BINNENLAND?
Koloniën.
Laatste Berichten.
Art. 194 der Grondwet.
Burgerlijke Stand.
geschikt voer lijn tnaalschnppelijleen totstaiuK Zoo
(ht tiict totstandkomt, suil Frnukrijk von eene om
wenteling in de andere vallen, totdat bet land in den
afgrond stort. Hij herinnert aan de onmacht der
monarchale partijen de rechten, welke hut repuhü-
keiiiBch gouvernement heeft verworven op het vertrouwen
van het land; de vreeseljjke gebeurtenissen, waartoe'
de omverwerping der republiek het sein /.olu geven. Hij
besluit, dat elkg resfeurajtie gau da Monarchie, sléchts
/ou 7.ijn eeu oogenblik van rust tusschen twee stormen,
en dat de republiek alleen een veilige haven biedt.
Het verhoor van Bazaine is thans gevorderd tot
hetgeen in zijne gehceie houding het bedeukelijkste
is, de onderhandelingen nl. met den vijand, en zijn
dubbelzinnig gedrag ten aanzien van het voorloopig
bewind. Gelijk wel te verwachten was, heeft Bazaine
thans veel moeite, om behoorlijke ophelderingen te
geveu, hetgeen hem dgn ook niet schijnt tegelukken.
Nieuwe gezichtspunten eohter worden, voor zooreel
wij knnueu nagaan, nog niet geopend. Trouwens,
men zal eerst eenigermatc belangrijke faken kunnen
vernemen, wanneer de getnigen Stoffel en Magnan
in het verhoor komen.
Terwijl de pnitsche keizer, volgens de Dnitsche
bladen, te Weenen met zijn kanselier Bismarck bezig
in den vrede te bevestigen, zetten de verschillende
partij-organen hun polemiek over de correspondentie
tusschen paus en keizer (zie ons vorig nummer) voort.
He liberalen zijn er hoogeljjk mede'ingenomen. Al
gemeen vindt men de uitdrukkingen des H. Vaders
onhandig en beleedigend; het antwoord des keizers
waardig en krachtig. He clericale bladen weten niet,
wal zij er van zeggen zullen.
,In goedouderrichta kringen te Berlijn wordt het
aja .waarschijnlijk beschouwd, dat prins Bismarck bin
nenkort, na het aftreden van den generaal vou Boon,
weder het minister-presidentschap zal aanvaarden, cu
wel op zoodanige wjjze, dat by op de gewichtige
vrangeiakken met name in de betrekkingen tot bet
Huitsche rijk, een beaiissenden invloed zal uitoefeoen.
Ben deel der zaken zou overgenomen worden door
den te benoemen viee-president, en ala zoodanig
woedt nog steedz de minister van financiën, von
Camphansen, genoemd. Graaf Eulenburg zou in zijne
tegenwoordige betrekking blijven. He beslissing moet
ophanden zijn, al moge dan ook de definitieve rege
ling. iets leter volgen.
He koning van Sakeen, die zjjn gouden bruiloft
«1 achter den rug heeft, wordt zwakker. Men vreest
«oor zijn leven. Zijn zoon heeft den landdag voor
hem met een troonrede geopend. Verschillende wets
ontwerpen worden aangekondigd, alstot verbetering
ven de jaarwedden,der ambtenaren en van de pen
sioenen, hervorming van de dirtete belastingen en
reorganisatie van de rekenkamer j uit de Fransche
oorlogskosten zal aan de diatricten een «eet fonds
«roiden verstrekt ten einde te «oorzien in de kosten
«Sa zelfbestuur, ingevolge de nieuwe wet; over de
verhouding tot het rijk wordt gezegd, dat „deze, be
rustend op wederzijdsoh vertrouwen, steeds van den
besten aard ia; en dat betreffende de grenzen ren
4e bevoegdheid van het ryk en van de afzonderlijks
staten bjj de kamer een vooratel zal worden ingeniend,"
D« eerste resultaten der directe rijkaraadverkiezingea
in Cisleithaansch Oostenrijk zjjn bekend. Inde gemeen
ten ten platten lande hebben de verkiezingen in de af-
geloopen week plaatsgehad. He uitslag waaniet gunstig
voor de eonstitutioneele partij de liberale eaudidaten
werden meestal door de ultramontanen geslagen. En
(och zegt de Nette JteU Frette dat bet resultaat niet
Ongunstig was voor hare partij. Men bod zich van deze
Verkiezingen pooit illusiën gemaakt en wist dat de
verlichting nog niet zoover was doorgedrongen, dat
het ultramon tanisme op bet platteland het onderspit zou
4ei«en. Hat niettemin, hier en daar een constitutioneel
vertegenwoordiger gekozen werd, noemt bet blad reeds
U«n onverwacht voordeel. Het is er eohter van over
tuigd dut het grondbeait, en vooral de Bteden, ka
mera van koophandel en universiteiten de schaal met
geweld naar de zijde der eonstitutioneele paitjj zul
len doen overslaan.
