Buitenlandsch Overzicht.
DOÖVEN.
BRIEVEN UIT ROTTERDAM,
331ste Staats-loterij.
van den zoon des stichters, den lateren afgevaar
digde, die Paul de Ca9saguac eenmaal zoo aardig
terechtzette, toen deze arme «delraan hem zijn bur
gerlijke afkomst verweet. Hij breidde niet alleen
de fabriek uit, maar werd ook planter door den
aanleg van cacaoplnntages in Nicaraguabovendien
stichtte hij voor Engeland eene fabriek te Londen
en begon hij te Roge, in het doparteraent der Somme,
zyn eigen sniker te maken. In 1878 verkocht de
fabriek jaarlijks 10 millioen KG., thans gomiddeld
15 millioen, zoodat er nu voor meer dan 60 millioen
francs per jaar omgaat. De Menier's dragen 18 mil
lioen per jaar in de belastingen bij en alleen het
tinpapier, dat zij jaarlijks voor de verpakking hunner
waar behoeven, vertegenwoordigt eon waarde van
600,000 fr. Op de wereldtentoonstelling behaalde de
fabriek het groote eerediploma, een onderscheiding,
welke aan een der drie gebroeders, die sedert 1881de
zaken voeren, het Legioen van Eer verschafte.
Te Parijs heeft de firma oen centraal verkoophuis
en bovendien te Aubervilliers nog een entrepot,
maar de verzending naar^de provinciën" en naar
het buitenland geschiedt onmiddellijk uit Noisiel.
Vijftienhonderd werklieden vinden hier hun brood;
'tgeheele vlek, dat trouwens den Menier's toebe
hoort, is bewooud door personen aan de fabriek
verbonden. Welk een gelukkig leven leiden hier
al deze menschen! De streek is prachtig; de Marne
kronkelt zich langs de werkplaatsen, vormt er een
eilandje, voedt de hydraulische motoren tot een
gezamenlijke sterkte van 500 paardenkrachtenhet
land is golvend met mooie boschpartijen en best
land. De werkplaatsen glanzen u tegen; 'tis er
rumoerig meestul, hier en daar vrij warm, maar hoe
flink hoog, hoe uitstekend van lucht en licht voor
zien zyn al de zalen. Behalve in de houtfabriek,
waar de kisten gemaakt worden, zag ik nergens één
werktuig, dat zelfs mij leek ik zeg niet ontzag,
maar vrees inboezemdezoodra een werktuig gevaar
zou opleveren, wordt hot door sterk traliewerk op
alle gevaarlijke plekken van tandraderen enz. afge
sloten. Het was de indruk der meeste deskundigen,
dat men wat ruim met de handwerkskrachten omgaat;
by zulk eene volledige inrichting der machinerieën,
meende men, zou het personeel aanmerkelijk be
snoeid kunnen worden. De inpakking der chocolade
in het tin- en het gele papier geschiedt geheel uit
de hand op omslachtige ouderwetsche wijze
Maar juist hierdoor wordt werk verschaft aan honder
den vrouwenDe heeren Menier zijn vermogend
genoeg om zich de weelde van een bloeiend dorp
van werkvolk te kunnen veroorloven. Hierin ligt
het geheim der noodelooze arbeidskrachten. De
vrouw, die den ganschen dag do rappe handen heeft
bewogen om te vouwen en te plaiken, keert des
avonds terug naar eene vriendelijke, ruime woning
met een tuintje van 400 M. eene woning waarvan
de bouw 5000 fr. gekost en die nu voor 150 francs
verhuurd worden. Op de tentoonstelling, in de
belangrijke groep van arbeiderswoningen op het
Plein der Iuvalieden, kan men oen voorbeeld der
arbeiderswoningen van Noisiel vinden. Eigenaars
worden de huurders nooit van de woningen
dit is een korte pooze zoo ingericht geweest, doch
al spoedig dreigden bezittingen behoorende aan per
sonen buiten de fabriek staande, te vervallen en
daarom heeft de firma zich woder beperkt tot goed
koop verhuren on zorgvuldig onderhouden. Van
alles zijn en blijven de eigenaars, eigenaars. Maar
keerig was, van dagbladen en staatkunde, met zulk
eene koortsachtige drift eenige weinige vergeten dag
bladen zou opzoeken. Nu is het, of ik ze noo-
dig heb.
