Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
alen
Een Kerstfeest.
Woensdag 1 November 1803.
No. 6189.
32s te Jaargang.
m.
Jmstein
FEV1LLETON.
telers.
ag. V
Mr. Van Houten en de Kieswet.
t
tot rerbrci-
Kruia,
r
-
enKaaa
t
•toog 1.
F. HO*
m'sche ge-
rin-
ite.
in
tien
de J
MB
aatechappg
root, publiek
n wanhopige
liegen uit de
tuigwbriftM
t aan de
tiaeerend
■ath. Dr.
)r. P. Po-
irath Dr.
ler-direo-
•rijs, rue.
Bus acu,
t; Dr. C.
me et de
enaamda
migraine
>id, slape
ten die door
agon, on-
1 der ge-
t van ge-
r do I» kende
rbadei, geon
tien voor
4 angatig
keringen
oorhootd,
handen
e meisje,
tan jonge
omen, wordt
ago koste-
1.01 INIIE COUR i \T
o trotwem
tijd komt de
d,MM pby-
reld verbrand
eldaad blykt
door den ga
ng opgedaan
worden
uwgestel
ogen, en zy
ADVERTENTIËN worden geplaatst van
15 regels A 50 Centen; iedere regel meer
10 Centen. Groote letters worden berekend
naar plaatsruimte.
e
Inzending ‘van Advertentiën tot 1 uur des midd.
1»
zyue vrouw, door zuinig
liy als meeaterkneoht in oen
kbnneu roudkomon niet alleen,
jt bun
,r dpu
j ook
gegaanmaar schoon hij op aansporing van zijn
patroon, die voel belang in zyn onderhoorigon
■telde, wol vaak over een levensverzekering ge*
dacht bad, opdat vrouw en kinderen toch iets
van hen werd weggenomen,
-wa« hem nog to hoog
i door het sukkelen van zyn vronW was zelfs
hetgeen zij in de spaarbank hadden zoo goed^
verdwenen.
Nu evenwel waè het nog moer noodig gewor-
_ri
voorzorgsmaatregel te komen en hij At avonds,
ag ASaw. ilan nacht ia wrarVan om
door leekrnnngsu oil .chrijfwerk loo.wl lo
dienen, dal lij} de, premie ree een ui id. i.
rerzukeriug, die bom -1*
bijeen ken brengen.
administratie. Men wilde 1
niet teekenen zonder een deelaraloir van dengenen*
de wederpartij harerzijds niet ook van oor
deel is dat het amendoment-Van der Kaay
o. s. op eenig punt ongrondwettig is, want
dan zouden de voorstellers ook tot wijzi-'
ging geneigd moeten zijn. Beide groepen
moeten gemeen overleg plegen, maar geen
van haar mag van de ander, vragen, wat
ieder voor zich overtreding der grondwet
acht, omdat daarbij het geweten gebon
den is."
Wij gelooven, dat dit inderdaad zoo is.
Het is gemakkehjk gezegdgeef den heer
Tak zijn zin, het zal zoo’n vaart niet loot
pen waaróm alles gewaagd aan een broe
dertwist over kleinigheden, aan een grens
geschil? In dien geest had het Handels-
blad gesproken, door te vragen, waarom
de oppositie maar niet toegaf. Men ver-
gete echter niet, dat een volksvertegen
woordiger door zijn eed gebonden is aan
de grondwet en dat van iemand, die in
gemoede overtuigd is dat een wetsvoorstel
met de hoogste staatswet in strijd is, niet
gevergd kan worden, dat hij ter wille van
den lieven vrede eenvoudig over zijn be
zwaren heenstapt. Wel staat het in de
macht der Regeering en haar geestver
wanten rekening te houden met de opvat
ting der opponeerende liberalen, al noemen
zij die bekrompen en achterlijk. Met
handhaving van positieve kenteekenen is
niets overstuur en ten allen tijde kan de
latere wetgever zoo noodig de wet her
zien.
Ook ons komt het onbegrijpelijk voor, dat
de heer Tak, wien het toch zeker voorna
melijk te doen is om het kiesrecht beter
te regelen, ten tweeden male zijn naam
zou willen verbinden aan eone scheuring
in de'liberale party. Als minister opge
treden in naam der liberalen en dus in
de' eerste plaats geroepen hun beginselen
in praetijk te brengen en met hun wen-
sehen te rade te gaian, dient hij zich niet
bij voorkeur toe te leggen op het inoogsten
van lof bij radicalen en antirevolutionairen,
maar behoort hij-als bedachtzaam staats
man iets van eigen inzicht op te offeren
on> zijn staatkundige lastgevers te voldoen,
zich wat meer plooibaar te toonen ten einde
de massa der liberalen bijeen te houden.