Keizer Wilhelm en vorst Bismarek worden te Wee
nen overal met de meeste geestdrift ontvangeu. He
herinnering aan 1869 schijnt geheel uitgewischt.
He president van het DeensohS Folkeihing las in
da zitting van Zaterdag een open brief des Kouings
voor, Waarin gezegd wordt dat de verwerping van
het badget van financiën bij tweede lezing het voor
de regeering onmogelijk maakt met bet Folkething
samen te werken. De vergadering wordt ontbonden.
Zaterdag zijn te Home de koninklijke besluiten
a%ckondigd, waarbij de onteigening van eenige kloos
ters ten olgemeenen nutte wordt bevolen.
Aan den kardinaal Pntrizïi is officieel kennis ge
geven, dat bet genenuÜBhuis der Jezufcten, van mor
gen af, niet meer als de verblijfplaats dier orde moet
beschouwd worden.
De Cottrrier ven Genève deelt het interdict mede,
door den afgezetten bisschop Mermillod tegen de drie
nieuwe pastoors te Gënève uitgevaardigd.
De Sparuische admiraal Hobo, 'lie in last had om
Carthageua 1 nan'de* zeezijdë te blokkeeren, heeft on
verwacht de reede verlaten en is naar Gabriltar ge
stevend, naar men zegt om kolen in te nemen, lfij
is oui dit moedwillig plichtverzuim tan zjjn bevel
ontheven eil znï wellicht voor den krijgsraad ge
daagd worden.
He minister .vanmarine'heelt het bevel op zich
genomen over het .eskader voor C'nrthagcna, niet in
begrip van het gepantserd fregat Saragossa.
Een telegram uit Petersburg van den 15n meldt
dat volgeps berichten van 4 Oot. nit Turkestan, het
grondgebied gelegen op den rechteroever van de
Amou-Darin benevens de delta, liggende tusschen het
meer Aral en den westelijken arm der -Amou-Daria,
bjj het ltussische rijk is ingelijfd. De kolonel der
artillerie Suwanow is tot militair bevelhebber van dit
gebied benoemd en tevens met liet gezag van een
civiel gouverneur bekleed.
Göuiu, 21 October.
Door de vereeuigiug van leeraren aan inrichtingen
viiü middelbaar onderwijs werd iu 1872 het plnu
gevormd tot het houden van een wedstrijd eu ten-
toonstelliu^ vin teekeniugen, vervaardigd door leer
lingen van burger dag- en avondscholen en daarmede
overeenkomende inrichtingen, welke voornamelijk voor
den ambachtstand bestemd zijn. Door een subsidie
van de regeering in staat gesteid aan dit plan uit
voering te geven, heeft de vereeniging eene commis
sie uitgendodigd, bestaande uit de heeren dr. D. J.
Steyn Parvé, inspecteur van het middelbaar onderwijs,
voorzitter, B. de Poorter, directeur der rijks-academie
van beeldende kUnsten te Amsterdam, E. Gagel,
hoogleeraar nau de polytechnische school te Delft,
C. Outshoora en I. Gosschalk, architecten te Ara
sterdam, en J. W. Weevers, leeraar aan de hoogcre
burgerschool en burgeravondschool te Zaandam, secre
taris, welke beeren het hun aangeboden mandaat aan
vaardden.
Het vooraeiAeb is de tentoonstelling te bonden in
den zomer van 1874, tegelijk met de jaarlijksche al-
gemeeue vergadering van bovengenoemde vereeniging.
