OS,
IM.
5F
ER
BINNENLAND.
5° 2973.
goudsche courant.
Geavanceerde politiek.
K.
ÏKTE,
SRT,
arljs.
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
Woensdag 12 September.
en
;te
is eerst
zing.
OPP,
nt».
te zendeu 30
nil water en 5 I
GROND
'Heven franco
ezer Coo rant.
r.
B No. 7.
---J-
hetzelfde gezegd worden van de katholieken
Is daar in de tegenwoordige dagen nog eene
richting denkbaar, die vrjjheid van ongeloof
toelaat en die in staatszaken geene gehoorzaam
heid meent verschuldigd te zijn aan de uit
spraken van pausen en bisschoppen? Hun
aantal is, dunkt ons, te klein om in aanmer
king te komen e.n zelfs het door den schrijver
zelf als vrijheidsman aangehaalde kamerlid Dr.
Schaepman bewaart omtrent dat teedere punt
een voorzichtig stilzwijgen, waar hy dezer da
gen eene in 17/stellingen .vervatte proeve gaf
van een katholiek program.
'V
genezen
ithode.
'Inche Cou-
den door den
Gouda.
Evens!. I
zelre door u
diten, dat bet
tevolg steed,
of heli debiet
en »orm had
boekje» voor
w. dienaar,
S1SF1NIJH.
e Hoogstraat,
Santen Kolff,
•t poreelein-
ibilié. apoth.;
iedam by C.
te Amsterdam
Uloth Co.;
olf en Zoon
te Utrebt,
try 8c Porton
Adres onder
ourant.
iëntelle van
telen, dat hij
t te
trust vertrou-
ite begunsti-
teren, terwijl
•s twee a drie
woonplaats
e Gouda,
voor zijn beginsel te stryden en daaraan zoo
moge lijk de overwinning te verzekeren. Een
terugtrekken dus uit een versterkt kamp om
een gevecht over de geheele linie mogeljjk te
maken en tot eene beslissende overwinning te ge
raken. Naar onze meening is dit de eenige prakti
sche weg om voor een geruimen tijd óns van den
schoolstrijd te verlossen. Deze onze meeningis
natuurljjk voor tegenspraak vatbaar; het is mo-
geljjk dat vele liberalen deze frontverandering
zullen noemen een sprong in het donker. Maar
wenschelyk is het in alle gevallen, dat ieder
onzer er zjjne gedachten over late gaan en
tot een weldoordacht besluit kome, opdat men
zich in het vervolg er naar regele bij ver
kiezingen voor de kamer. Bij eventueele grond
wetsherziening is misschien het stellen dezer
vraag voldoende om eene splitsing te krijgen
tusschen de vooruitstrevende en de behoudende
elementen der liberale partij.
Of na de herziening der grondwet en ver
nieuwde behandeling der onderwijswetten door
een op breeder grondslagen verkozen Kamer de
schoolquaestie voorgoed begraven zjjn zal Wij
gelooven het niet. Veel zou afhangen van de
nieuwe regeling', maar stellig Zou de onderlig
gende party het er niet bij laten en ook dan
weder de strijd'voortzetten. Maar wel geloo
ven wy dat na een dergeljjk beslissend gevecht
de strijdende partijen te uitgeput zouden zijn
om althans in de eerste jaren de schoolvraag
te maken tot de alles beheerschende strijdleus.
En Wij zjjn het met den schrijver eens «indien
het volk op ruimere schaal geroepen was tot
medewerking aan de oplossing dier quaestie,
dan zou men zich beter kunnen nederlfeggen hjj
eene beslissing, waaraan niet de font kleeft,
dat zy slechts door een klein deel des volks
is goedgekeurd en aan het overige' deel, zónder
hun wil of medewerking, opgedrongen.»
Alles dus samengenomen, gelooven wjj dat
de raad, door Mr. Van Houten gegeven, in ge
zette overweging behoort te worden genomen.
Er moet wat gedaan worden om de Onmacht
onzer partij te verhelpen; het schrijven van
den woordvoerder der geavanceerden heeft het
voordeel een vast, met redenen omkleed plan
te geven. Wie een beter weet, volge zijn voor
beeld; de vraag is te belangrijk om zonder
kalme overweging en rijp beraad te worden
beslist.
