e
Öinncnlanii.
Gemengde Berigten.
Ingezonden.
Verkiezingsbrieven.
Naar wij met zekerheid vernemen zijn hier ter
stede door ingezetenen brieven ontvangen van den
heer Went holt, die voor de candidatuur der tweede
kamer bedankt heeft en van den heer Lindo, die
ook daarvoor in aanmerking gekomen is, waarbij
beide heeren hunne vrienden aansporen hunne stem
uit te brengen op J. Bosscha Jr., dien zij als een
uitstekend man kennen.
UITTREKSEL
uit het verslag omtrent den toestand der ge
meente Gonda gedurende het jaar 1868.
burgerlijke stand.
belang te exploiteren* Zoo hebben de mijnwerkers in Pensyl-
vanie den arbeid gestaakt, omdat de patroons hoogere loonen
weigerden. In plaats dat de eigenaars der mijnen dien eiscb
inwilligden, ondersteunden zij zelfs de arbeidslieden, die het
welk gestaakt hadden, doch tevens sloegen zij den prijs hun
ner kolen op, zoodat de strike de patroons ruime winst opleverde.
De bankier William W. Corcoran heeft 1,000,000 doll,
beschikbaar gesteld, om te Newyork een museum van nationale
kunst op te rigten. Eeu ander is met dit denkbeeld zoo inge
nomen, dat hii 12 der voornaamste schilderstukken van ziju
kostbaar kabinet voor dit museum heeft beschikbaar gesteld.
Jlen leest in de Turquie een opstel over de capitulatien,
e.1 herinnert dat zij oorspronkelijk een vrijwillig geschenk ziju
geweest van Soliman, toen hij het toppuut zijner magt had
bereikt, en geenszins eene concessie door zwakheid afgedwon
gen. De capitulatien ziju later in misbruiken ontaard, zelfs
tot een protectoraat over onderdanen van christelijke mogend
heden in den turksehen staat zeiven. De herziening door het
tractaat van 1S5B toegezegd, heeft niet plaats gehad. Het is
tijd, dat Turkije tegenover de wereld zijue regteu als souvereine
en onafhankelijke natie hantlhave, en een laatst beroep doe op
de broederlijke natiën om afstand te doen van speci.de regteu,
welke den vooruitgang belemmeren. Ingeval van afwijzing
moet de sultan de capitulatien vervallen verklaren, opdat het
land op de aangewezen baan voorwaarts streve.
l)e heer Motley, amerikaansch gezant alhier, heeft op een
adres der kamer van koophandel te Liverpool geantwoord, dat
de president en de bevolking der vereenigde staten den levcn-
digsten wensch koesteren om de oprechte vriendschappelijke
betrekkingen tusschen Engeland en Amerika te versterken. Hij
voegde er bij, dat de vboruitgang en de beschaving afhangen
van de handhaving des vredes, en dat zijne pogingen voort
durend zullen strekkeu tot bevordering der vriendschappelijke
betrekkingen tusschen de beide landen, gegrond op de begin
selen van het gezond verstand, de rechtvaardigheid en de eer
der Amerikanen.
Parijs, 29 Mei. Het Journal officie! verklaart het berigt
van den Monitenr, als zou er eene overeenkomst zijn tot stand
gekomen tusschen Frankrijk en Italië, betreffende de ontruiming
van het pauselijk grondgebied, voor onwaar.
30 Mei. \olgens de Presse zal het nieuwe wetgevende
ligehaam bestaan uit 292 afgevaardigden, <1. i. tien meer dan
bet vorige; van deze zijn 232 benoemd, zoodat uog zestig bij
herstemming moeten worden gekozen. Onder de 232 benoemden
zijn er 43, die geen deel hebben uitgemaakt van het vorige
wetgevende ligehaam, namelijk 31 regerings- eu 12 onafhan
kelijke kandidaten. Aan de 189 oude leden, op 23 en 24
herkozen, behooren 146 tot de oude meerderheid, 28 tot de
lickerzijde en 15 tot de zoogenaamde derde of middenpartij.
De oppositie van alle schakeringen wordt derhalve door het blad
geschat op 40 leden, 12 nieuwe en 28 oude, welke door de
herstemmingen nog aanmerkelijk zal worden versterkt.
Volgens de Gazette de France zijn bij de jongste alge-
meene verkiezingen 4,053,058 stemmen uitgebragt op officiële
en 3,248,885 op onafhankelijke of door de regering bestreden
kandidaten.
