V OORDRACHT
H. GOEMAN BORGESIUS
uitgezonderd, waarlijk niet breed hebben; ook aan
ambtenaren ran provincie en gemeenten met hun
▼aak belachelijk kleine salarissen; aan onderwijzers en
officieren, die met een hongerloon worden afgescheept;
aan predikanten, die niet weien hoe zy 'i jaar rond
komen; aan boekhouders, klerken en die talloos velen,
die nederige administratieve betrekkingen bekleeden
in dienst van particulieren, ene. enz.alle men-
schen van een zekere mate van beschaving, die in
hun stand zoo zuinig mogelijk moeten leven en dik—
wyls de beten uit bun mond moeten besparen om hun
kinderen oen fatsoenlijke opvoeding te geven en voor
den strijd des levens te bekwamen. By dien allen
zal nu de fiscus aankloppen en hij is zonder genade,
zoodra er maar 650 wordt verdiend, en die onge-
lukkigen zien geen kans ook maar iets verborgen
te houden en zien geen kans ook maar eemcent van
hun belasting op anderen te verhalen."
«Neen, mijnheer de Minister," aldus besluit Bet
Pad. zjjne beschouwingen, «als er geen zekerheid is,
dat gij spoedig helpt, zeker helpt, onvoorwaardelijk
helpt door herzieniog der personeele belasting, als gij
niet langs dien weg rekent met de draagkracht, dan
is het een dringende eisch der rechtvaardigheid, dat
gjj het minimum van belastbaar inkomen hooger stelt,
dat gy in de lagere klassen, althans de vaste in
komens, minder zwaar treft, dat gij eenigen aftrek
vergunt naar gelang van de grootte van 't gezin."
Omtrent een nieuw, eigenaardig reclame-middel
meldt het N. v. d. B. het volgende
Van de lichtgeloovigheid der vrouw heeft onlangs
een Duitsch uitgever misbruik gemaakt om het de-
biet van een bij hem versohenen roman tot een
maximum te doen stijgen.
Kort op het verschijnen van den bedoelden roman
vond men namelijk in de groote Duitsohe dagbladen
eene advertentie, aldus geredigeerd «Een jonkman
tot den adelstand behoorende en in het bezit van
een groot vermogen, wenscht in het huwelijk te tre
den met een meisje, dat in karakter eenigszins over
eenstemt met de heldin van het verhaal(titel)
door X onlangs in het licht gegeven."
Het spreekt vanzelf, dat op het lezen dezer ad
vertentie heel wat huwbare meisjes een onrustigen
naoht doorbrachten en den volgenden morgen vroeg
zich naar den boekverkooper spoedden om een ex
emplaar van het werk te bestellen.
De eene als de andere zag natuurlijk in de heldin
van het verhaal eene frappante gelijkenis. De uit
gever ontving tallooze briefjes de roman werd bij
duizenden verkocht.
Professor Garner, die naar Afrika ging om de taal
der apen te bestudeeren, verzekert dat hy zeer goed
geslaagd is. Hy is, naar hij schrijft, veilig aan de
kust gekomen en de trotsohe eigenaar van een sjim-
pansee, die kan zeggen«Tenakoe Paketa" wat in
een der Afrikaansohe talen beteckent«goedeu dag,
vreemdeling*voorts van een gorilla, die twintig
andere Afrikaansohe woorden kan spreken en een
wyijes orang oetang, die «Donner und Blitz" heeft
geleerd van een Duitsohen bediende, op wien zy
smoordelyk verliefd schijnt te zyn.
«Ik heb voorts», schrijft hij, «wat belangrijker is,
ongeveer 200 apenwoorden opgeschreven. De apen
taal is een zeer primitieve taal. Er zyn misschien
niet meer dan 20 of 30 woorden in, die ik nog niet
heb, en ik kan myn taak dus wel als volbracht
beschouwen."
Tamiang.
Vit Medan wordt gemeld, dat drie gewapende
sloepen van de «Sindoro" bij het doen van een ver
kenning op de Soecgei Ijoe stuitten op versperringen
en hevig beschoten werden, waarhij drie manschap
pen zwaar gewond werden en een bootsman doodelijk,
zoodat hy den volgenden dag te Belawan bezweek.
