijft aan Frans II, dat het keizer
lijk régime ten einde loopt. Te Vera-Cruz heerschte 11 mei de gele
koorts hevig. Prins Napoleon is maandag te Baden aangekomen.
Vrijdag heeft over half Engeland een geweldig on weder gewoed. Tö
Philadelphia en Boston hebben de democraten salutscboten gedaan bij
het vernemen der vrijspraak van Johnson. Op Sumatra maakt de
veeziekte nog altijd verwoestingen. Met het einde van febr. waren daaraan
bezweken 78,766 karbouwen en 52.892 runderen. Ook de keizer van
Rusland wil eene nieuwe ridderorde stichten voor geleerden cn kunste
naars- De opstand op Candia wordt te Athene ais geëindigd beschouwd.
De drie bansesteden zijn overeen gekomen de gezantschappen op te
heffen te Washington, Parijs en Londen. Te Palermo hebben ongeregeld
heden plaats gehad. Op de kenn«s te Limoges is brand ontstaan in
de fourrageschuur van een circus, een aantal tenten, ter waarde van
J00,000 fr. Zijn verbrand. In de uansche kampen van Chalons en St.
Maar zijn ten gevolge der hitte, ernstige ziekten uitgebroken. Op de
westkust van Afrika blijven onrust eu woeling voortduren.
Op 31 december 1S67 waren onder de 15,524 inwoners van
Gouda 8.069 vrouwen, of 614 vrouwen meer dan mannen,
terwijl onder de mannen nog 2$7 manschappen tot de land-
mag t behoorende, begrepen zijn. Dit verschijnsel, dat in meer
dere of mindere mate overal wordt waargenomen, doet meer
en meer het oog vestigen op Jen toestand der vrouw in onze
tegenwoordige maatschappij. Is de huishouding de piaats, waar
de vrouw zich hoofdzakelijk moet bewegen, zijn de pligten van
echtgenoot»? en moeder haar eerste en voornaamste, de cijfers
bewijzen, dat niet allen daartoe kunnen geroepen worden, dat
niet allen iemand zuilen vinden, die, zoo noodig, in haar on
derhoud zal voorzien de maatschappij moet daarom ook de
vrouw in de gelegenheid stellen daarvoor zelve te zorgen, en
alle pogingen, die daartoe aangewend worden, verdienen toe
juiching eu ondersteuuing. Wendt men daartoe in andere lan
den .eeds pogingen aan, hier te lande ontbreekt voor het
grooiste gedeelte aan een burger dochter het middel om in haar
onderhoud te voorzie»., en toch dr cijfers wijzen op een drin
gende noodzakelijkheid. Mogen de pogingen van verschillende
zijden daartoe aangewend, spoedig gunstige resultaten geven!
Ei waren in 1867 op de kiezerslijsten ingeschreven 698
kiezers voor den gemeenteraad. Bij de verkiezing op 17 julij
1867 van 5 leden voor den gemeenteraad zijn uitgebragt 165
stemmen, zoodat 533 kiezers van hun regt geen gebruik hebben
gemaakt. Treurig verschijnsel voorzeker! Stellen de kiezers zoo
weiirg belang iu het bestuur der gemeente, nog geringer moet
de belangstelling zijn in het bestuur der provincie en des land»,
en politieke stormen schijnen noodig te zijn om de kiezers uit
hun diepen slaap wakker te schudden. Er is verrotting iu den
staat, er. die verrotting is misschien onts'aan, en wordt zeker
krachtig gevoed door de verregaande onverschilligheid des volks.
Door de onverschilligheid en traagheid der inwoners zijn meer
staten te niet gegaan dan door de wapenen des vijands.
Stinkende zijlen en slooten zijn hoogst nadeelig voor de ge
zondheid, de wetenschap leert het en de ondervinding bevestigt
het alom. Is de gezondheidstoestand onzer stad treurig, voor
een deel is dit zeker te wijten aan de nog in alle deelen der
stad bestaande zijlen, die bij epideroien hoogst gevaarlijk, in
andere tijden toch altijd zeer nadeelig zijn. Een spoedige dem
ping of riolering is dus zeer wenschelijk, en wordt het geld,
dat de gemaalbelasting opbrengt, daaraan besteed, dan zoude
men zich nog een paar jaar kunnen getroosten, die algemeen
veroordeelde belasting op te brengen. Zeker zoude dit voor het
algemeen nuttiger en noodzakelijker zijn dan een prachtig school
gebouw voor het middelbaar onderwijs.
Het hoofdstuk geldmiddelen is in het verslag al zeer kort.
Ongeveer 2 ton wordt ontvangen en uitgegeven, dat is bijna
13 per hoofd. Zoude het niet wenschelijk zijn meerdere be
kendheid aan de rekeningen der ontvangsten en uitgaven te
geven, door de begrootingen en de afgesleten rekeningen open
baar te maken. Men wil toch gaarne weten waar het geld
blijft, en niet ieder heeft lust en gelegenheid een en ander op
de secretarie der gemeente te gaan zien. Een opgave in de
courant zoude de openbaarheid zeker bevorderen en tevens strek
ken om het politieke leven op te wekken. Wij Nederlanders
zijn eenmaal zoo, geldzaken interesseren ons het meest, zoo is
het altijd geweest, eu vooreerst is hierin oog wel geen veran
dering te wachten.