Berlijn, 30 Mei. De rijksdag heeft bij de derde lezing
de Gewerbe-Ordnung aangenomen, alsmede de conventie met
Zwitserland, betreffende den letterkundigen eigendom. Het voor
stel, betreffende de verhooging der belasting op den brandewijn
is door den rijksdag verworpen.
Petersburg, 31 Mei. De keizer is voornemens een
buitengewoon gezant naar Washington te zenden, om den ge
neraal Grant geluk te wenscheu met zijue benoeming als pre
sident der unie, en tevens om 's keizers wensch te kennen te
geven, dat de vriendschapsbanden tusschen Eusland en Noord-
Ametika neg nauwer toegehaald moge.n worden.
GOUDA2 Jnnij.
In het Handelsblad onder het artikel XII, Verkiezingen
leest men
Voor Gocda bevelen wij op de bekende gronden den kun-
digen inspecteur van het middelbaar onderwijs, den heer Dr.
Bosscha Jr., met groote ingenomenheid aan. De heer de Brauw
heeft zich door zijn brief bij velen onmogelijk gemaakt, zonder
er anderen door te winnen. Hij stelt zich door dien brief op
hetzelfde standpunt als de algemeene kiezersvereeniging, die
hem heeft aanbevolen. Lettende op het verzet tegen de op
offering van de gemengde neutrale school aan kerkelijke eisehen,
en evenwel behoefte hebbende aan de stemmen der overige
conservatieve voorstanders dier school, wordt er wat water in
den wijn gemengd. Maar zijn de protestanten dan blind Zien
zij niet, dat de Tijd, die dezer dagen den redelijken eisch aan
de kandidaten gesteld heeft om zich in de onderwijskwestie als
conditio sine qua non vóór of tegen te verklaren, dat dit or
gaan van ontwijfelbare kleur graaf Schimmelpenninck's kandi
datuur der r. k. kiesvereeniging te Almelo ondersteunt tegen
over eeu r. katholiek en tegen het advies van een zijner
correspondenten, die deze candidatuur eene mystificatie, een hors
d'oeuvre noemt? Wie geeft de oplossing van al die mijsterien?
Wat ligt er tusschen al die inconsequentien, die wederom za-
mengaan met de zorgvuldige onthouding der conservatieve
kandidaten, om op den man af te verklaren, hoe zij dan eigen
lijk denken over de bestaande kwestie.
Bij de trekking van loten in de geldieening voor het
paieis van volksvlijt te Amsterdam zijn heden uitgeloot: serie
6978, u°. 4S 150,000; ser. 7458, n°. 37 ƒ20000; ser. 1635,
u°. 37 5000; ser. 1621, n°. 50 5000; ser. 6740, u°. 8;
ser. 4232, n°. 6; ser. 200, n°. 16, ser. 3724, n°. 45, ser. 941,
it°. 39, ser. 3234, n°. 23, ser. 4986, n°. 39, ser. 4454, n°. 28,
ser. 910, n°. 27, ser. 6303, n°. 12, elk 1000.
De amerik. methodisten hebben de vrouw ontheven van de («gehoor
zaamheid" aan den man en vergenoegen zich bij het formulier ^getrouw
heid te eisehen. Mevrouw Rossmi heeft verkocht voor 150,000 fr. het
copieregt van 160 door haar man nagelaten muziekstukken. De schot-
sche paarlvisscherij is na honderdjarigen stilstand weder met gunstige
uitkomst opgevat. De bevolking van den pruisiscben staat is tot na
genoeg 24 millioen inwoners gestegen Berlijn telt ruim 700,000 inwoners.
De cortes hebben het zout- en tabaksmonopolie afgeschaft. Het
noorden van Australië wordt zeer geschikt eeacht vöov kolonisatie,
Het getal herstemmingen in Frankrijk bedraagt zestig. Thiers zou
gezegd hebben, dat al de dynastien versleten raken. De koning der
Sandwich-eilanden is door eeu afvallende kokosnoot zoo getroffen, dat hij
bezweken is aan de gevolgen. De grieksche troepen beteugelen de
roovers behalve in Akarnanie, waar de oudminister met hen heult. Sedert
October jl. heeft het op Curafao bijna niet geregend. Prof. Ewald
weert den koning nit Hanover, die deu professor niet weren kan uit
Berlijn. Te Liverpool ziju 30,000 kinderen verstoken van onderwijs.