De Deli Ct. schrijft hierover: De exursie moet,
volgens de berichten welke te Medan de ronde doen,
een waaghalzerij zijn geweest, die zeer gemakkelijk
iu een catastrophe had kunnen eindigen. Drie roei-
sloepen, onder bevel van eeu luitenant, varen eerst
door een rivierversperring, geraken hooger de rivier
op in eeu vuurgevecht, steken huizen in brand en
denken zoo weinig aan de verzekering van hun veili-
gen terugtocht, dat zy de versperring totaal verge
ten, welke zij toch weer door moeten, en welke de
Atjohers dan ook reeds bezig waren weer dicht te
maken, toen de sloepen de rivier afzakten.
Hoogstens nog een kwartier later, luidt het verhaal,
ware de passage onmogelijk geweest, en was er van
de zich in de sloepen bevindenden zeer fraarscnynlyk
niemand levend aan boord vau de Sindoro terugge
komen.
De Sindoro vertrok den 22en van Belawan naar
Tamiang.
Het stoomjacht Anna is den 28en weder naar Ta-
miong vertrokken aan boord bevonden zioh o. a.
de nieuwe komm&ndant van Seroeway, de le-luitenpnt
der inf. Adama van Scheltema eu de le-luitenant
Engelen.
Uit Pandang-Pandjang werd den 20n April aan
de Sum. Ct. geschreven.
Vannacht trad de A n e i-r i v i e r tengevolge van
de zware regens der laatste dagen wederom buiten
bare oevers, waardoor een hevige overstrooming werd
veroorzaakt.
De nieuw aangelegde spoorbaan en spoorwegbruggen
trotseerden ditmaal glansryk de woede van het brui-
seude element en bleven geheel onbeschadigd. De
tran8portweg tussohen de Batang Singalang en het
emplacement van den onden spoorwegtunnel is echter
gedeoltelijk door dezen bandjir beschadigd, waardoor
het pedatie-verkeer langs dat gedeelte van den weg
nu tijdelyk gestremd is. voor voetgangers is hy
echter nog te gebruiken.
vaN^den Heer
LID VAN dé TWEEDE KAMER,
in de Sociëteit «ONS GENOEGEN" te Gouda op
MAANDAG 29 MEI 1893.
Na een korte inleiding van den Heer P. van der
Hoog, voorzitter der liberale Kiesvereeniging «Bur
gerplicht» te Krimpen aan de Lek nam de Heer
Goeman Borgesius het woord.
Het was nog niet lang geleden, zoo ongeveer be
gon de Spreker, dat hij hier was opgetreden. Het
was bij de periodieke verkiezing van '91. Toen
hadden in Gouda de liberalen de meerderheid, want
al was het ook niet dan na hevigen strijd en met
slechts kleine meerderheid van stemmen, hun can-
didaatde heer Boogaerd werd gekozen. Kort
daarna echter moest er door het bedanken van het
pas gekozen kamerlid een nieuwe verkiezing plaats
hebben. Daarbij werd de veroverde zetel niet be
houden de anti-liberale partyen verbonden zich en
de oud-minister Ha velaar, anti-revolutionair, werd
gekozen. Toch verdienden de liberalen geen ver-
wyt; zij waren door de tegenpartij overmand.
Nu staan wij opnieuw voor een verkiezing. Het
kamerlid Haveluar werd tot eene andero betrekking
geroepen en in de rijen der liberalen is het woord
gehoord «Nu moeten wy den verloren zetel her
overen.» De kans is beter dan vroegerde een
dracht onder de anti-liberalen is verdwenen en
verdeeldheid is er voor in de plaats gekomen. Of
er dan voor de liberalen op heden enkel reden tot
juichen wezen zou? Ooh, bij de voorbereiding is de
eendracht onder de liberalen niet bewaard niet allen
hebben zich daarbij geschaard onder het vaandel der
centrale kiesvereeniging. Doch het misverstand dat
hen scheidde is weggenomen en thans zyn zy één.
l)e eischen van den politieken toestand op heden,
kan herhaald worden met de woorden van Herman
8nyders, secretaris dor liberale kiesvereeniging te
Middelburg: «laat ons den grondslag der maatschap
pelijke toestanden handhaven laat ons strijden tegen
individualisme en met elkander samenwerken tot het
groote doel. Alle klassen moeten verhoogd worden,
er moet een einde komen aan de heerschappij der
grooten over de kleinon."