Niet onverdiend is de tuchtiging, welke
den heer Van Houten aan het bestuur
der Liberale Unie toedient. Wellicht is
de qualificatie, dat zij nog wuftor is dan
de spreekwoordelijk veranderlijke vrouwen
en winden, wel wat sterk gekleurd, maar
zeker is hef dat haar manibr om haar taak
ep te vatten aan groote bedenking onder
hevig is Aan kunstgrepen om de publieke
opinie der liberalen te maken of te kleuren
is zij stellig niet vreemd.
Van meer belang komt ons echter voor
het betoog, dat vóór alles het bijeenhouden
der liberale strijdkrachten de groote eisch
is van het oogenblik
Als tegenstelling met do kieswet, wijst
de heer Van Houten op Pierson's bolas-
tingontwerpen, waarbij niet zoo geschetterd
werd over de verschilpunten, die aanvan
kelijk tusschen regeering on Kamer be
stonden,-en waarbij het VoorloopigVerslag
op andere wijze dan dat over de kieswet
werd beantwoord. En dan terloops afkeu
rende, dat er nu Weder leden der liberale
paTtij op sprong schijnen te staanVim mr.
Treub te Veendam in de Kamer te brengen,
een man, van wien hij overtuigd is later
niet ver te zullen afstaan, maar die nog be
hoort tot eeno partj|, die do liberale bestrijdt,
zegt de heer Van Houten, dat hij, door
qp samenwerking der liberalen van alle
schakeeringen alleen met uitsluiting
van heele en halve socialisten aan te
dringen, zich natuurlijk aan menig verwijt
blootstelt. Vooral antirevolutionaire on ra
dicale organen.weeklagen er over, dat hij
landsbelang bij partijbelang achterstek.
Maar het zijn allen vossen, die de passie
preeken. Het overwicht der liberale be-
beginsolen, dat in het oog van den heer
Van Houten het hoogste landsbelang is,
wenschendo, is de onmisbare voorwaarde
om dezen wensch vervuld te zien, dat de
liberale partij meerderheid zij en hare leden*
zooveel mogeljjk geljjken tred houden in
de praktische politiek. Geen opoffering van
beginselen vraagt hij, maar wol het tyde-
lijk laten rusten Van vraagstukken, die de
party verdoelen, mits er in hot algemeen
geen stilstand zij. En thans hebben de
vooruitstrevenden zich minder dan ooit
over do meer conservatieve elementen der
liberale partij te beklagen. Elk vraagstuk
kan de liberale partij, zooals zij thans is
samengesteld, ter hand nemen, behalve
in zijn «omber vorblyf ter ruste legde, dan vroeg
hij zich vaak af, hoe het verder gaau zou? In
den beginne hadden hij en
overleg van hetgeen l
fabriek verdiende,
maar zelfs het eerate jaar, toon zij «lechta met
beiden waren, wat kunnen op zij leggen voer
kwaden dag. In een begrafenisbua was hij
gegaanmaar schoon hij op aansporing
patroon, die veel belang in zyn ondei
i
dacht bad, opdat vrouw en kinderen 1öch
zouden hebben, ah hij
maar de laagst gestelde premie
-en
L
■is verdwenen.
E.
den alle krachten in te «pauuen, om tot zulk een
voorzorgsmaatregel te komen en hij At avonds,
en dikwijls tot diep in den nacht te werken om
ver*
ivuvu, uai_ iiy ut>( prounv tv.j solide luvens-
•rzekering, die hem aan do hand waa gedaan,
E— *-o—- éindelijk was by zoo ver en
vol moed begaf bij zich naar het kantoor van de
-ll-le het contract daar echter
niet teekenen zonder een declaratoir van den genees
heer en deze, o schrik I weigerde dit, daar hij zyn
borst niet goed in orde vond.
Wel had Hendriks dien winter zwaar gehoest,
maar bad dit aan verkoudheid toegeschreven wel
had hij vaak pijn in de zijde en bleef beesch,
tnur dat hy die vreeseljjke ziekte had, daar nog
óén: de verhouding tusschen Kerk en Staat.
