Alt
IN’S,
mt bekroond
ISBN,
1884.
N° 3074.
BINNENLAND.
1EN
ER,
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
Zondag 4 Md.
OCHE
iterdam.
hij in ver-
iche veer,
N
&Co.
'omp.
sT“
ingen.
Werktuigen.
Uzer- en
accuraat
HET STEMRECHT DER VROUW.
ÜUS
achten
wjjzing 60
tot 12 uren
db Paauw»,
i GOUWE.
[NGfEN,
ixveen.
fc HOLM.
koorheer-
ide Qkim
ide eto.
f 1.90
Omstreken
Gouda.
can dadelijk
1867.
962,
ederland aan-
Verkrijgbaar
houders
Ier», Leiden.
Voorburg.
i.
i Gouda.
oogkwalen,
drukkende,
n door lang
le en drui-
:w jjls vocht
enz. Allen
:ste aanbe-
GOUDSCHE COURANT.
die in overige verewchten met de man-
Wij gelooven, dat dit denkbeeld wel over-
rerdienstelijk ie als
I wensch der vrouw
zwaar tegen stem
men en weduwen
1 eens gezegd, dat
GOUDA, 3 Mei 1884.
Giiterenmorgsn ten 10 ure had zich op de be
graafplaat» alhier een talryke menigte vereenigd om
de teraardebestelling bij te vonen van het .loffelijk
overschot' var. den heer H. W. Kramers. IVas de
deelneming bij de tijding van het orerlyden groot,
op ondubbelzinnige wijze bleek gisteren hoe groot de
.ympatbie was, die men algemeen voor den beer
Kramer» had. Behalve door vele leerlingen en oud-
leerlingen werd de plechtigheid bijgewoond door den
Burgemeester dezer gemeente, Mr. van Bergen IJzeu-
doorn, verscheidene raadsleden, de commissie van
Toezicht op het Lager Onderwijs, de Districts-school-
opziener Mr. A. M. de Cock, de Arroudissements-
schooloptiener Dr. D. Terpstra, de hoofden der
scholen uit deze gemeente en die uit verschillende
naburige plaatsen en vele ander belangstellenden.
Alvorens de kist, het stolfelyk omhulsel van den
overledene bevallende, die versierd was met vele
kransen als zoovele blyken van achting en toegene
genheid, in de groeve daalde, namen de volgende
beeren het woord ter herdenking van de verdiensten
van den overledene.
De heer Dr. D. Terpstra, Arrondissementsschool-
opziener, wijdde in gevoelvolle bewoordingen uit
over de bekwaamheden van den heer Kramers als
onderwijzer, die zich bovendien bij oud en jong
bemind wist le maken en die zoowel bij .hen, die
boven als bij hen, die ouder hem stonden in groot
aanzien stond. De heer 8. Posthumus schetste den
overledene al» den manmeteeu trouw vriendenhart,
die steeds bereid was tot hulp en raad, waar die
noodig waren zoodat hij steeds in de herinnering
van allen, die hem hadden gekend, zou blijven leven.
De heer P. C. Schriek, die eerst hem als leerling,
later als vriend en collega gekend had, bracht
daarop een treffend woord van hulde aan zyne deugden.
Daarop sprak de heer R. Leopold een woord van
waardeiring jegens den overledene, ter.yl ten slotte
de heer G. B. Lalleman het woord richtte tot de
leerlingen van den overledene en hen opwekte de
lessen van den overledene steeds gedachtig te zyn
en zich in te spannen den weg te volgen hun door
den heer Kramers gewezen om goede meuscheu te
worden. De broeder van den overledene, de Luit,
kolonel S. D. Kramers sprak vervolgens namens de
familie een woord van dank voor de ondervonden
belangstelling.
