a®.
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
Ml,
LEN
EN,
d
1874.
3EK,
n Brood'l
1W.
BUITENLAND.
E,"
Buitenlamlsch Overzicht.
Zondag 1 November.
Ij
e>
oopiiig
:e.
Alle voor de Redactie dezer Courant
bestemde stukken en brieven moet
men. onder adres aan de redactie, in
zenden bij den uitgever A. BRINK
MAN Lange Tiendeweg D. N°. 60.
Aan het Nederlandsche volk
wanneer ooit die
Mei 1875.
3 Cib.
jktH.101.
B. 17.
GOUDSCHE COURANT
8n bedoelde
loet worden
en hulpon-
nent, mitr
smd, ouder*
•ACTIE.
raden
verlangt Me-
f tegen No-
p. Mnd.
50
25
15
n huis en
1 2’/, Cent
ina.ir
'zal hem op-olgen, rnajr
ichtAkworden.
iteedHrastig ziek";
hunne He
it STEEN-
r zjjn vast-
anhoorig-
niestraat,
RHOEF;
rEMBER
S'OVEM-
ur, in het
15 en be
ier 1874.
ten kan-
AAR, te
GALANTE-
in: FIJNE
SIGAREN-
WAAIERS,
ROCHES,
SIGAREN
VOL VERS,
'ntrée Libre.
te Gouda.
NSDAG 4
ht ure, in
mrden lig-
gting.
stuur,
/DIJK,
neutrale volksschool aan de groote meerderheid
van dat volk hef en dierbaar ig, welnu dan
bljjke het thans, dat voor datzelfde volk het:
'eendracht maakt macht, geen ijdele leuze is.
Te recht werd gezegd dat,’ wanneer ooit die
volksschool werd bedreigd door eenen ernstige^
aanval, men allen, die zich vrjjzinnig noemen,
zou vinden op de bres. Wij weten niet, of
zoodanige aanval binnen kort zal worden be
proeft!. Dit echter staat vast, dat wij eenen
tijd beleven, waarin zonderlinge verrassingen
niet geacht kunnen worden tot de onmogelijke
dingen te behooren. Dat dan zij, die in de ure
des gevaars bereid zonden zijn hunne plaats
op de bres in te nemen, zich herinneren, dat
een krachtige aanval alleen dan kan worden
afgeslagen, wanneer de verdediging vooraf be
hoorlek is georganiseerd.
Dat ook de roepstem, door de Vereeniging
Volksonderwijs weerklank vinde bij velen en
hen bewege, zich bij haar aan te sluiten, op
dat zij in waarheid worde het vereenigingspunt
voor allen, die onder eene gemeenschappelijke
vaan wenschen te strijden voor onze volksschool,
en die de verstandelijke en zedelnke ontwikke
ling des volks beschouwen als het palladium
der nationale onafhankelijkheid. De Vereeniging
rekent op uwe medewerking; volk van Neder
land! beschaam hare verwachting niet.
October 1874.
flet Hoofdbestuur der Vereeniging tot be
vordering van het Volkeonderwiie in Nederland,
I. F. v. HÜMALDA v. ET8INGA, Voort.
A. MOENS, Onder- Voorzitter.
E. van LIER, Penningmeester.
C. van RIET.
A. BLOEMBERGEN Ez.
W. W. van LENNEP.
A. KERDIJK.
P. POSTMA, Alg. Secretarie.
In de laatste zitting van de Fransche permanente
commissie is niets bijzonders voorgevallen. De arres
taties te Marseille en te Lyon, benevens de houding
van den prefect te Nizza werden besproken.
De kansen van den republikein Brasme iu Pas-
de-Calais verbeteren, nu de legitimisten besloten
hebben ziob te onthouden.
In Oise staat de zaak der republiek niet gunstig
door de oneenigheid omtrent de candidates.
De bladen melden, dat de voorloopige invrijheid
stelling ran von Aruim is geschied op het rapport
der geneesheeren, die den voortduur zijner opsluiting
gevaarlijk achtten voor zijne gezondheid. De borg
tocht bedraagt, geljjk tevens gemeld wordt, 100,000 tb.,
en aan von Arnim is de verplichting opgelegd, om
Duitscbland niet te verlaten, daar door eene even,
tueele reis in Zuid-Europa de mondelinge onderhan
del ng zou worden vertraagd.