De liberale Unie kwam voor den dag met vier
soorten van hervorming; n.l. defensie-, sociale-,
belasting- en kiesrechthervorming.
Weliswaar was het liberalism^ dood verklaard,
maar het had toch nog de mwrderheid in de 2e
Kamer, en de door de liberalen voorgestelde hervor
mingen werderf behandeld.
De eerste troonrede gaf mooie toezeggingen, doch
aan beloften hebben wij niet genoeg en de vraag raag
gedaan wordenwat heeft het Ministerie gedaan op
haar beloften P En het antwoord daarop is, dal het
meer doed dan het beloofde. De landbouwschool
werd uitgebreid en voor het ambaohtsonderwijs heeft
de Staat hulp verleend.
Ook wat Indië betreft kwamen verbeteringen. Op
advies van den Minister van Koloniën, Van Dedera,
kwam een nieuwe regeling van den koffieoogst tot
stand.
De Javanen die vroeger 3 h 2, ja zelfs een halve
cent per dag ontvingen, krijgen nu niet alleen den
prijs voor de koffie, maar ook een plantloon evenre
dig aan hunnen arbeid en hebben den zegen onder
vonden ran bepalingen en wetten die menschelyk en
goed konden genoemd worden. Op het gebied der
defensie heeft een hervorming plaats gehad der le
vende strijdkrachten. En als de Anti-revolutionairen
vragenWaar blijft ge nu met uw defensie-her
vorming P dan verwijzen wij naar de 2e Kamer waar
men steeds bezig is het vraagstuk der persoonlijke
dienstplicht te behandelen, onze weerkracht te ver
sterken ton zoo gering mogelijke koste der burgery.
Op het gebied van sociale hervorming werd leer
plicht behandeld, benevens wetten die het lot van
arbeiders en invaliden vorzekeren. De wet van leer
plicht moge nog niet zijn ingediend zij zal komen.
Is leerplicht beperking van vrijheid P In een be
schaafde maatschappij is zulk een beperking onver-
mijdelijk. Robinson Crusoë had haar niet noodig.
zag hem strak aan, het bloed steeg in haar gelaat
en de kleine hand beefde, toen zy de bloemen in
ontvangst nam. Welk een wonderlijken, onverklaarba-
ren blik ontmoette EustaoheHij bleef steken te
midden van zyn goedgekozen toespraak, boog en kuste
haar rechterhnnd, die zij hem als zwygende dankbe
tuiging toestak. Olivier omhelsde hem met uitgelaten
vreugde, maar zyn laoh klonk toch wat gedwongen
en door zijn haast verried hy zenuwachtige ongedu
righeid. «Erg attent, oude jongen, dat gij den jongen
dat gy den rol van goede huisgenius op u hebt ge
nomen 1 Ik dank er u duizendmaal voor, En nu,
avantiwy zyn in merg en been bevroren Een
koninkryk voor een glas punch, niet waar Maria-
Louize P"
Zij boog slechts even het hoofd, haar blik bleef
op de witte rooB gevestigd.
«Wy hebben niet veel tyd, myn vrouw zal zioh
zoo dadelijk moeten terugtrekken, om toilet te maken....
Zijt gij daar mevrouw Verdan I Is alles in orde en
op zijn pinats?"
De statige matrone, die aan het hoofd stond van
de schare vrouwelijke bedienden, kwam geheel in
zwarte zyde gókleed een schrede naar voren, en maakte
een buiging.
«Mevrouw de barones heeft slechts een keuze te
doen, mijnheer de baron ik beb de toiletten zooeven
klaar gelegd."