Eene som van 300,000 is beschikbaar gesteld voor de vestingwerken
van Kooiugsbergen. De Great Eastern aal in zee gaan om den franschen
transatlantischeu kabel te leggen. In de vereen, staten wordt eene
wetenschappelijke expeditie uitgerust om in Aliaska de totale zonsverdui
stering van aug. waar te nemen. Ia het zuiden van Italië ziju in
een jaar tijds 237 struikroovers gevangen genomen 9 beruchte hoofd
lieden ziju omgekomen in deu strijd met de soldaten. Rotterdam heeft
wel veel koopzucht, maar minder kunstliefde, en aanvaardt de erfstelling
niet van het kabinet schilderijen van den hr. Vis Bloschuysen. De
opstand op Cuba is nagenoeg bedwongen. Isabella is 472 millioen
gulden schuldig aau de spaansche schatkist en daarenboven zijn onder
haar bewind 745 schilderijen van hooge waarde verdwenen uit de musea.
De uitgaven vooor het onderwijs beliepen in 1868 te Berlijn nagenoeg
460,000 thaler tegen eene inkomst van 37,000 thaler. Thiers beveelt
Gambecta krachtig aan te Marseille. Te Lausanne hebben tal van
steenhouwers eu metselaars het werk gestaaki,. De onderkoning van
Egypte wenscht de voortdurende onzijdigheids verklaring van het Suez-kanaal
gewaarborgd te zien. Te Ipswich is een graanhandelaar gefailleerd met
een deficit van 18 ton.
IV.
Mijnheer de Redacteur
Mag ik U nog eens lastig vallen om een klein plaatsje voor
het volgende
Gisteren kreeg ik een vriend bij mij om een buurpraatje te
maken. Ons gesprek liep al spoedig over de aanstaande ver
kiezing, want oude renteniers houden veel van de politiek en
een praatje.
Hoor eens, Verax, zei mijn vriend, ge hebt nu wel heel
veel moois geschreven over Mijnheer Bosscha, maar wat hebt
ge toeh eigenlijk tegen Mijnheer de Brauw, onzen ouden ver
tegenwoordiger Ik heb zoo'n mooi papier thuis gekregen,
waarin de Heer de Brauw mij zelf verteltdat hij zoo ijselijk
houdt van de openbare school.
Ja maar, vriendlief, antwoordde ik, staat er ook niet in
dat stuk, dat die Heer bijzonder onderwijs wil voor degenen,
die zich niet met de openbare scholen kunnen vereenigen. Die
wil hij met geld uit de schatkist ondersteunen.
Zoo, hernam mijn vriend, dat begrijp ik eigenlijk niet.
Ais er toch overal goede, openbare scholen zijndan moeten
zij, die daarvan niet gediend blieven, op eigen kosten maar
een apart schooltje oprichten. Anders is het eind er van weg,
en er zou zooveel aanvraag zijn om hulp, dat de schatkist het
niet vol kon houden zondjr diep in de beurzender ingeze
tenen te tasten.
Ja, dat is zeker, zei ik, het denkbeeld van den Heer de
Brauw is onuitvoerbaar. Die Heer wil, zooals hij zegt, wer
kelijke vrijheid voor het bijzonder onderwijs maar dat is maar
een praatje, want het bijzonder onderwijs is werkelijk volkomen
vrij. Ieder kan, als hij knap en braaf genoeg is, eene school
opzetten en leeren wat hij verkiest. Maar Mijnheer de Brauw
wil die ontevreden menschen geld uit de schatkist geven om
aparte scholen voor elke gezindheid te bouwen. Dat gaat
niet. Als de staat een spoorweg legt van Arnhem naar
Zutphen langs den linker-IJseloever en er was nu iemand, die
zei„Dat is nu allemaal goed en welmaar ik ga liever
langs deu rechter-oever," eu hij kwam dan bij de Regeering
met verzoek om een apart spoortje voor eigen gebruik op
's Rijks kosten te hebben, dan zou de Minister zeggen„Mud,
dat gaat niet; ieder kan geen lijntje op eigen hand hebben.
Zijt gij niet met den Staatsweg tevreden, reis dan op eigen
gelegenheid En de Minister zou groot gelijk hebben, even
als in de kwestie van het onderwijs. Afzonderlijke scholen,
kan niet, omdat het te veel geld zou kosten. In het geheel
geen rijks- of gemeentescholen kan ook niet, want dan zou het
er spoedig bedroefd slecht met het onderwijs uitzien. Dus
schiet er niets over, dan scholen in te richten, die voor ieder-
eeu, zonder onderscheid, toegankelijk zijn, en aan degenen, die
daarmee geen vrede hebben, de vrijheid te laten om op eigen
gelegenheid scholen te hebben. Zoo is nu de wet ook en de
Regeering wil dat zoo laten blijven.