Zij zal plaats hebben te Botterdam, waar het ge
meentebestuur het gebruik van de nieuwe lokalen der
academie van beeldende kunst en technische Weten
schappen heeft toegestaan.
De winter-cursu9 1873/74 kan thans gebruikt wor
den om alles voor dea wedstrijd en de tentoonstel
ling voor te bereiden. De commissie heeft daarom
thans reeds het programma voor dien wedstrijd bekend
gemaakt.
De commissie stelt zich met den wedstrijd een
tweeledig doel voor. In de eerste plaats wenseht zij
de directeuren of leeraren in de gelegenheid te stellen
haar te doen kennis nemen van do verschillende
methodes, welke by het onderwys, zoo in hand- als
iü rechtlijnig teekenen, gevolgd worden. In de tweede
plaats wil zij gelegenheid gevan om de uitkomsten
van Ket onderwijs aan verschillende scholen onderling
té vergelijken, hetgeen het best zal kunnen geschieden
door teekenihgen, op verschillende trappen van vor
deringen, gedurende deii chrsus I873y74 aan ver
schillende scholen naar een uitvoerig dóór haar
vastgesteld programma te vervaardigen. Met het
oog op het tweeledig doel w het prógramma inge
richt.
Het is haar voornemen, voor beide ondenkefjjen'
getuigschriften tfoé te kennen aan de scholen, die zich
zoodanige onderscheiding waardig zullen tooncn. Later
zal zy in overweging nemen, hoeverre en op welke
grondslagen aan ae meest uitstekende leerlingen ge
tuigschriften of andere belodningcn zullen worden toe
gekend.
De Commissie wenseht voor den lsten Jnnüari
1874, aan het adres van den secretaris te Zaandam,
te vernemen, voor welke letters en nummers vnn het
programma zal worden deelgenomen. Na dat tijdstip
ral geen toelating tot de onderdeelen A. tot E. van het
programma meer mogelijk zijn.
Het programma bevat de verschillende bepalingen
voor de volgende onderdeelen van den wedstrijdA.
Methode, gevolgd bij het onderwijs in het hanilteekc-
nen. B. Methode, gevolgd hij het onderwijs in het
rechtlijnig teekenen. C. Uitkomsten van het onderwys
in bandteekenen gedurende den cursus 1873/1874.
a. Teekenen, naar voorbeeld, b. Teekenen waarde natuur.
D. Uitkomsten van het onderwijs in het rechtlijnig,
bouwkundig en werktuigkundig teekenen gedurende den
cursus 1873/74. a. Elemeutair lijnteekenen en pro
jectieleer. b. Bouwkundig teekenen. c. Werktuigkundig
teekenen. E. Boetseeren. F. Voorwerpen tot opluiste
ring der tentoonstelling.
Naar men verneemt, was de commissie in zake leer
plicht gisteren te Utrecht vergaderd. Zij koos den
heer Nnhuys van Zeist tot baren, president en den
heer Pekelharing tot haren secretaris. Na breede
discussie over de noodzakelijkheid en uitvoerbaarheid
VAU koos zij eene commissie van twee le
den HHRrcn Romeijn eu Pekelharing), om volledige
gegevenS^e verzaraeléh van hetgeen het buitenland
dieunangannde leert. In Februari hoopt de commis
sie weder bijeen te komen.
Aangaande bet plan, om dóór kinderen een ge
schenk ann Z. M. den koning te doen aanbieden bij
het zilveren feest van zijne inhuldiging, vernemen wij
met zekerheid, dat zich te Amsterdam een //centraal
comité vau uitvoering* heeft gevormd, hetwelk bin
nen kort openlijk zal handelen. Jibd
Het U, D. verneemt, dat ook bij de Weerbaar-
heids-verecnigiiigcri het denkbeeld bestaat, om aan
Z. M. den Koning, beschermheer van het Weerbaar
heids-bond, bij gelegenheid van 't feest van HD.
25jarige regeering een bewijs van hulde aan te bieden.
Men meldt uit MiddelburgMen verneemt, dat
binnen weinige dagen eene oproeping zul plaats hebben,
uitgaande vau een dertigtal voorname ingezetenen
van Zeeland, om Z. M. dea koning, bij gelegenheid
der 25jarige gedachtenisviering zijner troonsbestijging,
een Zeeuw sch geschenk aan te bieden, waaraan ieder,
zoowel de min- als meergegoede, zal kunnen deel
nemen.