GOUDA, 11 September 1883. j
De heer B. Vallet heeft, naar- wij vernomen (heb
ben, ontslag aangevraagd uit zijhe betrekking van
Commies ter Secretarie dezer Gemeente. Byna} 41
jaren heeft de heer Vallet de Gemeente gediend.
Zaterdag morgen omstreeks IP/j uur vervoegde
zich bij den heer IJpelaar op de Haven eeq persoon,
die Voorgaf v. <1. Bijl te heefen, schipper wis en te
Ouderkerk a/d Amstel woonde, wélke vertelde dat
hij voor 300.onder rembours aan het station
had staan en nu geld té kort kwam, waarom hij den
heer IJpelaar, wiens vader hij zeide goed gekend
te hebben, 2.vroeg.
De heet IJpelaar bemerkte alras dat hij met een
oplichter te doen had en gaf de gevraagde 2.
niet, zoodat hij -onverrichter zake weg ging.
Het Personeel der hh. van Lent en Zoon en van
Vliet en Smelt, hebben Zondag voor rekening hun
ner Patroons de Tentoonstelling te Amsterdam bezocht.
Als eene zeldzaamheid kunnen wij mededeelén, dat
door den Tuinman J. M. Gelissen in de vorige
week eene levende Slang is gevangen in zyneh tuin
aan de Derde Kade, ter grootte van ongeveér 60
Aangenomen echter, dat de splitsing, die
Mr. Van Houten in de partyen wenscht, moge-
lyk is, het hangt toch niet alleen van de libe
rale partij af om de kieequaestie den voorrang
te vérleenen boven de schoolquaestie. De vraag
is bovenal: hoe zullen de tati-revolutionairen
daarover denken? De schoolvraag is niet ge
steld door ons, maar drtof de tegenpartij «n
feitelyk hebben dus de orthodoxen het in de
hand om het programma vyn deu heer V. H.
tót werkelijkheid 'te doen wonden. De anti
revolutionairen zullen ey in moeten berusten,
dat de schoolquaestie Jater worde behandeld
door de nieuwe vertegenwoprdiging, die na de
grondwetsherziening en de afdoening der kies-
quaestie is verkozen volgent de gewjjzigde re
gelen van kiesbevoegdheid. En naar ons voor
komt, zullen zjj daartoe niet overgaan dan na
dat de liberale party van hare zijde er in kómt
om by de grondwetsherziening ook die arti
kelen te doen herzien, welke betrekking heb
ben op de school. Voor ons zal in de prac-
tyk de door den heer V. fl. verlangde omzet
ting van de om den voorrang dingende strijd
vragen neerkomen op het op losse schroeven
stellen, der vigeerende regeling van het open
baar onderwijs. Met andere woorden: grond
wetsherziening en kieswethervorming zal biet
mogeljjk zyn, zonder dat wjj, liberalen, ons tot
heden ingenomen standpunt verlaten; tot dus
ver kon er bjj ons geen sprake zyn van grond
wetsherziening waarin ook art. 191 betrokken
werd. Deze frontverandering aan liberale zjjde
behoort natuurlijk eerst rjjpelyk te worden over
wogen en moeiljjk is het dus zoo voetstoots
uit te teaken of het raadzaam is Mr. Van Hou
tens plan te volgen. Werdonè advies gevraagd,
wy zouden zeggenwij moeten het wagen.
De toestand der liberale party is tegenwoordig
zoo ontmoedigend, dat' alles moet gewaagd wor-
den om uit de impatse te komen, waarin de
schoolstrijd ons gebracht heeft. Om ook eens
schriftuurlijk te spreken, wjj zouden zeggen
met het oog op de neutrale school even als de
farizeeër Gamaliel, de beroemde leeraar der wet,
waarvan de Handelingen der apostelen gewa
gen: indien deze raad of dit werk uit men-
schen is, zoo zal het gebroken worden; maar
indien het uit God is, zoo kunt gij dat niet
breken.. Indien de bestaande school wortelt
in ons volksleven, zoo zal zij de vuurproef
eener vernieuwde bespreking en bestryding in
de nieuwe kamers glansrijk doorstaan en niet
ondergaan; doet zij dat niet, welnu dan heb
ben wy, die dat beweerden, ons steeds vergist
en dan mag zjj niet behouden blyven door
haar op kunstmatige wyze het leven te rekken.