Gisteren is uit de gemeente Hekendorp naar bet
huis van arrest alhier overgebracht zekeren R., die
in waanzinnigen toestand zyn vader, watermolenaar,
met een mes zoodanig aan het hoofd had verwond,*
Haf hii aan Ha ora»nlcn»n is Men verneemt
Onder de quaestiën, bjj de ontwerpen tot
herziening der grondwet ter sprake gebracht,
behoort ook de vraag of het raadzaam is aan
vrouwen stem te geven bij de verkiezingen
voor de onderscheiden vertegenwoordigende
lichamen. En niet alleen bij ons, ook in andere
landen houdt dit onderwerp de publieke aan
dacht bezig, vooral in Engeland, waar eene
groote hervorming van de kieswetgeving reeds
enkelen stadiën van onderzoek heeft doorloo-
penbelangrijke uitbreiding van het kiezers
personeel is daar in het regeeringsontwerp
opgenomen, maar van stemrecht der vrouw is
nog geen sprake. Het is geen wonder, dat
allerwegen van de zijde der vrouwen zelven
aandrang komt om ook in dit gezicht mondig
te worden verklaard; vele ongehuwde vrouwen
toch bekleeden in onzen tijd allerlei betrek
kingen, waardoor zij zich eene onafhankelijke
positie hebben verzekerd en in hun eigen onder
houd voorzien. Deze dames, die in ontwikke
ling niet bjj de mannen van gelijken stand en
werkkring achterstaan en, gelijk van zelf spreekt,
evenveel en missehien meer belangstelling koes
teren voor de publieke zaken, voelen zich ach
tergesteld bjj hnnne medeburgers van de andere
seksè. Hoewel de wetgeving in vele opzichten
in haar nadeel is, weet de vrouw van ont
wikkeling en beschaving zeer goed zich zelve
te redden, waarin zjj geholpen wordt door de
maatschappelijke verhoudingen, die haar een
vrijer standpunt verzekeren dan de vigeerende
wetten haar hebben toegedacht, maar tot dus
ver is het baar niet gebikt zich gelijkstelling
met den man te verschaffen op politiek gebied.
Ten onzent heeft mej. Dr. Aletta Jacobs reeds
getracht onder de tegenwoordige wetgeving op
de kiezersljjst te worden ingeschreven, maar
natuurlijk te vergeefs, daar letter en geest der
kieswet zich daartegen verzetten. Ook mej.
Elise Haighton heeft meer dan eens in dien zin
gesproken en verlangt kiesrecht voor de vrouw,
evengoed als zjj het recht heeft examens voor
midd. of hooger onderwjjs af te leggen of zich
voor de universiteit te laten inschrjjven.
In welken geest nu heeft de Commissie voor
de grondwetsherziening deze vraag beantwoord
In art. 82 van haar ontwerp, waar van de
verkiezing der leden van de 2e Kamer sprake
is, leest men: De leden der Tweede Kamer
worden rechtstreeks gekozen door de meerder
jarige mannelijke ingezetenen, Nederlanders, die
enz; in art. 143, van de gemeenteraden han
delende, daarentegen: Aan het hoofd der ge
meente staat een raad, welks leden rechtstreeks
door dq ingezetenen, Nederlanders, die enz.
Sluit zjj dns uitdrukkelijk de vrouw uit, waar
het geldt de 2e Kamer, voor den raad laat zij
den gewonen wetgever vrjj ook aan haar het
stemrecht te geven. Bljjkbaar is deze redactie
opzettelijk zoo gekozen, om bjj wjjze van
overgangsmaatregel de deelneming der vrouw
aan gemeenteraadsverkiezingen mogeljjk te ma
ken en den wetgever eene vingerwijzing te
geven in welke richting, naar de meening der
Commissie, die vraag behoort te worden opge
lost. De bedoeling zal dan zijn deze politieke
werkzaamheid te doen dienen tot opleiding
voor ruimer deelneming aan het openbare leven,
wanneer de ondervinding heeft geleerd, dat
daartoe zonder bezwaar kan worden overgegaan.