Maar, ging ik voort, weet ge waar de knoop eigenlijk zit.
De Heer de Brauw houdt van laveereuhij hinkt op twee
gedachtenen zou gaarne voor- en tegenstanders der openbare
school tegelijk believen. En dat gaat toch niet. Men moet
beslist voor zijn gevoelen uitkomen. Er zijn twee scherp ge
scheiden partijen, waarvan de eene (Liberalen) wil de gemengde
schooi, zooals die nu is, en de andere (Groenianen c. s.) alleen
bijzondere scholen. Nu gaat de Heer de Branw tusschen die
twee partijen in staan en zegt tot de eene: Ik wil openbaar
onderwijsen tot de andere: Ik wil ook bijzonder onderwijs.
Zoo zoekt hij steun bij menschen, die anders tegen hem zou
den zijn. Vindt ge dat wel mooi?
't Is net als bij den Romeinschen god, die twee aangezich
ten had, één om iu het verledene en één om in de toekomst
te zien. De Heer de Brauw heeft ook twee aangezichten en
op zijn eene voorhoofd staat: Rijzonder onderwijsen als bij
nu herkozen moet worden, dan kijkt hij met dat gezicht den
Heer Groen en vrienden aan en de conservatieven zingen
in koor, zooals voor eenige jaren
Helpt ons in den nood,
Onze angst is zoo gToot;
Van uwe hulp ontbloot,
Vind ik bij de stembus den dood!
Op zijn andere aangezicht staatopenbaar onderwijs en dat
laat hij den lieden zien, die van de gemengde school houden.
En nu in 1869, nu de nood al hooger en hooger voor hem
klimt en het gevaar voor zijn zetel met den dag aangroeit,
daar de oogen des volks meer en meer opengaan nu gaat hij
naar Petersburg en laat hij bij de Kiezers een afdruksel thuis
sturen van zijn beide aangezichten met de twee deviezen erop,
en nu kan ieder hem van dien kant bezien, welken hem liet
best lijkt. Dat is heel aardig gevonden, maar mij bevalt liet
niet erg. Ik houd niet van menschen, die dubbelzinnig schij
nen die water in de eene en vuur in de andere hand dra
gen.' Ik houd van ronde, ferme, eerlijke lieden, die partij
kiezen en niet nu eens ter rechter- en dan ter linkerzijde
overhellen. Ziet ge, dat heb ik tegen den Heer de Brauw en
daarom kies ik hem niet meer. Ik ben voor het openbaar
onderwijs, dat zoo heilzaam werkt, eu voor de vrijheid van
bijzonder onderwijs, zooals dat in de Wet is opgenomenmaar
zonder subsidie. Het verzoenende stelsel van den Heer de Brauw
zou te veel vruchtbare sappen aan het openbaar onderwijs
onttrekken; het zou de krachten van den staat zoo verdeelen,
dat goed onderwijs onmogelijk werd; de bijzondere scholen
zouden langzamerhand de openbare, waar verdraagzaamheid en
wetenschap voorzittenvermoorden onze beurzen zouden gaan
protesteeren, want de schatkist is geen onuitputtelijke bron,
maar moet telkens door de ingezetenen worden gevuld. Ik
blijf er bij, ik verkies Bosscha boven de Brauw.
Ik geloof, antwoordde mijn vriend, dat gij gelijk hebt.
Naar ik hoor, heeft Dr. J. Bosscha Jr. maar één vlag, met
het opschrift OPENBAAR ONDERWIJS, en ik verwacht, dat
hij dat vaandel trouw zal blijven en niet zijn hof gaan maken
bij andere partijen. Het is eervoller te sneuvelen strijdende
voor zijn beginsel, dan de overwinning te behalen door de
genade zijner tegenstanders.
Mijn vriend ging heen en ik geloof, dat hij op 8 Juni a. s.
zal stemmen al9 ik.
Gouda, 31 Mei 1869. VERAX.
De bevolking der gemeente bedroeg op 31 december 1868
7530 mannen en 8246 vrouwen, waaronder 280 mannen, tot
de landmagt behoorende, begrepen waren.
Vertrokken zijn gedurende dat jaar 871 personen, terwijl er
891 zich in de gemeente gevestigd hebben.
