AAGD
1886.
N 3385.
nez,
IOMETERS,
JCOPEN,
TPLATEN,
aterpassen,
{kers,
iten,
'schillende
LAKS
éjj
BER,
n aid Rijn.
schappij
De afloop flor crisis.
BINNENLAND.
f
Zondag 2 Mel.
mdralen,
blessuren,
THETERS,
ieer!ü
Watten
onthaal te
rkende ver-
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
>LAK,
ticien,
i Gouda.
MD”
iDgracbt 1.
4
'u tegen Woens-
‘II
Oudewaler.
«termeer,
phen.
attman,
Bodegraven.
Haastrecht,
ua,Woerden
cteu r,
IENBÜRG.
laai, Gouda.
'IN HEL-
Adres aan
Jr. West-
De exploitatie van bet Paleis
leverde over 1885 een verliet van
op, wegens verminderde entrée.
van opge-
1 dat in de
lering van
la benoemd
ITTER-
deze de be-
NDON is
aande par-
tiaar binnen
verdwjjnen.
jjk en zacht
5 cent per
>n. Alleen
HUINCK
VELT Az.
e verkrjjg-
goudsche courant.
De ministerieels crisis, die het gevolg is ge
weest van de bonding der rechterzijde tegen
over de grondwetsherziening is thans geëindigd.
Het publiek heeft weinig vernomen van het
geen achter de schermen is gebeurd. Deze
geheele zaak is met eene zekere geheimzin
nigheid behandeld; wenscheljjk ware het, indien
er in de aanstaande bijeenkomst der Eerste
Kamer eenig licht over opging. Men weet
alleen sedert een paar dagen uit blykbaar
officieuze mededeelingen in de groote dagbla
den, dat de heer A. Mackay per brief van den
directeur van het kabinet des konings is uit-
genoodigd om een ministerie samen te stellen,
doch dat deze per omgaande heeft geantwoord,
dat hjj deze opdracht niet kon aanvaarden.
Gisteren kon men daarop in de officieele Staats-
GOUDA, 1 Mei 1886.
Het geeamenlijk verzoek der Ministers, hoofden
van de Departementen van algemeen bestuur, aan
Z. M. den Koning, om eervol ontslag uit hun be
trekkingen, is door hen ingetrokken.
Gisteren namiddag is het zoontje van Willem van
Hofwegen, schepenjager wonende aan het Jaagpad
onder deze gemeente, zwaar verwond aan bet hoofd,
in het stedelyk gasthuis alhier gebraeht. Bij bet
breken van het tuig van het paard waar aebter bij
liep was het zwingelhout tegen zijn hoofd ge
slingerd.
De leden van de Eerste Kamer der Slaten-Gene-
raal zijn ter vergadering bijeengeroepen tegen Woens-
'dag den 5n Mei a. e,, des avonds te 8 uren.
voor Volksvlijt
ruim 16,000
De finstreiën zijn
echter, dank den verkoop vau grond, in uitstekenden
staat, soodat genoeg in kas is om alle scbuldbe-
wjjsen in te koopen.
Volgens een telegram, door Reuter'i telegraaf-
maatacbappij uit Batavia ontvangen, heeft er eene
uitbarsting plaats van den vuurapuwenden berg Stunt,
(op de grens der res. Pasoeroean en Probolingo).
Dezer dagen is een nieuwe staatkundige brief
verschenen van den heer Van Houten, die zonder
rechtstreeks de crisis te bespreken, echter de aanlei
ding tot de crisis behandelt. Zeer laag zijn, naar
zijn meening, de antirevolutionairen bij bet debat
over art. 194 gezonken. Zij draafden door op de
tastbare onwaarheid, dat de overheidsschool ia een
moderne secteschool en op de tastbaar onjuiste leer, dat
de Staat gebonden is vergoeding te geven aan wie
een andere school begeeren. Juist met hun leer, dal
het onderwijs taak is der ouders, komt dat beweren
in lijnrechten strijd.
Voorts wijst de heer Van Houten aan, hoe zij
geloond hebben, door verwerping van al wat de
liberalen voorstelden, in bun eigen beginsel geen
vertrouwen te hebben. En als zy verklaren, dat zij
niet of de wetgevende macht in de toekomst onpar
tijdig zou zijn samengesteld, dan treft hun de doode-
lyke repliek, dat zij zeisen geêischt hebbenart.
194 voorop.