In den jougsten tyd is het vroeger geopperd plan
weder ter sprake gekomen om het eiland Schokluiid
met het vasteland te vereenigen, waardoor vau zelf
het belangrijke Kimpereiland werd ingesloten. Niet
minder dan 10,000 bunders puiken grond zou ons
land daarby winnen. Na voltooiing der verbindings-
dijken zou de plas in 8 maanden kunnen worden
drooggemalen. Zwolle zou bierdoor bevrijd zijn van
hoog water. De nog te bouwen keersluis ten behoeve
vau deu nieuwen waterweg van Zwolle naar zee zou
daardoor doelloos worden. De voortdurende kostbare
verbeteringen aan het Zwarte Water eu het Zwolsche
Diep zouden grootendeels ophouden, en wauueer het
plan tot uitvoering kwam, zou met de zooveel besproken
droogmaking der Zuiderzee begonnen wordeu.
Men méldt uit FrederiksoordDezelfde onbekende
weldoener der maatsohappij vnn weldadigheid, die
haar, door tusschcnkomst van jhr. mr. J. K. W.
Quarles van Ufford te 's Gravenhage in 1864/25000
schonk, om te strekken in minderiug der bouwkosten
van 6 boerderijen, eu van 1867 tot 1871 succcsui-
velijk 20000 geschonken heeft, begiftigde duor de
zelfde hand deze inrichting nu weder in<t ƒ6000,
om daaruit te voldoen de jaarlijksche annuïteit, ver
schuldigd aan de Rotterduinsche hypotheekbank voor
Nederland. H. K. II. prinses Mariunne der Neder
landen, die meermalen de maatschnppij vau welda
digheid op vorstelijke wijze ondersteunde, heeft op
nieuw blyk gegeven van hare ingenomenheid ra«t dio
instelling, door de bijdrage van 50 te verhoogeu
tot 400 per jaar.
OOSMNDIË.
BATAVIA, 10 September.
Aan het Algemeen Overzicht van de Indiër ontlee-
nen wij het volgende
De expeditie trekt nog wc! steeJs de aandacht, maar
men hoort zeer weinig van dc zaak. De kolonel de
Neve is tot chef van den staf benoemd. Verder zou
dc generaal van Swieten nogal eenige wijziging in de
beraamde plannen omtrent een en ander verlangen.
De Regeering dringt evenwel op een geheimhouding
aan, die tot niets dient, terwijl de blndea in het
Moederland tal van mededeelingen bevatten. Men
hecht tegenwoordig nogtan» hier in sommige op
zichten aan het oud-Indisch r geheim, zeer geheim.
De enquête is eindelijk afgeloopen en men zegt, dat
de stukken openbaar gemaakt zullen worden. Wij
moeten dat zien om te gelooven.
Het ontslag van den heer Nieuwenhuijzcn, als
vice-president van den Raad van ludic, is hier des
te drukker besproken, omdat het bericht samentrof
met het treurig overlijden van de eebtgeuoote des
heeren N. Men ziet in de nftreding van dezen hoog-
geplaatsten ambtenaar een nieuw gevolg van de At-
chiirecsche expeditie, daar de heer N. zou ontkennen
dat de G.-G. recht heeft gehad om bij de dagorder
aan de teruggekeerde expeditionaire troepen te ver
kondigen, dat ook hij als vroegere Regeerings-com-
missaris tot de terugroeping aanleiding heeft gegeven.
Vandaar eene zeer gespannen verhouding tusschen de
twee voornaamste Regeerings-personen. In elk geval
zou de heer N. nogtaus in de laatste dagen vóór zijn
ontslag naar Europa hebben willen gaan, indiea hij
het voorrecht had mogen genieten zijne echtgenoote
te behouden.
Maradia Kapó, vroeger Vorst van Balangnipa,
is onlangs van Makkassar naar zijn verbanningsoord
Patjitan overgebracht, terwyl de verbannen regent
van Bali Goesti Djilantik eergisteren van Soerabaya
hier ter reede is aangekomen en terstond naar Padaog
ia overgescheept. Men hoort voor het oogenblik niets
van Banjoewangi of Bali.