Het getal geboorten bedroeg 369 van het mannelijk en 359
van het vrouwelijk geslacht, waaronder 45 als levenloos aan
gegeven. Het getal geboorten was 30 meer dan in het voor
gaande jaar; 18 jongens en 10 meisjes waren buiten echt geboren.
Het getal overledenen bedroeg 226 van bet mannelijk en
222 van i 'ouwelijk geslacht, zijnde 224 minder dan in het
vorige jaa _/nder de overledenen waren 233 beneden de 3
jaren. De oudste overledene was een man van 93 jaren 15
waren boven de 80 jaar oud.
Er werden 130 huwelijken voltrokken, 5 minder dan in het
voorgaande iaarter voltrekking van 52 huwelijken werden
bewijzen van onvermogen afgegeven. Echtscheidingen werden
niet ingeschreven.
Het getal kiezers voor leden der tweede kamer bedroeg 401,
dat voor leden van de provinciale staten 400, eu dat voor
leden van den gemeenteraad 695.
Als raadsleden moeten in 1869 aftreden de hh. J. A. Remy,
mr. J. H. van Gennep, rar. P. P. P. Kist, mr. A. A. van
Bergen IJzeudoorn en D. W. Westerbaau.
Door den raad werden dit jaar geen zaken van buitenge
wonen aard behandeld.
De afgesloten rekening over 1867 sluit met een batig saldo
van 40,696.95.
De begrooting van 1868 sloot met eeu batig saldo van
7.59». De ontvangsten zijn geraamd op 209,274.31, de
uitgaven op 209,266.715.
Het droogveld, gelegen aan de Bleekerskade, groot 3602
vierk. ellen, werd voor J 2800 verkocht aan de stearine fabriek
„Gouda". De opbrengst der andere eigendommen, niet voor
de publieke dienst bestemd, bedroeg f 5320. De onkosten
voor onderhoud waren 449.
Het exercitie-veld werd belangrijk verbeterd. De kosten daar
van beliepen ruim 3117 aan materialen en arbeidsloon. Aan
de meeste openbare gemeente-gebouwen had alleen het gewone
onderhoud plaats. Aan materialen werd daarvoor uitgegeven
4388.38» en aan arbeidsloon 2934.78. Het nieuwe lokaal
voor de burger-avoudsehool en de muziekschool, voor een groot
gedeelte in 1868 afgebouwd, is aanbesteed voor f 19,997.
Met de verbetering van straten eu pleinen werd voortgegaan.
De onkosten daarvan bedroegen 797 3.S6® aan materialen en
3509.34 aan arbeidsloon.
De riolen, kokers en putten werden goed onderhouden en
269 el <rerioleerd. De kosten daarvan bedroegen aan materiaal
4220°845 en aan arbeidsloon 2022.44».
In het onderhoud der wegen en voetpaden werd naar be
hooren voorzien.
Aan de plantsoenen werd besteed f 1423.64».
Alle werken tot de rivieren, kanalen en vaarten behoorende,
werden in goeden staat onderhouden of zoo noodig vernieuwd.
Aan materialen werd voor die werken 11,412.99» en aan ar
beidsloon 6658.69 uitgegeven.
De algemeene burgerlijke begraafplaats werd in goeden staat
onderhouden. De onkosten bedroegen ongeveer 500. De be
graafplaats voor Israëlieten verkeert in goeden staat.
(Vervolg hierna.)
GOUDA.
Geboren 28 Mei. Maria Elizabeth, ouders A. T. de Does en A. Kloos.
Pieter, ouders A. van Wijngaarden en A. van Vliet 29 Johannes,
ouders Jl. Visser en J. J. Slons. Pieter, ouders P. borel en C L.
Verlaat Jacobus, ouders T. Kederhof en J. Jl. Trysburg. Milhel-
mina Maria ouders Kelder en W. Neet - 30. Wilhelmus Hermanns
Mari, ouders C. J. Lefel en W. J. van de Pavoordt. Anna ouders
A. vao Fyessem en M. Kranendonk. 31. Anthome, ouders P. Q. Hos-
se'lson en E. H. Sparnaaij.
Overleden 28 Mei. C. Nienwveld, Sm.-J. van Donren, 5 j. 9 m.
30 S. Trijsburg, 77 j. C. S. van Eijk, 14 m. 31. J. van der
Kraan, 69 j. - J. C. Marijt, 82 j. J. van Klaveren, 16 i
reg
rns;
leid
ien
beg f
.veg
xWiS:
•ver
,-zelfd
t me
De vd
vea
