ffl® om.” orstolUnt. IBS B WIJS or de grootste teren,) Ern Stein aby Tokay rije. >n bjj n VLIET, ARKT 156. FAS. UIRU, ten stand. PBINSES VEHA. idrukte Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken. Het Enquête-Verslag. Woensdag 14 Februari 1894. 32ste Jaargang. Mo. 6277. TJRVERIJ fELILLETO.\ 3 133. IMER, lerdam. en Koning Az. aagd do proef echte ari 1894, 1SPEL8. hat IING. 1.35, franco per Inzending van Advertentiën tot 1 uur des tnidd. )rij stoomen van ii ieken zjjn de 1; iw afleverbaar in eene week. net afgeleverd. de Heer en verven van n, alsook alle ïalf 8 uur. prgaen. orden naar de erfd. nd of geverfd, •ezondheid en >7 aan het Bu- D door en Zn. GOÏDSCHE COURANT RE8 voor GE- iN ZUIJLEN. tater.) r»n De Uitgave dezer Courant geschiedt d a g e 1 ij k met uitzondering van Zon- en Feestdagen. De prijs per dne maanden is post 1.70. Afzonderlijke Nommers VU F CENTEN. Sedert 1890 ie hier te lande eene staats commissie aan het werk, die een onder zoek inetelt naar de toestanden onder de arbeidende klasse, voor zoo ver die in verband staat met fabrieken en werkplaat sen. Zij zet de taak voort, die vroeger is aangevangen door do bekende parlemen taire enquête. Dezer dagen is verschenen het uitvoerig verslag van de derde afdee- ling der commissie, welke bepaaldelijk be last ie geweest met de verhoeren in de provinciën Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland (benoorden de rivieren). Dat rapport beeft dus voor ons bijzondere waarde, omdat er toestanden in worden besproken, die ons van nabij aangaan. Vandaar dat wij de vrijheid nemen er de aandacht onzer lezers op te vestigen. Ge- heele overneming van dat gedeelte, dat over Gouda handelt, achten wij niet noodig, daar de hoofdinhoud reeds vroeger is ge publiceerd en de meeste bijzonderheden onzen lezers niet geheel onbekend zijn. Toch willen wij het niet onvermeld laten, omdat Gouda behoort tot die gemeenten, ADVERTENTIËN worden geplaatst van 15 regels 50 Centen; iedere regel meer 10 Centen. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. ra der Zelf- me uitspat- 1 afb. Prgs i verschrik- ileugd lijdt, leering, die id van een bij hetVer- umarkt 84, het bedrag, Iken boek- 11) «Neen, notaris I er is heel wat anders los I Gij kent mijne vrouw I Waar zy hare zinnen op hoeft gezet, dat moet ook gebeuren, het moge buigen of breken I” «Zeker, uwe vrouw is resoluut,” knikte de notaris lachend, «maar anders braaf en doodgoed.” «Dat zou ik meenen, notaris, een bovenste beste! Nu, wat ik zeggen wilde, zij wilt een vreemd kind als haar eigen aannemen adopteeren of hoe het mag heeten 1 ’t is mij wel niet recht naar de muts, maar hoe zal ik tegen den stroom opvaren; ik moet maar met den wind meel” «Zoo, zoo, heeft uwe vrouw zulke plannen? Nu, dat is braaf van haar, Möller. Zeker een weeskind, niet?” «Nu ja, de moeder is wel dood; *tis eene heel vreemde geschiedenis, o zoo geheimzinnig en akelig, die ik u moet vertellen.” «Hier op de straat? Dat zal toch moeilijk gaan, ik beschik over weinig tyd. Laten we voort wandelen, dan kunt ge mij de zaak kort en bondig uitleggen «Ik zal heel kort zijn I” En de waard uit «De Gouden Druif* vertelde zoo lang en zoo breed mogolijk aan den oplettend luisterenden notaris de treurige geschiedenis van de bestaat niet. Zelden gebeurt het, dat een werkman weggaat of ontslagen wordt. Bij ziekte houdt onmiddelljjk het loon op. De werklieden hebben onderling een ziekenfonds, waarmede de directie zich niet bemoeit. Zij betalen daarin 12 cents per week als contributie en genieten bij ziekte eene uitkeering van f 5.gedu rende 13 weken. De directie der fabriek geeft bij ziekte aan de werklieden geene