BINNENLAND.
Laatste Berichten.
ADVERTENTIÊN.
DRIE KNECHTS.
Het onderzoek van de werking der
wetten op Lager en Middelbaar On-
derwxys en van haar onderling ver
band, op last van de Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen ingesteld
MARKTBERICHTEN.
Burgerlijke Stland.
iel Getrouwd1
It FRANCISCUS JOHANNES COFFENG
H ANNA DOROTHEA GLnFKE,
gig van Gouda.
H| Amsterdam22 Juli 1875. sjsj
all* opzichten e*en schitterend, aangezien de presi
dent-minister Koiomaa Tisza bij Kt hof niet zoo
gezien is sis zijn voorganger^ en daarenboven bestaat
de helft van de gekozen afgevaardigden uit niéuwe
mannen, van welke men nog niet weet wat er van
te wachten is, welke houding sty ul. tegen het mi
nisterie zullen aannemen. In dezen staat van zaken
moet eohter Tisza re.-ds hebben ingezien, wat hij te
doen heeft om zijne positie te verzekeren en besloten
nebben zijne steun hoofdzakelijk in de Hongaarsche
volkspartij te zoeken, waarom hij eeu duidelijk en
stellig liberaal programma zal formuleeren en hand
haven.
Het grootste gedeelte van het oude koninkrijk Ara-
gon schijnt ten laatste verlost te zijn van de Car-
listen. Volgens bericht uit Parys zou Dorragaray,
de beruchte aanvoerder van de Carlistpn, gewond,
in Fraukryk gevlucht zyn, en dus onschadelyk zyu
geworden. Het fort Coilado, de lamste sterkte .be
zuiden den Ebro, heeft zich op genade of ougeuade
moeten overgeven aan de koninklijke troepen, en de
zaak van don Carlos, die om de kroon te verwerven,
zyn eigen land jaren lang door eeu burgeroorlog
laat verscheuren, heeft dus een gevoeligen slag on-
dervouden.
IV berichten uit Engeland betreffende de schade
mnn den oogst toegebracht blijven zeer onguustig en
hebben in Engelaod zelf een onmiddellijke rijzing
der tarweoryzen veroorzaakt. Welken invloed de
overstroomiugen werkelijk en blyvend op den prijs
van het brood zullen hebben, zal echter vooreerst nog
niet aan den dag komen.
Gouda, 22 Juli.
De Uitslag der Verkiezing voor 7 leden v»n den
Gemeenteraad alhier ie aldu.(*);
Wit fiiljet,
Uitgebracht waren 489 stemmen. Volstrekte meer
derheid 248 st. Het navolgend getal stemmen werd
uitgebracht op de hh. Mr. A. A. van Bergen IJzen-
doom (aftr. lid) 480, J. A. Bemy (aftr. lid) 470,
F. I*- P. Kist (aftr. lid) 436, J. M. Noothoven
van Goor 295, C. Samsom (aftr. lid) 282, Me.
P. J. Snel,. 247, C. Hoogenboom (aftr. lid) 184, H.
P. N. Koemans 121, Jhr. M. C. F. J. de Botte 104
0. A. Oud ijk 100, C. van Eeuwen 37. J. M. Kort
land 32.
Biaow biljet (vacatur, van Vreumingen).
Uitgebracht waren 487 st. Blanco 3. Volstrekte
meerderheid 243 at. liet navolgend getal stemmen
werd uitgebracht op dé hh. 1'. Goedewaagen 275,
C. van Eeuwen 145, G. A. Oudijk 18, J. J. Groo-
teodorat 14. J. M. Kortland 11.
Herkozen zjjn due de hh. Mr. A. A. van Bergeu
Uzeudoorn, J. A. Bemy, Mr. P. P. P. Kist en D.
C. Samsom.
.Gekozen zijn de hh. J. M. Noothoven van Goor.
Mr. P. J. Snel en P. Goedewaagen.
De uitslag der ve.kiezing voor een lid der Staten-Ge-
newwl in het Hoofdkiesdistrict Zutfen is: Uitgebracht
2845 st. Van onwaarde 22. Gekozen Mr. Tak van
Poortvliet met 1519 st. Mr. Mackaij verkreeg 1301 st.