De eisch des tijds is thans, volgens den beer V. H.
een nieuwe volksvertegenwoordiging. By iedere ver
kiezing moet van liberale zijde het ahibbolet worden
gesteld uitbreiding van het kiesrecht tot sllen, die
niet armlastig en niet totaal onontwikkeld zyn. Men
kiese dus niet dan vooruitstrevende liberalen, zoo
het kan, of liever dan een behoudend liberaal, een
radicaal antirevolutionair, van wien men ten minste
zeker is, dat hy niet luisteren zal naar de bevelen
van een conservatief clericale koffikamervergadering.
Teneinde den geest Ie doen kennen waarin men
in het buitenland over Nederland schrijft en tevens
ter ernstige waarschuwing mogen de volgende rege
len, voorkomende in de Bert. Börmeeiiiuif hier een
plaats vinden
Verontrustende berichten zyn uit Sumatra ontvan
gen. In Deli is weder eene factory door de bewo
ners van Atjeh afgebrand, en de Nederlandsche
garnizoenen zyn daar te zwak en veel te verstrooid
om de talrijke en overmoedig optredende benden
onscbadelyk te maken. Troepen uil Java te laten
komen is eveneens zeer bedeokelyk, daar de garni
zoenen aldaar toch reeds uitermate verzwakt zijn. De
toon der Engelscbe bladen in Indië, met name in
Penang, van waar nit Atjeh van wapenen en munitie
voorzien wordt, wordt ook steeds heftiger en drei
gender. «Wjj wenechten wel", beet het onder ande
ren daarin, ,dat onze naburen wilden bedenken, dat
het in onze dagen eene onbestaanbare anomalie is,
dat uit eene haven, waar de Nederlandsche vlag
waait, zeeroof gepleegd wordt
Als zy Atjeh niet meester kunnen worden, dan
zijn er nog andere Enropeescbe staten, die de macht
daartoe hebbende tegenwoordige toestand is voor
den handel niet houdbaar en, wat ons betreft, zouden
wy wenschen, dat de zaak ter hand genomen werd
door eene Mogendheid, die werkelyk in staat is vrede
te maken want Atjeh ie eene kolonie van zeer veel
waarde.*
welke men aan het aanblgvende kabinet toe-
schrjjft, zien er eenigszins zonderling nit. Met
het bepaalde program opgetreden om de grond
wetsherziening tot een goed einde te brengen
en onlangs afgetreden omdat die taak bleek
niet naar behooren vervuld te kunnen worden
zon het ministerie nu kalm aanblijven en
de natie afschepen met een nieuwe editie ^van
de kiestabel. De grondwetsherziening zou
dus opgeborgen wordenhet klinkt ongelooflijk.
Doch nog wonderlijker dingen verhaalt men
van de jongste crisis. De heer Mackay
als eerste onderteekenaar van het amendement
der rechterzijde zou niet alleen niet, zooals
steeds het gebruik is, door den Koning mon
deling zjjn geraadpleegd, maar per brief zou
hem de 'opdracht tot het vormen van een
kabinet zjjn gegeven onder voorwaarde dat met
de behandeling der grondwettherziening zou
- worden voortgegaan. Heemskerk treedt af,
courant lezen, dat het gezamenlijk verzoek der omynt oppositie niet met de herziening
TOOrjgaan en men joq hel hoofd dierzelfde
oppositie uitgenoodigd hebben het bewind te
aanvaarden, op voorwaarde dat zjjne partij nu
wel daarmede voortging, alsof er niets ware
gebeurd. Het bericht, tooals het daar ligt, is
te dwaas om waar te zijn. Het wordt dan
ook hoog tijd, dat de Kamers officieel met het
verloop der crisis worden in kennis gesteld. De
verkiezingen zijn op handen, de natie behoort
te weten waarheen men bet schip van staat
sturen wil. Ingeval het verhaal, dat veeleer
op een sprookje geljjkt, waarheid behelst, dan
is het den heer Heemskeak om niets anders te
doen dan om op fatsoenlijke wjjze van de
grondwet af te komen en zjjn oorspronkeljjk
programma over boord te werpen. De crisis
is dan niets geweest dan eene comediever-
tooningeen schjjnaanbod aan de rechter-
zjjde, gedaan in termen, die afwjjzing zeker
maaktenalles om het tegenwoordig kabinet
uit een netelig geval te redden. Aan dit
dilemma is niet te ontkomenernstig streven
naar eene herziene grondwet, maar dan ont
binding der Kamer, of wel het laten rusten
dezer zaak en dan is geknutsel met een kies
tabel mogeljjk.
