Directe Spoorwegverbinding met GOUDA. WinterdlenstJ£94/95,^ Aangevangen 1 October
TU<I
van Greenwich.
Ul
HuitunlamJsch Overzicht.
hoofdelyke omslagen doen ons een juister blik
slaan op de dadeljjke behoeften der gemeenten,
en het wekt onze verbazing dut van het totaal
ad ruim 12 millioen, op Friealaud alleen een
bedrag komt van l1/, millioen hoe moet dat
de grootendeeU landelijke bevolking drukken,
want in Zuid- eu vooral Noord-Holland ia die
opbrengst wel nog veel aanzienlijker, maar de
veeleisehende groote steden bieden ook veel
meer hulpbronnen aanLimburg is in dit
opzicht het matigst en vordert slechts ander
halve ton.
Daar het raoeilyk is om uit de zeer onder
scheidene heffingeu en nog veelvoudiger toe
standen een zuiveren grondslag saam te stellen,
waarop een in elks behoefte en ieders wenschen
voorziend stelsel van wettelijke regeling kan
worden gebouwd, verwacht de heer K. alleen
iets goeds van eene scberpe scheiding van de
inkomsten en uitgaven der drie grootmachten
bet Rijk, het Gewest, de Gemeente.
Ten slotte geeft de schrijver een voorbeeld
hr»« «*nnof.irr d« regelmaat der rjjksheffingen
afsteekt by de afwisseling der gemeentelijke
opbrengsten. Het nog vrjj jeugdige vergun
ningsrecht steeg van J882 tot 1893: in Gel
derland van f 90,500 tot f 114,700, in Noord-
Holland van f 159.000 tot f 205,500. en
daalde in Noord-Brabant van f 113,700 tot
t 101,300, in Zuid-Holland van f 218,000 tot
f 209,300, in Friesland van f 68,000 tot
f 50,200, enz. en toch was de wetgeving
overal dezelfde en verminderde het aantal
kroegen allerwege. «Laten, zegt de heer K.
de gemeenten dns zooveel mogelijk zorgen voor'
bare werkelyke locale behoeften eu het Rjjk
desnoods de gebeele politie en het onderwjjs
voor zyne rekening nemen, en wy verwachten
dat allen er wèl bij zullen varenalthans
zullen de klachten, w Ike tegenwoordig op re
kening der landsregeering geschoven worden,
dan naar het rechte adres worden geëipedi-
e rd; reeds daardoor lullen de begrippen juister
worden en zal derhalve het geneesmiddel spoe
diger te vinden zijn.*
Hendriks Krouwel heeft den prys der deugd
van f 1000 gewonnen, door het «Rott. Nbl.«
uitgeloofd. Ziehier het verhaal.
Dadeljjk nadat de uitslag bekend was
schrijft de redactie, meenden wy het goede
vrouwtje met de mededeeling daarvan gelukkig
te mogen maken. In har 3 woning aan de Baan
zochten wy haar op; zy was juist druk aan
't werk de «ouwe* was even heengegaan en
van zyn afwezigheid wilde zy gebruik maken
om den boel eens te doen. Niet waar, 't is voor
een ouwen man niet prettig, zoo'n drukte om
hem heen te hebben, die moet rustig zitten,
daarom snap ik het als ie weg is.
Hoe gaat het moedertje Nou meneer, de
ouwe man maakt het goed en ik, ik maak bet
natnurlyk wel. Juist heeft een van de kantoren
die ik schoonmaakte, opgehouden, da's wel bard
dat scheelt me weer in de verdiensten. Wil
je meteen eens even op het buroau van het
Rotterdamsch Nieuwsbladkomen? Toen
schrok ze en werd bleek. Zeker meneer,
ik zal me dadeljjk aankleeden. En dan
moest je voor de aardigheid de medaille en
het getuigschrift, die je van 't Nnt hebt ge
kregen meobrengen, wil je Zij dadeljjk
aan 't zoeken in kasten en laadjes.
Gunst meneer, ik ben zoo zenuwachtig, ik
kan ze niet vinden in de laatste dagen heb ik
ze telkens voor den dag gehaald, want er kwa
men zooveel ruenschen, die in 't Nieuwsblad
van me gelezen hadden, met me praten en
dan moesten ze natuurlijk de medaille zien en
't getuigschrift. Gunst, ik ben zoo zenuwachtig
'k weet niet hoe het komtNou moedertje,
zoek dan maar op je gemak hoor, en kom
dan straks als je 't gevonden hebt. Dat
zon ze doen en een half uurtje later stond ze
voor den directeur.