Dienzelfden dag, toen wij naar Brianza zijn terug
gekeerd, besliste een groote veldslag aan den Ticino
over ons lot. Dien morgen hoorde men altijd de
kanonnen, en dat sombere geluid vergezelde ons de
gansche reis over; ik durfde geen woord zeggen, en
toch ben ik nooit zoo ontroerd geweest, het was of
mijn hart breken zou O Heer, zegen allen
die gestreden hebben! Zegen allen die voor Italië
gestorven zijn, en neem hen op in uwe heerlijkheid
Sedert drie dagen is ons dorp in feestgewaad,
even als de omliggende dorpen. Alleen hier in huis,
durft men er niet naar vragen; er wordt niet over
gesproken, het is, of eene groote misdaad gepleegd
is. En die misdaad is, de bevrijding van een volk
uit de vreemde slavernij; en eene natie die eene
andere helpt om een einde te maken aan al die
onrechtvaardigheid. Twee volkeren, die elkaar tot
nu toe vijandig waren* kunnen het niet meer zijn,
nu zy op hetzelfde slagveld gestreden hebben, en
hun bloed hebben gestort voor dezelfde zaak.
Ook ik ben trotsch, dat ik dien dag gezien heb,
dat mijne vurige gebeden die edelen mogen verge
zellen, die een vaderland hebben verworven dat onze
liefde zoo waardig is! En dan nie
mand te hebben, met wien ik mijne vreugde deelen
kan! s,
welk bezwaar kan hiertegen bestaan, zoodra het
beheer zoo goed en gul is 't Is hetzelfde met den
winkel. Eerst heeft men coöperatie beproefd, doch
zij wilde maar niet //pakken"nu zijn ook de winkels
van de patroons, maar de werklieden hebben het
toezicht op de zaken, zij weten dat de prijzen juist
zyn en bij zulk eene inrichting vervalt elke gedachte
aan het onzedelijke en onbillijke van //gedwongen
winkelnering". fccMfjjt
Behalve tweehonderd afzonderlijke arbeiderswo
ningen, door lommerrijke lanen met gaslantaarns en
fonteinen verbonden, behalve bad- en waschhuizen,
behalve de winkels en twee ruime, heldere cantines,
waar een paar landgenooten heden eeu liter uit
stekenden wijn betaalden met dertig cents, behalve
een kosthuis voor ongetrouwden, behalve eene zaal
voor conférencesbevat hot dorp aan het groote,
lommerijke, met banken bezaaide middenplein, de
school: kostelooze school voor jongens, school voor
meisjes, bewaarschool en bibliotheek. En hadden
we in de werkplaatsen do gezonde trekken der
jonge fabrieksmeisjes, alle helder gekleed en keurig
gekapt, opgemerkt, de blozende, bolle gezichtjes der
kinderen in de school waren het beste bewijs voor
de welvaart van het dorp.
Nog oenseen gelukkig leven wordt hier geleid.
Een gezonde streek, gezonde woningen, ruimschoots
de middelen om by gezonden arbeid zich een gezond
voedsel te verschaffen, inderdaad, vele broeders
van de stad moeten deze werklieden benijden.
Ook van oflioieele zijde wordt thans het bezoek
van don Czaar te Berlijn tegen 27 dezer aangekon
digd. Z. M. zal zijn intrek nomen in het nieuwe
paleis te Potsdam, en minst genomen drie dagen
blijven.