Te Boskoop zijn bij de verkiezing voor leden van
den Gemeenteraad herkozen de bh. P. O. van Nes
K. van Nes Dz. en A. de Jong.
Te Waddinzveen zijn gekozen de hh..- H. M. van
der Haak en P. Bupke (aftredende leden). Herstem
ming tusschen de hh J. Zwart, K. Jonkheid, G.de
Baadt en G. Overeynder Sr.
Te Zevenhuizen zijn herkozen de hh. K. Broeder
E. Jongen eel en J. Paul Hz.
Te Moordiecht zjjn herkozen de hh.G. A. van
Houweninge Gz., IJ. J. de Jong Lz.en A. Tom.
Tc Krimpen n/d Lek is herkozen de heer C. r. d.
Berg. Gekozen de heer H. P. v. d. Hoog. Her
stemming tusschen de hh. P. Boon, Alb. de Jong
(aftr. leden) en M. Boogaerdt Bern Zn.
Te Berg-Ambacht rijn herkozen de hh. J, P. Mabl-
stede, Jacob Vooraluijs en P. van Wijngaarden Az.
Te Ammeratol ia herkozen de heer C. Zaanen en
gekozen'de heer P. P. Stuurman, herstemming moet
plgats hebben tusschen de hh. P. de Jong Dz. en
D. Ooms
.Te Haast recht zjjn herkozen de heeren L. J. Stoe-
lendrnger. J. O. Maller en P. van Vliet.
Te Oudewater zijn herkozen de hh. A L. Gerritsen
V" J,"" A"Ut en G' *an ln*en Schouten.
Z'J» herkozen de hl. J. Brunt Jbz. en
P-,U. Kuytfherstemming tusschen tie hh. A. J. T Hof-
mgn, J. de Koning Jbz. H. van Wijk en J. KnijffAdrz.
.D, ".««j'slag 's door „as reeds gisteren .au onz'e abon.
ne s afzonderlijk vermeld in een eztra nr, hetgeen wij tot
ons leedwezen eenrge nren later hebben moet doen uitkomen
dan wij vooraemana waren, daar de telegram betreffende de
verkiezing te Zutfeo teer lang onder «eg is gebleven.
Te Voorburg ie herkozen' de lteer'J. Oosterlaan,
Gekozen de hh. Jhr. E. van Citters en G.de Groot.
e Katwijk zijn bjj de gehouden verkiezing tot
ledea van den gemeenteraad benoemdde hh T
A. O. do Bidder (burg.), L. van der Plaa Bz. (woth.),'
Ly A. van Mela en Cor. Bloot.
Bjj kon. besluit vuu 14 Juli is op nieuw tot hotmheem-
raad van /Bijniantl benoemd da heer A. van Lenuep.
Te Botterdam had Maandag in de Luthersche kerk
het jaarlijksch openbaar examen plaata van de leer
lingen der aldaar gevestigde inrichtihg voor doofstom-
mei-oódertvijs. Uit het verslag over bet afgeloopen
dienstjaar bleek o a. dat in het afgeloopen jaar 69
doofstomme k inde ran san de inrichting onderwijs ge
noten, welk getal sedeit nog met 16 werd vermeerderd
zoodat er thans 172 leerlingen zijn en wel 61 jon
gens en 51 meisies. Daarvan komen 60 geheel of
gedeeltelijk ten laste van de inrichting. Wat den
finanoieëlen tofütauft betreft, bleek het dat de geld-
middelen vooruit waren gegaan, vooral door de sub-
sidien van staat, gewest en gemeente en ook door
legaten die aan de iuriohting ten deel vielen. De gewone
inkomsten dekken nog altijd uiet de gewone uitgaven.
Dinsdag is roudgedeeld het verslag der commissie
van rapporteurs over het verhandelde in de afdeelingen
der tweede kamer bjj het onderzoek van het gewijzig
de wets-ontwerp tot herziening der kiestabel. Naar
aanleiding van de gemaakte opmerkingen en bezwaren
tegen het tweede ontwerp is .de commissie met de
regeering in overleg getreden over een viertal punten.
De minister ran binnenlandsche zaken heeft daarop
een schriftelijk antwoord gegeven en daarbij tevens
een nader gewijzigd wets-ontwerp ingediend.