«Eh bien, exuseer mij, Eustaohe, wy zien elkaar zoo
in de eetkamer terugik zal mijn wederhetft slechts
tot aan de grens van haar heiligdom brengen, en
hoop, dat zy thee voor ons zal willen schenken,
zoodra ze haar pels heeft afgedaanl"
Goseck trad haastig op Nennderscheidt toe.
«Onmogelijk, Olivier, myn slede wacht. Ik hoop,
waarde mevrouw, dat my het voorrecht ten deel mag
vallen, om myn naam nog heden avond op uw bal
kaartje te kunnen zettenEn nogmaals bracht hy
haar hand aan de lippen er. zag haar verwonderd
aan, daar zy blykbaar aan onbegrijpelijke verwarring
ten prooi het hoofd op de borst liet zinken, terwyl
haar gelaat met eeu blos var. pijnlijke verlegenheid
was bedekt.
«WatP Uitsnijden?" Nennderscheidt legde de hand
op zijo vriends schouders, «wat moet datbeduideuP
Gij richt om zoo te zeggen het geheele huis in, gij
zjjt de ziel van alles, gij zet elke stoel zoo gemak
kelijk mogelijk voor mijn vrouw neer en nu, dat het
oogenblik van triomf daar is, wilt gij niet eens blij ven
om aait te zien, hoe Maria-Louize uw schitterend
arrangement bewondert P"
Onder de laatste woorden was Gosook reeds ver
scheiden treden den trap afgesneld, nu keerde hy
zich lachend om, en nam zyn hoed af: «De ware
fijnproever verzwelgt den inhoud van den gouden
beker niet in eens, maar slurpt die langzaam uit,
met lange teugenZoo is het ook met my gesteld
ik vind het een zaligheid om uit een schoonen mond
woorden van dank te hooren maar.... die zaligheid
wil ik slechts smaken druppelsgewijze
Daarbij glimlachte hij tegen de gemalin van zyn
intiemste vriend, groette haastig, en verdween door
het hoog gewelfde portaal.
Olivier daarentegen geleidde Maria-Louize over den
molligen looper der met vergulde spijlen versierde
trap uaar hare appartementen.
«Een geschikte vent, die Goseck!" zeide hy op
zyn eigenaardige manier, terwyl de jonge vrouw met
onverschilligen blik ging langs die pompeuze praoht,
die de verfijnste smaak van moderne kunstenaars
overal had aangebracht.
«Hij hoeft zich met de minste kleinigheid bemoeid,
en is eiken dag minstens zes keer hier komen aan-
loopen, om je boudoir toch maar zoo behaaglyk
mogelijk te maken I Die Goseok heeft een uitsteken
den smaak en stelt in zulk soort van dingen veel
meer belang dan ik, ziet gemijn smaak ligt
moer in de riohting van don paardenstalDit
zeggende, voerde hy zyn zwygende gezellin door een
reeks van salons heen, die de oogen haast verblind
den door hun tooverachtig licht. Hel schitterde en
flikkerde het van alle kanten! Goud-bronzenengelen
daalden van het plafond en hielden de kostbare dra
perieën van zyden stoffen op, waarin de wapons der
jonggehuwden waren dooreen gewerkt; kristallen
kronen wierpen - kleurrijke stralenbundels door de
vertrekken, en over een groot gedeelte van den par
ketvloer golfde ruischende zyde en doorzichtige kant
stoffen.
Hordt vervolgd.)
I
Onze rechten en vrijheden worden beperkt door die
van anderen; de gemeenschap maakt ze noodzakelijk.
We ziju maar niet toevallig bij elkaar. Zulk een
beperking is geen tyrannie. Als een ouder zyn kind
mishandelt komt de Staat ook tusschenbeiden. Wy
weten wel dat het onderwijs geen panacée is, geen
wondermiddel tegen alle kwalen, maar wel dat het
voor allen noodig is. Indien alle ouders zorgden
voor bun kinderen zooals dat behoort, dan was de
tusschenkomst van den Stuat overbodig. Doch wie
geen vreemdeling is op het platte land weet wel hoe
daar >an de 12 maanden in het jaar 6 of 7 de
hoogste klassen leeg zijn, omdat de kinderen werken
moeten. Nederland staat hierby achter de omliggende
landen, waar de wetten, die hier nog aanhangig zijn,
reeds lang zyn ingevoerd.
