rs&r-
rï&fs..
BINNENLAND.
pepets*
*»jS2S'.£
'fj#
r.:wM
VT-
B E L G I E.
dumcHLlia
Gouda 3 December.
MtNrf*£'iN|fwfato
ih/fiUi e a ui
-
k W
>4'u!t>
"to»-
V.
Iiigcbimm op don J" September, dat tnob zoo good
inogelijtf je imtid vertegenwoordigdedooh eenmaal
dnt lioliunm* ombonden zijnde, beging men eene nog
grooteru fout door niet dadelijk eene conslituëerende
vergadering er voor in de pliiati bijeen te roepen.
Genoemd h|nd 'noemt bet Krnnkrijks grootste on
geluk, dat Parijs werd ingesloten, daar Frankrijk reeds
zoo fier gewoon was geworden aan bet overdreven
centralisatie-stelsel, dat bet dagelijks van geen an
deren kant dan alleen van Parijs bevelen vcrwn htte
en gewoon wn9 alleen door de hoofdstad aangespoord
te worden tot een krachtig optreden.
I)e Pruisen hebben dnt zeer goed begrepin en
beroofden het land vnn het middenpunt van actie
en van den gemeenschappelijken band op een oogen
ic k, d -t r.t.D.s bcnuiaiC ii.nl nat, nieen neu
trum, van waar de iinpulsie verwacht kou worden.
Alleen eene vergadering, eene Constituante of des
noods ook eene Nationale Vergadering zou Parijs
kunnen vervangen, om de verstrooide leden van dat
groote, van ziel cu hoofd beroofde ligcliaam te ver-
ceuigen.
„Men roepe derhalve de kiezers bijeen van de
niet overweldigde departementen, zegt bet blad ten
slotte, otn eene vergaderiug te benoemen, uitsluitend
belast met uitspraak te doen over de quaestie van
vrede of oorlog. Te gelijker tijd roepe men ook de
kiezers van Parijs op en zonde de in de hoofdstad
verkozen afgevaardigden per ballon naar de plaats
van bijeenkomst der nieuwe nationale vergadering.
Maar de maatregel kan onmogelijk langen uitstel
lijden, want en wij zeggen het met diep leedwe
zen maar met volkomen overtuiging zoo men
er nog eene maand incê wacht, zal er geen Frank
rijk meer zijn."
T Is onder de omstandigheden waarin Frankrijk
tegenwoordig verkeert, zeker een droevig teeken ieder
oogenblik generaals te zien afzeilen, van verraad
beschuldigen, of uit eigen beweging te zien bedan
ken. Zoo vernemen we nu weer dat de Kératry
zijn ontslag heeft ingediend, en dat Bourbuki tot
dien» opvolger benoemd is, eene eer, die deze zich
hoogstwaarschijnlijk niet zal laten welgevallen. Welk
generaal, al is hij ook met de onbaatzuchtigste en
meest vaderlandslievende gevoelens bezield, zal wil
len dimen onder mannen als Gamheüa, die, wan
neer rie zaken niet goed gaan, rechts en links van
verraad beschuldigt, cn al zeer zachtmoedig meent
te hendelen wanneer bij een ongelukkig krijgsman
slechts een brevet van onbekwaamheid geelt. Andere
onbevoegden volgen dit voorbeeld na. De dagbla
den vloeien over van beschuldigingen, en 't is een
wonder wanneer men eeu officier vindt die niet
schimpt op zijn superieur. Zeer terecht zegt la France
Wanneer bet ooit noodzakelijk was dat er onbegrAisd
vertrouwen heersohte tusschen onze dappere soldaten
en hunne aanvoerders, dan is het nu. Hoe is het
mogelijk dat men gedachten wortel laat schieten,
nUof er zich onder onze generaals verdachte, ja
schuldige personen bevonden? De tucht wordt ver
slapt, en de slechte soldaten verbergen hun lafhar
tigheid en veroorzaken schrik en verwarring door
den kreet van „verraad die helaas in dezen oorlog
reeds zoo dikwijls is aangeheven.
Hebben wij onlangs de voornaamste bepalingen
opgenomen van het door den heer Funck ingediend
ontwerp vau wet op het verplicht lager ouderwijs,
thans laten wjj het een en ander uit de memorie
van toelichting volgen.