Hierbij laat de regeering het voornemen varen tot
vorming van het district Amsterdam tot een zeven
voudig distriet, ofschoon zjj niet instemt met de beden
kingen daartegen ingebracht. De keuze van eeu zevende
lid zal dan aan Amsterdam eerst te beurt vallen als
die stad een zielental van 325,000 zielen tal hebben.
In de tweede plaats wordt voorgedragen de vor
ming van een nieuw dietriet met de hoofdplaats Loe-
nen, afd. Vecht, samengesteld uit de gemeenten:
Loenen, Breukeled St. Pieter», Breukelen Nijenrode,
Kuwiel Vreeland, Nigtevegt, Abcoude Proosdij en
Abcoude Baambrugge (van bet district Utrecht): Mij
drecht, Wilnis, Zegveld, Ksmerik, Kookengen, Har-
melen, Linechoteu, Veldhuizen, Witleskop, Montfoort,
Snelrewaard Vinkeveen, Zevenhoven (van het district
Gouda) j Aalsuioer, Uithoorn, Ouder-Aesstel, Diemen,
Watergraafsmeer (van "tdiatrict Haarlemmermeer); Mui-
den, Weeep, Weeaperoarspei en Nedorhoret den Berg (r
het district Amersfoort), Totaal aantal zialeu 44256.
Ten derde wordt een nipuw district Apeldoorn
voorgesteld in de plaats van het vroeger voorgedra
gen district Groenlo, te vormen uit Barneveld (van
het district Amersfoort), Apeldoorn, Epe eu Voorst
(«nn het district Deventer) en Heerde eu Hattem
(van het district Zwolle. Totaal getal zielen 45049.
Ten vierde is, ter voldoening aan de geuite wen-
schen, als hoofdplaats van het tegenwoordig hoofd
kiesdistrict Steenwijk, voorgesteld Meppel. i
Eindelijk handhaaft de regeeriug het voorgestelde
nieuwe district Bergen-op-Zoom, behoudens enkele
daarin gebraohte wijzigingen.
De regeering acht hut vso belang dat dit tvets-
ontwerp nog zoo spoedig mogelijk door de staten-
generaal worde behandeld, opdat aan het voorschrift
van art. 77 der grondwet in verband met art. 99
der kieawet worde voldaan.
Hetroor Steenwijk gekozen lid behoudt zitting
vtm^fcppel. De oommissie van rapporteurs, onvol
tallig gtororden doordien de heer vau Kuyk ophield
lid der kamer te zijn, heeft na kennisneming van
het regeeringsantwoord geen aanleiding gevonden om
nader met den minister in overleg te treden en is
van oordeel dat de openbare beraadslaging over het
voorstel genoegzaam is voorbereid.
Te Scheveningen had - Dinsdag middag een der ba
ders zich te ver in zee gawaagd en zou hoogst waar
schijnlijk zjjn onvoorzichtigheid mat hgt verlies van
zijn leven hebben moeten boeten, ware het strand-
personeel van het Badhuis hem niet bjj tij Ja ter
hulpe gesneld. Niet dan met zeer veel moeite aa
door het toevallig in zee zjjn van een roeibootje,
waaraan het den drenkeling eindelijk gelakte zich'
vest te klampen, werd hjj weder op het strand gebracht.
Dr. Mess deelt mede, dat de mazelen to Scheve-'
ningen, volgens het getnigdAis dér geneesheeren van
het dorp, sierk afnemen, ea dat dè gezondheidstoestand
der vrij uanzieulijke bevolking op de eigenlijke bad
plaats hoogst gunstig is.
11e Algemeene Vergadering van onderwijzers in het
9de district van Zuid-Holland zal op Zaterdag 31
dezer te Gorinehem in den Doelen gebonden worden
Behalve de opening der vergadering door den voor
zitter mr. A. H. van Tienboven, komen nog de vol
gende punten ter bespreking op dn agenda voor i a,
»Is het goed dat een onderwijzer zioli met publieke
aangelegenheden bemoeit,» in te leiden door den heer
D. van 't Sant, te Gorinehem.
i. Hat voor- en nadeel van groots scholen, in te
leiden door den heer A. Mink, Ie Heukelom.
(Vervolg.)
