1
WsSFfc? t
I
N^!ï.t
W
wT*
SKi:-
b-
H f
li
rjv*
rjHltiiH&i
<5»
V- V,
fclta' iln»*
lil1
vangen, ten einde daaruit het een en ander mede
te deelcu.
Vraag 1. Welke levensmiddelen worden in deze
gemeente het meest door de arbeidende klasse ge
bruikt en welk is de gemiddelde prijs?
a. Van plantaardiger) oorsprong.
Aardappelen 2.50 per hectoliter, gepelde gerst en
rijst 0.1 ti, boekweitemeel 0.28, tarwebrood 2"
soort 0 20, 1" soort 0.22 roggebrood ƒ0.13,
allen per kilogram, witte boonen ƒ0 10, bruine
booneu en erwten 0.15 allen per decilitervoorla
koui, uil>iivo.lt!..., :..p.n eti 1 .o'on.
b. Van dierljjken oorsprong.
Rundvlceseh 0.70, kplfsvleesch (nuchter), spek
0.90, riviervisch (brasem, bliek) 0.10 allen per
kilogram, gekarnde en zoete melk.
Aan deze vraag is toegevoegd een tabellarisch
overzicht van dc hoofdvoedingsuiiddeleu, die te Gouda,
in den regel, gedurende een jaar gebruikt worden
door een cukel prrsoon der arbeidende klasse, wiens
weekloou 6.a 7.bedraagt.
VottDINGS-
PEK J A A 11.
MIIIIIELEN.
Hoeveel
heid.
Miupen-
PlllJS.
Uitgaaf.
Aardappe
len.
4,75 heclol.
2.50
11.87"/»
Gepelde
gerst.
52 kilogr.
—.16
8.32
Rijst.
20
3.20
Boekweite
meel.
10
—.28
2.80
Tarwebrood
2e soort.
180
-.20
36.-
Viscb.
26
-.16
4.16
Vleesch.
16
.70
11.20
Spek.
15
„-.90
13.50
91.05 '/a.
Vraag 2. Gemiddelde prijs van het vleesch. Kund
vlceseh 0 80, kalfsvleesch 1.10, schapenvleesch
0.05, gewoon spek 1.Hongaarsch spek 0.90
per kilogram.
l^aag 3. Verschil in de voeding der arbeidende
klasse in deze gemeente, vergeleken met die van
den boerenstand.
Er bestaat een zeer aanzienlijk verschil in 't voor
deel van den laatsten. liet schuilt voornamelijk in
de broodsoort. l)e arbeidende klasse in de stad
eet brood van tarwemeel it 20 Ct. per kilogram,
de boerenarbeider voedt zich met brood van rogge
meel a 10 Ct. Verder gebruikt hij ver! meer spek,
gekarnde melk enz., terwijl bij zich nog een groo-
tere hoeveelheid groenten weel aan te schaffen dan
de stedelijke werkmnn.
Vraag 1 4. Bestaau er in uwe gemeente ook
gaarkeukens
Deze inrichtingen, hoe gewenscht ook, worden
hier niet aangetroffen. Er bestaat eene vereeniging
tot het uitrieelen van soep aan minvermogenden.
Elke portie soep, van uitmuntende hoedanigheid
kost slechts 7'/s Ct. menig werkman zou met zulke
spijze, zoowel wat quanlileit als qualiteit aangaat,
gebaat zijn, wanneer hij dat voedsel koopen kon in
eerve andere keuken, dun die welke alleen voor ge
collecteerde gelden verkoopt cn aan de armen uitdeelt.
Vraag 6. Gemiddeld bedrag van liet weekloon
der werklieden.
Ti win er man en metselaar 6.40, opperman 5.10,
schrijnwerker ƒ7.20, scheepstimmerman 6 90, lood
gieter 6.50, stukadoor 7 90, fabriekarbeider 6.
pijpenmaker 4 50, loodwilfabrieknrbeider 6.60,
baander 4.60, banndersjougen (812 jaar) ƒ1.
boerenarbeider 6.80. t
Vraag 6. Is liet maken van onnoodige verterin
gen of hel misbruik van sterken drank in uwe ge
meente dikwijls oorzaak van de onvoldoende voeding?
Deze vraag moet helaas met ja beantwoord worden.