Zoo juffrouw Krouwel, zei de directeor, het
doet me erg veel plezier dat ik u eens zie.
zou u kans zien een geheim te bewaren, een
groot geheim hoor, u moet het me vast be
loven. Zou u 't kunnen Zeker meneer,
dat kan ik. Nu, dan mag ik je, in ver
trouwen, mededeelen, dat de prys der deugd
van duizend gulden aan u zal worden uitbe
taald. Het brave vrouwtje schrok op in haar
stoel. Maar meneer, zei ze, maar meneer,
weet u dat wel zeker, o ik kan het niet ge-
looven. Ja heuscb, juffrouw Krouwel, de
prys der deugd is voor u.
Een oogenblik zweeg ze.... en toen O, me
neer wat een geluk, wat een geluk, ik beef er
van wel, wel, ik sta er van te kyken
Hadt u er dm heelemaal niet aan gedacht
dat u hem misschien zou kunnen krygen?
O gonst ii eneer, heelemaal niet. Ik wist na
tuurlijk wel dat ze mjj in 't Nieuwsblad gezet
hadden, want ik had het zelf gelezen eu toen
zei ik nog tegen den mynheer, die ervoor ge
zorgd heeftO, u hebt het veel te mooi ge
maakt veel te mooi, ik sjeneer me by na, maar
toen zei byneen vrouw Krouwel't is
niets te mooi, er staat eigenlyk nog veel te
weinig. e Ik kon laog niet alles vertellen wat
jij voor den ouden De Jong gedaan heht. Wel,
wel wat een geluk.
Toen ze een beetje op streek gekomen was,
ging ze dapper aan 't vertellen. Ik was, laat is
kijken, zeventien jaar, toen ik meisje werd by
juffrouw De Joug. De baas was toen op zee
en juffrouw De Jong en ik moesten hard
voor <len kost Werken. Wjj maakten dekens
voor elk stuk dat ze afleverde kreeg zy een
gulden en van dien gulden kreeg ik een
kwartje. Dat spaarde ik allemaal, begrypt u,
want ik had den kost en 't slapen vry "en
ik ben-der nooit voor geweest om geld uit te
geven voor wat je niet hoog noodig heht.
Toen gebeurde het dat de juffrouw ziek werd.
De JoDg was van zee terug en hjj werkte aan de
booten, maar de man was niet sterk, er kwam
niet heel veel in eu er was veel noodig. De
juffroaw had zenuwziekte, ze wa» letterlyk
verlamd en ik moest haar oppassen.
Maar 't ergste was dat De Jong op een dag
in het ruim viel en allebei z'n beenen brak.
Hjj werd naar 't ziekenhuis gebracht. Och, God
^JWat was de juffrouw bedroefd, ze won zoo graag
d'r man bjj d'r hebben. Toen heeft de buurman
hem op z'n rug thuisgebracht. Daar lagen ze
met hun beiden. Ik had vierhonderd gulden
spaarduiten nou, daar is niet veel van
overgebleven. Myn goede juffrouw had het
altijd over d'r arme man dikwyls lichte
zy d'r lamme hand op en dan zei ze angstig
och me goeie De Jong, wat mot ie gaan be-
giuneu. Toen heb ik haar beloofd myn leven
lang voor De Jong te zullen werken. Zy werd
hoe langer hoe erger en de menscheu die
't zagen, zeiden tpgen me, dat het een geluk
voor haar wezen zou, als ze gehaald werd.
Dan werd ik njjdig. -- Leit ze jou iu den
weg, v oeg ik.
Eindeljjk stierf ze en voor ze d'r oogen
voorgoed sloot, had ik haar nogmaals beloofd,
dat ik voor De Jong zorgen zou. Mijn goeie
goeie juffrouw, ze was zoo'n goed moedertje
voor me geweest. Toen ze haar wegdroegen,
was het me of ze hart uit myn lichaam mee
namen.... Dat is nou twaalf jaar geleden...^
We hadden het dood, dood arm. Er was veel
schuld. Myn geld was op en al myu goed
stond iu den lommerd. Maar God heeft me
d'r doorgeholpen ik moest hard werken,
maar De Jong had de kost. Ik stond dikwyls
om vier uur op en om twaalf ging ik pas
naar bed, maar ik betaalde alles af....
Nog vertelde zy van de Von Lindern*, het
schip dat in de Boompjes gebrand heeft en waar
zjj schoonmaakte en waar De Jong waakte. Ze
nebben daar samen weken van twaalf golden
gehad en nog wel meer ook Maar meest hadden
ze 't hard, heel hard. Doch ze is dankbaar, dat
ze overal doorgekomen is. En de belofte heeft
ze gehouden, - Ds. Deelemaa bood haar eens
een plaats aan in het hofje van Gerrit Koker
de oude man zou in het lidmateuhuis gebracht
worden. Dat wou ze niet. Maar De Joug
is dan geboigen, zei de dominee. Neen,
dominé, antwoordde ze toen. Ik moet voor
hem zorgen, eu zoolang als ik leef, geef ik
dat niet aan anderen over. Ik zal voor hem
werken, ik alleen.