Nu het tijdstip nadert, waarop de Duitsehe rijks
dag weder bijeenkomt 22 October a. begint
men zich opnieuw bezig te houden met de vraag,
of de tegenwoordige socialisten-wet tijdelijk verlengd
dan wel door eeu nieuwe bestendige wet zal ver
vangen worden. Van nationaal-liberale zijde schijnt
men aan de laatste oplossing der quaestie de voor
keur te geven. In verband met de in 1888 in den
rijksdag bij de behandeling der socialisten-wet afge
legde verklaringen is het alleszins ook twijfelaohtig
of deze rijksdag, te meer wjjl het zoo kort voor zijn
einde is, zich bereid zal toonen nog eenmaal do
huidige socialisten-wet voor een aantal jaren te
verlengen. Ook aan andere zijden openbaart zich
de wensch deze netelige aangelegenheid door een
duurzame wet te regelen, in stede van om de twee
of drie jaar eeu heftig en onverzoenlijk debat der
partijen uit te lokken, terwijl het bovendien onzeker
is, of een volgende rijksdag, omtrent welks samen
stelling niets valt to voorspellen, bereid zal zijn de
regeering bij haar bestrijding der sociaal-democraten
zoo welwillend als deze rijksdag de behulpzame hand
te bieden.
Daar men weet, wat men aan den tegenwoordi-
gen rijksdag heeft, wenscht men dat deze de duur
zame bepalingen, welke de regeering voor haar doel
einden noodig acht, in de bestaande vaste wetten
opneemt, want ofschoon de rijkskanselier het goede
vertrouwen koestert, dat ook de volgende rijksdag
hem een welgezinde en bereidvaardige meerderheid
zal brengen, zoo is hij toch nimmer legen mogelijke
11 Juni,
Voortaan zal 'tmij niet moeilijk zijn om, op
de eene of andere manier, de groote gebeurtenissen
van deze roemrijke dagen, met alle bizonderheden
te weten te komen. Niemand in huis weet, wie
mij gisteren voor een groot gedeelte al die edele
daden verteld heeft, en mij getroost heeft voor al
mijn leed en lijden.
Don Vitale is hier geweest. Hij kwam juist terug
van het bloedige slagveld van Magenta, dat hij in
den nacht na den strijd bezocht, daar hij en de
pastoor van het dorp de eersten waren, die naar de
met dooden en stervenden bezaaide vlakte snelden,
om te zegenon, te troosten, te helpen. Duizenden
waren gedood, duizenden gewond, en die afgezanten
des hemels spraken den zegen uit, over allen, die
zich opgeofferd hadden voor het vaderland, en de
vrijheid. Daarop kwam de abt hier, om eenige da
gen bij zijn vader door te brengenmij scheen hij
inderdaad een dienaar der liefde, een van die wei
nigen, welke den weg kennen, door Christus aange
wezen. Hij komt slechts om afscheid van de zijnen
te nemen, en dan zal hij de ambulance volgen. Vol
ontroering luisterde ik naar zijne woorden, en ik
gevoelde dat ik zijn moed, zijne geestdrift deelde.
Niets is zoo groot, als het werk der liefde, die ons
leert, ons zeiven voor anderen op te offeren.
Misschien zal de abt mijn broeder zien, of een
ander van onze vrienden, hjj zal hen spreken
Ik- vroeg hem, of hij, drie dagen geleden, tegen-
verrassingen van het algemeen stomreoht gevrijwaard
weshalve hij dan ook liever het tegenwoordige Angst',
froduct der kiezers het voor de Duitsehe regeering
zoo hoogst belangrijke vraagstukhaar oorlog tegen
de sociaal-democraten laat oplossen.
Reeds nu is het in de Duitsehe pers merkbaar
dat het tijdstip van de nieuwe verkiezingon voor
den rijksdag, die in het begin van 1890 moeten
plaats hebben, nadert. De strijd om de stembus
zal te heftiger zijn, omdat het de eerste verkiezin
gen voor de verlengde legislatuur-periode zijn.
De termijn voor het aangeven der candidaten voor
de verkiezingen in Frankrijk is gisteren verstreken.