Omtrent den financieelen toestakd dee onder,
wijzers, is de Commissie van meeniog, dat er reeda
veel gewonnen zou zijn, voor de verbetering van ons
onderwijs wanneer in dien allertrenrigsten toestand
«en afdoende verbetering kon worden aangebraoht.
Wat de verhelling van de zedelijke positie van
den onderwijzer betreft, die laat de Commissie voor
t oogenblik rusten, ofschoon zjj betrèurt dat die zoo
ongunstig afsteekt bij wat anderen ten deel valt.
Een boekwerk na veertigjarige getrouwe plichtsver
vulling I
Ook art. 18 behoort tot die artikelen, die den
meest schadeljjkeu invloed hebben uitgeoefend. Be
halve dat daarin de kweekeling bepaald als werk-
kracht tot een integreerend deel van het onderwjj-
zend personeel wordt gemaakt, wordt er de mogelijkheid
lil ondersteld dot één onderwijzer 70 lxerlingen,
verdeeld over a| de klassen en afdeelingen eeoer
school, behoorlijk onderwjjs kan geven, een onder
stelling die reeds te dikwjjls els onhoudbaar ia bewezen,
dan dat het noodig zou zijn voor de Commissie one
er breedvoerig op terug te komen.
Eindelijk de opleiding df.b onderwijzers, De
Wet wijst daartoe drie wegen aankweekschool
opleiding, opleiding door normaallessen, en opleiding
op de lagere scholen. Zjj zijn evenwel niet ver
plichtend, Mits men aan de eischen van 't examen
voldoe, ia men vbij in zijn vorming. Dit laatste
is echter zoo zelden voorgekomen, dat er niet veel
over te zeggen valt.
Met betrekking tot da opleiding der onderwijzen
kan men zich twee vragen stallen 1». Hoe zal men de
meest tjetckikle onderwijzers verkrijgen Hoe ul men
eeu voldoend aantal geschikte onderwijzers verkrjjgen P
Di Opleiding aan de Lagebi School kan thans
aiet meer den geschiktsten weg worden genoemd.
Voor de wet van 1867 waa het de meest algemeene.
Doch in de verhouding tuasohoo den hoofdonderwijzer
en t hulppersoneel ie eeoe te groots verandering
gekomen. De verhouding ie minder intiem, ook da
Xweekelingen zijn gemeente-ambtenaren,zjj zjjn te
veei aan eigen kracht overgelaten; de theoretische
opleiding ia gebrekkig, en men stelt zich terreden
met hun eenvoudig een zekere routine te geven,
waardoor zjj zooveel te spoediger in staat zjjn door
den hoofdonderwijzer, vaak ondanks hem zelf, als
werkkracht in de school gebruikt te worden.
Veel vso 't hier aangevoerde, geldt ook al voor
de normaallessen. De opleiding door deze is ei
genlijk niets dan een verbeterde, dooh altgd. gebrek
kige, praotisohe opleiding aan een sohooL Alleen voor
het theoretische gedeelte wordt eenige zorg gedragen.
Natuurlijk wijt de commissie dit aau het stelsel, niet
aan de verdienstelijke mannen, die zich met de leiding
der normaallessen hebben belast en doen wat eu
kunnen. Oor hier geldt het btzwaar dat de kweeke-
'hg el» werkkracht wordt gebruikt. Bovendien kan
de hoofdonderwijzer aan wiens school de kweekelihg
geplaatst is, zich moeieljjk met de opleiding vut
den kweekeling inlatenhjj mist daartoe den tjjd
en zou allieht hot gebied der normaallee betreden,
wat misachieo tot onaangename botsingen kon lelden.
Indienechter de hoofdonderwijzer in de school dea
tjjd had den kweekeling onder zjjn toezicht voor da
klasse te laten werken, en hem daarna in ovarleg met
de onderwijzers der normaallessen de noodige op-of
aanmerkingen te maken, dan zon, bjj flinke toepas
sing, deze wjjze van opleiding niet zoozeer af te
keureu zjjn; immers langs dien weg is menig kwee-
keling een degeljjk onderwijzer geworden.