Aan de algemene beschouwingen die het ant
woord vergezellen, onlleeneu wij nog het volgende:
Over het algemeen zijn de levensmiddelen duur
en slecht. Het vleeseh is zoo hoog in prijs, dat
een werkman er niet aan deuken kan iets van dat
voedsel aan zijn gezin voor te zetten, nl ware het
slechts ems of tweemalen per week. In datzelfde
gevut verkoelen (luizende burgers, militaire cn ci
viele ambtenaren enz., doch hij dezen kan men in
het huishouden, de kleeding van het gezin en de
overige uilgaven zien, wat opvoeding, ontwikkeling
cn plichtsbesef vermogen.
De werkman moet het hij zijne voeding voorna
melijk op het bruod laten aankomen. Dit artikel
luut meestal veel to wentohen over, zoowel wat be
treft de qualiteit, als dc qnauiieil in verhouding tot
het gevraagde.
In vele urbeidcregeziuncn wordt het tarwemeel
in een winkel gekocht, met water lot deeg gekneed
cn verder opgemaakt in den vorm van een brood
en op een plank gelegd; zoo gaat het naar den
bakker. Komt men zulk een brood op weg tegen,
dan ziet men nl dadelijk het scherp overleg en
het beslier der voeding van den werkman eu zijn
gezin. Ontzaggelijk lang en smal, laat zulk een
brood zich zeer gemakkelijk in een groot aantal
sneden verdoelen en dc kleine oppervlakte van iedere
boterham is gedekt door een dunne laag boter of vet.
De groenten worden uit den omtrek ter markt
gebracht. Geteeld in een veenuchtigen bodem zijn
zij onsmakelijk. eu byim niet guar te i.ijgJ ?;j
het middagmaal mukeu de aardappelen den hoofd
schotel uit; zij worden met wat boter, azijn en
mosterd of uitgebraden spekvet genuttigd; die het
heel slecht heelt, eet ze met gekarnde melk.
De keuze van voedsel is voor deu werkman alzoo
zeer beperkt; boe zou liet anders kunnen zijn, wan
neer men met vrouw eu kinderen een ganschc
week van zes a zeven gulden leven moet.
Dc boerenarbeider verkeert in veel gunstiger po
sitie. In deu regel beeft lig een stukje grond,
waarop hy salade, uien, rapen en aardappelen teelt,
en soms nog een varken mesten kan. Eenvoudiger
van levensw yze, minder weelde in de kleeiliug van
vrouw en kinderen, veel vroeger aan den arbeid
moeiende, des avonds veel meer vermoeid, builen
op liet land, zonder bank van leening, niet zooveel
kroegen op zijn weg ontmoetende en daardoor min
der aan verleiding blootgesteld, wordt het grootste
gedeelte van bel loon door den boerenarbeider in
bet belang van zijn gezin besteed.
Algemeen boort men klagen over de Irangheid
van tien werkman in de stad, en geen wonder I
harde arbeid en slechte voeding verdragen zich
niet, Hoe kan men ijver en inspanning verwach
ten bij een werkman, die, behalve zich zelf, nog
vrouw eu kinderen te voeden heeft voor enkele
stuivers daags? llet is onmogelijk, eu deze onmo
gelijkheid wordt door verschillende omstandigheden
nog grooter.
De gewone ambachtsman heeft wel in den zomer
een gued loon, vooral als zij het werk van deu
baas kunnen aannemen, maar met bet korten der
dagen vermindert liet loon gauudeweg en des winters
houdt 't voor sommige bedrijven (pijpenmaker, baan
der, metselaar) geheel op. Slaat men alzoo liet ontvan
gen loon over een geheel jaar om, dal wordt dat week
loon van ƒ6.it ƒ7.nog aanzienlijk verminderd.
liet zoogenaamde bazengeid is ook niet in't voor
deel der werklieilen. Dit is soms zeer aanzienlijk.
Er worden als voorbeelden anngehauld hoe een
smidsknecht die een goed begrip aan handigheid
paarde 1.40 per dag ontving, terwijl op de reke
ning 2 50 stond; een paar andere knechts ver
dienden 0 60 en 0.70, doch op de rekening
kwamen zij h 1.80 en 2.voor.