Eene zuiverder verhouding tusschen kerk
en staat te brengen en de budgetten van
eeredienst op te heffen, dat kan eerst,
wanneer de voorstanders daarvan niet
meer met elkaar over andere onderwerpen
harrewarren, en men uitzicht heeft op
krachtige hulp van de zjjde der door den
staat in haar karkelijk streven belemmerde
groepen. Dat uitricht kan men echter van
dr. Kujjper niet hebben. Vrijheid der school
was jaren lang zijn wachtwoord, maar in
de praetijk liep het uit op subsidie en
onvryhoidi In bondgenootschap met hem
voor de vrijheid der kerk to strijden, zou
ton slotte eveneens uittoepen op het rani-
soeneeren der schatkist ten behoeve der
doleantie. Den status quo bandhaveiris dus
het eenig mogelijke. In het algemeen mag
men niet vergeten, dat do taak in de politiek
tweeledig isHiet verkeerde in het bestaande
te verbeteren on hetgeen daarin goed is te
behouden. Op het laatste deel der taak
moift men vooral bedacht zijn, nu in de
anti-revolutionaire, uit haren aard meer
conservatieve partij, eene richting de bo
venhand schijnt te erlangen, die, ten einde
de liberalen van het bewind te verwijderen,,
jrmeene zachte, uitdrukking te gebruiken,
"weinig kieskeurig is in* hare alnsntiCn en
christeljjk-antirevolutionair.doet samengaan
mot antichristeljjk-revolutionair. Ook in de
katholieke party getuige de redevoe
ringen van den heer Schaapman voorWjy
buiten en van den heer Kolkman in de
Kamer is eene gisting, die verbiedt
haar in haar geheel nog eene behoudende
partij te noemen, on die tot eene krachtige
liberale rechtsontwikkeling medewerken,
maar mogelijk ook in staatesociausmo ont
aarden kan.
Op dit alles lettende, is, naar de meaning
van den heer Van Houten, de strijd over
de kieswet onmiskenbaar tevens een voor
postengevecht tusschen liberalisme en so
cialisme. Zoodra het uitgebreide kiesrecht
den naam van socialist tot een veiligen
naam maakt by de stembus, en omgekeerd
de liberalen verketterd worden zooals thans
de socialisten, zal men menigeen laatst
genoemde qualificatie zien aanvaarden, die
zich nu nog liberaal noemt en zich bij de
liberale party aansluit.
maar geen kruid voor gewassen schijnt, dit denk*
beeld deed hom huivereu en hield hem dikwijl»
don slaap uit de oogen.
«Wat zal er van myn kindureo worden ala ik
word weggenomen? vroeg hij zich vaak af zonder
het antwoord te kunnen vinden. In het weeahuit?
noen dat kan niet. Om zijn kinderen in het Bur*
gerweethuis to kunnen krygen had hy ritel lang genoeg
in de stad gewoond, en in het Diaconie-Weeahuia
konden zij evenmin komen, daar bij, gelijk helaaa
zoorelen in dezen tyd, telkens uiige»leid en ver
zuimd had, openbare belijdenia de> geloof» af te
leggen en zich by de' gemeente aan to iluiteu,
hoowei hij dikwijls ter kerk ging, of vroeger sün
vrouw er de gelegenheid toe gaf, door op do kinderen
te panen. Du» zouden zijn kinderen aan het
Burgerlijk Armbestuur vervallen en miwbion
wel in een armbuh moeten gaan, met ouden en
gebrekkigen, met afgeleefde bedelaar» en zulk
volkje. O! bij die gedachte drong een tranenstroom
hem uit de oogen en bevochtigde zyn peluw.
Dan zag hij weer iu zijn verboekung, hoe een
goude vrouw, als bet werk wa« afgedaan, de beide
meisjes, toen zy nog klein waren, op den schoot
kon nomen, en* met haar zingen «twee kindertjes bij
ollcaar, of «Jannmnsn zou uit ryden gaan,* welk
een pret ze dan hadden, en moeder, telkens meer
moest zingen of vertollen, en hoe noode zij dafF
naar bed gingen, maar hoe moeder ook dit kruis,
a’s zooveel anderen in bun leven mgt roten wist te
ombangon, door allerlei invallen, verhaaltjes en
luchtkasteelen.
»i
Zij betrok een vriendolyke woning en wyddezich
'geheel aan haar toontje. Toch, tpen al de drukte
voorby en zij tot fust gekomen was, overviel haar
vaak een gevoel van heimwee naar dat betere land,
waar zoo velen, die haar lief waren, baar reeds wa
ren vlforgegaanmaar zy bestreed deze zwakheidzij
wilde sterk zyn en krachtig, zy wilde blyven. leven
voor baar kind, wiens eonige steun zy was.
In zulk een oogenblik van strijd haar een
plaats uit oen van haar lievelingsschrijvm die aldus
luidde
«Als de smart u overweldigt on u alle levens
lust en levensmoed dreigt to ontnemen, sta dan
op en zoek in uwe omgeving, of «daar geen tranen
I te drogen, geen leed te verzachten, geen helpende hand
toe te steken zyen waar gij anderen helpt en troost,
zal de vredo Gods ook in uw harte nederdalen en
de Trooster zal ook voor u gekomen zyn l’f
Ala een vingerwyzing van boven beschouwde
zy dezen wenk en, door haar afgezonderd levert
weinig mat anderen in aanraking komende, sprak
zy eens met haar geneesheer vertrouwelyk over
haar plan, om de middelen haar geschonken en
den vryen tyd, dien zij had in hot belang van
ongelukkige te besteden. Door hem ingelicht, werd
zy de weldoende engel die in vele gezirtnen en
aan vele ziekbedden lafenis en versterking bracht
en vooral door haar persoonlijkheid zooveel troost
en zegen verspreidde.