In het geheel meldden zich ruim 1800 candidaten
aan, waarvan bijna 1200 leden zijn der provinciale
raden in hun district. De republikeinen beschouwen
deze sterke deelneming der raadsleden als een gunstig
teeken voor hen, daar het grootste gedeelte dezer
candidaten republikeinen zijn, die den 28n Juli tot
leden van den Baad werden gekozen. Men meent
daarom te mogen verwachten, dat zij ook den 22sten
September tot leden der Kamer zullen worden gekozen.
Ter elfder ure heeft Generaal Boulanger in Mont-
martre nog eeu tegenstander gekregen. Deze nieuwe
vijand want namens de republikeinen treedt het
Parijsche raadslid Joffrin tegen hem op is niomand
anders dan de heer George Thiébaud, dien men
algemeen „den uitvinder van het Boulangisme»
pleegt te noemen. Inderdaad is de heer Thiébaud
de man, die de verkiezingen in Charente, Dordogne,
Nord en Parijs ten behoeve van Boulanger leidde
en aan wien de bran' gdnlral in de eerste plaats
zijn verkiezing in die departementen heeft te danken.
Sedert eenigen tijd echter heeft Thiébaud zich van
Boulanger afgescheiden, omdat hij hem niet meer
als een republikein kau bpsohouwen.
Op grond daarvan is Thiébaud nu nog in Mont-
martre tegen Boulanger opgetreden. In zijn procla
matie tot de kiezers verklaart Thiébaud, dat hij op
treedt als „voorstander eener krachtige en door
grondwetsherziening hervormde republiek», dus op
een programma hetwelk ligt tusschen de monarchi
stische reactie, als wier candidaat Boulanger optreedt
en. het socialisme van den heer Joffrin».
Intusschen heeft ook Boulanger weer een manifest
tot zijn kiezers uitgevaardigd, waarin hij hen uit-
noodigt „de misdadige bende, die de republiek be
zoedelt, weg te jagen». Het stuk overtreft in hef
tigheid van taal alles wat1 Boulanger op dit gebied
reeds heeft geleve'rd, maar of het daarom meer zal
helpen, mag met recht worden betwijfeld.
Aangaande de zaak der Londensche dokken kan
gemeld worden, dat de toestand kalmer is, ofschoon
de aanvallen der gewezen werkstakers op de nieuwe
lingen voortduren, vooral in de Albert dokken, waar
de vroegere dokwerkers tevens met bitterheid pro
testeeren tegen de namens hen gemaakte schikkingen,
waarbij de gewezen werkstakers de verplichting op
zich nomen de aangeworven arbeiders niet lastig te
vallen. Tengevolge der herhaalde schending dier
verplichting hebben, de dokbestuurders besloten den
lord-mayor en do oommissie te verzoeken om tus-
schenbeide te komen. Daartoe besloten dezen na
eene conferentie met de dokbestunrders. De tus-
tussohenkomst zal den vorm eener proclamatie aan
de gewezen werkstakers aannemen, waarin do lord-
msyor en de commissie hen ernstig aanmanen de
voorwaarden van de overeenkomst trouw te eer
biedigen, den arbeid rustig te hervatten en de
woordig was geweest, bjj den intocht van denFran-
schen keizer en onzen koning in Milaan; hjj begreep
mij, en las taijne gedachten En nadat hij mij
dat tooneel beschreven had, opgeluisterd door de
dankbaarheid en genegenheid van het volk; alles
verteld wat hjj gezien en gehoord had, voegde hij
er bij dat op dienzelfden dag de artillerie enkaval-
lerie korpsen waren doorgetrokken, waarbij Galeazzo
staat, en zijn vriend.
Dus hebben ook zij gestreden en zijn on
verlet
26 Juni.
Wie weet, misschien hebben zij geschreven, om
ons te zeggen hoe het hun gaat. Paolina zal het wel
weten misschien heeft zij hen gezien
O, wat benijd ik haarl
Wie weet hoevele moeders en zusters in deze
angstige dagen weenen en bidden. Maar hare tranen
zyn niet zoo bitter als de mijnen, daar ik mijne
vrees en mijne blijdschap, mijne gebeden, zelfs ver
bergen moet. Misschien ziet geen enkel huis in den
omtrek binnen zijne muren zulk een «martelijken
strijd; hier durft niemand met een enkel woord,
zinspelen op wat hij denkt, en wat zijne ziel ver
vult
Later.