Dnizend gulden is heel veel, jnffroow Kron-
wol, maar je zon het gauw opgebruikt hehbeu
als je niet heel voorzichtig bent. Je moet je
vooral niet laten bepraten door lui die met een
zaakje ter overname* komen. Ik e n
zaakje, nee' meneer, o nee'. Ik zal voorzich
tig wezen. Dan zollen wy het voor n op
de spaarbank brengen, vindt n dat goed?
Hé ja meneer, dut best; ik heb nog een
boekje, dat zal ik u brengen Zoo zoo,
staat er nog geld op de spaarbank? Ja
meneer vier en zeventig centen, dat is
nog over van het geld van de«vou Lindern*.
Maar weet u nou wel zeker, dat ik het geld
kryg Zeker, juffrouw, anders had ik je
toch niet laten komen.
Ja dat is zoo... ziet n, ik wou u vragen....
kyk, de nude mau heeft zoo hard een winter
jas noodig, mag ik hem daarmee verrassen
misschienEen voorschot, met pleizier
hoor, met pleizier. Hebt u zelfs niets noodig
Neen, ik zou wel een japonnetje kunnen
gebruiken, maar dat kan tot van den zomer
wachten.... Haar eerste gedachte was aan den
man die zjj verzorgen moest... dat had zy
een stervende beloofd....
Vóór zy wegging, vroeg ze of'r geen adevr-
teufcie kon gezet worden, om die goede men-
schen te bedanken... We ponden het beter
haar dit af te radenwy zouden er zelf wel
voor zorgen. En bjj dezen brengen wjj
allen, die haar hun stem waardig keurden, den
hartelijken dank over van Hendrika Kronwel.
De jongste stormen hebben tenminste dit
nut gehad, dat opnieuw de aandacht is ge
vestigd op de natuurlijke borstwering van
ons laud aan de Noordzeekust, onze duinen,
wier plotselinge afneming reeds menig oprecht
Nederlander ernstig bezorgd heeft gemaakt
voor het behoud van een deel van ons dier
baar vaderland
Dr. H. Blink te Nieuwer-Araste1, die op
zjjn beurt dit ernstig vraagpnnt van onzen
tjjd< in de »N. R. Ct.« behandelt, wijst er met
recht op, dat de voorstelling uit de jeugd, als
zouden de duinen langs onze kast zich land
waarts verplaatsen niet geheel juist en het
bovenal de «afslag der duinenaan de zee
kust is, welke de strandljjn en buitenduin-
voet landwaarts verplaatst en welke het duin
in breedte doet afnemen, zonder dat het duin
verplaatst wordt.
De geschiedenis der duingrens van Neder
land wijst ovtr het geheel op een «afneming*
der kust. Niet alleen bjj den jongsten storm,
maar gedurende meer dan 10 eeuwen is er
van tijd tot tyd hevige afslag van de duinen
geconstateerd.
En ook buiten en behalve die hevige cata-
stropheu, die in enkele oogenblikken het duin
een of meer meter in breedte doen vermin
deren, schuurt de Noordzee met haar getjjden-
8troomeu, die door den westenwind tegen het
land gedrukt woeden, alsmede met de wind
golven voortdurend langs de Nederlandsche
kust, om ook in normale jaren zonder byzondere
stormen deze te doen afnemen. Meer en meer
bedreigt de zee van het westen ons land, en de
oogen dienen geopend te worden om den vjjan-
deljjken nabuur tot staan te brengenniet
alleen tegen de strijdkrachten uit het oosten
en het zuiden, ook tegen die der natuur uit
het westen hebben wy ons te wapenen.
En om aan te toonen, dat het waarschuwen
tegen de dreigende Noordzee niet voorbarig
is, deelt dr. Blink het een en ander mede uit
de geschiedenis der afneming van onze kusf,
uit welke interressante bijzonderheden wjj
slechts een greep kannen doen, waarom wy
ons bepalen tot Scheveningen, dat ook in de
laatste dagen weer zoo zwaar geteisterd is.
