:n. ii II-i ind h R, in EENE OPHELDERING. r Woensdag 27 Met. 1885. jning SHUIS, uin, iaren lolland, ping SEVER s tun- ^4 eder *5 Nieuws- en Advertentieblad poor Gouda en Omstreken. N° 3240. 5. 85, uwe EN, ente Jssel, De inzending van advertentiön kan geschieden tot één uur des namiddags van den dag der uitgave ‘i I O )ten :s» ’en< i de res- *- 4 'ld Koffiehuis ichtingen .EEVER rif s' fl. ƒ2.- 1.50 1.20 'ouda. Gouda. De uitgave dezer Courant geschiedt ZONDAG WOENSDAG en VRIJDAG. In de Stad geschiedt de uitgave in den avond van DINSDAG, DONDERDAG en ZATER DAG. De prijs per drie maanden is 1.25 franco per post 1.50. ADVERTENTIÈN worden geplaatst van 15 regels a 50 Centeniedere regel meer 10 Centen. GROOTE LETTERS worden berekend naar plaatsruimte. Bovendien worden alle Advertentien gratis opgenomen in het ADVERTENTIEBLAD, ’t welk des Maandags verschijnt. Afzonderlijke Nommers VIJF CENTEN. #n tot regeling op andere grondslagenwij hebben zooveel vertrouwen in de levensvat baarheid en de voortreffelijkheid der tegen woordige volksschool, dat wij niet aarzelen haar aan deze vuurproef te onderwerpen. Daarmede ware voor goed de strijd beslecht, want aan onze tegenstanders zou hun wapen uit de hand geslagen zjjn. Zij zouden zich moeten vergenoegen met de troostrijke gedachte, dat zij de grondwettige vrijheid hadden een ander schoolstelsel te vestigen, doch de praktijk zou hun leeren, dat er onoverkome lijke bezwaren bestaan tegen de verwezenlijking van hun droombeeld. In de eerste plaats wenschen wjj trans actie met betrekking tot art. 198 der grondwet, omdat wjj daarmede den jammerlijken school strijd aan een eind zonden zien, maar ten andere, en daarop legden wij in ons vorig artikel den nadrak, om grondwetsherziening mogelijk te maken. In de tegenwoordige omstandigheden, betoogden wjj, is er aan dat werk niet te denken, zoo niet verschillende uiteenloopende partijen de handen ineenslaan, om te zamen de vereischte der stemmen van de nieuwe Kamers te verkrijgen. Nu kan men zeggenwelnu, dan maar geen herziening, want van concession aan Dordt of Rome willen wij niet hooren. Daarmede is echter het vonnis geveld over alle plannen tot af doende kieshervormingwil men met den census breken, en daarheen wjjzen alle teeke- nen des tjjds, dan dient de grondwet gewijzigd te worden. De tijden zjjn voorbjj, dat wjj ons tevreden kunnen stellen met eenmtverlaging tien of twaalf jaren geleden was dat een recept, dat de politieke kwaal had kunnen verhelpen, thans niet meer. Wie er voorstanders van zjjn, zooals de Standaard met zijn lijftrawant mr. Lohman, zien daarin niets dan een voor- loopigen maatregel om met andere en op breeder schaal gekozen Kamers de grondwet te wijzigen. Wjj achten deze weg de mjjl op zevenen d. i. een omweg die nergens toe dient dan tot tijdverlies. Intusschen zjjn er ook liberalen, die van dezelfde meening zjjn; zeker is het dat het door ons voorgestane denkbeeld van transactie onder de liberalen nog ver van populair is. Wij vermoeden dat er in ons midden en onder onze geestverwanten in de kamer nog een derde partij aanwezig is, die niet veel van zich laat hooren. Wjj bedoelen de afwachters, de lieden die op zien komen spelen en de zaken slepende willen houden in de hoop, dat het met de zegepraal der reactie zoo'n vaart niet zal loopen en dat zij nog lang den tegen- woordigen toestand op schoolgebied, waarmede zij tevreden zjjn, zullen kunnen handhaven. Wjj zouden ze de conservatieve liberalen kun nen noemen, omdat hun geheel politiek program is: te behouden wat wjj nu hebben, zonder door zucht naar verandering onze vroegere veroveringen in de waagschaal te stellen. Het kan wel zjjn, dat ten slotte de geheele cam pagne in hun geest afloopt. Zonder toegeeflijke volksonderwijs alleen op die wjjze mogelijk is. Wij zien echter geen kans de tegen party daarvan te overtuigen, dan langs den proefondervindeljj- ken weg. Laten wjj, zoo ongeveer dachten wjj, op het stnk der grondwet transigeeren en daar uit b. v. wegnemen die voorschriften, welke de neutraliteit van het onderwjjs waarborgen; dat toch is voor de clericalen het groote struikel blok. Het gevolg zal dan zjjn, dat het open baar onderwjjs door de wet geregeld zal kun nen worden ook in anderen geest dan thans en de clericale heeren kunnen aan het werk gaan. Het groote bezwaar daartegen is van liberale zjjde steeds geweest, dat zoodoende de beginselen onzer schoolwet afhankelijk worden van de toevallige meerderheid. Maar wjj zien nog niet in, dat daarin zoo groot gevaar schuilt. Er zjjn zoovele belangrijke onderwerpen, die eiken dag anders zouden kannen geregeld wor den door de meerderheid ffl de Kamers en toch gebeurt het niet, omdat het volk in de verte genwoordiging menschen kiest, die