De Kweekscholen zjjn de beste gelegenheid voor
de opleiding van onderwijzer», daar wordt les gegeven
uan xweekelingen die al hnn tjjd kannen wjjden aan
bun vorming. De eenige klacht die mei) over de
bestaande kweekscholen met recht mag uiten, ie dat
zjj slechts een zeer klein getal onderwijzers leveren.
II.
In de tweede plaats gaat de commissie over tot
'de mededeeling van wat er naar hare meaning zou
kunnen, ja moeten gedaan worden om het peil onzer
volksopvoeding aanzienlijk te verhoogen.
a. Leesplicht. Er zjjn twee middelen om -*rl
het schoolverzuim, dien kanker der maatschappij, waar
door het pauperisme bestendigd en herorden! wórdt,
een einde te maken. Zedelijke overreding en leerplloht.
Het wettelijke toeziobt is gebleken op 't gebied
der zedelijke middelen onvermogend te zjjn.
s,
Met kracht en ijver ia dit middel aangegrepen,
eerst door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
en later door het Schoolverbond door beiden is reel
verricht om de kwhni te beperken, vooral om haar
omvang goed te leeren keuhen, maar zjj zullen zoo
ooit, althans niet binnen een niet al te laug tijds
bestek, bij machte zijn het schoolverzuim te doen
ophouden.
Hel wordt dan ook in den laataten tijd gevoeld
en openljjk erkend, dat het onmogelijk is door zede-
Ijjke middelen het kwaad met kracht tegen te gaan
en eindelijk uit te roeien, rn dat men naar een ander
middel, nl. verkrijgiug «au leerplicht zal moeten
uitzien.
Heeft de staat het recht tot iu voering van den
leerplicht
Ongetwijfeld ja. Het algemeen belang eischt dringend
dat alle kinderen gedurende voldoenden tijd geregeld
onderwijs ontvangen, zoodat zjj èu voor zich zeilen
voor de maatschappij nuttig kilnneu arbeiden. De
bevrediging vnn dien eisch kan niet van particuliere;
krachten, van de werkzaamheid vau Vereenigingeui
worden verwachtderhalve heeft de Staat bet recK
met haar gezag tusschen beiden te treden. Ook dp
ander gebied wordt de iiidiridueele vrijheid beperkt
ten bate vau het geheel. DezE vrijheid mag evenwel
den ouders niet worden Ontnomen, ul. om de schooi
te kiezeu of de manier,vau ouderwijs te bepaleu al
leen de vrijheid om hunne kinderen ia onwetendheid
te laten opgroeien, mag hen worden ontuonjen.
Is de leerplicht uitvoerbaar Zal hjj het gewensehte
doel bereiken? Ook bier is't antwoord be.estigend.
Men vreest dat de invoering zal afstuiten op
krachtige tegenwerking, ja op jammerlijke ualatigheid
van de ambtenaren met bet toeziobt belast. Da
Commissie betwijfelt dit, mits slechts de rrgeering
tot krachtig handelen gezind ia, de invoering vau leer
plicht gepaard gaat met de oprichting van een voldoend
aantal scholen en het toezicht wordt toevertrouwd
aan goede ambtenaren.
Toegegeven dat de leerplicht inbreuk is op de
Vaderlijke laaoht, zal zij alleeu strekkeu om misbruik
vau die macht ta beletten. Hat is den valer bjj
de wet verboden zjjne kinderen lichamelijk te ver-
waarlooseo waariu bestaat da groote inbreuk op de
macht des vaders, mdieu de wet hem belet dit ook
intellectueel of moreel te doen
Op vele plaatsen zal leerplicht feitelijk schoolplicht
worden. Ook dit ia geen bezwaar. Weinigen ran
hen die over gewetensdwang klagen, hebben gezegd
dat zjj liever geen onderwijs voor huune kinderen
willen dan neutraal onderwijl, is dit wcrkeljjk neu
traal, welke overtuiging zou er dan door knuuen
gekwetst worden, tenzij dat bet een zoodanige ware,
waarmede 'de Staat geen rekening behoeft te honden
of liever mag houden. De klacht over gewetensdwaug
is dus jmeer fictief dan reëel.
De winstderving der ouders is mede een bezwaar
maar ano de eeue zjde zal 't verbod van kinder
arbeid tot looosverhooging leiden, aan de andere zijde
zal die wiustderving opgewogen worden door de
meerdere bruikbaarheid van bet kind op later leeftijd.