Zoo bad hsar dokter hdar ook in kennis gobracht
met een huisvader, die in het laatste tijdperk van
tering was, en daar bij al jaren lang over het gezin
gegaan had, haar deelneming en belangstelling opge
wekt in hun treurig lot. Hendriks, zoo heette de
lydor, was voor vyftien jaar met een knap en degelijk
meisje geluwd en boe wel in bekrompen omstandig
heden verkeerende waren zy ryk in liefde en vrede.
Zij hadden' twee meisjes en één zoontjemaar na de
geboorte van dit laatste waa do moeder niet meer
zoo flinl? en sterk als zy geweest waszij kon maai
niet op «baar verhaal* komen, zooals do buren het
uitdrukten, die haar daarom bereidwillig de be
hulpzame band boden. Dit ging evenwel op den
duur niet en zoo moest zij, hoe noode ook, er
wel toe overgaau om een vreemde als werkster
te noden.
De winter, die op do geboorte van den kleinen
Frans volgde, was lang en streng en als vrouw
Hendriks, na Oen onrustigen nacht met haar zui
geling deorgebracht te- hebben, vóór dag en dauw
er uit moest, daar de werkster niet vóór 9 uur
kwam, en man en kinderen dan reeds naar de fabriek
en naar school moesten zijn, was zij al doodaf,
voordat de dag eigenlijk begon. Toen haar drietal
dan ook de mazelen kreeg, bezweek zij onder
baar taak, en de eerste uitgang van de beide
meisjes met haar vader was naar haar moeders
graf. Gelukkig nam een medelij(|pude buurvrouw
de zorg voor het jongste kind tegen een billijke
vergoeding op zigb; maar als Hendriks lidr*! av.onds
Wie, zooals wij, van den beginne af
het kiesrecht-ontwerp van den heer Tak
beschouwd hebben als niet in overeen
stemming met de bepalingen onzer grond
wet, zal zeker met genoegen hebben ken
nis genomen van den vijfden der staat
kundige brieven van Mr. Van Houten,
die dezer dagen verschenen is. Ook de
anderen, die onverdeeld hunne goedkeu
ring konden schenken aan de aanhangige
wet, zullen zeker met belangstelling kennis
nemen van hetgeen iemand schrijft, die
stellig als aanvoerder van een deel der
liberalen, een groote rol zal spelen bij de
openbare behandeling dezer quaestie Om
die reden alleen brengen wij hier de
hoofddenkbcelden van dat artikel ter
sprake. Het is toch nuttig, dat de kiezers
weten over welke verschilpunten het
komende debat loepen zal.
De heer Van Houten en vele libe
ralen met hem heeft geen bezwaar
tegen het beginsel, dat de minister Tak
als de hoeksteen van zyn gebouw be
schouwt Voorzien i» zijn onderhoud en
dat der zijnen, uit eigen middelen althans,
is een criterium, dat door alle liberalen
op dit oogenblik wordt aanvaard. Alleen
beweert hij o. i. terecht dat Tak
dat beginsel niet eerbiedigt Door het
loslaten van don grondwettigen eisch
positieve kenteekenen van welstand ei/
geschiktheid streeft hij zijn doel voor
bij, wordt ontrouw aan do hoogste staats
wet, tracht ons verder te leiden dan wij
oorspronkelijk ’wilden en geeft door zyn
^gevaarlijk experiment aanleiding tot de
definitieve scheuring, die in de gelederen
der liberale partij dreigt te ontstaan. De
heer Van Houten blijft er bij, dat het
geschil op het oogenblik louter is een
grensgeschil, een quaestie van iéts meer
of minder, waarin de oppositie echter niet
toegeven kan.
„De regeering en haar aanhang kunnen
dit wel, omdat zij, voor zoover zij geen
verkapte socialisten zijn, slechte van een
klein deel huuner wenschen behoeven af
te zien en bij den wetgever der toekomst
in revisie kunnen komen. Hierbij g4*t de
heer v. H. van de veronderstelling uit, dat
De Uitgave dezer Courant geschiedt d a g e l ij k
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
De prijs per dne maanden is 1.25, franco per
post 1.70.
Afzonderlijke Nominees V IJ F CENTEN,
s