niet geheel zonder verstand zjjn. Eene clericale meerder heid kan h. v. het burgerlijk bnweljjk afschaffen, dat op geenerlei grondwetsbepaling steunt, toch mag men met reden twjjfelen of zij er thans nog toe zou overgaan. Elke meerderheid, al is ze nog zoo groot, is verplicht rekening te hou den met bestaande toestanden en kan maar niet table rate maken om haar beginselen onver- valscht toe te passen. Zoo zou de volksschool niet dadeljjk gevaar loopen en indien het on derwijs aanzienlijk achteruitging door eventueele nieuwe wetsbepalingen, zou de drang der natie spoedig de vertegenwoordiging terugvoeren op den goeden weg Daarenboven, wie kan in ernst volhouden, dat met de tegenwoordige bepalingen in de grondwet de neutrale school altijd veilig zou zjjn? Gesteld, er kwam een clericale meer derheid met een ministerie in haar geest, zon niet onze schoolregeling even groot gevaar loopenzonder tegen de letter der grondwet te zondigen zou veel afgebroken en veranderd en onnoemelijke schade aangericht kunnen wordende toepassing, de geest die bjj de uitvoering voorzit, daarop toch komt alles aan. Zoo te gemoet komende aan de bezwaren der kerkeljjke partyen, doch aan hen de taak over latende om met nadere voorstellen voor den dag te komen, gelooven wy, dat er eenige kans is om een einde te maken aan den schoolstrijd. Wjj houden ons overtuigd, dat een poging door een clericale meerderheid om eene school-wet- geving in haar geest tot stand te brengen geheel mislukken zou. Vanzelf zou zij genood zaakt zjjn den tegenwoordigen toestand in hoofdzaak te laten voortduren en duideljjk zou aan het licht treden, dat wat zoolang als on recht en tirannie was uitgekreten, niet anders was dan een gevolg der ijzeren noodzakelijkheid. Onze bedoeling toen wjj spraken van eene transactie, was dus niet de neutrale school op te offeren, maar alleen de gelegenheid open te stellen tot een nader onderzoek Een onzer lezers stelde ons naar aanleiding van ons laatste hoofdartikel de vraag, hoe het kwam, dat wy, die steeds zoozeer hebben ge ijverd voor goed openbaar onderwjjs en hand having van de bestaande schoolwetgeving, er niet tegen opzagen om te adviseeren tot eene transactie, waarby voor de liberale party niets te winnen maar veel te verliezen is. Volgens zyne meening moesten de liberalen, ook ter wille der grondwetsherziening, hun vroeger standpunt niet verlaten en de neutrale school krachtig blyven verdedigen togen eiken aanval. Op dit gebied mag er van transactie geen sprake zyn. Daar misschien dezelfde gedachte bij anderen is opgekomen, nemen wy deze gelegenheid te baat om onze meening nader uiteen te zetten en te verduidelijken. Op den voorgrond stellen wy, dat onze liefde voor het openbaar onderwjjs niet is verkoeld en dat wjj nog beden geene andere regeling zonden weten te vinden, die aan onze natie den zegen van degelijke ontwikkeling en alge- meene volksverlichting even goed verzekert als de bestaande wetgeving. Nog altyd vreezen wy verlaging van het peil van ons onderwjjs, indien de overheid er niet de hand aan houdt en waar van staats- of gemeentewege scholen gesticht worden, zien wij niet in dat in ons treurig verdeeld vaderland andere scholen mogelyk zjjn dan neutrale, waarin geen dog matiek wordt geleeraard en het eigenlijk gods dienstonderwijs wordt overgelaten aan de kerkgenootschappen. Het is echter niet te ontkennen, dat de neutrale school in de laatste jaren veel terrein heeft verloren. Zij mag zich niet, als voor 25 jaren, verheugen in den byval van ongeveer het geheele beschaafde Nederland. De voortdurende aanvallen harer tegenstanders en de lasteringen, waaraan zjj blootstond, hebben een groot deel van het volk van haar afkeerig gemaakt, zoodat het zeer de vraag wordt of het met de billijkheid is overeen te brengen, dat alle onderzoek naar de moge lijkheid eener andere doeltreffende regeling bjj voorbaat wordt afgesneden, doordien de liberale party weigert in discussie te treden over de grondwettige bepalingen, die den grondslag vormen van onze vigeerende wet geving. Daarmede kan, dunkt ons, de storm niet worden bezworen en op den duur zal verzet van onze zyde tot niets anders leiden dan tot versterking van de party, die de volksschool afkeurt. Niets zweept de volks- hartstocht in ons vaderland meer op dan de meening, dat men onrechtvaardig behandeld wordt en bjj anderen wordt achtergesteld en juist dit gevoel heeft men bij de antirevo lutionaire schare weten te wekken en steeds gaat men voort hen op te zetten tegen de liberale Bchooltirannie. Deze tirannie is louter schjjn, want wy handhaven de neutrale school alleen, omdat naar onze overtuiging goed Q O N goudsche courant

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1885 | | pagina 1