Is dus leerlioht uitvoerbaar en doeltreffend; men
meeue niet dat met latere invoering in eens de vol
maaktheid zal bereikt zijn: in zekere mate zal hij
onvolkomen werken maar dat neemt hét wenscbeljjke
en mogelijke van de invoering niet weg.
Daarop laat de commissie een beknopt overzicht/
volgen van de wgze waarop zij de uitvoering eu'
•tipte handhaving mogeljjk aehte.
De leerplicht moet bjj een algemeeue rijkswet «roeden,
gedecreteerd en geregeld. De invoeriug facultatief
(au de gemeentebesturen over te laten, rerdteup om
meer dan één reden afkeuring. Vooreerst zouden
dje gemeenten waar hjj het meest noodig is, er het
nunst toe overgaan ten aadere zou een onvoldoende
haudhasing de zaak in discrediet brengen en de ver
krijging van algemeenen leerplicht b moeieljjken. De
leerplicht moet gelden voor alle kinderen van hel
7de tot het 15de jaar. Voor kinderen vau 57
jaar behoort vèn overheidswege overal waar het noodig
bljjkt, gelegenheid gegeven te worden tot het genieten
Tkn voorbereidend onderwije, 't zij aan afzonderlijke
voorbereidingsscholen, 't zij aan een veorbereidings-
lasse verbonden aan de Lagere School. Het beameken
ran die voorbereidingsinrichtingen wordt echter nirt
verplicbteud gesteld. Maar van het 7de tot het 15de
jaar moeten alle kinderen een openbare of een bijzondere
Lagere School bezoeken, tenzij zjj voldoend huison
derwijs ontvangen van denzelfden omvang als het
openbare onderwjjs, of wel op een inrichting van
middelbaar of hooger onderwjjs gaan. Blijken kinderen
die geen inrichting van voorbereidend onderwjjs be
rookt hebben, op hun 7de jaar niet voldoende ont
wikkeld om het onderwjjs op de Legere School te
volgeu, dan moeten zjj eerst nog roorbereidend on
derwjjs ontrangen, terwjjl de duur ran den leerplicht
voor dezen verlengd wordt met "evenveel tjjd als het
voorbereidend onderwjjs roorhenna hnn 7de jaar ge
duurd heeft. Wjj wenschen dus het doorloopen van
den gehcelen ouisus roor allen verplichtend te stellen
Bij twijfel omtrent het al of niet roldoend huison
derwijs, treedt het toezicht iu een nader onderzoek,
ffordt hierdoor het onvoldoende bewezen, dan kunnen
ouders of voogden gedwongen worden bun kinderen
naar een school te zenden, tenzij zij afdoende verbe-
lering aanbrengen.
Naar gelaug van plaatselijke omstandigheden kan
de regeeriug ol het schooltoezicht voor eike gemeente
afzonderlijk, gedurende een zeker gedee te van het
jaar, het wettelijk voorschrift geheel of gedeeltelijk
buiten werking stellen, of wel er wordt in de wet
een minimum van schooltijden bepaald, dat door de
gemeentebesturen, onder goedkeuring van Gedeputeerde
Staten, over bet acliooljdar verdeeld wordt. Het toe
zicht op dea leerplicht wordt iu elke geméeote op-
gedragen aau ten minste één bezoldigd persoon, daartoe
van regeeriugswege aanges.eld, en aan de schoolop
zieners. De medewerking der hoofdonderwijzers kan
ook met vrucht ingeroepen worden. Het schoolverzuim
wordt strafbaar zoodra het ua ontvangen waarschu
wing blijft voortduren, üe strafbepalingen bestaan in
vermaning door het plaatselijk toeziobt, bekendmaking
van de namen der ouders en kindereo, door wie in
strijd met de bepalingen der wet gehandeld wordt;
boete eu subsidiaire gevangenisstraf voor ooders of
voogden bij herhaling van 't schoolverzuim, en bij
recidive binnen het jaar gevangenisstraf De vervolging
geschiedt door den schoolopziener voor den kanton
rechter, met beroep op de arrondissements rechtbank.
Blijkt de schuld van het verzuim te liggen, niet aan
de ouders of voogden maar aan het kiud, dan kan dit
in een huis verbetering en opvoeding worden geplaatst.