Waarom heb ik geene kracht om te zeggen,
wat ik gevoel?
Wordt vervolgd.)
f
intimidation niet te horhalen. De dokbestuurders
ontvingen eene deputatie van de werkstakers, die
hun kwamen uitnoodigen alle aangeworvene nieuwe
lingen weg te zenden, waarna zij den arbeid zouden
hervatten. De dokbestuurders weigerden beslist
dezen eisch in te willigen.
De „Times" bespreekt de overwinning dor Londen
sche dokwerkers in een uitvoerig artikel en wijst
er op, dat de werkstakers schier alles hebben ge
wonnen. Toch, gaat het blad voort, ia in sommige
opzichten de overwinning twijfelachtig; gesteld eens,
dat de schade aan loonen door de mildheid van
belangstellenden is vergoed geworden, dan is 't de
vraag, of de dokwerkers allen in de dokken plaats
zullen vinden. De dokmaatschappijen hadden reeds
4000 man aan het werk. Do „Tj»es" acht de
werkstaking van groote beteekenis in de geschiedenis
van de betrekkingen tusschen kapitaal en arbeid:
vooreerst door bet feit, dat de dokwerkers zich be
kwaam hebben getoond tot samenwerking, combinatie;
ten tweede door de sympathie van de werklieden
aan de rivier zonder uitzondering, een aaneenge
sloten leger, dat het scheepvaartverkeer van Londen
heeft doen stilstaaneindelijk bierdoor, dat de zaak
der dokwerkers een diepen indruk heeft gemaakt
op de openbare meening en van alle kanten blijken
van deelneming heoft uitgelokt, zoodat de werk
stakers op voet van gelijkheid met hun patroons
konden onderhandelen. In de toekomst, verwacht
de „Times", zullen de uitwerkselen hiervan gezien
worden; tot hiertoe als hersenschimmig geachte
werkliedenverbonden zullen wellicht werkelijkheid
worden en het kapitaal zal er op moeten rekenen,
dat het publiek de zijde van de werkstakers kiezen
kan. De verdere gevolgen ten aanzien van de dokken
enz. zijn nog niet te voorzien; niet onwaarschijnlijk
zullen de voor de Maatschappijen noodzakelijke be
zuinigingen het denkbeeld doen rijzen eener ver-
eeniging van de al te talrijke dokkeu en afschaffing
van hoogbezoldigdo directeurs en beambten.
Iemand, die door êen eenvoudig middel van 23jarige
doofheid en van geruisch in de ooren genezen is zal
de beschrijving van dat middel in het Hollandsch
gratis eenieder op aanvraag toezenden. J.H.Nicholson
21 Bedford Square W. C. London.
XXVII.
Rotterdam 17 September.
De Bettelstudent, die op kapitein Fracassa volgde,
heeft aan de directie onzer Hoogduitsche Opera eon
onbetwist succes bezorgd. Het blyft echter de ernstige
vraag of de samenstelling van het personeel der
operette niet meer en beter aan billijke eischen zal
blijken te voldoen dan dat der groote Opera. Het
seizoen der groote Opera begint wel is waar eerst
morgen avond, als wanneer de Tannhduser wordt op
gevoerd, maar er hebben reeds een vrij groot aantal
kamer- en algemeene repetitiën plaats gehad en het
geen daaromtrent is uitgelekt, luidt niet in alle op
zichten gunstig.
De heldentenor, de heer Von der Würzen, wordt,
voor een kunstinstituut als het Rotterdamsche, on
bruikbaar geacht. Het orgaan is afgezongen, kau
nog wel kracht ontwikkelen maar is en blijft droog
en zielloos. Zeggingskracht ontbreekt gevolgelij k
geheel en wordt vervangen door beurtelings wat
zachter of wat harder te zingen. De intonatiën laten
daarbij nu f n dan te wenschen over.
De eerste bas, eene lange, magere flguur, zingt
te veel met de keel, te weinig uit dè volle borst.