In het jaar 1470 werd het strand te Sche-
veningen zoo geweldig door de golven aange
tast, dat de kerk, welke er toen stond, wel
2000 schreden ver in zee geraakte, en het dorp
meer dan de helft van zyn huizen verloor De
historieschrijver vermeldt er bjj, dat het dorp
door de ongelukken op zee en andere oorzaken
zoodanig ontvolkt was, dat men er niet meer
dan 190 personen telde, van welke 40 moesten
gaan bedelen
Vreesëljjk werd Scbeveningen nog weder be
dreigd ik 1530 (5 Nov.). in 1538 toen dezee
wering weer voor een deel werd weggeslagen
iu 1548 eu in 1551, toen zelfs 50 hnizen weg
sloegen. Doch de verschrikkelijkste en gevaar
lijkste vloed was die van Allerheiligendag 1570.
Daarby werden niet alleen een groot aantal
hnizen omvei gerukt, maar het geheele strand
vóór het dcrp werd van gedaante veranderd.
De huizen, welke eerst aan den zeekant en
tus8chen de zee en de kerk stonden, spoelden
weg of werden vernieldde kerk. welke achter
alle huizen gebouwd was, geraakte daardoor
aan den zeekant, waar zjj nog staat. Jnnins
deelt inede, dat 120 huizen by dien vloed ver
nield werden.
Wat hier van Scheveningen wordt gezegd
kan men eeuige variatie van byna alle plaat
sen aan de Noordzee, bljjkens de oude kronie
ken, worden getuigd. Slaat men een blik op
hetgeen de meer nauwkeurige onderzoekingen
van deze eeuw ons omtrent de geschiedenis
der Nederlandsche kustlyn leeren, dan blijkt
uit de strandmetingen, welkg sedert 1843 in
Noord-Holland en sedert 1857 in Zuid-Holland
geregeld plaats vinden, dat van 1857 tot 1890
langs de kust van Zuid Holland de duinvoet
gemiddeld 7.23 M. is afgenomen, m. a. w.
in 1857 lag de duinvoet 7.23 M. verder west
waarts dan in 1890. (1) Dit cjjfer wjjst het
gemiddelde aan. Langs de kust van Noord-
Holland was van 1843 tot 1890 de duingrens
aan zee gemiddeld 15.68 M. landwaarts ver
plaatst Ziedaar cyfers die spreken. En wan
neer de metingen voor 1894 verricht zyn, zal
bljjken, dat op dit oogenblik het resultaat nog
veel treuriger is, dan wat wy boven mede
deelden.
Dr. Blink besluit zyn zeer actueel artikel
met een opwekking, om de oogen niet te
sluiten voor het dreigend gevaar en te hande
len vóór het te laat is.
Hy zegt:
De geschiedenis onzer duinknnst is, zooals
uit het bovenstaande blykt, de tragische his
torie van het wyken voor een vyand. N**
met geweldige slagen, dan kalm en schijnbaar
zonder be loeliug, tast toch voortdurend de zee
onze stranden aan, en dringt de kustlyn ver
der landwaarts. Volgens een niet te hoog
geraamde berekening, zou er sedert den aan
vang onzer jaartelling langs de kust ongeveer
150 000 H.A lands door de zee verzwolgen
zjjn. En de historie der laatste dagen leert
ons, dat het proces der afneming, hetwelk
eenwen gednnrd heeft, nog niet ten onzen
voordeefe veranderd is.
Mag men dien toestand aldus rustig aan
zien Mag men de wateren laten voortwoe
keren tot de laatste sporen der natnurlyke
verdediging van ons land tegen de zee ver
dwenen zjjn? Bjj Westkapelle, bij Delfland,
iu de Hondsbossche vindt men reeds kostbare
dykwerken tusschen de duinen. Doch zon het
niet verstandiger zyn de duinen beter te be
schermen en te verzekeren, vóór de zee deze
geheel heeft
Een bewouer van de Boekhorststraat te
's-Gravenhage kwam gistermiddag Mn het
politie-oommi8sariaat mededeeling doen van zyn
vermoeden, dat niet meer of minder dan eene
bom vlak tegen zjjn huis zou zjjn gesprongen,
een zijner winkelramen verbrijzelde.
De politie stelde dadeljjk een onderzoek in
met den volgenden uitslag.
Toen omstreeks 12 uur gisteren een voer
man met eene kar voorby het huis kwam
rjjden, weerklonk een knal, harder dan van
eene geweerschot, waardoor eene winkelruit
was stukgeslagen. Zooals te begrypen was,
liepen de voorbijgangers te hoop om te zieu,
wat de aanleiding was van de ontploffingen
men vond, dicht bjj den munr, een blikken
busje, dat ingedeukt was door bet wiel van
den wagen. Het bevatten scherven van glas
en lei, eu zou ook de sporen van ontbrand
kruit hebben gedragen, Het bosje ging, toen
de eerste vrees voorby was, weldra van band
lot hand totdat het geheel was verdwenen en
misschien in den broekzak van den een of
aüderen straatbengel verhuisd, soodat de po
litie het voorwerp niet meer kon vinden.