Geboren werden in 1367, 641 kinderen beneden het jaar
stierven 266. Volgens opgaven werden ingeënt 188, waarvan
35 kosteloos. Het getal vacc»natien, en daaronder zijn nog re-
▼accinatien begrepen, is dus hoogst ongunstig, tenzij de opga
ven door de geneeskundigen onvolledig zijn ingezonden. Heeft
men bij deze zoo hoogst nuttige zaak ook nu nog tegen voor-
oordeelen te strijden, nadat tal van jaren proefondervindelijk
het hooge nut der inenting tegen de pokziekte hebben bewe
zen. Reeds konde de pokziekte, even goed als de melaatsheid
nit ons land verdreven zijn, indien allen het slechts wilden
vooroordeel en dweepzucht zijn ook hier sterker dan de onder
vinding en de lessen der wetenschap. Volharding zij de ienze
der geneeskundigen, om ook dit kwrad te bestrijden
Op de openbare scholen ontvingen gemiddeld onderwijs 1100
leerlingen uit de gemeente, en op de bijzondere scholen 320,
totaal 1420 zoogenaamde schoolpligtige leerlingen, obe
volking van 15,500 zielen of ruim 9 °/0. Rekent men nu
hierbij nog 520 kinderen, die de bewaarscholen bezoeken, dan
krijgt men een totaal van 1940 schoolgaande kinderen of ruim
12 °/0, dat redelijk mag genoemd worden, maar nog zeer voor
verbeteriug vatbaar is.
Op de armenschool was voor SS kinderen één onderwijzer.
Op de tussehensehool was voor 55 kinderen één onderwijzer.
Op de burgerschool voor jongens was voor 28 jongens één
onderwijzer.
Op de burgerschool voor meisjes was voor 26 meisjes één
onderwijzer.
Op de jongejufvrouwenschool was voor 22 meisjes één on
derwijzer.
Gemiddeld waren de onkosten van het onderwijs voor ieder
schoolgaand kind f 19, daar de onkosten van het lager onder
wijs hebben bedragen 20,870.06».
De 66 leerlingen op de openbare burger avondschool ont
vingen onderwijs van 6 leeraren, terwijl de kosten van dit on-
derwijs 2,864.10 beliepen, of ongeveer ƒ44 per leerling.
De 13 leerlingen op de latijuscbe school ontvingen onder-
rigt van twee leerarende onkosten van dat onderwijs zijn
niet vermeld.
I11 het verslag van de kamer van koophandel wordt ook het
bedrag der iooneu in verschillende fabrieken opgegeven. De
530 mannen, die in de piipenfabrieken werken, ontvangen vaa
3.50 tot 7 per week de 320 vrouwen van 2 tot 3,
en de 150 kinderen gemiddeld 1 per week. Brengt men nu
de weken in rekening, waarin niet gewerkt wordt, dan mag
men wel vragen hoe een gezin bij de tegenwoordige duurte
van levensmiddelen zich van de noodzakelijkste behoefte kan
voorzien, eu meu behoeft zich niet te verwouderen, dat ook
onvoldoende voeding een der oorzaken van de groote sterfte
in deze stad is.
De toestand der baanders is niet gunstiger. De 342 man
nen ontvingen gemiddeld 5 per week, de 340 kinderen ver
dienden 1 's weeks. In de machinale garenspinnerij waren
de loonen hooger, wat ook het geval was met de loonen der
pottebakkers, die vau 7 tot 9 gulden 's weeks b( liepen. Op
de stearine-fabriek lie 1 het werkloon der mannen van 5 tot
13, dat tier vrouwen van 3 tot 5.80, dat der jongens van
1.25 tot 3, en van de meisjes van 1.20 tot 1.30.
In het algemeen genomen zullen dus de werklocuen van de
arbeiders in deze gemeente niet meer dan 6 per week be
draden, terwijl die van pijpenmakers en baanders zeker veel
minder zijn, de dagen van verzuim in aanmerking genomen.
Kan van zulk een loon een huisgezin bestaan is het mogelijk
in de noodzakelijkste behoeften, noodig tot onderhoud des lig-
chaams te voorzien Een ziekelijk verzwakt geslacht moet van
dien treurigen toestand het gevolg zijn. En toch de concur
rentie verbiedt den fabriekanten hooger loon te geven. Het is
een feit, een treurig feit, dat de arbeider, hoe ijverig hij ook
werkt, niet in de behoefte van een gezin kan voorzien, en dat
armoede, gebrek aan het noodige, gepaard gaat met voortdu
rende inspanning. Nog is de nederlandsche werkman rustig,
nog schikt hij zich in zijn toestand, maar daa**om ook moeten
door meer bevoorregten naar middelen gezocht worden om dien
toestand te veranderen. Ook in dit opzigt is verandering en
verbetering dringend noodzakelijk.
Wij hebben het gelezen de heer Luyten zal, wanneer hij
weder zitting neemt in den raad, zijn eens gedaan en verwor
pen voorste! herhalen, en, wordt het andermaal afgestemd, dan
zal hij ten tweede male zijn mandaat nederleggen.
Wat zal nu de raad doen Consequent aan de reeds uitge
sproken overtuiging weder afstemmen of zal men, tot betere
inzigten geraakt, mogelijk ook een weinigje ter liefde van den
heer L. het voorstel aannemen Wij weten het niet, maar ge-
loove? wel, dat mijnheer L. niet kwaad zou doen, in een ver
loren half-uurtje, pour passer le temps, maar vast zijn kennis
geving van ontslag in gereedheid te brengen immers al waren
er enkele Taadsleden tot andere zienswijze gekomen, het voor
stel, nu gedaan, en met ui hetgeen er vooraf ging, heeft een
zeker karakier van pressie gekregen, van verzet zelf tegen het
votum der meerderheid, en dat votum, al strijdt het ook me*.