Steeds meer worden er maatregelen gonomen voor
de veiligheid der werklieden. O zeker, by het bou
wen van fabrieken wordt den buren gevraagd of er
voor hen ook gevaar of ongerief kan bestaan, maar
verder is men tot nu toe niet gekomen. Inwendig
deed men tot nu toe niets. ,Èn dat dit noodig is
heeft het rapport der drie inspecteurs op den arbeid
in '92 bewezen. Honderde ongelukkeu gebeureu,
omdat de ruimte tussohen de machines, om die te
smeeren, te smal en er over het geheel niet genoog
orde en voorzorg is. Waar dat het geval is, daar
moet regeering optreden. Niet dat alle patroons
zoo moeten worden nagegaan of zij wol voor het
welzyn en het leven hunner knechten waken, maar
er zyn or voor wie zulk een controle noodzakelijk
is. De goede patroons zullen zich in zulk een wet
verheugen.
Wat het lot der oude en afgewerkte arbeiders
betreft, de rapporten der inspecteurs waren dienaan
gaande interessant. De tyd moest reeds voorby zijn,
dat arbeiders met een horloge en een getuigschrift
of met een getuigschrift tonder horloge naar huis
gezonden werden om te worden overgegeveu aan de
genade van een armbestuur.
Dit Ministerie bracht belasting-hervorming, iets
wat in de laatste 25 jaar door elke party was ver
zuimd. Toch, er is veel verbeterd sinds '65 de
acoijnzen op de eerste levensbehoeften werden weg
genomen of verminderd. Voor '65 had men bij de
rijksbelasting ook nog die der gemeente. Tegen die
belastinghervorming heeft de rechterzijde steeds ge
ageerd. Twee, drie jaar geleden hebben alle liberalen
er vóór gestemd en do geheele rechterzijde er tegen.
Dr. Schaepman had zelfs den treurigen moed te
zeggen«Wy zullen tegen de hervormingen van
Borgesius stemmen, al was het alleen omdat zij van
de zijde der liberalen komen."
Minister Pierson voerde nu de vermogens-belasting
in, de mutatierechten werden verminderd en den
len Mei '94 zal worden afgeschaft de patentbelasting.
De inkomstenbelasting zal worden geregeld en
zeer rationeel andors zijn, dan die op het vermo
gen. Vermogen is blijvend, inkomsten veranderen
en kunnen ophouden. Al deze hervormingen zyn
stappen in do goede richting. Nu voor het eerst
zullen de meer gegoeden ook meer belasting betalen,
nu zal er een einde komen aan het privilegie der
couponknippers. De mutatie-belasting, zoo vaak een
belasting op het ongeluk genoemd, zal dat niet langer
zyn. Van de ryken gaan de goederen niet over
terwyl van de geringeren soms in 20 of 25 jaren
tijd» niet zelden het goed aan den fiscus meer dan
betaald wordt. Dit zal ophouden.
Bekldgen wij bet dat Thorbeoké niet reeds vroeger
deed wat Pierson thans gedaan heeft? 't Zij zoo,
maar dan ook aan Pierson de hulde dat bij het deed.
Hy deelde en vertolkte het gevoelen der meer ge
goeden reeds vóór hy Minister was. Zij klaagden
er over dat de Staat hen niet meer betalen liet (P)
Toch zullen er ontevredonen blijven en zal er met
het oog op den Staat gesproken werden van «zak
kenrollersvaardigheid», doch de liberalen hebben
dezen troost, 'dat de toekomst hun werk loven zal.
Deze regoering bracht kiesrecht hervorming. Laat
het u niet verwonderen als er gezégd wordt, dat zy
dood geb6ren werd. Prof. Buys zeide in 1868 «de
kieswet is mislukt; wy hebben onze netten uitge
worpen om te vinden wat wy zochten, maar watwy
vonden zochten wy niet."