Een derde nadeel is het maandag-houden. Pij
penmakers, bnanders, eigarenmakers werken des
maandags nieten derven daardoor l/6 van bet weekloon.
Er zijd er velen, die een groot gedeelte van het
weekloon, dal Zaterdags out vangen wordt, dien nvoud
en .ge turende den Zondag verteren iu brooddron
kenheid en daardoor des Maandags nog voor huil
werk ongeschikt zijn, terw ijl Je lomiuerJ des Maan-
dngs 't Zundagselie goed ontvangt, ten einde de
noodzakelijkste behoeften van 't gezin ecuigszins te
vervullen.
Veel kroegen, veel banketwinkels, veel snoepta
feltjes in de achterbuurten, veel sigarenwinkels, het
zijn allen zoovele antwoorden op de vraag, hoe 't
komt dal de toestand nog ellendiger is, dan hij
door de lage looncu zijn moest.
Er zijn nrbeiders, die "t dubbele van anderen ver
dienen, maar er heerscht hoegenaamd geen meerdere
welvaart. Heeft men weinig, dan gaat het up eu
heeft meu veel, dan gaal het ook op.
Meer loon is dus niet 't middel cm den toestand
te verbeteren, veelal verergert het dienmaar onder
wijs en opvoeding, danrvau is de verbetering van
het lot afhankelijk. Op de school moet de aan
staande werkman in leesboeken, schrijfvoorbeelden
eu iu gesprekken en verbalen een duidelijk denk
beeld krijgen van deugd en goede zeden, van spaar
zaamheid en overleg, vnn plichtbesef cn plichtsbe
trachting; dan alleen zal verhoogd loon een weldaad,
een zegen worden, dan alleen zal de ambachtsman
en de fabriekarbeider tie waardige plaats in de
maatschappij bekleeden, waarop zij, zoo goed als
ieder ander staatsburger, rechtmatige aanspraak hebben.
Zondag herdacht de Ecrw. heer J. N. Schel-
lema, jongste predikant bij de Kemonslr. Geref.
gemeente alhier zijn volbrachte vijf-eu-twintig-ja-
rigc evangeliebediening. In den loop der vorige
weck was liein reeds door velen hartelijke belang
stelling betuigd, ook door tie aanbieding van een
sierlijk geschenk namens de gemeente en treilend
was uit de indruk zijner nnndoenlijke herdenking
van lust en leed. Iu den namiddag van Zondag
had de jubilaris ambtsbroeders, opzieners, be
dekkingen en vrienden aan een gullen discb ver-
eenigd, tvaar men broederlijk aanzat en de nlgemeene
stemming getuigenis gaf van de ongedeelde hoog
achting dien ijvervollen predikant in de stad onzer
inwoning zoo nlgemeen toegedragen.
Gisteren is alhier plotseling overleden C. J.
Reuh! als timmerman werkzaam bg zijn broeder.
Hij had geklaagd over onwel zijn en zich ten huize
van zijn vader, den hoogbejaarden onderwijzer van
het ontbijt naar zyne kamer begeven, waar hij kort
J..S na .ov o'é'g'.bog zitten 'e _rd g'v^-d'n,
hij tvas overleden. Jlij onderscheidde zich door
grooten ijver en ongewone geschiktheid als lid der
hier bestaande rederijkerskamer en stond bij allou,
die hem kenden in hoogachting.
Gisteren werd onder begunstiging van zeer
fraai weder een schietwedstrijd gehouden door de
leden van de scherpschutters-vereeniging uit de schut
terij alhier. Een tiental prijzen werden uitgeloofd,
de eerste door den Burgemeester, en eenige volgenden
door de officieren der schutterij. I)e uitslag van den
siryd was dat de 1' prijs, eeue pendule, werd be
haald door serg. raaj. VVoerlee de 2e, ecu porce-
leinen servies, door 1® luit. J. F.C. Prince; de 3°,
een etui met voorsnijmes en slalepel en vork met
zilveren hechten, door muziekant Vermeuleu de 4e,
Madera karaffen en glazen, door serg. v. d. Hoeven
de 5°, een olie en azijnstel (Berlynsch zilver), door
kapt. Lu!iu8 var. Goor; de 6», een schildpadden
sigarenkoker met zilver, door serg. maj. de Jong
dc 7C, een zilveren portemonnaie, door serg. de Jager;
de 8e, een inkt- en zandkoker, door 1« luit. C. C.