Die dus gelooft aan de neutrale school als nati
onale instelling, is verantwoord als hjj ter
wille der andere belangrijke vragen, welke
sedert jaren hangende zyn en wier stilstand
de geheele politieke atmosfeer bederft, er in
toestemt om art. 194 prys te geven, natuur
lijk met de bedoeling' om èn bij de behande
ling der grondwet èn by die der eventueele
herziening der schoolwetgeving weer dapper
ii-
De heer Van Houten verwyt den liberalen, dat
zjj voor een groot deel eer den naam van con
servatieven verdienen. Geheel ongegrond is
deze bewering niet. Als men de verkiezingen
der laatste jaren nagaat, dan draait alles om
de schoolquaestie. De openbare school is het
middelpunt van den stryd en bjjna geen enkele
leus wordt gehoord, dan die daarop Betrekking
heeft. Dat hebben wy te danken aan de ver
woede aanvallen der clericale partyen, die voort
durend hunne drommen richten op de school,
omdat deze is het werk der liberale party en
geheel is ingericht volgens hare denkbeelden,
welke scheiding van kerk en staat medebren
gen en ook van overheidswege geen ander dan
neutraal onderwijs mogelyk achten. Wat schoot
den liberalen tegenover de verbitterde houding
der anti-revolutionairen en katholieken anders
over, dan te stryden voor het behoud vau het
geen zy na langen stryd hadden tot stand ge
bracht en steeds achtten te zjjn in het belang
des lands De drang der omstandigheden maakte
hen dns tot conservatieven wat de school betreft
en het gemis aan eenheid en samenwerking,
veelal het gevolg van persoonlijke quaestiën
en gebrek aan een onbetwist eminent hoofd,
was oorzaak dat op elk ander gebied zoo wei
nig tot stand kwam, zoo weinig teékenen van
vooruitgang te bespeuren waren, dat inderdaad
de handhaving der neutrale school ongeveer de
eenige schotel was van het menu der liberalen.
Op den duur kan dat niet zoo blyven, dit zjjn
wy met den schryver volkomen eens. Eene
politieke party, welke niets anders doen kan dan
handhaven wat bestaat, kan op den langen weg
niets aantrekkelijks hebben voor geestverwanten,
die vooruit willen en andere teekenen van leven
wenschen te geven, voor wie üog andere gewich
tige quaestiën bestaan behalve die eeuwige school-
zaak. Er is zoo lang op datzelfde aanbeeld
gehamerd, de lof der school is al zoo dikwyls
nit allerlei tonen en met alle mogeljjke varia-,
tien bezongen, dat onze kiezers verlangend
naar iets anders uitzien. Stryd voor eeq andere
zaak zou eene ware verademing zyn, ook voor
ons liberalen.
Uit dat oogpunt verdient het plan des hee-
ren Van Houten alleszins overweging. Maar
is het uitvoerbaar en zullen wjj zoodoende ko
men tot eene duurzame verandering in depar-
tjj-formatie van onze politieke wereld Op die
vraag is het antwoord zoo gemakkèljjk niet
en eenige twyfel aan het wélslagen van hét
plan is niet' ongeoorloofd.
De heer Van Houten wil allen vereenigen,
die vryheid voorstaan op elk gebied, ook vrij
heid van geloof, niet alleen wat betreft de leer
der bestaande christelijke kerkgenootschappen
en der joden, maar ook daaronder begrijpende
die wjjsgeerige levens-1 en wereldbeschouwing,
die men met den naam van ongeloof bestem
pelt. Hjj meent daartoe behalve onder de libe
ralen stof te vinden onder de anti-revolutionairen
en de khfholieken. Wat de orthodoxen be-
treft, gelooven wy dat hjj geljjk kan hebben.
Daaronder zyn er velen, die van staatsinmenging
in zaken van geloof niets willen weten" en die
1 in zuiver staatkundige en economische quaes
tiën ruim zoo ver gaan dan menig liberaaLen
wjen juist de openbare school een dodrn in 't
oog is, omdatzjj meenen dat de Staat daar
niet onpartijdig is, maar eene zekere richting
op godsdienstig gebied bevoorrecht. Denkt men
I de schoolquaestie weg, dan kunnen dezen zeer
goed met de liberalen samengaan. Maar kan