ondersteuning, de bedienden van bet kan toor en de bazen krijgen echter hun volle loon Hierop volgt dan de vermelding van de bekende Voorzorgskas" (thans bedragende ruim 2 ton) door de directie gesticht bij het 25jarig bestaan der fabriek, waarvan ieders aandeel in een boekje wordt bijge houden. Uitdrukkelijk wordt gewezen op het feit, dat daaruit nooit een recht kan worden ontleend tegenover de directie, doch de commissie voegt er bij: De directeur erkennende, dat de werk lieden geen recht hebben, wijst er toch met nadruk op, dat eene sedert 30 jaren gevolgde handelwijze d&Sr ia, om te be wijzen, dat de directie aan niemand het bedrag van het boekje wil onthouden. Hij erkent, dat het vooruitzicht om bij ver trek vóór 60 jaar, alle aanspraken op eene uitkeering te verliezen, nu en dan werklieden weerhield om in andere, voor hun betere betrekkingen over te gaan, en acht wijziging dezer bepaling noodig. Een tweede met name genoemde inrich ting alhier is de sigarenfabriek van den heer D. G. van Vreumingen. Aan die fabriek is een goed geslaagde en aanbevelonswaardige proef genomen met eene beperking van den arbeidsduur. Vóór de invoering van de arbeidswet werkte men daar van 68f, van 9—1, van 2j5 en van 54—8 uur, dus lij uur. Deze werktijd gold zoowel voor de volwassenen als de bosjesjongens, omdat de eersten zonder de laatsten niets kon den uitvoeren. Toen de wet nu de bos jesjongens, die allen beneden 16 jaar zijn, verplichtte ten 7 uur op te houden met den arbeid, werden daaruit moeiehjkheden voor de volwassenen geboren. Daarom veranderde de patroon den werktijd en regelde dien als volgtvan 's morgens 8 had, en geen ouheiltpellend omen (teelten) voor de toekomst der bruid had zich voorgedaan, van de bruid, die straalde van geluk in de schittering dor hoogte, welke zy thans had bereikt. En toch ademde de graaf, als van Alp bevryd, diep op, toen zij eindelijk samen zaten in eene coupé eerste klasse, op de huwelijkzreis regelrecht naar Zweden. «O, hoe dwaas van u, zulk een martelaarschap der formaliteit vrij willig op u te laden 1 Wat helpt u al het geld en goed, als gij er de slavin van zytr” morde hij. «Maar, Adalbert I begint gij ons huwelijk met verwijten «O neen, zeker neen 1 Doch ik heb een ge heel ander begrip van den rijkdom, die daarvoor is bestemd, om ons geheel vrij to maken van alle ban den en boeien, die den mensch kwellen en hem ver nederen tot het voorwerp eener kijklustige menigte. Maar zwijgen wij daarover 1 Het doet mij waar- lijk oprecht leed, u in dit koude jaargetijde het barre Noorden tegemoet te moeten voeren. Er staan echter te groote belangen voor mij op het spel...” «Waar gij zijt, Adalbert, bloeit mij de lente 1” «Dank u, dierbare vrouw, beste Rosa I Daar ginds in het hooge Zweden behoort er voorzeker eene machtige verbeeldingskracht by, vooral in den winter. Wij zullen in de eerste plaats mijue goederen bezoeken, ons in het voorvaderlijk slot inburgeren en met het begin van het nieuwe jaar naar Stock holm verhuizen, om u by het Hof te introduceeren. (JTordi vervolgd.) doode moeder en het verlaten kind, dat zijne vrouw thans als het hare wilde aan nero en, waartegen hij dan ook niets heeft in te brengen, «omdat het kleine ding zoo aardig en lief was, een poezellje van een meisje.” «Meu moest wel een hart van stoen hebben, om zulk eon arm wichtje de deur te kunnen wijzen,” besloot de waard. De notaris drukte hem de hand. «Het iv braaf van u, Möller, en bijzonder van uwe vrouw. Ik zal zelf bij u komen, om de kleine te zien, die zulke goede ouders heeft gevonden. Verder zal ik zorgen, dat alles in orde komt.” «Ja, maak hot zoo, dat niemand ter wereld, al ware het de eigen