Volgens verklaring van eene juffroaw zon
eenige aren te voren een man, ter hoogte van
het hnis, verdacht hebben rondgeloopen.
12.18
Geuda
Moordracht.
Nieuwerkerk
Oapalla
Botterdam
Botterdam
Oapalle
Nieuwerkerk
Moordrecht
Gouda
T.
Gouda 7.80 8.15 2.0»
Zev.-M. 7.42 8.47
Bl.-Kr. 7.47 g 0
Z.-Zegw.7.58 8.66
N.ö-L.d.8.02
Voorb. 8.07 2.08
7.25
8.40
9.06
9.40
10.46
7.82
8.47
0
0
0
7.39
8.54
0
0
0
7.46
9.01
p
0
0
7.65
9.10
9.25
10.—
11.05
5.—
6.02
7.25
7.47
8.—
S.10
6.13
0
0
0
5.19
6.21
0
0
0
5.26
6.29
0
0
0
5.32
6.35
7.46
8.07
8.18
GOUDA—
DEN HAAG.
9.37 10.49
12.11 12.21 12.64 1.27 3.65
4.45 P.
10.55
11.02
11.09
11.16
11.25
1.15
12.51
12.68
1.05
1.11
12.88 1.21
ltOTTIRDAM-
2.51 10.17
10.27
10.84-
10.41
10.47
8.52
1.44 4.10
■OOUD A.
11.50 12.20
11.01
11.10
11.22
4.67
5.08
5.20
8.11
6.16
6.22
6.31
6.Ï
10.08 10.11
j.S9 9.S7 11.06 11.18
2.4» t
12.08
12.40
4.60
4.57
1.04
5.11
5.20
L45
1.55
2.02
2.09
2.15
5.56
6.08
6.10
8.17
6.26
2.60
7.10
7.80
8.82
8.43
9.40
11.02 11.10
0
0
9.47
0 0
0 l'
0
9.54
0 0
10.01
8.52
9.08
10.10
11.20 1J.I0
2.48
4.08 4.40
4.45
4.56
5.02
6.09
5.15
6.31
7.07
t.10
9.41
0
7.17
0
9.60
0
7.24
f
0.1
0
6.51
7.11
7.37
1.20
10.00
9.5:
10.10 0
10.1611.88 11.48
1.06
r 1.11
1.96
0 1-82
'iHwre 8.18 8.18 9.S8 10.07 11.87 18.41 18.81 1.S8 1.57 4.85 5.85 5.56 6.41 7.48
,85 5 40 7.55 8.08 8.8, 10.0°. 8.88 8.5, 8.15 4.47 5.88 5.57 7.48 8.88 10.14
5.60 6.54 0 0 8 46 8 G7 6 ÜB MB 6 1? 8 oy 8 B5 10 8g
10.61 11.45 1.20 3.08 3.82 3.60 6.2» 6.21 6.36 8.28 9.11 10.68
„OUD A-A IISTKRDA M.
4 40 8.21 10.06 10.51 12.11 2.51 4.47
7.6f 9.10 10.56 12.1»
3.10
DEN HAAG GOUDA.
'«Hage 5.48 7.20 7.43 8.30 9.28 9.4610.12 11.3812.15 1.38 2.16 2.45 3.43 4.16 4.42 5.17 7.- 2.06
9.36
Voorb. 6.64
N.d-L.d6.68
Z.-Zegw6.08
Bl.-Kr. 6.14 0 0
Zev.-M.6.1»
Gnuda 6.80 7.50 8.13
10.18
10,80
10.86
10.41
1.4
1.4»
1.68
2.04
2.0»
4.48
0
7.06
0
7.11
0
5.—
0
7.20
0
9.51
0
0
7.26
0
0
6.09
0
7 31
0
10.—
Gouda
Ou dew.
Woerden
Utreeht
5.59 7.03 8.12
1.18 7.28 8.28 8.41 9.—
Utrecht 6.38 7.60 9
Woerden 6.58 8.11
Oudewater 7.07 8.19 K 10.24
Gouda 7.20 8.32 9:84 10.87 12.06
9.68 10.16 10.62 12.08 12.46 2.20 2.45 3.15 4.13 4.43 5.20 5.47 1.** 8.85 10.10
ÜTÏECHT-GOUD».
9.63 11.84 12.02 12.60 3.10 3.20 8.52 4.48 5.20 6.86 8.09 8.60 8.59 10.34
10.16 11.50 12.25 0 0 3.42 4.16 5.47 9.11 9.24 10.61
Gouda
Amsterdam Wp.