Op zich zelf geen onaangenaam geluid en van voldoende
diepte, maar houding en voordracht dilettantmüssig.
Het behoort tot de mogolijkheden dat de heer
Strakosch met zijn Wolfram von Eschenbach bijval
inoogst. Hij bezit eene hooge, welluidende baryton-
stem, wel niet bijzonder rijk aan timbre, maar be
schaafd. Draagt met smaak voor.
Van de betrekkelijk meer ondergeschikte partyen
moet Biterolf (de heer Holm) nog al ruw voor den
dag komen. Daarentegen deed de heer Reiner, die
als Jï alther von der Vogelweide optreedt, eenige ver
wachting opvatten van de wijze waarop met hem
in het emplooi van lyrischen tenor is voorzien.
Omtrent de dames luidt het oordeel in het alge
meen gunstiger.
Mevr. Brajnin, de eerste dramatische zangeres, is
eene vrouw van middelbaren Iqeftijd en heeft reeds
als zangeres een veldtocht achter den rug. Haar
orgaan, als ik dat zoo eens mag uitdrukken, vertoont
daarvan de sporen, doch van versletenheid is bij dat
al geen sprake. Er is nog glans en schoonheid ge
noeg om haar bijval te doen verwerven, te meer,
daar zij ook over de noodige kracht beschikt. Voor
dracht uitermate beschaafd. Opvatting misschien wat
te sentimenteel. Eene enkele minder gelukkige into
natie door de vingers te zien.
Mevr. Kleinmichel—Haupt zingt de Venus op lof
waardige wijze. Wat zij in haar emplooi als colo
rs tur-zangeres zijn zal, is nu natuurlijk nog niet te
zeggen.
Mej. Hanca Major, eene tweede soubrette geloof
ik, en tevens eene Anfdngerinmaakt in de kleine
partij van den herdersknaap een verrassend goeden
indruk. Indien zij in partijen van grooter omvang
dezelfde stemmiddelen weet te ontwikkelen, waarvan
men, de ervaring leerde het met anderen, volstrekt
niet zeker is, dan belooft zij onder goede leiding eene
zangeres van beteekenis te worden.
Het ensemble kan, indien de kooren zich goed
houden, lofwaardig zijn.
Ziedaar hetgeen men elkander in beperkton kring
naar aanleiding van do repetitiën toefluistert. Licht
dat de uitvoering op morgen avond in dat oordeel
wijziging brengt. Ik behoud mij voor er dan nader
op terug te komen. Ik meende midderwijl uwe lezers,
Mijnheer de Redacteur, niet onkundig te mogen laten
van hetgeen, door in mijn oog bevoegde zijde, van
den stand van zaken wordt gedacht.
De heer Michèl, de operetten-tenor, over wien ik
in mijnen vorigen, een minder gunstig oordeel velde,
wordt vervangen door een voor het genre beter ge-
schikten kunstenaar. Het emplooi van eerste zan
geres der operette zal verder, naar ik heb hooren
verzekeren, worden gedoubleerd, daar Mevr. von Mick
het niet zonder hulp schijnt te kunnen volhouden.
Ter beurze vernam ik heden dat hier ter stede
de werkstaking te Londen, een naslag heeft. Het
personeel van de General Steam Navigation Company
(Livingston en Houwens) heeft namelijk den arbeid
gestaakt en eischt hooger loon. De aanleiding tot
dezen Strike doet van zelf veronderstellen dat zij niet
van erastigen aard zijn zal en ook niet verder om
zich heen zal grijpen. De quaestie is namelijk deze.