De Commissie meent, dat de invoering van een
Wet iu den geest vau bovenstaande bepalingen, niet
alleen uitvoerbaar zou zjjo, maar ook bij het beter
deel van T volk sympathie vinden.
Op dit oogenblik echter zal een wet op den leer
plicht nog niet in al haar omvang uitvoerbaar zijn.
De toestand der schoollokalen is daartoe op veel
plaatsen ie gebrekkig, het aantal scholen te gering
en het onderwijzend personeel nog te weiuig talrijz.
Indien dus leerplicht bij de wet werd gedecreteerd,
dan zou er altijd een termijn moeten aangewezen
worden, binnen welke alles gereed moet zijo om de
wet in volle kracht te kuuuen doen werken, in-
tusschen is het weusohelijk dat reeds zoo spoedig
mogelijk in die richting maatregelen worden genomen.
h. Neutraliteit van 'tofenbaab onderwijs.
De Commissie maakt dit voorname beginsel der Wet
van 1857 niet tot eeu punt van beschouwing, omdat
zg meent dat het verdediging ion behoeven. Doch de
uitdrukking „neutraliteit fan openbaar oaderiryi,"
waardoor in 'tkoit de zin der 2e alinea van art.
23 der Wet wordt teruggegeven, heeft vooral in ver
band met de opleiding tot alle christelijke en maat
schappelijke doogdetf -waarvan iu de late alinea van
dit artikel gesproAe# hwordt, tot zeer versohillende
opvattingen omtrekt U f hoofdbeginsel der wit geleid.
Daarom wenscht ügi Commissie te kennen te geven,
in welken zin zjf meent dat neutraliteit is op ié
vatten. Zij hangt ten nauwste samen met, is zelfs
iu zeker opzicht ondergeschikt aau het doel der
school. Welk is dat doel?
Veelzijdige, vyslaudelijke en zedelijke ontwikkeling.
Het streven naar de bereiking van dit doel kan sameo -
gaa.i met neutnditeit.
Zonder schade roor de verstandelijke ontwikkeling
kan den onderwijzer de verplichting opgelegd worden
zioh te onthouden vau datgene wat dezen of genen
op billijke gronden tot ergernis zou kunnen zijn,
mits die verplichting eich niet uilstrekke tot zaken
die, binnen het bevattingsvermogen der leerlingen
vallende, geacht kunueu worden, in bun eigeu belaag,
zoowel als in dat van den Staat, vernachte kundig
heden ter verdere ontwikkeling van de burgers te
zijn. Zijn eenmaal de rakken der openbtre school
aangewezen, dan moet hei aan het beleid des onder-
wg«« worden overgelaten dat hg bij zijn onder-
wjjs niet den eerbied uit het oog verlieze, waarop de
godsdienstige overtuiging der ouders recht heeft,
en den leeftgd der ktudereu nimmer uit 'toog ver
lieze. Dan ia wel niet de mogelijkheid afgesneden,
dat er nog door dezen of genen bezwaren geopjerd
worden bjj het groote verschil der meeningen za
dit wel nimmer te voorkomen tjjn maar de ze
kerheid kan verkregen zyn dat geen meening, welke
ooi, bloot zal staan aan onaangename bejegening op
school, of het voorwerp zal worden van onbetamelijke
veroordeeling.
Ook voor de zedelgke ontwikkeling zal de onder-
wgzer een ruim veld kruinen vinden, zonder op het
gebied van den godsdienst te treden, mits bij zijn
laak behoorlijk voorbereid, d.i. opgeleid, aanvaardt.
Het besef van de plichten die men jegens zichzelf, het
huisgezin, de maatschappij, het vaderland, enz. te
vervullen heeft, kan zeer goed, zonder dat het gebied
der dogmen betreden wordt, in 't gemoed van het
kind aangekwéelkÈ worden. En alle leden der tegen
woordige maaiaiApppjj, onverschillig welke hun over
tuiging op godsdienstig gebied zij. hebben in de aan
geduide zedelgke uitingen, die levensvoorwaarden
Tnn eiken staat kuunen genoemd worden, punten van
aanraking, daar allen, zij het soms ook op verve lullende
gronden, wier verklaring aan de ketk verblijft, die
deugden bij hün kinderen aankweeken of wenschen
aangekweekt te zien.