Het hooggerechtshof te Berlijn beeft het vonnis der
rrchtbauk van eerste instantie, waarbij de invrijheid
stelling van den bisschop van Trier wordt gelast,
vernietigd en de zaak ter nadere overweging aan
laatstgenoemde rechtbank teruggezonden.
Het proces-Kullmauu heeft te Würzburg een aan-
vang genomes. Het publiek is buitengewoon talryk;
veertig correspondenten van vreemde bladen zijn
tegenwoordig. Men ie in de eerste zitting niet voel
verder gekomen dan met de voorlezing der akte van
beschuldiging. De rechtbank houdt zich nu bezig
met het hooren der getuigen
In Spanje kunnen de zaken altijd nog meer ver
warren de dpperbevelhebber van hrjj Noorderleger,
generaal Laserna, heeft zijn ontslag en is op weg
I naar Madrid; de bij de soldaten, maar niet bij do
officieren populaire Moriones ral
er zal vooreerst niet gevocht.
De admiraal Topete is „sUct
Het hoofdbestuur der Vereeniging tot bevor
dering van het Volksonderwijs in Nederland
heeft het volgende manifest aan het Neder-
landsche volk uitgegeven.
Uit hoofde het belang der zaak plaatsen wjj
bet op deze in het oog loopende plaats.
De Vereeniging tot bevordering van het Volks
onderwijs iu Nederland heeft in bare algemeene
vergadering, gehouden te Amsterdam den 13
Juni tl., eene beslissing genomen, waardoor het
gegronde vooruitzicht geboren is, dat die Ver
eeniging nog meer dan vroeger zal worden eene
nationale kracht tot handhaving der volksschool.
Zjj besloot toen op voorstel van het Hoofdbe
stuur, door aanvulling van een harer wetsarti
kelen onder de vermelding der middelen, die
z'j tot bevordering van het door haar beoogde
doel wensebt te bezigen, ook op te nemen:
„het bespreken van politieke kwestiën, die
met het onderwjjs iu verband staan, en het in
vloed uitoefenen op de verkiezingen voor de
Tweede Kamer der Stuten-Generaal, de provin
ciale Staten en den Gemeenteraad."
De strekking dezer wetsverandering was, dat
de Vereeniging de kracht, waarover zjj te be
schikken heeft, hetzij als geheel, hetzij plaatse-
lyk in deu knng harer afdeelingen, daar,
waar zulks geraden schjjnt ook wenscht te
benuttigen op staatkundig gebied;* dat zij zich
bet reent voorbehoudt die kracht ook te laten
gelden, wanneer bij verkiezingen voor leden der
gemeentelijke, gewesteljjke of landsvertegenwoor-
diging het kiezerspersoneel wordt geroepen tot
eene keuze, waarbij ook de belangen van het
volksonderwijs in nooge mate betrokken kun
nen zjjn. Het Hoofdbestuur der Vereeniging
acht zich geroepen, aan dit besluit niet slechts
de meest mogeljjke openbaarheid te'geven, maar
ook de algemeene aandacht te vestigen op den
belangrijken invloed, dien het kan uitoefenen
op de beslissing van den strijd, die in onze da
gen vóór en tegen de volksschool wordt ge
streden.
De teekenen des tijds toch zjjn'van ernstigen
aard. Immers, wie kan de oogen sluiten voor
bet feit, (lat de tegenstelling steeds scherper
wordt tusseben hen, voor wie de school in de
eerste plaats moet zjjn het werktuig tot aan-
kweeking van bepaalde kerkelijke begrippen, en
hen, die onze volksschool liefhebben, juist om
dat zy is bet neutrale gebied, waar bet verstand
der kinderen wordt ontwikkeld, hun hart wordt
gevormd1, terwjjl de verkondiging van die dogma’s,
die elk hunner van zjjn standpunt voor waar
heid op godsdienstig gebied meent te moeten
houden, buitengesloten en aan de bijzondere
kerkgenootschappen overgelateu is. Wie zou
durven loochenen, dat by dien strjjd juist die
zelfde volksschool het terrein wordt, dat elke
der strijdende partjjen op de tegenpartij tracht
te veroveren of wel tegen hare aanvallen te
verdedigen? De voorstanders van de openbare
en neutrale school zouden eene struisvogelpo
litiek volgen, iudien zjj zich verbloemden, dat
het streven der kerkeljjke partjjen iu ons va
derland is die school te onderin ij nen en daar
voor in de plaats te stellen inrichtingen, staande
onder voogd jj van bepaalde gezindten en dienst
baar gemaakt aan hetgeen deze in Iran uitsluitend
eigenbelang wenschelyk achten. Hooggeplaatste
geestelijken van een kerkgenootschap, welks
leden gewoon zijn het oordeel hunner priesters’
als de waarheid te eerbiedigen, verklaren open
lijk, dat onze neutrale school, getoetst aan de
leerstelsels van dat kerkgenootschap, behoort
te worden afgekeurd. Leden eener andere ge
zindte vormen eene staatkundige vereeniging,
die als anti-schoolwetverbond in onze regeenngs-
lichamen wil brengen hare ^naverwanten, die
de neutrale volksschool wil afbreken juist om
dat zjj is de hoeksteen van het volksonderwijs.