Naar wij vernemen, heeft het centraal-comité
van het Roode Kruis zich dezer dagen gewend tot
den kolonel-commandant van het wachtschip ter
reedé van Batavia, waar een 20tai krijgsgevangen
Atchineeeen van het prijsgemaakte schip Manner's Hope
ijch aan boord bevinden, met verzoek te willen mede-
deelen, of het Comité iets voor deze lieden kon doen.
De kolonel-commandant heeft daarop geantwoord,
dat de krijgsgevangenen op gelyken voet als de man
schap aan boord gevoed worden, maar de matroos
gage genietdat uns tabak en znlke versnaperingen
welkom zouden zijd; maar dat een pak kleederen
het meest noodig was.
Het Commité heeft dientengevolge den kolonel-
commandant te kennen gegeven, dat het verstrekken
van kleeding niet lag m de richting van de veree
niging, muar dat wat verder het verzachten van het
lot der krijsgevangenen betreft, de kolonel-comman
dant verzocht werd over ƒ50 te beschikken, wani-aan
deze gaarne gevolg gaf. Indiër,
Soerabaija, 1 Sept. Heden oclitnnd ten kwart
voor zeven ure ve liet de wegens sluipmoord tot den
strop veroordeelde fuselier Heiniger het provoostbuis
om zijn straf te ondergaan, nadat een verzoek aan
den Gouv.-Generaal, om door den kogel te mogen
sterven, van de hand was gewezen. Ondfer militair
esoorte en welwillend bijgestaau door den eerw. heer
ds. van Leeuwen, zette de treurige stoet zioh in be
weging. Ter strafplaats, de kleine Passehbann, aan
gekomen, alwaar het garnizoen in het vierkant het
terreiu bad bezet, werd den schuldige het doodvonnis
nogma/ds voorgelezen en hij volgens de gebruikelijke
formaliteiten vervallen verklaard van deu militairen
stand, waarna de beul zijn sJocbtotfer van de betref-
feude autoriteiten overnam.
De moordenaar, die tpt dat oogenblik een niet van
onbeschaamdhetd vry te pleiten koelbloedigheid had
aan den dag gelegd, verloochende de menschelijke
natuur niet, toen hy roggelings naar den noodlottigen
ladder werd geleid. Wat verder volgde behoeft geeu
vermelding; de zwakste verbeeldingskracht kan het
zich voorsteilen. Wy willen slechts aanstippen dat
bet opkuoopings-proces van tamelijk langen duur is
gewertt en men den ongelukkige het scheiden nit het
leven wel wat had kunnen verkorten.
Men wil weten dat de sluipmoordenaar, volgens
zijn eigen bekentenis, in Europa rijn broeder om het
leven bracht en, tijdeus hij bjj bet Garjhaidisch le
gioen dienst hnd genomen, een majoor verrardelijk de
andere wereld in zond.
Eeu talrijke inentte, meest inlanders, was by de
terechtstelling tegenwoordig,en dat deze indruk mnakte,
bewees het iu zwijm vallen van eeu Europeaansch
soldaat en van twee burgers Europeanen, hetwelk
geen verwondering baart. (Soar. Ct,)
1 I BBBa—if
ParljB, lU Öct^ Vti Tempt deelt een brief mede
van den hear Leon Say, ann den hoer Schsrer, visa-
president van het linkcr-ctmtrnm. He beer Say rohrijft
o. a. dat' h'y vau vier collega's heeft ontvangen oene
verklaring van volledige adhesie aan het programma,
vastgesteld in de laatste bijeenkomst. Varder schrijft
hij i „Zij zijii met ons overtuigd' van de noodza
kelijkheid van de conservatieve republiek te handhaven
en te orgauisecren. Het linker oentrum zal eenstem
mig zijn en ecue meerderheid in onzen zin schijnt
niet twijfelachtig. Alle hiermede strijdige geruchten
zijn gewaagd, of wellicht slechts manoenvres van onze
tegenstanders.»