Minister Mackay gaf in 1887uitzicht op een
nieuwe kieswet, maar in de drie jaren tijds is er
niets van gekomen. Eerst moestén er gewichtiger
zaken behandeld worden en toen en in '91 weerover
gesproken werd was het te laat. Zoo liepen we steeds
in een cirkel en het Ministerie Mapkay Lohman had
het voorrecht de ontwerpen in maagdelijken staat in
Piersons handen neer te leggen.
In de troonrede is gezegd dat de behandeling
der kieswet een onmisbare voorwaarde is voor bly-
vende verbeteringen. By kiesrecht-uitbreiding in 1888
werden alle huurders, allen die census betalen, alle
odgers kiesgerechtigd. Wordt het voorstel Tak wet
an worden allen kiezer die kunnen lezen en schrij-
enterwijl bedeelden en gevangenen zijn buiten
Tesloten. Dan zal ook het couloirstelsel oen einde
g
maken aan omkooperij en influentie, en ieder zal vrij
zijn en onafhankelijk.
Als minister Tak godacht heeft dat hy allen vreugde
bereidde, heeft hy zich vaj|ist. Volgens den een
ging hy te ver, volgens de*-ander niet ver genoeg.
Doch de Grondwet laat verdere uitbreiding toe
en als meu er nu over begon te spreken de Grond
wet te herzien, dan zou het mooi zijn als we er
over vyf of tien jaar aan beginnen konden. Te ver P
maar er zyn er dan toch nog 400000 buiten ge
sloten. Min. Tak rekent op 800000 kiezers, dpch
bedenkt niet dat er zoovelen afvallen die niet schrij
ven kunnen. Zeker, 20 jaar geledeu was het aantal
lotelingen dat niet schrijven .kon 22°/, en nu slechts
6° 0, doch er zyn nog vele ouden en velen die het
verleerden.
Thorbecke heeft het reeds gevoeld dat het recht
van kiezen niet enkel dea bezitters toekwam. «Geld
geeft geen politieke rijpheid.» De lagere standen
mogen al geen geld hebben, gezond verstand is er
wel. Zy kennen de mannen wel die hunne belangen
kunnen behartigen, dat bewijzen zij bij hun keuze
van oen advocaat of predikant. Waar zelfs niet-
kiesgerechtigden hun belangstelling toonen, twyfel
er daar Diet aan .of zij die het recht hebben daartoe
zullen hun man wel vinden.
Kiesrecht heeft opvoedende kracht. Gladstone zeide
dat het recht van kiezen mede-verantwoordelijkheid
gaf en op de hoogte bracht van vele dingen waar
men anders buiten bleef. Zou het voll£^k een
vryheid nog niet waard zijn? Macauly zuu^ «Ge
zoudt met hetzelfde recht onrecht ware beter
kunnen zeggenge moet maar nooit to water gaan
voor ge zwemmen kunt." Wie zal bewyzen de vry-
heid waard te zijn, voor hy ze heeft Er zullen er
zyn die er misbruik van maken, dat is waar; moeten
wij allen haar daarom missen.
Vreesde de vergaderiug dat spreker te optimistisch
was als bij niet vreesde voor omkooperij P Let eens
op de laatste verkiezing in Amerika. Aan de eene
zijde Harrison, met de bankiers op zyn hand aan
de andere zijde Cleveland met niets anders dan oen
onberispelijk en arbeidzaam verleden. Met schitte
rende meerderheid werd de laatste dan pok gekozen.
De Panama-schandalen zijn niet gepleegd door man
nen uit het volk, aan wie wij kiesrecht willen geven,
en de uitbreiding van kiesrecht heeft in Frankrijk
de daders van schandelijkheden aan het licht gebracht.
Is op heden omkooperij geen zeldzaamheid, dan is
het hoog tijd er een eind aan té maken. De werk
man die gezond verstand bezit mag ook wel afge
vaardigd worden, dit moeten vooral de Anti-revo
lutionairen bedenktm die volgen* Dr. Kuyper altijd
op graven en baronnen stemmen.