I.—
8.40
5.45
5.28
6.86
7.45
9.42
10.14
11.18
Amsterdam Wp
6.60
7J0
8.16
9.04
0 00 4.24 00 00 9.19
1.22 3.50 4.37 5.20 t 7.08 8.41 9.82
A M b T R 1 D A M—G O U D A.
9.55 11.26 11.86 2.56 4.26 4.85 7.18
10.44 12.16 12.48 8.60 6.20 6.62 9.22
11.07
10.00
11.—
Het waarschijnlijkste zal echter wel zyn,
dat men te doen heeft met een oudejaars
avond-projectiel, dat is blyven liggen, en nu
in het nieuwe jaar eene verrassiug en voor
sommigen eeu schrik in de bnnrt teweeg
bracht.
Een Patriarch heengegaan. Op de plaats
Groendraai, uabjj Adelaide (Transvaal), is in
het begin der vorig» maand gestorven Willem
Petrus Engelbrecht, iu den ouderdom van 91
jaren. Zyn talryk kroost en nakroost, de eer
door allen hem, zegt De Volksstem*, betoond,
zyn onderviudingen van de Kaffer-oorlogen en
kennis van de geschiedenis vau dat deel der
Kolonie, die hjj dan ook placht te vertellen
op interessante wjjze, gaven hem voorwaar
recht op den naam van patriarch. Zyn kroost
en nakroost bestaat nit 13 zoons en 3 doch
ter», 86 kleinkinderen, 67 achterkleinkinderen
en 9 achter-achterkleinkinderen, tezameu205.
Geen nood, dat met zulke voorbeelden, die
volstrekt geen uitzondering zyn, het Hollandscb-
Afrikaausche ras zal uitsterven, voegt het blad
er aan toe.
Men meldt ons uit Haarlem;
Door 57 van de 70 patroons-slagers is be
sloten tot invoering, gedurende de wintermaan
den tot Mei toe, van Zondagsrnst voor de
gezellen.
Op I Januari 1895 is de Delagon-Spoor-
weg in Zuid-Afrika, van Loaren9o Marques
k>t Pretoria eu Johannesburg voor het open
baar verkeer geopend. Zooals dr. F. V Enge
lenburg in «De Gids* van Jauuari zegt,
verdient dat feit in ous laud meer dan ge
wone aandacht, om het gewichtige aandeel
dat Hollandsche geestkracht, Hollandsche finan
ciën en ingenieurs, Hollaudsche admistrateurs
en ambachtslieden iu dat grootsshe werk
hebben gehad. Dat ook onze Regeeriug die
ver ieusten heeft erkend, weten onze lezers.
De heer Engelenburg beschrijft iu «De Gids*
de wordingsgeschiedenis van dien spoorweg,
welke weder bewyst welke «schoone vruchten
eene oprechte samenwerking van een bekwaam
On ondernemend Nederlandsch element met de
burgers der Zuid-Atrikaausche republiek kan
opleveren.
De heer Berson, adsistent vau het meteo
rologisch in8titnut t6 Berljjn, heeft dezer dagen
een zeer merkwaardigen tocht ondernomen met
de ballon Phoenix*. De grootste hoogte, die
tot dusver bereikt waS en deu dood van de
luehtreizigers Spinelli en Sivel ten gevolge had
(in* 1875) wordt op 8600 M. geschat.
Berson was in Mei 1894 tot 8000 M. ge
stegen, en toen, ofschoon hy zuurstof ina-
demd, bewusteloos geworden. Ditmaal ging
het hem beter, ofschoon hjj een hoogte van
9150 M. bereikte; en, naar hy verzekert, had
hij het zonder gevaar nog wel 1000 hooger
kannen brengen, maar de ballast was op. Op
die ontzaglyke hoogte daalde de thermometer
tot 47.6 graden Oels. onder het vriespunt, en
de barometer wees slechts 231 mM.
Gistermiddag werd op de rivier uabjj Bolnes
een roeibootje geladen met kruiwagens, door
de stoomboot «Cornelis de Witt I.« van de
feedery Fop Smith Co. zoodanig aangevaren,
dat het een groot gat bekwam en terstond
begon te zinken. De 35 jarige P. Los, tuin
man, woonachtig te Zwyndrecht, die iu het
bootje zat en bjj het ongeval gewond was,
doordien hij, de aanvaring niet meer kunnende
voorkomen, overboord gesprongen en daardoor
tusschen de beide vaartuigen beklemd geraakt
vras, werd door de bemanning der stoomboot
gered en mede naar Dordrecht vervoerd, waar
hy terstond naar de politiewacht in deGroot-
hoofdspoort werd overgebracht.