Als gevolg van de werkstaking te Londen kwam er sta
king in den arbeid van de stoombooten die van Rotter
dam op Londen varen. Het zijn verschillende stoom
bootondernemingen
De eene werkt met een zoogenaamdeuvasten ploeg,"
dat wil zeggen dat zij een vast personeel heeft, dat
onder alle omstandigheden zijn vast weekloon ont
vangt. De andere arbeidt met los werkvolk per
daggeld of bij aanneming van het-werk door een
ploegbaas met een ploeg. Van de laatstbedoelde
ondernemingen heeft de eene directie het werkvolk,
dat zy gewoonlijk bezigt, gedurende den stilstand van
het werk ten gevolge van de Londensche werkstaking,
met geld gesteund, qpdat de lieden niet zonder brood
zouden blijven. De General Steam Navigation4 Company
heeft echter kunnen goedvinden dien weg, door het
gezond verstand en do menschëlijkheid voorgeschreven,
niet te volgen. Thans kan de arbeid hervat worden,
want de Londensche strike heet geëindigd te zijn; maar
nu ook eischt het werkvolk van de heeren Livingston k
Houwens hooger loon. Het wil zich zoodoende schade
loos stellen voor het geleden nadeel en weigert anders
den arbeid te hervatten. Het volk der andere
stoombootmaatschappijen heeft zonder aarzelen het
werk op de gewone voorwaarden hervat. Alles
schijnt dus neder te komen op een maatregel van
représaille tegen de General Steam Navigation Cmpany.
Meer dan waarschijnlijk zal het Hot eene schikking
komen.
Misschien heeft het de aandacht des lezers ge
trokken dat in de dagbladen het bericht de ronde
heeft gedaan dat het bestuur van de afdeeling Rot
terdam der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
collectief ontslag heeft genomen.
Zulk eene omwenteling in het anders zoo rustige
Nut, is inderdaad bestemd om te veel verbazing te
wekken, dan dat ik mij verantwoord zou hebben ge
acht als briefschrijver in de Goudsche Courant niet
eens op informatie uit te gaan. Men was echter
de part et (Fautre zoo dicht als een pot. Gelukkig
is dat beeld zeer oneigenaardig, want een pot is nooit
geheel dicht. Om nu niet eens van de gebarsten
potten te gewagen, heeft iedere pot eene wijde ope
ning, die men vrij met een deksel moge trachten te
sluiten; er ontsnapt toch altijd eenige damp, die niet
zelden den inhoud verraadt, ja, soms zelfs tot de
ontdekking voert of er al dan niet oen luchtje aan
is. Naar dezelfde methode ben ik, in spyt van alle
mysterie, tot de wetenschap gekomen, dat alles vrij
wel nederkomt op een storm in een glas water.
Het departement Rotterdam is een der aanzien
lijkste en werkzaamste van het Nut. Het telt onge
veer 900 leden, houdt, behalve de huishoudelijke
vergaderingen, een tien- of twaalftal lees vergaderingen
en verspreidt voor eigen rekening kleine geschriften
van leerzamen en onderhoudenden aard onder het
volk. Doch dat alles is niet het voornaamste.
Het departement heeft eene Spaarbank gesticht,
beroemd om hare goede werking. Ik weet niet
hoeveel millioenen er thans door de menigte inleggers
aan is toevertrouwd. Alleen het reservekapitaal be
draagt zeker wel anderhalf millioen gulden.
Het departement heeft verder een volksleesbiblio
theek gesticht, die thans wel 30.000 boekdoelen aan
het volk kosteloos ter «Jezing geeft.
Het departement heeft wijders eene inrichting voor
Volksonderwijs, die echter in het wezen der dingen
niets anders doet, dan, afgescheiden van de leesver-
gaderingon der leden, leesvergaderingen voor het volk
te houden, bij welke gelegenheid dan tevens aan de
bezoekers kleine geschriften van nuttige strekking
ten geschenke worden gegeven.
Het departement eindelijk bezit eene departements-
school voor lager onderwijs. Het is evenwel geen
departements-i«n'cM»^. Het departement oefent er
slechts het beschermheerschap over uit en verleent
den hoofdonderwijzer uit dien hoofde wel eens eenigen
steun indien hij daaraan onvermijdelijk behoefte heeft.