AIb we allen dezelfde rechten ontvangen, zal er
dan revolutie komenP Juist'niet; uitbreiding van
kiesrecht is de veiligheidsklep, want de ontevredene
zal zioh kunnen uiten. Franse van de Putte, geen
radicaal, zeide «Als ik zie wat in België gebeurt, dan
vraag ik: moet het hier ook zoo gaan? Weer het
af en geef uitbreiding van kiesrecht. Stemrecht
verhoogt eon volk." Straks, als de wet er zijn zal,
zal niet de stem van velen, maar de stem van het
gansche volk uit de bus komen en er zal meer op
de algemeeno belangon gelet worden.
Nu reeds word er in de 2e Kamer meer gespro-
kon over de belangen der lagere klassen. Zy klop
pen aan, laat ze binnen en draag zorg voor allen;
Die tegen de uitbreiding zijn, vertrouwen het volk
niet.
In '48 heeft Thorbecke naar 's Konings wensch,
de wenschen van het volk in de constitutie neerge
legd en dat waren niet de wenschen van landloopers,
zakkenrollers, kwartjesvinders zooals Versluija meent,
maar van hen die hun arbeid rustig doen en tevens
willen weten wat er in de wereld omgaat. Wy
zouden geen geloof moeten bezitten als wij twijfelden
aan den goeden uitslag van ons pogen. Men kan
ons wel teleurstellen, ten val brengen of doodeu
misschien, maar naar Gladstone's woord en ervaring
zal ons bedoelen uit ziju graf weer opstaan en zege
vieren. Zouden wij den Minister niet steunen P
Kiesrecht en ministerie is op heden niet te scheiden.
Dit Ministerie heft het vaandel der vooruitgang
fier omhpog. Verheugd hoeft het ons dan ook, toen
wy verhamen dat de heer Valette van zyn eerste
besluit, de candidatuur niet te aanvaarden, was terug
gekomen. Thans neemt hy ze aan.
Mocht door ons allen gedacht worden aan den
schoonep Juinidag van '91, toen Eendracht ons sterk
deed zyn. Moge do tegenstand, dien wij ondervon-.
den geen ontmoediging werkon, maar veeleer ons een
prikkel zijn de overwiuuing te bezorgen aan Valette.y
In debat kwamen de Hoeren Vpn Veelen, Joh. v.
d. Laan en H. M. Derckson. De eerste hoorde
altijd ia tijden vau verkiezing veel goeds van alle
regeeringen. Nu had hy 't weer gehoord van hot
liberale ministorie. Dat goede was hem wel wat vaag.
De successie aan de Nederl. Bank verleend vond hij
bedenkelijk. Nevens leerplicht had hij gaarne eet-
echt zien ingevoerd. Het recht van vergaderen be
stond voor enkelen, voor allen niet. Minister Ha-
velaar was een uitstekend dienaar voor den geldzak
en het ambaohts-onderwijs achtte spreker alleen goed
om later baantjes te geven aan enkelen. Er was
geld uitgetrokken voor Indië en de Javanen zouden
niet meer uitgezogen worden hy hoopte het, maar
in de 2e kamer hield men de vette kluiven voor
zioh. Uitbreiding van kiesreoht heette de rem om
dingen als, in België te voorkomen, maar spreker
achtte dit alles te vergeefsde botsing zou niet uit
blijven. Zou het huidige ministerie een kiesstelsel
invoeren waarbij omkooperij onmogelijk was? Spr.
wist van een verkiezing niet ver van hier, waar be
wezen was, dat de liberalen er ook niet vies van
waren. Dat men van recht en rechtvaardigheid hield
had men bewezen door de belasting op de eerste
levensbehoeften af te schaffen óf te verminderen.
Het was spr. dan ook opgevallen dat de raenschen
er in den laatsten tyd zoo wel en voldaan uitzagen,
doch dit was zeker omdat de accijns van zout en
zeep er af wus. Volgens spr. zijn de liberalen altyd
de remmers geweest die den vooruitgang tegenhiel
den en dat zoo blijven zoolang het geld de baas en
het privaat bezit geëerbiedigd blijft.