Wellicht dat de regeering haar plan heeft
gewjjzigd en terug wil koeren tot het uit
gangspunt van mr. Kappejjnebeperkte grond
wetsherziening vooral om ruimer kiesbevoegd
heid te verkrjjgen dan de census toelast. In
die richting toch ligt de eenige oplossing voor
de staatkundige crisis, waarin wij sedert jaren
verkeeren. Al het andere is lapwerk. Wil
de regeering werkeljjk gang brengen in het
nagenoeg stilstaand parlementair raderwerk,
dan dient voor alles te worden gestreefd
naar eene ruime regeling van het kiesrecht.
Dat was de spil van de aanhangige grondwets
herziening en alleen door een beroep op de kie
zers kan worden uitgemaakt of alle hoop
daarop inderdaad vervlogen is. Het kan zjjn
dat de regeering eigenl jjk den weg tot voldoende
uitbreiding van het kiesrecht, zoodat het den
gezeten werkman insluit, niet op wil, evenmin
als de rechterzjjde. De heer Van Houten be
toogt dit in zijn laatsten staatkundigen brief,
gedateerd van 26 April j. 1. Wjj vestigen de
aandacht onzer lezers op dat schrjjven, dat
interessante beschouwingen bevat over de hou
ding der rechterzjjde tegenover art. 194 en de
eischen van het oogenblik. In hoofdzaak zyn
wjj het met den schrjjver eensde kieshervor-
ming moet op den voorgrond staan in het
liberaal programma. De Kamer zorge, dat de
natie te weten komt, wat de voornemens zjjn
der regeeringop de kiezers rust dan de plicht
om haar te dwingen tot hetgeen een eisch des
tjjds mag genoemd worden, indien zjj niet
gezind is daaraan te voldoen.
de behandeling der grondwettherziening
worden voortgegaan. 1*
ministers om eervol ontslag uit hunne betrek-
kingen door hen is ingetrokken.
Het ministerie-Heemskerk bljjft dus, en
deze afloop der crisis heeft niets, dat verwon
dering wekken kan. Het was te voorzien, dat
de rechterzijde in de tegenwoordige, vóórhaar
ongunstige omstandigheden met een onvol
tooide grondwetsherziening, die ze niet wil,
voor zich en eene overweldigende Jiberale
meerderheid in de Eerste Kamer tegen zich
niét haar goede kansen voor een geruimen tjjd
zou willen verspelen. Met den afloop hebben
wjj dus vrede, omdat ieder voorzien kon, dat
het daartoe komen moest. Eene andere vraag
is echter of het ministerie den juisten weg in
slaat om tot eene oplossing der bestaande
moeieljjkheden te geraken. Het gerucht loopt
nameljjk dat van kamerontbinding is afgezien,
doch dat het kabinet zou hebben besloten
weder eene herziening van de kiestabel voor
te stellen. Als inleiding tot eene ontbinding
zou deze maatregel verdedigd kunnen worden;
het wetteljjk getal leden zou dan in de nieuwe
kamer tegenwoordig zjjn en eenige kans be
staat, dat een der beide helften der Kamer in
de meerderheid en dit college dus over het
doode punt heen kwam. Het geheele land kon
dan een oordeel vellen over zjjne vertegen
woordigers en hunne houding ten opzichte van
het groote vraagstuk van den dag, de grond
wetsherziening. Wellicht, dat dan de rech
terzijde door de publieke opinie, ook van haar
geestverwanten gedreven en door de onder
vinding geleerd, haar halsstarrig verzet niet
volhield. Moet echter de herziening der kies
tabel op zich zelf bljjven staan, dan zien wjj
niet, in hoever die maatregel strekken kan tot
oplossing van den verwarden toestand. Met hoe
veel spoed regeering en kamers ook aan het werk
mogen gaan, zjj komt te laat om in Juni nog
te werken, tenzjj men willekeurig aan eenige
districten een vertegenwoordiger meer geeft
zonder de indeeling te veranderen. Ingrijpende
veranderingen in de tabel zyn op het laatste
oogenblik vóór de verkiezing onuitvoerbaar
tengevolge van den administratieven omslag, dien
elke wijziging ten gevolge heeft en in elk geval
niet wenscheljjk omdat de bestaande banden tus-
schen de verschillende deelen der districten onder
ling worden verbroken, zonder dat de kiezers tjjd
wordt gegeven om de noodige nieuwe maat
regelen tot samenwerking der gelijkgezinden
te beramen. Tot wjj van het tegendeel over
tuigd worden, houden wjj het er dus voor, dat
de regeering de kiestabel wijzigt, alleen met
het oog op eene in aantocht zjjnde ontbinding,
in elk ander geval achten wjj dergeljjke nood
wet ondoeltreffend.
Niet alleen is dus de behandeling van’s lands
zaken in deze crisis geheimzinnig, de plannen,