vader ook, verder eenig recht op het kleine ding kan doen gelden het moet onzen naam dragen....” „De vader leeft dus nog?” „*t Kan zyn, een Podsche naam....” «Goed, goed, ik zal het wel voor u in *t reine brengen. Groet uwe goede vrouw van my.” Möller zwenkte met zynen hoed, en de notaris zette zijnen weg alleen voort. Dit korte tussohonspel had aan zijne gedachten een geheel anderen loop gegeven en hem eene oprechte vreugde bereid. «Er zijn toch nog goede menschen, recht brave zielen op de wereld,” dacht de grijze man, die zelf zulk een edel hart bezat. Het huwelijk was voltrokken. Do Zweedsche Graaf was de echtgenoot der schoone weduwe van den rijken Rodenburg. Alles was volgens Rosa’s wensch en wil geschied, zonder de minste stoornis, zonder eenige wijziging. trouwde vrouwen niet ingonomen; zij worden alleen aangenomen op eigen aan drang. Wettelijk verbod van arbeid van getrouwde vrouwen zou dpor de directie worden toegejuicht. Boete in geld wordt zeer zelden op gelegd. Alleen voor kleine overtredingen nu en dan 0.10. Zwaardere vergrijpen, b v. dronkenschap of vertrekken door een anderen uitgang dan die daarvoor ie aan gewezen, worden gestraft met wegzending voor kortoren of langeren tijd. De direc teur alléén legt die straf op, na te voren den delinquent te hebben gehoord. Noch de bazen, noch de chef mogen die straf toepassen. De verhouding tusschen de werklieden, de bazen en directie is goed. De direc teur Jkomt wel zelden met de werklieden in aanraking, maar bij voorkomende on aangenaamheden of verschillen tusschen hen en de bazen, wordt door hem een onderzoek ingesteld en naar recht en bil lijkheid uitspraak gedaan. Een reglement Do kerk k<.n de menigte niet bevatten, voor een groot deel door de ydele nieuwsgierigheid tempel- waiirts gedreven. Het was inderdaad ook wel de moeite waard bet schitterend bruidspaar en de brui loftsgasten >e zien, de bloem der geldaristocratie. Zeiden zag men meer deftigheid en een schooner schouwspel in de kerk, maar de stemmen, die over hst geluk der jonge gravin oordeel hielden, waren zeer verdeeld. «Uttel en aanmatigend was zij al»yd,” fluisterden de vriendinnen onder elkander, „maar dat zij het nog eenmaal tot eene werkelijke gravin zou brengen dat zal zij zelve wel niet gedroomd hebben 1” „O, al haar doen en laten was altijd gegrond op berekening, evenals in den koophandel, en zij heeft goed gespeculeerd I” „Die arme Felix I" «Die oude nar, die zich in hare netten liet vangen 1” „Hij ging op het goede oogonblik dood I” «Papa zegt altijd, dat hij die zaak niet ver. trouwt 1” „Wat, uw papa meent „Stil I houd uwe moening voor u I Zij is nu gravin en ons allen ver vooruit op de renbaan des geluks I” „Al te voel voor haar geluk!Kijk dien Zweed eens in de oogenIk benyd haar waarlyk niet De jonge dame, die deze laatste woorden fluis terde, was de dochter van den bankier Gotthardt, om hare scherpe tong algemeen gevreesd. Zij had het slotwoord gesproken, daar niemand haar tegen sprak of er een woord wist bij te voegen. Ook de bruiloft bad een schitterend verloop go* waarvan met den meeaten lof wordt ge- patroon in het lot zijner ondergeschikten, sproken. 