H. Prince; de 9e, een veldflesch, door kapelmeester
Beuzekamp; de 10®, een petroleumlamp, door koin-
mandaut Nortier.
Des avonds vereettigde men zich in Tivoli, waar
door den kommandant Nortier met eene krachtige
toespraak de prijzen werden uitgereikt. Aangenaam
bleef meu daar nog eenigen tijd bij elkander, terwijl
het muziekkorps der schutterij zich van tijd tot tyd
deed booren.
Gisteren zgn ook alhier de in Juli vertrok
ken troepen in garnizoen teruggekomen.
Z. M. heeft goedgevonden den 1" luitenant
der inf. M. W. Jaeger, thnns non-actief, op het
daartoe door hem gedaan verzoek een eervol ontslag
uit den militairen dienst te verleenen.
Zaterdagmiddag zijn iu eene vereenigde zitting
der beide kamers de Staten Generaal namens den
koning door den minister van binnen!, zaken ge
sloten,
De minister zeide den leden dank wegens de be
hartiging van 's lands zaken. H(j herinnerde aan
de tot stand gebrachte wetten vau flnanoiceleo en
andereu aard, vooral aan de gewichtige ontwerpen
nopens de koloniën. De afschaffing der doodstraf
is eene sprekende getuigenis van de toenemende be
schaving in ons vaderland Ten slotte dankte hij
voor de ijverige bereidwilligheid tot 't verleenen
der hulpmiddelen ter handhaving onzer neutraliteit.
Z. M. heeft tot Voorzitter der 1" kamer vnn
de Staten-Generaul voor de zitting 18701871 be
noemd Dr. H. van Beeck Vollen boven, lid der kamer.
De troonrede, gisteren door den Koning bij
de opening'van de gewone vergadering der Staten-
Geueraal uitgesproken, luidt aldus
Mijne Heeren!
„Is het mij telkenmale aangenaam mij omringd
Ie zien door de vertegenwoordigers vnn het geheele
Nederlandsche Volk, met ongemeen genoegen be
groet ik U lieden ik gevoel behoefte het in deze
vergadering uit te spreken, hoe ik hoogelijk da
trouw en vaderlandsliefde waardeer, door het Neder
landsche Volk, gedurende de ernstige omstandighe
den iter laatste maanden, op zoo indrukwekkende
wijze nnn den dag gelegd. Eenparig bleek de wil,
wat ook gebeuren zoude, dc zelfstandigheid vau den
Staat te handhaven.
„Zee- eu luudmncht, nationale militie, schutterijen,
vrijwillige vereenigingen wedijveren in dien geest.
„Orde en rust iieerschien overal. De last der in
kwartiering werd met toewijding gedragen, en voor
de gezinnen der opg' roepen milltieplichligen miljelijk
gezorgd; en bij dit alles mogen wij mot voldoening
wijzen op de gelijktijdige werkzaamheid outer land
genoot»! voor het ltoode Kruis.
„Iu onze vriendschappelijke betrekkingen met de
andere mogendheden bracht de uitgebroken oorlog
gceuerlei stoornis. Dc oorlogvoerenden hebben niet
alleen dc door mij aangekondigde strikte onzijdig
heid erkend, maar tol de oplossing der daaraan uit
haren aard verbonden moeielyklieden welwillend de
nl'
Ij, tl*
it Ua4 1
Ir"-""'*
Ju l"'*1 w
^zihiwlwliptu'W"
Ja,«Uilt»*mvf*''w
iti ist it a hetBlra-t.
Mdnakiii ul du otk «da
int mikt iw Wi
wimwlto, n t" wp ntlui «u
Éten, lit C niet 'wla aipter
k pquitt «tilttll wikt*
iHtUi »]t «lp «Uil kt f'
|nu«i «ii»[ njb mla tap
iWt (ill i
if M ufcg y KI
i-
ill HiUur k mui ntp&riq h
Gaml ppf,1
- Ka «lij'll m in kfnifc i|
tiwnitil< klit, h kj mjg',
't te-
J" «tl til Ir-
Ji'i
Ntl''«li t„
Ik'
