:n.
ii
II-i
ind h
R,
in
EENE OPHELDERING.
r
Woensdag 27 Met.
1885.
jning
SHUIS,
uin,
iaren
lolland,
ping
SEVER
s
tun- ^4
eder *5
Nieuws- en Advertentieblad poor Gouda en Omstreken.
N° 3240.
5.
85,
uwe
EN,
ente
Jssel,
De inzending van advertentiön kan geschieden tot één uur des namiddags van den dag der uitgave
‘i I
O
)ten :s»
’en<
i de
res- *-
4
'ld
Koffiehuis
ichtingen
.EEVER
rif
s'
fl. ƒ2.-
1.50
1.20
'ouda.
Gouda.
De uitgave dezer Courant geschiedt ZONDAG
WOENSDAG en VRIJDAG. In de Stad
geschiedt de uitgave in den avond van
DINSDAG, DONDERDAG en ZATER
DAG. De prijs per drie maanden is 1.25
franco per post 1.50.
ADVERTENTIÈN worden geplaatst
van 15 regels a 50 Centeniedere regel
meer 10 Centen. GROOTE LETTERS
worden berekend naar plaatsruimte.
Bovendien worden alle Advertentien gratis
opgenomen in het ADVERTENTIEBLAD,
’t welk des Maandags verschijnt.
Afzonderlijke Nommers VIJF CENTEN.
#n tot regeling op andere grondslagenwij
hebben zooveel vertrouwen in de levensvat
baarheid en de voortreffelijkheid der tegen
woordige volksschool, dat wij niet aarzelen
haar aan deze vuurproef te onderwerpen.
Daarmede ware voor goed de strijd beslecht,
want aan onze tegenstanders zou hun wapen
uit de hand geslagen zjjn. Zij zouden zich
moeten vergenoegen met de troostrijke gedachte,
dat zij de grondwettige vrijheid hadden
een ander schoolstelsel te vestigen, doch de
praktijk zou hun leeren, dat er onoverkome
lijke bezwaren bestaan tegen de verwezenlijking
van hun droombeeld.
In de eerste plaats wenschen wjj trans
actie met betrekking tot art. 198 der grondwet,
omdat wjj daarmede den jammerlijken school
strijd aan een eind zonden zien, maar ten
andere, en daarop legden wij in ons vorig
artikel den nadrak, om grondwetsherziening
mogelijk te maken. In de tegenwoordige
omstandigheden, betoogden wjj, is er aan dat
werk niet te denken, zoo niet verschillende
uiteenloopende partijen de handen ineenslaan,
om te zamen de vereischte der stemmen
van de nieuwe Kamers te verkrijgen. Nu kan
men zeggenwelnu, dan maar geen herziening,
want van concession aan Dordt of Rome
willen wij niet hooren. Daarmede is echter
het vonnis geveld over alle plannen tot af
doende kieshervormingwil men met den
census breken, en daarheen wjjzen alle teeke-
nen des tjjds, dan dient de grondwet gewijzigd
te worden. De tijden zjjn voorbjj, dat wjj ons
tevreden kunnen stellen met eenmtverlaging
tien of twaalf jaren geleden was dat een recept,
dat de politieke kwaal had kunnen verhelpen,
thans niet meer. Wie er voorstanders van
zjjn, zooals de Standaard met zijn lijftrawant
mr. Lohman, zien daarin niets dan een voor-
loopigen maatregel om met andere en op
breeder schaal gekozen Kamers de grondwet
te wijzigen. Wjj achten deze weg de mjjl op
zevenen d. i. een omweg die nergens toe dient
dan tot tijdverlies. Intusschen zjjn er ook
liberalen, die van dezelfde meening zjjn; zeker
is het dat het door ons voorgestane denkbeeld van
transactie onder de liberalen nog ver van
populair is. Wij vermoeden dat er in ons
midden en onder onze geestverwanten in de kamer
nog een derde partij aanwezig is, die niet veel van
zich laat hooren. Wjj bedoelen de afwachters,
de lieden die op zien komen spelen en de
zaken slepende willen houden in de hoop, dat
het met de zegepraal der reactie zoo'n vaart
niet zal loopen en dat zij nog lang den tegen-
woordigen toestand op schoolgebied, waarmede
zij tevreden zjjn, zullen kunnen handhaven.
Wjj zouden ze de conservatieve liberalen kun
nen noemen, omdat hun geheel politiek program
is: te behouden wat wjj nu hebben, zonder
door zucht naar verandering onze vroegere
veroveringen in de waagschaal te stellen. Het
kan wel zjjn, dat ten slotte de geheele cam
pagne in hun geest afloopt. Zonder toegeeflijke
volksonderwijs alleen op die wjjze mogelijk is.
Wij zien echter geen kans de tegen party daarvan
te overtuigen, dan langs den proefondervindeljj-
ken weg. Laten wjj, zoo ongeveer dachten wjj,
op het stnk der grondwet transigeeren en daar
uit b. v. wegnemen die voorschriften, welke de
neutraliteit van het onderwjjs waarborgen; dat
toch is voor de clericalen het groote struikel
blok. Het gevolg zal dan zjjn, dat het open
baar onderwjjs door de wet geregeld zal kun
nen worden ook in anderen geest dan thans
en de clericale heeren kunnen aan het werk
gaan. Het groote bezwaar daartegen is van
liberale zjjde steeds geweest, dat zoodoende de
beginselen onzer schoolwet afhankelijk worden
van de toevallige meerderheid. Maar wjj zien
nog niet in, dat daarin zoo groot gevaar schuilt.