Madrid, 19 Oct. Hat eskader der opstande
lingen is gisteren voor Valencia aangekomen. Daarna
zijn zes Franiche en Engelscha oorlogschepen binnen-
geloopen, wier kommandanten hebben verklaard, dat
zy, indien het eskader der opstandelingeo vijande
lijkheden wilde beginnen dit in de eerste vier degen
niet zouden toelaten. He autoriteit te Valencia heeft
krachtige maatregelen genomen.
Volgens dr, Gaceia heeft generaal Lorna gisteren
op nieuw Lizraregn aangetast eu hem uit zijne sterke
positie verdreven.
Bome, 20 Oct. He Jnnta, belast met de liqui
datie der kerkelijke goederen, heeft zes kloosters in
bezit genomen.
Weenen, 20 Oct. De Wiener Zeitung deelt
de benoeming mede van prins karei Auersperg tot
president en van de graven Wrona en Trantmanns-
dorf tot rioe-presidenten van het Heerenhuisn^
I N G E Z ON DE N.
Is cr ooit getwist en geredekaveld over eeriig ge
deelte onzer wetgeving dan is het wel over dit ar
tikel. De een wil er uitlezen dat neutraal onderwys
moet verdwyueu om er sektescboolen voor in plaats
te stellen; den ander dat men er een soort staat-
godsdienstschool van moet maken, deze wil het artikel
eenvoudig overboord werpen en weer een ander wil
liet behandelen als een klompje was en het kneeden
en fatsoeueeren zooals het voor zijn doel het beste
past. Daar allen zich die vrijheid toeeigenen, zoo
vermeenen wij ook eenig recht te hebben niet om
dat art. te vervormen of te verdraaien om bet
eens te anoliseeren en ook onze meening er over te
kennen te ^even. En wat zegt nu dat artikel? «Het
openbaar onderwys is een voorwerp van aanhoudende
zorg der regeering. De inrichting van bet openbaar
ouderwijs wprdt met eerbiediging vau ieders gods
dienstige begrippen door de wet geregeld. Er wordt
overat in het Rijk van overheidswege voldoend open
baar lager onderwijs gegeven.
Het geven van onderwys is try behoudens het toe
zicht der overheid en bovendien voor zoover het
middelbaar of lager onderwijs betreft, behoudens het
onderzoek naaf de bekwaarah id en zedelijkheid des
onderwijzers hel een en ander door de wet te rege
len. De koning doet van den staat der hoogere,
middelbare en lagere schoten jaarlijks een uitvoerig
verslag aan de Statea-Genera&l geven.*
De eerste alinea, die dc zorg der school en wat wij
bier bedoelen voornamelijk der lagere school, opdraagt
aan den staat, wordt onzes inziens al zeer slecht in
toepassing gebracht. Het is waar wij hebben eeu
wet op het lager onderwijs, wij hebben Inspecteurs
en 8cDOoiopzieners van iiijkswege en mogelijk als er
bier of daar een nieuw school gebouwd moet wor
deu dat men eenige subsidie verstrekt, maar verder ook
it iets. Als wij dharbij het hooger onderwijs vergelijken
dah wordt de lagere school al zeer stiefmoederlijk
bedeeld; by de eene bijua ailes van het Rijk bij deu
ander bijna niets. Het is wnar het Rijk heeft groot
belang dat er knappe rueiischen gevormd worden,
maar wij vermeenen dat het ook groot belang beeft
j& zelfs het grootste belang heeft dat verlichting eu
beschaving de geheele Natie dóórdringen en wat het
belaug vau het volk aanbelangt dau is de Hooge
school slechts voor eukqlen, terwyl het belang van het
Lager onderwys bet kind vau dea Troon zoowei ais
het kiud «an den daglooner raakt. Alinea 2. Deze
alinea gelooven wy dat juist toegepast wordt. Wil
men toch goed eu betrekkelyk goedkoop ouderwijs
geven dan moet men massa's vereenigen; ziju er in den
lande, die ijveren voor dogmatisch, onderwijs, dau be-
geeren zij enkel het leeuwenaandeel*ij allea en anderen
niets; strijden zy uit liefde vóór hun godsdienst, dau
hebben wij voor hun godsdienst al zeer weinig eer
bied. Daar is geen godsdienst of zij schrijft voor,
wat gij zelf gedaan wilt ziju, doet dat ook anderen