Tot dus ver, men ziet het, tout est pour le kieux
dans le meilleur des motides, en toch heeft zich in de
laatste jaren een wanklank in den boezem van het
departement doen hooren. Voor zoover ik heb kun
nen nagaan is dat alleen hieraan te wijten dat men
de wijze lesSurtout pas trop dezeleuit het oog
heeft verloren. De commissiën', over de verschillende
inrichtingen gesteld, trekken namelijk in haren ijver
om de haar toevertrouwde belangen te bevorderen,
te veel haar eigen lijn en daar al die lijnen met
de uitemdeh bevestigd zijn aan de bestuurstafel,
krijgt deze heden een ruk, morgen een schok en dat
heeft dermate op de zenuwen van de leden van het
departementsbe8tuur gewerkt, dat het collectief ont
slag heeft aangeboden. Wezenlijk verschil van ge
voelen bestaat er niet. Indien de commissiën een
ruk aan de lijnen geven, dan wil dit zeggen: «geef
meer geld," en het Bestuur geeft dan wat het heeft,
doch d&t is op den duur niet voldoende. Het spreekt
van zelf dat het bestuur van de spaarbank met deze
beschouwing niets te maken heeft. Het vraagt geen
geld want het geeft geld, omdat de Spaarbank is
eene departements-instelling en omdat diensvolgens
in het reglement der Spaarbank eene bepaling voor
komt, waardoor aan het departement vervalt al het
geen het reservefonds ooit meer zal bedragen dan
20 pCt. van het gezamenlijk bedrag der inleggelden.
Alles komt derhalve neder op kleine huishoudelijke
geschillen, het gevolg van grooten ijver voor de goede
zaak. Op grond daarvan meen ik dan ook wel te
kunnen voorspellen, dat het departements-bestuur
zijne aanvraag om ontslag zal terugnemen en dat
alles bij het goede oude zal blijven.
Of het onder de vorengeschetste omstandigheden
geen aanbeveling verdient de meerendeels onbedui
dende leesvergaderingen der leden, die slecht bezocht
worden en zeer veel geld kosten, tot op de helft te
beperken of geheel te doen vervallen, zal hetdepar-
tementsbestuur, ook zonder dat ik er op wijs, wel
in ernstige overweging willen nemen.
NEMO.
18 September.
In eene gisteren avond gehouden huishoudelijke
vergadering van leden van het departement Rotterdam
der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, is, over
eenkomstig mijne voorspelling, door het departements-
bestuur verklaard, dat het, zwichtende voor den aan
drang van velen, zijn collectief ontslag terugneemt en
alzoo aan het bewind blijft. Twee zijner leden en
wei de heeren J. H. Kramers en mr. A. J. Hazel-
berg, hebben persoonlijk hun mandaat nedergelegd.
N.
Vijfde Klasse, trekking van Donderdag 19 September.
No. 6256, 10716 1000.
No. 4811, 16836, 17294 400.
No. 6505, 13697, 17434 200.
No. 1105, 5559, 13792, 15380, 17295, 17301,
19836 100.
Prijzen ran 70.
119 2669 5081 7988 9444 12258 14539 16791
148 2818 5196~ 8016 9527 12533 14811 16926
388 2854 5347
436 2917 5352
625 2930 5478
956 3094 5580
1109 8199 5690
1176 3220 5883
1242 3249 6371
1344 3492 6381
1682 3803 6992
1846 4103 7064
2086 4179 7231
2117 4595 7330
2197 4683 7366
2201 4883 7475
2208 4896 7573
2266 4960 7580
2293 4961 7627
2665 5036 7923
8098
9969
12573
14827
17226
8121
9999
12660
14925
17262
8123
10117
12721
14983
17519
8130
10226
12738
14999
17630
8194
10369
12999
15032
17658
8254
10683
13108
15123
17721
8318
10690
13331
15161
17722
8387
10757
13422
15195
18601
8663
10912
13436
15215
18698
8836
11595
13691
15443
19028
8940
11765
13749
15643
19319
8968
11866
13979
15660
20282
9036
11876
14062
16031
20348
9056
11894
14242
16119
20531
9062
11994
14267
16203
20775
9182
12069
14369
16588
20872
9289
12086
14520
16656
20919
9325'