Het groote maatschappelijke vraagstuk omtrent
de leerplichtigheid is ook hierom voor den wetgever
van groot belang omdat, in een tijd waarin bijna
in elke Europeesche grondwet de slclling gehuldigd
wordt,, dat alle macht voortspruit uit het volk, het
vau 't hoogste gewicht is de bekwaamheid van hen
te onderzoeken die geroepen zijn of zullen worden
om de staatkundige rechlen uit te oefenen. Hel is on
vermijdelijk om hen in slaat te stellen huu burger
plichten te begrijpen en Ie vervullen,
Iu den beschaafden staat is de mcusch zonder
onderwijs Diets; het is noodzakelijk dal iedereen
(zonder eeu geleerde te zijn) zijne gedachten door
woord en schrift behoorlijk kan uitdrukken en die
van anderen in zich kan opnemen.
Er ligt slechts eene schrede van de erkenning
dezer noodzakelijkheid lot de leerplicht.
Zoodra is aangenomen dnt de niet ondcrwez.ene
aan den onbeschaafde, ja nan 'l redeloos dier gelijkt
cn dus voor den staat nadoclig wordt, zoodra is
uitgemaakt dat zoo iemanit in een stunt van minder
heid verkeert, die noodlottig werkt op zijne natuur
lijke en zedelijke ontwikkeling, wordt het niet alleen
een maatschappelijk recht, maar ook eene maatschap
pelijke verplichting, om hare leden voor dezen staat
vnn verlaging te bewaren door van hen te vorderen
dat zij die kennis verwerven welke door 't lager
onderwijs wordt verkregen, liet is evenmin geoor
loofd liet huid zedelijk als lichamelijk Ie mishande
len, Even nis de wet den vader treft die zijn kind
verminkt, hel lucht, voedsel of Meeding onthoudt,
cven/.oo heeft zij het recht dit te deen waar het de
zedelijke verminking geldt, die men onwetendheid
noemt.
Tegenover de bezwaren die men tegen de invoe
ring der leerplichtigheid aanvoert, stelt hij ever de
steeds meer veldwinnende overtuiging der nuodzn-
kelijkheid; maar ook de landen, waar zy is ing> voerd
of waar men op 't punt staat baar in te voeren.
En dan wordt uit den aard der zaak het eerst op
Pruisen 't oog gevestigd, waarvan een Franschmnn
voor eenigeu tijd in de Constitutiunnel schreef: „In
1863 waren wy met eene zending belast door den
minister van openbaar onderwijs naar Berlijn. De
graaf vou Bismarck stelde, evenals elk stantsman
aan de overzijde vun den Hijn, een levendig belang
iu de ondcrwijs-quastie. Iu een onderhoud dat wij
met hem hadden, zeide hijWeet gij wat Pruisen
heeft tot stand gebrachtTwee raken: dienst- en
leerplicht, liet tal evenmin het tweede als het eerste
laten varen. De strekking dier woorden begrepen
wij drie jaren later, na Sadowa."
l)at de heer Funek vervolgens op d'n tegenwoor-
digen oorlog wijst ligt mede voor de hand.
Naast l'ruiseu schitteren Baden, Saxen, Wurtem-
berg. Beieren, een groot gedeelte van Oostenrijk,
Zweden, Noorwegen, Denemarken, het grootste ge
deelte van Zwitserland en vele atalen ven Noord-
Arnerika.
In Engeland ia de wet reeds aangenomen en aan
hare ten uitvoerlegging wordt tegenwoordig een be
langrijk gedeelte der krachten van de voornaamste
mauuen van alle richtingen gewyd.
Is men in Frankrijk nog minder ver gevorderd,
toch worden zelfs in dezen lyd krachtige pogingen
aangewend om daartoe te geraken.
Uit de opsomming dier feiteu volgt dat bijun in
alle lauden van Europa het beginsel der leerplicht
is aangenomen.
Kan België vreemd blijven aan deze beweging, aan
deze nlgemecne zucht naar eene hervorming, waarvan
de dringende noodzakelijkheid overal blijkt?
België heeft zich altijd de eer voorbehouden van
onder de meest ontwikkelde volken van 't vasteland
te behooren. Door bare vrijzinnige instellingen beeft
het vorderingen gemaakt, waarop het reebt heeft trotsch
te zijn. Maar eeu volk, dat zoo ver vooruit is ge
gaan, kart zijn gang niet vertragen zonder gevaar te
loopen van ten achteren te geraken.