en om andereu die ook gu Jsdicustliefde bezitten, daar
in ten ernstigste te kreuken is lage verkrachting vau
de raehteu van derden. Of zyu er anderen die het lager
onderwys uiteen willen rukken en sektescholen ma
ken, die hebben dan het genoegen twee vliegen iu
een klap te slaan, men kan toch niet vorderen dat de
ouderwijzers bü al hetgeen zy Weten moeten nog
een oursus in de Theologie by wonen en das al het
geen ons heilig ia niteengerukt en het goede onder
wys vertragen en aan onmogelyke dogmas en ideen
ondergeschikt gemaakt, worden. Alinea S. Er wordt
ovtral in het Ryk van overheidswege voldoend
openbaar lager onderwys gegeven, is eenvoudig een
fictie; mogelijk zal men mij tegenspreken en zeggen
hier of daar gaat het toch noch al. Wij antwoor
den daarop, een wet is voor het geheele Rijk en op
zeer vele plaatsen laat het veel te wenschea over, zoo
Qiet op hyua allen, omdat de gemeentebesturen juist
de miuste valable lichamen zijn om die wet goed
tot te passenvooreerst het Ryk wil goed en genoeg
zaam personeel voor onderwys eo de gemeenten wil
len zoo min mogelijk uitgevende wet zegt zoo reel
personeel moet er zyn en de gemeenten antwoorden
met traktementen uit te looven, daar men dikwerf
nnuwelyks een opperman voor kan krijgen; van daar
dat de wet fictie is en schoolopzieners euz. de han
den gebonden zijn ten andere doordat de gemeenten
bier als hoofd van het lager onderwijs optreden is
er ook geen eenheid en de onderwijzer, toch die zijn
carriere ia een kleine gemeeute begint eu door ijver
en studie zich een weg tot hooger wil banen, heeft
zeer veel kans daar niet in te slagen wil hij toch
daartoe geraken, dao moet hij bij iedere poging daai|ue
vergelykende examens gaan afleggen, dat isecnkvjwa-
tie vau tyd daar hij niet vrijwillig over beschikken
kan eu een kwestie van geld dat hij van syn
traktement niet heeft. En wie zal- liet hem (Sau
ten kwade duiden dat zijn ijver verflauwd en hy
van deugdelijk onderwyzer eeu breekebeen wordt? De
gevolgen laten zich dau ook reeds gevoelenkwanti
teit aan personeel, gebrekkwaliteit dito en zoo men
zoo "niet eenige jareu voortsukkelt, z«d het lager on
derwijs »au gehalte ouder nul geraken. Alinea 4.
Geeft hel onderwijs buiten de algemeen school vry
onder het noodige toezicht van de staat. Wij zon-.
den van die byzondere scholen aardige lafereelen
kunnen ophangenhier toch is de schoolopziener
geheel machteloos. Een ambachtsman kan men bij
voorbeeld taak geven, doch deze te bepalen wat
zy op zekeren leeftijd moeten kennen is ondoenlyk
dus of die kindaren nu werkelijk bezig gehouden
worden met hetgeen hun dienstig iB, is onmogelijk
te contróleeren, men mag denken dat de zaak niet
goed marcheert, maar dat is dan ook al, daar zeggen
niets helpt. Hoe ongunstig ik over bijzonder scho
len denkvind ik het toch juist dat de wet
heu toelaatdie gemoedsbezwaren hebben tegen de
openbare school kunnen daardoor in het onderwijs
hnnner kinderen voorzien, mits dat zij zelf de kosten
betalenhet zoude toch niet aangaan geld van staatswege
daarvoor ten koste te leggen en dus een groot deel
van het volk dat tegen zoodanig dogma's is juist de
kosten te laten betalen, dat zouden wy hoogst on
eerlijk vinden. Zij die zonder zoodanig onderwijs
voor zijne kinderen niet kan leven, moet dan ook
toonen er wat voor over te hebben en het niet een
ander op den hals schuiven. De laatste alinea be
paalt dat er jaarlijks verslag van het onderwijs aan
de Staten-Generaal zal worden gedaan. Wij willen
gelooven dat die bepaling zyn nut kan hebben, toch
willen wij constateeren dat niettegenstaande de jaar-
lyksche verslagen het onderwijs vermindert en er
duizenden zijn die van onderwijs verstoken zijn.