De geneesheer dr. Mullé, wiens hulp on
verwijld was ingeroepen, onderzocht den man
en constateerde dat het rechterknitbeen ver
moedelijk gebroken was, om welke reden L.,
op zyn aanraden, per vigilante naar diens
woning te Zwyndrecht is vervoerd.
Een hevige brand heeft te Luik 1.1. Maandag
een menbelmagazyn met al wat het bevatte
vernield. Men rekent de schade op 50000 frs.
Door de «Liberale Unie* is het volgend
hervormingsprogram samengesteld
Nog steeds kan voor de «Liberale Unie*het
verkiezingsprogram van 1891 tot grondslag
dienen. Dit program is destyds in alle aan
gesloten kiesvereenigingen met grooten bijval
begroetaan een deel daarvan de belasting
paragraaf is reeds een begin van uitvoering
verzekerd; in de Algemeene Vergadering van
1893 mo<jht de nadere toelichting van een
ander deel de sociale paragraaf met
Mnwyzing van veel wat verder in die richting
kan en moet worden gedaan, opnieuw warme
instemming oogsten.
Intnaschen beantwoordt dat program, zooals
het in 1891 is geformuleerd, niet meer aan de
tegenwoordige behoeften. Daarvoor draagt het
te zeer den stempel van den tyd, waarin het
i« opgesteld. Een deel van het toen ge-
wenschte is in vervulling gekomen, een ander
deel is door den loop der omstandigheden op
den achtergrond geraakt, terwjjl ten aanzien
van sommige onderwerpen nadere ervaring en
later onderzoek wyzigiug en aanvulling ge-
wenscht doen schynen.
Omtrent de noodzakelijkheid eener spoedige
kiesrechtuitbreidingstaat de «Liberale Unie*
zeker nog altijd op het standpunt, ingenomen
bjj het besluit der Algemeene Vergadering vau
26 November 1892. Iu afwachting van het in
te dienen wetsontwerp, schijnt het thans niet
het oogenblik over de kiesrecht-hervorming nit
te weiden
Ten gevolge van de uitbreiding van het
kiesrecht zullen de sociale vraagstukken h6t
meest op den voorgrond treden. Daaromtrent
behelsde het program van 1891 het volgende:
Met betrekking tot het arbeidersvraagstuk
hebben wij in hoofdzaak slechts te herhalen,
wat daaromtrent in ons programma van 1887
werd gezegd. Onze wenschen te dezen luiden:
dat maatregelen worden verordend ter be
vordering van veiligheid en gezondheid in
fabneken en werkplaatsen
dat aan iederen arbeider een wekelyksche
rustdag worde gewaarborgd
dat de verzekering van den werkman tegen
ongelukken worde geregeld en aau voorzienin
gen bjj ziekte, ouderdom en overljjden krachtig
de hand geslagen worde
dat het vakonderwijs, met name het am-
bachts-, fabrieks- en landbouwonderwijs, van
overheidswege op afdoende wjjze worde ge
steund
dat het arbeidscontract by de wet worde
geregeld en de naleving daarvan beter worde
verzekerd door eene ook buitendien hoog noo-
dige vereenvoudiging van ons procesrecht
dat tot vertegenwoordiging der arbeidersbe
langen adviseerende arbeidskamers worden ge
organiseerd
En bovenal worde leerplicht ingevoerd, waar
aan thans, na beëindiging van den ^choolstrjjd
geen beletsel meer in den weg staat.
Al is aan sommige daar uitgesproken wen
schen een begin van uitvoering gegeven, in
hoofdzaak bljjft dat alles in onderdeelen
misschien scherper geformuleerd nog be-
hooren tot die eischen, naar welker verwe
zenlijking moet worden gestreefd.
Daarnevens behooren de volgende vragen
ernstig te worden overwogen:
of niet nu schromelijke misbruiken, vooral
door de enquête, zyn aan het licht gekomen
opk wettelijke bepalingen tegen overmatigen
arbeid van volwassen mannen noodig zyn
of nu de agrarische verhouding zooveel te
wenschen overlaten naast eene geheel nieuwe
regeling van het arbeidscontract, ook niet eene
herziening van het pachtcontract tot een voor
werp van 's wetgevers zorg moet worden
gemaakt
of niet het ont igeningsrecht uitbreiding be
hoeft, vooral ook ter bevordering van den bouw
van gezonde arbeiderswoningen en ter verge
makkelijking van de opruiming vau hygiënisch
slechte woningen
Of nu de tegenwoordige armenwet in haar
werking tot zooveel onbillijkheid en hardheid
aanleiding geeft de armenverzorging niet
op andere grondslagen behoort te worden ge
regeld, zoowel tot betere leniging van werke
lyke armoede als tot doeltreffender bestrijding
van het pauperisme
of niet de overheid, direct of indirect als
werkgeefster optredende, bepalingen behoort te
maken omtrent arbeidsduur en loon, daardoor
tevens een voorbeeld gevende aan de particu
liere nijverheid
of nu meer en meer het besef door
dingt dat het zwaartepunt der maatschap
pelijke verbetering ligt in de onwikkeling van
het opkomend geslacht de gemeenschap niet
tneer dan tot nog toe de zorg voor verwaar
loosde kindereu, onder wettelijke beperking der
vaderlijke macht, zich behoort aan te trekken
of niet, met het oog op de roeping die het
gezin in het maatschappelijk leven te vervullen
heeft, de huwelijkswetgeving herziening eischt;
of niet, ook afgescheiden van die herziening
de maatschappelijke en de rechtstoestand van
de vrouw verbetering behoeft
of niet van overheidswege meer gedaan kan
worden om bet misbruik van sterkeu drank te
keer te gaan
of niet, ook om de gemeenschap in staat te
stellen, aan hare zich steeds uitbreidende ver
plichtingen te voldoen, onder sommige omstan
digheden de rechten van den Staat op nalaten
schappen moeten worden uitgebreid.