Er zjjn zoovele belangrijke onderwerpen, die
eiken dag anders zouden kannen geregeld wor
den door de meerderheid ffl de Kamers en toch
gebeurt het niet, omdat het volk in de verte
genwoordiging menschen kiest, die niet geheel
zonder verstand zjjn. Eene clericale meerder
heid kan h. v. het burgerlijk bnweljjk afschaffen,
dat op geenerlei grondwetsbepaling steunt, toch
mag men met reden twjjfelen of zij er thans
nog toe zou overgaan. Elke meerderheid, al is
ze nog zoo groot, is verplicht rekening te hou
den met bestaande toestanden en kan maar
niet table rate maken om haar beginselen onver-
valscht toe te passen. Zoo zou de volksschool
niet dadeljjk gevaar loopen en indien het on
derwijs aanzienlijk achteruitging door eventueele
nieuwe wetsbepalingen, zou de drang der natie
spoedig de vertegenwoordiging terugvoeren op
den goeden weg Daarenboven, wie kan in ernst
volhouden, dat met de tegenwoordige bepalingen
in de grondwet de neutrale school altijd veilig
zou zjjn? Gesteld, er kwam een clericale meer
derheid met een ministerie in haar geest, zon
niet onze schoolregeling even groot gevaar
loopenzonder tegen de letter der grondwet
te zondigen zou veel afgebroken en veranderd
en onnoemelijke schade aangericht kunnen
wordende toepassing, de geest die bjj
de uitvoering voorzit, daarop toch komt alles
aan.
Zoo te gemoet komende aan de bezwaren der
kerkeljjke partyen, doch aan hen de taak over
latende om met nadere voorstellen voor den dag
te komen, gelooven wy, dat er eenige kans
is om een einde te maken aan den schoolstrijd.
Wjj houden ons overtuigd, dat een poging door
een clericale meerderheid om eene school-wet-
geving in haar geest tot stand te brengen
geheel mislukken zou. Vanzelf zou zij genood
zaakt zjjn den tegenwoordigen toestand in
hoofdzaak te laten voortduren en duideljjk zou
aan het licht treden, dat wat zoolang als on
recht en tirannie was uitgekreten, niet anders
was dan een gevolg der ijzeren noodzakelijkheid.
Onze bedoeling toen wjj spraken van
eene transactie, was dus niet de neutrale school
op te offeren, maar alleen de gelegenheid
open te stellen tot een nader onderzoek
Een onzer lezers stelde ons naar aanleiding
van ons laatste hoofdartikel de vraag, hoe het
kwam, dat wy, die steeds zoozeer hebben ge
ijverd voor goed openbaar onderwjjs en hand
having van de bestaande schoolwetgeving, er
niet tegen opzagen om te adviseeren tot eene
transactie, waarby voor de liberale party niets
te winnen maar veel te verliezen is. Volgens
zyne meening moesten de liberalen, ook ter
wille der grondwetsherziening, hun vroeger
standpunt niet verlaten en de neutrale school
krachtig blyven verdedigen togen eiken aanval.
Op dit gebied mag er van transactie geen
sprake zyn. Daar misschien dezelfde gedachte
bij anderen is opgekomen, nemen wy deze
gelegenheid te baat om onze meening nader
uiteen te zetten en te verduidelijken.
Op den voorgrond stellen wy, dat onze liefde
voor het openbaar onderwjjs niet is verkoeld
en dat wjj nog beden geene andere regeling
zonden weten te vinden, die aan onze natie
den zegen van degelijke ontwikkeling en alge-
meene volksverlichting even goed verzekert
als de bestaande wetgeving. Nog altyd vreezen
wy verlaging van het peil van ons onderwjjs,
indien de overheid er niet de hand aan houdt
en waar van staats- of gemeentewege scholen
gesticht worden, zien wij niet in dat in ons
treurig verdeeld vaderland andere scholen
mogelyk zjjn dan neutrale, waarin geen dog
matiek wordt geleeraard en het eigenlijk gods
dienstonderwijs wordt overgelaten aan de
kerkgenootschappen. Het is echter niet te
ontkennen, dat de neutrale school in de laatste
jaren veel terrein heeft verloren. Zij mag zich
niet, als voor 25 jaren, verheugen in den byval
van ongeveer het geheele beschaafde Nederland.
De voortdurende aanvallen harer tegenstanders
en de lasteringen, waaraan zjj blootstond,
hebben een groot deel van het volk van haar
afkeerig gemaakt, zoodat het zeer de vraag
wordt of het met de billijkheid is overeen te
brengen, dat alle onderzoek naar de moge
lijkheid eener andere doeltreffende regeling
bjj voorbaat wordt afgesneden, doordien de
liberale party weigert in discussie te treden
over de grondwettige bepalingen, die den
grondslag vormen van onze vigeerende wet
geving. Daarmede kan, dunkt ons, de storm
niet worden bezworen en op den duur zal
verzet van onze zyde tot niets anders leiden
dan tot versterking van de party, die de
volksschool afkeurt. Niets zweept de volks-
hartstocht in ons vaderland meer op dan de
meening, dat men onrechtvaardig behandeld
wordt en bjj anderen wordt achtergesteld en
juist dit gevoel heeft men bij de antirevo
lutionaire schare weten te wekken en steeds
gaat men voort hen op te zetten tegen
de liberale Bchooltirannie. Deze tirannie is
louter schjjn, want wy handhaven de neutrale
school alleen, omdat naar onze overtuiging goed
Q
O
N
goudsche courant