Hebben wij hierboven de wet op onze wijze ge-
annliseerd, zoo komen we tot de overtuiging dat, wil
men degelijk lager ouderwijs hebben, wil men de
Grondwet tot haar recht laten komen, de staat wel
degelijk verplicht is dat onderwys geheel aan zich
te trekken en wil men de duizenden, die van alle
onderwijs vepstoken zijn en^ een kanker in de maat
schappij worden, dat onderwijs deelachtig doen wor
den, de staat hel kosteloos moet verleenen. Wat er
door het Schoolverbond, Maatschappij tot Nut van
't Algemeen en partikulirren in bet werk gesteld
wordt; verbetering in die toestand te brengen, het
is alles ijdcl. Niemand heeft toch het recht derden
tot uitgaven te dwingen, die hij niet noodig acht
noch minder om hem te noodzaken zich arm te ver
klaren, dat ook zeer immoreel zoude werken. En
al mocht het gelukken die allen voor het onderwys
te vereenigen, waar zonde men bekwaam personeel
van daar halen Wy willen toch de dwaza meening
niet voorstaan dat wij genoeg gedaan hebben alszy
slecht# op ue schoolbanken gezeten zijn. Neen van
hen moet juist veel werk gemaakt worden opdat zij
geen dag langer als noodig is, verstoken %ijn van
den arbeid die.zy behoeven voor bun levensonder
houd. En nu ten slotte, menigeen sal begrijpen dat
het een groote Jast op den staat zoude gelegen zijn,
dat toch onze meening niet is, de staat ontvangt
het voor de helft volgens ons vorig schrijven
van de gemeente terug, de wederhelft ontvangt zij
van de ingezetenen in de vorm van belasting terug.
En dat die beialiug de ingezetenen niet drukt maar
juist verl.gt, .s gemakkelijk Aan te toonen. Eea hoofd
van een huisgezin betaalt nu aan de gemeente het
schoolgeld, maar dat moet hij juist betalen als het
huisgezin door kleine kindereu op zijn zwakst is en
moet dan ook alles betalen, wordt het echter als be
lasting door het Rijk geheven dan betaalt hij geheel
zyn leven, maar daarom ook zeer weinig als zijne
kinderen zouder verdiensten zijn, omdat in het ver
volg in te halen als zijne kinderen tot man en waarde
zyn en zal dit geschryf de kwestie tot nadere oplos
sing brengen ach neen en wij willen de Regeering
er zelfs geen verwijt van maken. De wetten door haar
met goede bedoelingen tot verligting eu verbete
ring de Tweede Kamer aangeboden worden verwor
pen en de motieren waarop die verwerpiugen rus
ten De belasting van bet vleesch mag niet af
geschaft wordeu worden, omdat iemand die 3000.
te verteeren heeft, nog geen vleesch kon eten, dat
een groote onwaarheid is de belasting van de zeep
mag niet opgeheven worden, omdat er veel water
in ons land is, doch daar men zonder zeep niet veel
aan heeft, de patentbelasting mag niet afgeschaft
worden, omdat ae Hangsche Broodfabriek 10 procent
rendeert. De oorlog met Atchin deugt niet. Zy brengt
tweespalt in het vaderland en in tijden van noo-
den en kommer als het ieders plicht is zich tot alle
inspanningen te vereenigen, brengt zij twist en twee
dracht en waarom nu? Och omdat ze er niets vau
merken, an woirdt men ons nn, datr knnnen wij be
tuigen dat wij die eenvoudige waarheid ook ziju toe
gedaan. Treurig is voorwaar zoo een toestaud. Moge
er spoedig eene nieuwe Tweede Kamer komen, want
bij deze is het raderwerk mede uiteen en zy geniet
het mistrouwen van de natie. J.
Gouda, 13 Oct. 1873.
Geboren; 17-Oct. Cornells, outers G. ds Jong eu G.
Goor. Kaatje, ouders M. de Gruyl en A. Langerak.
18. Jacobus, ouders J. Ameaz. eu B. Fokkers. l'htlippina
Willemina, oudeis W. Boowcr en J. P. Maree. Maria
Cornelia, ouders van- der Vegt eu J.A- Bonneur. Jan,