Geen godsdienstige begrippen derhalve mogen op de
school besproken worden, ook niet die, welke het
gemeengoed van allen, behalve van de ongeloovigea
zijn. Deze laatsten moet ook ergernis worden bespaard
doet de kerk hasr plicht, dan heeft ook de school
zich niet met die taak iu te laten, het is onmogelijk
dat de onderwijzer zich bewege tusschen al de ver
schillende meeningea op dit gebied, zonder te kwetsen.
Ook moet op de school, naar 't oordeel der com
missie uietgebeden worden. Lsat men het gebed op
school toe, den zal men altijd eeuige concessies moeten
doen met betrekking tot tie vormen van het gebetL
en daarvoor is het moeieljjk een juiste grenslijo te
trekken. Doch al ware dit uiet zoo, dnu uog geloovea
wjj, dat, om het groote en heilzame beginsel van
neutratiliteit tot werkelijkheid te meken, ieder iets
moet opofferen. Alies dut wat het karakter draagt
van godsdienstige plechtigheid van eenig kerkgenoot
schap behoort naar oase overtuigina van de school
geweerd te worden.
Teneinde alle misverstand uit de wet te verbannen,
uit de commissie teu slotte den wenseh, dat iu de
eerste al. van art. 23 der wet van 1857 de woorden:
e en aan hunne opleiding tot alle christelijke ea maat
schappelijke deugden", vervangen werden door: „m
hun opleiding tot alle maatschappelijke deugdeo en
aan hun zedelijke vorming". Deze wijziging, waardoor
de tegenstrijdigheid tusschen de late en 2de al. van dat
art. wordt weggeuomen, kan, dunkt ons, bij niemand
bezwaar ontmoeten, daar onze zedeleer, evenals onza
maatsehappij, geheel geënt is op den boom van het
christendom. Er wordt dan ook alleen, maar meer
rechtstreeks dan door de tegenwoordigs redactie,
door te kennen gegeven, dat men wel het zedelijk
heidsgevoel opwekken, maar niet leerstellig godadianat-
onderwijs geren wil.
m^M
New York, 29 Jnli. Volgens rapport van het
Bureau van Landbouw aangaande den graanoogst ia
er 8 pCt. meer grond in eultuur gebracht dan ia
1874 iu de Atlantische en Westelijke Staten ia het
gr san Aver het algemeen minder in <|uliUit, ea ia
de Zsidelgke Sisten snperienr tot middelmatig.
Parijs, 21 Jnli. Het bericht omtrent de aankomst
van 20UO Cariisien op Fransch grondgebied en dn
nadering van Dorregaray naar de Franache greniea
heeft zieh nog niet bereatigd. Alleen zjjn enkele Cnr-
iisten te Cauterela over na grenzen gekomen.
Gouda, 12 Juli. Poldertarwe paike 9.^ 10.
Mindere /8.5Qi 9.00. Boggepoiki/7.26 7.85.
Mindere/ 6.80 k 7.20. Voer 6.50 a 6 75. Gerst
puike/7.25 a ƒ7.75. Mindere ƒ6.00 it 7.00. Haver
zware 5. a/5.80. Lichte f i 4.75
De veemarkt met weinig aanvoer, eerste quditeit
lig, inferieure soort traag te verknopen, schapen ving,
varkeus en biggeu mede ving verkocht.
Aangevoerd 145 partjjen kaas, Prijaan tan
2» n f 32.80.
Góelioter 1,50 a 1.60.
Weiboter 1.20 a 1.40.
Gebokkn; 19 Juli. Gysbertus, ouden J. du Wyu ea
J. Nieuw veld, 20, Pieter, oudara H.C. Bongcn ea J« M.
Koeled. Wilhelmiuu Aegiste, ouden t. CL uaa Mflea
en C. W. Schenk.
OfEiLEi»*»: 19 Juli, H. J. Legroow, IK m.
Gehuwd21 Juli, D. de Werk en J. C. Leeman.
P. Rietkerk en M. de Jong.
Olm j
EN
G. VAN GENT,
TIMMERMAN te Reeuwijkvraagt)