Hierbjj dient te worden in aanmerking geno
men dat het ontwerp het kiesrecht verbindt
aan de huurwaarde der woning van de ingeze
tenen, zoodat de man als hoofd des gezins in
wen,
nen geljjkstaai
prr" i
weging verdient en niet onvi
proeve om aan den billjjkea
te voldoen. Principieel bez
recht aan ongehuwde vrput
kennen wjj niet, Er is wel
de chemelsche rozen die zjj in het aardsche
leven vlechten» door de politiek alle geur en
kleur zonden verliezen en dat inmenging in den
strjjd bjj de stembus afbrtuk doen zou aan de
waardeering van de vrouw op het gebied waar
zjj in de eerste plaats thuis behoort, maar dit
zijn niet anders dan groote woordenals de
hemelsche rozen niet verwelken, wanneer de we
duwe als hoofd van ’t gezin optreed ten haar goe
deren beheert of de ongehuwde met den man wed
ijvert in den strjjd om het bestaan dan zien wjj niet
in, waarom uitoefening van burgerschapsrech
ten dit slechte gevolg hebben zou. Vele dezer
vrouwen spreiden als administrateurs harer
zaken en in de uitoefening harer beroepsbezig
heden een sclterpzinnigheld, een practischen
blik en een jjver ten toon, waarbij vele heeren
der schepping in het niet verzinken, zoodat
wjj geen enkele reden zouden kunnen beden
ken, waarom gelijkstelling met den man in
politiek opzicht haar geweigerd zou moeten
worden. De gehuwde vrouw wordt vanzelf
door haar echtgenoot vertegenwoordigd, omdat
het kiesrecht wordt verbonden aan belastingen,
door beide gezamenlijk «etaald of aan de
huurwaarde van het door beide bewoonde
perceel, één van beide kan dus slechts kiezer
zjjn en dan moet de regel gelden, dat de man
als zoodanig optreedt. Naar onze meening is
de politieke mondigverklaring der weduwen
en ongehuwde vrouwen slechts eene quaestie
van tijd. Redenen van staat mogen alleen
gelden, wanneer moet worden uitgemaakt,
wanneer het geschikte oogenblik daar is om
de tegenwoordige uitsluiting op te heffen als
de ontwikkeling der vrouw dat peil heeft be
reikt dat haar, zonder gevaar voor de maat
schappij, het stemrecht kan verleend worden,
moet de wetgever daartoe overgaan. Maar
niet alles op eens. Ook hier moet met beleid
het terrein worden verkend en de ondervinding
moet ten slotte den doorslag geven. Vandaar
dat wjj het denkbeeld der staatscommissie toe
juichen om een aanvang te maken met de
gemeenteraadsverkiezingen en de uitbreiding van
dat r<cht aan de toekomst over te laten. De
vrouwen kunnen dan zich oefenen in de toe
passing harer nieuwe rechten en eerst wanneer
deze in de zeden zjjn doorgedrongen, kan er
sprake zjjn van volledige gelijkstelling met
hunne mannelijke medeburgers.
Men zou ons nu nog kunnen vragen of wij
het tegenwoordige oogenblik reeds geschikt
achten om den eersten stap in deze richting
te doen. Ons dunkt, ja. Als eene nieuwe
grondwet tot stand komt, die het denkbeeld
der staatscommissie voor verwezenlijking vat
baar maakt, zouden wjj geneigd zjjn onmid-
dellijk van de verkregen vrjjheid gebruik te
maken. Immers, wanneer wjj bedenken, dat
de vereischten waaraan de man behoort te
voldoen om kiezer te zjjn alleen een ver
moeden geven, dat hij voor die taak berekend
is, zoodat naast vele waardigen ook een groot
aantal onwaardigen geroepen worden, dan ge
looven wij niet dat de maatschappij in gevaar
zal worden gebracht, wanneer de vrouw in
hetzelfde doen komt. Weduwen en ongehuwde
vrouwen, die aan dezelfde eischen voor kies-
wikkeling betreft, als de mannen kiezers. En
dit is de eenige vraag. Rechten van het in
dividu om kiezer te zjjn, erkennen wjj niet,
zoo min voor den man als de vrouw. Lid
van den staat te zjjn geeft op zich zelf nog
geen recht tot deelneming aan verkiezingen.
Dat recht behoort alk en aan wien het zonder
gevaar in het algemeen belang kan worden
toevertrouwd om mede te werken tot samen
stelling der beste vertegenwoordiging. Naar
onze meening nu is dat het geval met die
vrouwen, welke in de maatschappij door be
heer van haar goederen, door bestier van een
gezin of beroepsbezigheden geheel met den man
op gelijke lijn staan.
In deze richting ligt, gelooven wij, de
beste oplossing van een vraagstuk, dat nog
wel eenigen tijd aan de orde bljjven zal. In
Engeland komt de zaak binnen kort in het
parlement tengevolge van een amendement,
door den heer Woodall ingediend op de reeds
vermelde wet. Er is veel kans dat het lager
huis met het amendement medegaat, maar
zeker is het, dat de lords er niet in zullen
berusten. Ook daar blijft dus dit punt voor
eerst op de agenda.
dat R. reeds vroeger in een krauksinnigengestiebt is
verpleegd.
tegenwoordigen toestand onzer samenleving
minstens even hoog, wat het peil harer ont-
dat de Commissie dus bjj haar art. 143 alleen
op het oog heeft weduwen of ongehuwde vrou-