De voorgestelde hervorming is gemakkelijk uit
voerbaar; hetgeen bij onze naburen geschied is, be
wijst het. Waarom z,tuiden wij dan langer weerstand
bieden aan den natuurlijken loop der dingen.
Wat my betreft zoo eindigt de voorsteller
ik zou, al ware 't maar alleen uit nationale eigen
liefde, niet willen dat men aan België eens kon ver-
wyten, dat het in Europa de laatste geweest is om
een beginsel te erkennen, dat het zedelijk peil der
bevolking moet verhoogen.
Maar er is niet alleen sprake van om dit verwijt
te ontkomen, men moet zich ook aan de duidelijk
«prekende feiten onderwerpen.
De treurige gebeurtenissen dezer dagen strekkeu
ons tot leering. De onwedersprekelijke meerderheid
der Pruisen, de merkwnardige houding van zijn le
ger, de regelmatigheid en de snelheid zijner bewe
gingen, de strenge discipline, die zij weet te hand
haven iu alle rangen, dat alles is even goed te dankeu
aan de ontwikkeling eu de kennis der soldaten nis
aan de verdiensten der hoofden. Men moet het zich
niet ontveinzen dat Pruisen werkelijk tegenwoordig
hoog°r dan andere volken staat, niet alleen door
zijne militaire organisatie, maar ook door zijn ver
plicht onderwijs. Het is de Kracht, gegrondvest op
de ontwikkeling.
Zeer schuldig zouden die volken zijn, die uit de
groote les hun tegenwoordig mingeboden, geen voor
deel zouden trekken.
Uit Versailles wordt aan de Kreuz-Zeitung ge-
schreven, dat men thans eiken dag boven Parijs een
luchtballon ziet zweven, waarschijnlijk door koordeu
vastgehouden, die schijnt te dienen tot observatorium,
vanwaar de met zooveel verlangen te gcraoet geziene
komst vnn een of ander vcrlossingsleger aangekon
digd en daarmede, het teeken tot den grooteu uitval
kan gegeven worden, lteeds veertien dagen lang
houdt die uitval de I'arijsche bezetting eu het in-
sluitingsleger in spauuiug. Vau de hoogten, wnarop
onze voorposten staan, ziet men duidelijk dat 's
namiddags cn tegen liet vallen van den avond stukkeu
veldgeschut tusschen de forten naar buiten gebracht
woroeu waar zij in gereedheid gehouden worden.
Het doel daarvan kan geen ander zijn dan om bij
den uitval welke den volgenden dag zal plaats
bobbin, den mursch der infanterie niet door de ar
tillerie te belemmeren. Doeli den vulgciidcn morgen
worden zij na eenige manoeuvres weder achter en
cu biuuett de forten gevoerd.
Als de soldaten 's morgens Ion 11 ure hun warm
ontbijt gebruikt hebben, ziet men ze hij Sunsnc en
ook wel aan den voet van den Mout Valerien, bij
brigades uitrukken, stellingen nemen en allerlei ma
noeuvres uitvoeren, die elk oogenblik iu een uitval
kunnen overgaan. Te 3 uur is alles voorbij, do
bataljons betrekken weder hunne kwartieren, cn er
behoeft geen uitval meer verwacht te worden. In
elk geval heeft de observeerendo luchtreiziger een
vrij trooslelooze bezigheid, evenals de zuster van
Blauwbaard's vrouw kijkt hy uit, doch er komt nog
altijd maar niets.
Omtrent de belegering vnn Parijs deelt de Bund
nog een opmerkelijke bijzonderheid onder voorbehoud
mede. F.en Pruisisch officier van het ParUsehe leger
heeft te Stuttgart met de meeste zekerheid gezegd,
dat door de belegeraars den Mont Valerien en het
fort d'Issy ondermyttd werden of het zelfs reeds
waren. Dit zou siraoken met oen brief in de Nene
Freie Presse, waarin gesproken wordt van eene ver
rassing die den Parijzenaars binnenkort te wachten
staat.
Het Pruisisch ministerie van oorlog heeft be
sloten op 2-tO spoorwegwagons verwarmingstoestellen
aan te brengen, zoodat ze geschikt zouden zijn tot
hst vervoer van gekwetsten. Dezer dagen is reeds
eeu trein van zulke wagens naar het tooneel van
den oorlog vertrokken om de gekwetsten uit de la
zaretten naar Duitschland over te brengen. De trein,
die 200 zieken tegelijk vervoert, is zoodanig inge
richt en van al het noodige voorzien, dat hij als
een vervoerbaar lazaret kan beschouwd worden. Er
wordt thans ijverig gewerkt aan het inrichten van
zulke treinen, die geregeld heen en weder zullen rijden.