Allen begrjjpen de waarheid, dat de toekomst
behoort aan die richting, welke de opvoeding
van het opkomend geslacht in handen heeft.
Zouden dan de vrijzinnigen alléén haar gewicht
miskennen Laakbare zwakheid of roekelooze
laatdunkendheid zou het wezen, iudien zjj zich
onttrokken aan de roeping, onze volksschool
als een der krachtigste factoren voor de voort
durende ontwikkeling der natie te beschermen
tegen de stelselmatige aanvallen, waaraan zjj
van de zjjde der kerkelyke partyen is blootge
steld. Zjj moeten gevoelen, dat het recht van
bestaan hunner richting met de ernstige uit
voering dezer taak noodzakeljjk samenhangt.
Maar zjj kunnen zich niet vergenoegen met
eene Vereeniging, die alleen optreedt om te be
houden, het js hun niet voldoende het bestaande
te handhaven. Neen, wie begrijpt wat de volks
school kan zjjn voor ons volk, die wil ook, dat
zij zoo veel mogelijk beantwoorde aan hare roe
ping. Met dubbelen nadrnk stelt hydieneisch
met het oog op de grootsche maar zware taak,
die het thans opkomend geslacht te wachten
staat. De deelneming vart het geheele volk aan
het staatkundig leven in zjjn ganschen omvang,
moet worden voorbereid. De arbeidende klasse
moet in staat worden gesteld den economischen
strjjd des levens beter te kunnen strjjden, en
tevens weerstand te bieden aan de slechte ele
menten, die èu haar èu de gansche samenleving
met klimmend gevaar bedreigen. Sociale her
vorming zonder schokken moet het wachtwoord
worden. Dat alles is onbereikbaar zonder ver-
hooging van het peil der algemeene volksont
wikkeling.
Wie dit verlangt wenscht tevens, dat de be
lemmeringen worden weggenomen, welke onder
de werking eener gebrekkige wetgeving onze
volksschool beletten die vlucht te nemen, waar
toe zjj in staat zou zjjn; dat voldoende bezol
digingen worden beschikbaar gesteld, opdat bij
het groote^ arbeidsveld het niet aan de noodde
arbeiders ontbreke; dat de staat, die de oplei
ding voor een aantal speciale vakken beschouwt
als eene zaak van openbaar nut, ook de oplei
ding tot den onderwjjzersstand ter harte neme
met den ernst, dien het belang van het onder
werp verdient. Die wenscht eindeljjk dat na-
drukkeljjk de vraag worde overwogen, of de
staat niet geroepen is om het „dwingt ze om
in te gaan" toe te passen op die vele ouders,
die hunne kinderen de gelegenheid onthouden,
door het genieten van voldoend onderwjjs, zich
te bekwamen tot den strjjd des levens.
De Vereeniging Volksonderwijs wenscht alzoo
ook op politiek gebied haren invloed te laten
gelden, opdat in dien geest de openbare school
iu Nederland worde gehandhaafd niet alleen,
maar verbeterd tevens. Zjj wenscht zooveel
mogeljjk op alle plaatsen het vereenigingspunt
te zjjn van hen, wier leuze isvoor de openbare
echoot en de openbare echoot vooruit. In het bij
zonder daar, waar die school wordt aangevallen,
wenscht zjj de banier, waarin die leuze geschre
ven staat, omhoog te heffen en de. krachten
der voorstanders van het Volksondertvjjs te
vereenigen tot verdediging van hetgeen hun
dierbaar is. Bij dit streven rekent zij op de
sympathie van het Nederlandsche volk. Is het
werkeljjk waar, wat steeds is beweerd, dat de