Daarna trad de Heer Joh. v. d. Laan als debater
op. Hij dankte den Heer Borgesius voor de uiting
van zyn ge»oelen over leerplicht maar vond den zin
«beperking van vrijheid behoort tot de noodzake
lyk heden in een goed geordende maatschappij" be
denkelijk. Hij achtte met den Heer Van Veelen
brood eer noodig dan onderwys. «De Boodschap
per" vertelt hoe in Scheveningen het ouderwijs
duizenden kost voor oen klein aantal leerlingen. De
Staat is duur; de bijzondere scholen zyn zuiniger.
Het schoolverzuim vond hij niet zoo erg, en Spreker
zou Brummelkamp stemmen omdat deze tegen leer
plicht was. Spr. vond het goed wanneer de Staat
tusschenbeide kwam als een ouder zyn kind mishan
delde, maar wat er van te denken als de Staat zelf
mishandelde P Of was dit niet het geval by de in
enting P
De heer BorgesiuB had gezegd dat het vorige
ministerie niets aan de verkiezing gedaan had.
Breidde het de steden-wet niet uit? Gladstone was
aangehaaldgoed zoo, dat is een man die zijn bjjbel
hoog houdt. Zulk een man is ook Brummelkamp, hy
vreest God en daarom zou spr. hem kiezen.
Daarna kwam de heer Deroksen aan het woord.
Hij gevoelde behoefte den heer Borgesius hulde te
brengen, voor de verdediging van het kieswetont-
werp-Tak. De liberale partij had er de wet op het
kiesreoht door kunnen krijgen meende hij, als zy
maar gewild had. Spreker had eenjge onjuistheden
opgemerkt in de strooibiljetten der liberalen over
doleerenden die niet anders dau chr. geref. waren.
Zulk een domheid had hy van «denkende koppen»
niet verwacht. Brummelkamp doleerde niet, was
vroeger wel chr. geref. pred. geweest, maar had
sinds 5 jaar zyn emeritaat neergelegd (bedoeld word:
zijn emeritaat genomen) en was nu redacteur van de
nieuwe Gron. cour. Er was met roem van dit minis
terie gesproken en ook van de anti-rev. zyde word
Tak hulde gebracht voor de verlossing van pluto
cratie. Wat de mutatie en de belasting betrof wist
spr. wel dat van Delden en anderen de accijnzen
deden verminderen op schapen- en varkensvleesoh,
registratie en zegel, maar tevens dat de lasten druk
kend bleven. Den Heer Valette achtte hij minder
bekend en meende uit diens oigen mond woorden
te hebben gehoord die hem het recht gaven aan
Valette's ijveren voor de Kieswet te twijfelen.
Hierop nam de Heer Valette een oogenblik het
woord. Hy zeide: «Zou ik de kieswet niet huldi
gen?! Misschien heb ik gezegd, dat ik niet gaarne,
al was het met mijn eigen partij, door dik en dun
zou gaan, dat elke wet voor verbetering vatbaar is;
maar de kieswet is voor ons op heden de hoofdzaak.
Op nog een vraag van den Heer f)ercksen antwoordde
de Heer Valette: «Ik aanvaard de wet zooals ze
daar ligt."
Hierna begon de Heer Goeman Borgesius zyn du
pliek.
Hy zeide te zijn opgetreden om zijn geestverwan
ten testerken, en waar hij bekennen moest, dat hy
met de anti-revolutionairen in beginselen verschilde,
daar bekende hy ook dat zij binnen en buiten de
regeering steeds veel gedaan hadden. Maar ook,
dat zondeyregister der liberalenWaarom moest
het telkens grooter en breeder worden uitgemeten P
Wie zou, 25 jaren laog geroepen tot regeeren, in al
dieu tyd niets iets verkeerds doen En bovendien,
de politieke eischen en inzichten veranderendie
nu nog eveneens over de politieke vragen denkt als
voor 25 jaren mag wel een politieke mummie ge
noemd worden.
Heeft de wet Van Houten van 1871 op den arbeid
der kinderen geen zegen gewerkt. Geen enkel in-
dustrieol is er door te gronde gegaan, al werd het
gevreesd. Algemeen werd de noodzakelijkheid er
van gevoeld, want zij werd aangenomen met sleohts
9 stemmen tegen, waaronder die van Kuiper. Eere