De aangenaamste belegering, die deze oorlog
heeft aan te wijzen, is zeker die van Bitsch en
Pfalsburg. Ontbreekt den Duitschen officieren voor
een whistparty de vierde man, dan laten zy door
eeu parlementair een Frsnsch officier uitnoodigen.
Men heeft ingezien dat verder bloedvergieten nutte
loos is. De Fransche bevi hebbers van beide plaat-
aen moeten verklaard hebben zich, zoo een wapen
stilstand of de vrede wordt gesloten, aan de bevelen
van hunne regeering te zullen onderwerpen. Van
tijd tot tijd heeft echtereen kleine vechtpartij plaats;
zeker pour acquit de conscience.
De conventies van den Noordduitschen bond
met Wurtemberg en Beieren, thnos beiden openbaar
gemaakt, worden in parlementaire kringen te Berlijn
druk besproken, Wurtemberg zal in den bondsraad
hebben 4 stemmen, zoodat het aantal stemmen in
deu bondsraad op 52 wordt gebrachtin den rijks
dag zullen voor Wurtemberg zitting hebben 17 af
gevaardigden. Post- en telegraafwezen worden in
Wurtemberg zelfstandig geregeld, maar overeenkom
stig de wetten van den bond de militaire conventie
met Wurtemberg stemt overeen met die van Saksen,
maar bovendien is aan Wurtemberg nog toegestaan
dat de besparingen dia op het van den bond te
leveren contingent verkregen worden, niet in de
bondskas zullen gestort worden, maar Wurtemberg
ten goede komen. Men hondt evenwel die reserve
voor tamelyke overbodig, daar de bondswetten in
Wurtemberg zullen worden ingevoerd en er van eeu
overschot op de mililuire zakeu wel geen sprake
val zyn.
Nog verder gaan de bepalingen met Beieren in
militaire zaken, en het gerucht wi! dat de conventie
met Beiereu om die reden in den rijksdag leven
dige» tegenstand zat outmoeteu bij de nalionaal-li-
beralen.
Men hoopt dnt de rijksdag het echter niet te lang
zal maken met zijn discussies en 10 December zal
kunnen worden gesloten. De landdag zou dan nog
voor het volgend janr worden bijeengeroepen, om
een credietwet goed te keuren voor den tijd van
zes maanden, daar van een indiening en beraadsla
ging van de gewone begrooting geen sprake kan zijn.
Op eene bestuursvergadering van het schoolverbond,
nfdeeting „Gouda," gehouden 30 November 11., werd
weder verslag uitgebracht omtrent den staat van het
schoolverzuim alhier, en daaruit bleek, dat van de
1944 kinderen van 613 jaar in deze gemeente, nog
196 geen onderwijs ontvangen. Hoezeer het niet
te ontkennen valt, dat dit cijfer nog belangrijk is,
mogen echter de vrienden van het onderwijs zich
met een aanvankelijk welslagen verheugen. Drie
maanden vroeger was dit cijfer 245, cn neemt men
nu in aanmerking, hoe moeielijk het valt, kinderen
van behoeftige ouders ann den arbeid te onttrekken,
of anderen tin een langen werkdag naar do avond
school te doen gann, dun moeten wij voorloopig met
dit succes tevreden zijn.
Op dezelfde vergadering werd besloten, om eerst
daags de kinderen van de uroudscbool vau den
«et*
i ii iV1'® vV'ttf'
n p «(tl» M
pil lllltll 'Ml f11"
lldiiiimjetiK'F'60'
ft lop, to it tolt»!»**
eta tij it* «ikle t«i c ";:G
p ïittlw nog wm i'!|
lirnii publiek ni Oi-iH!» niks 8f-
Bij ile tdtiaiig ni laliiwihg;
l kil MUÉ Aipbra ijs liipio
it. litlwj, It Ma, iH fieiaee
Mkm, Hi ««ia; iu .'M.it.W
ill iteuta;R. I, B/tild, li
111 linnti. It unci eat km<nu|
b beide mwuim flub lata.
Miq it uijfc j, kt
londtu tillen.
klinju i
w tMiae m
ftn L. i "1 flfine
li»., 'n s,( 5ni
hss
«btSfc
«Oh
"•te
"('IM