't‘*‘ A“- Een paar algemeene opmerkingen vooraf. Allereerst een woord van waardeeriug voor de wijze, waarop de commissie zich van haar taak heeft gekweten. Deze is uiter aard zeer moeilijk en veelomvattend. Veel tact en kennis van zaken behoort er toe om een goede keuze te doen van personen, die worden opgeroepen als getuigen, waar bij moet gezorgd worden dat men zooveel mogelijk van alle zijden licht ontvangt en alle betrokken partijen hoort Dan de formuleering der vragen en de wijze waarop men het verhoor afneemt, waarbij dient te worden rekening gehouden met den stand en de geaardheid der getuigen, die tot allerlei kringen behooren. Ten slotte en dat is wel het moeilijkste moet uit de antwoorden een algemeene conclu sie worden getrokken, die onpartijdig we dergeeft wat in zoozeer uiteenloopenden vorm tot de commissie gekomen is. Over het algemeen bewijst het thans publiek geworden deel, dat de commissie haar taak naar behooren opvat en zij er inderdaad naar streeft een juist beeld te geven van de arbeiderstoestanden in Nederland. Na tuurlijk is het nog onvolledig en zullen er wel aanmerkingen te maken zijn, maar in hoofdzaak geeft het rapport den indruk van kalme onpartijdigheid, hetgeen trou wens wel te wachten was van een stel mannen, wier goede trouw en eerlijkheid wereldkundig is. Ten andere blijkt uit dit verslag, dat veelal déér den toestand het gunstigst is, waar werkgever en werkman met elkander in geregelde peisoonlijke aanraking komen. Deze opmerking is niet nieuw. Het is een meermalen verkondigde stelling, dat maatschappelijke misstanden veelal het gevolg zijn van vervreemding tusschen «eer den patroon en den arbeider. Het kan het zijn, dat onwillekeurig dit punt bij de verhoeren op den voorgrond is gebracht, omdat do commissie er bijzonder belang in stelde. Zeker is het, dat dit Verslag tal van nieuwe bewijzen aanvoert voor de bewering, dat de gewenschte goede ver standhouding alleen daar gevonden wordt, waar onderlinge welwillendheid de vrucht is van hartelijke belangstelling van den Het doet ons genoegen, flat van een J 1 directie ie zelf met werken dier ge- paar industrieele ondernemingen te dezer -J~ - - stede, die de commissie bestudeerd heeft, in dit opzicht gunstige mededeelingen wor den gedaan. Deze trokken het meest onze aandacht. Wat van de regeling van den arbeid op de Stearine-kaarsenfabriek wordt berichtuiteenloopende werktijd, geen Zon dagswerk, stijgende loonen enz. is algemeen bekend. Belangrijker achten wij het vol gende De stoffelijke toestand der werklieden aan deze fabriek is over het algemeen bevredigend te noemen. Het loon, dat wordt betaald, is voor Gouda een hoog loon. Nooit wordt er daarenboven een dag verzuimd. Daarbij komt, dat vele leden uit één gezin gewoonlijk aan de fabriek werken. Er zijn gezinnen die f 13.f 14.tot f 27.toe in de week verdienen. Ook krijgen verschil lende vrouwen van werklieden, die meestal als meisje aan de fabriek gewerkt heb ben, nog werk te huis van wege de fa briek. Zij kunnen daarmede ongeveer llnog een gulden of 3 verdienen. Men likan met het loon vrij wel toekomen en 5er een behoorlijk middagmaal van nemen. Bij de aanneming van jeugdige arbei- I ders wordt naar het schoolbezoek geen onderzoek ingesteld. Alleen wordt nage gaan of de jongens lezen en schrijven ikunnen. Jongens en meisjes komen op 12-jarigon leeftijd aan de fabriek. Van herhalingsonderwijs maken zij geen gebruik. De meisjes hebben niet een fzoo slechten naam als dat elders wel het geval is. Opmerkelijk is het ook, dat de ’jongere meisjes, die als getuigen werden i gehoord, allen verklaarden te kunnen 1 breien, naaien enz. en dit op school ge- t leerd te hebben, terwijl dit elders niet geval bleek te zijn. De meisjesbe volking op de fabriek is eene zeer vlot tende, omdat er verscheidene weggaan, ten einde als dienstbode te gaan dienen, veelal in de eerste gezinnen Ook komen wel dienstmeisjes naar de fabriek, verlokt i door het hoogere loon. Er werken ook 6 of 7 getrouwde vrouwen. De grootmoeders zorgen voor de kleine kinderen, als die er zijn en helpen verder in het huishouden. De 8

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1894 | | pagina 1