Op het terrein der belastingen, waarop reeds
in den geest van het program der «Liberale
Unie* belangrijke stappen zjjn gedaan, rjjst
de vraag, of niet de hervorming van ons be
lastingstelsel in de richting vau belasting naar
draagkracht nog verder behoort te worden
voortgezet, niet alleen door de weldra te wach
ten herziening der personeele belasting, maar
onder meer ook door eeue uitbreiding van de
successiebelasting Dat vooral ook de herzie
ning van het gemeeutelyk belastingstelsel,
trouwens door ae Regeering aangekondigd,
dringend noodzakelyk is, zal wel niet worden
betwist
Omtrent de administratieve rechtspraak luidde
het program vau 1891: «Die rechtspraak
worde zoo geregeld, dat de burger gevrjjwaard
is tegen willekeurige wetstoepassing door de
overheid*. D«t thans, nu de regeling hiervan
door den arbeid eener staatscommissie is voor
bereid, op bespoediging van znlk eene rege
ling behoort te worden aangedrongen, behoef
geen betoog. Met niet minder nadruk dient
echter ook de vraag te worden herhaald, of
het niet meer dan tjjd is, om over te gaan
tot vereenvoudiging van ons procesrecht in
bnrgerlyke zaken, opdat met minder omslag
en kosten en in korter tyd dan thans, vooral
ook in kleinere zaken, recht kan worden ver
kregen
Ten aanzien van het defensievraagstuk zal
wel de vraag op den voorgrond blyven, of niet
met klem moet worden aangedrongen op de
spoedig»! invoering van het door de recht
vaardigheid geboden beginsel van persoonlijke
vervulling van den dienstplicht in zyn
zuiverston vorm. Daarnevens moet echter de
vraag gesteld worden, of nie behoort te wor
den gestreefd naar eene organisatie onzer strijd
krachten en weermiddelen, waarby ernstig
rekening wordt gehouden met de internationale
verhoudingen, die in redelijkheid kunnen wor
den voorzien, en met de financieele lasten, die
in redelijkheid door de natie kunuen worden
gedragenwelk laatste punt te meer klemt, nu
nog zooveel geld wordt besteed aau militaire
uitgaven, waardoor de weerbaarheid later blykt
niet of zeer weinig te zjjn verhoogd.
De koloniale paragraaf luidde in 1891 als
volgt
De nooden en behoeften binnen eigen grenzen
mogen Nederland niet doen vergeten de drin
gende plichten die het heeft te vervullen als
koloniale mogendheid. Ook onze overzeesche
bezittingen bieden een ruim veld van werk
zaamheid voor eene vooruitstrevende staatkunde
Zoo worde een gedeelte der bestuurstaak in
Oost-Indië van het centraal gezag overgebracht
naar de deelen. Er worde gestreefd naar
gestadige vermindering vau den druk, op de
inlandsche bevolking gelegd door heeren- en
cultuurdiensten. Met vaste tred worde op den
ingeslagen weg voortgegaan en worden maat
regelen genomen, opdat ook de laatstoverge
blevene der gouvernementscultures aan devrjje
industrie worden overgegeven.
Ten aanzien van het opium vraagstuk trachte
men door eeue afdoende regeli ig het misbruik
te keeren.
Daar hiermede de eerste eischeu eener vrij
zinnige koloniale politiek geacht kunnen wor
den met juistheid te zjju aangewezen, schjjnt
het overbodig iu verdere bijzonderheden te
treden. Intusschen verdient de vraag overwe
ging, of het niet gewenscht is, bjj den eisch
van de bevordering der vrije industrie, ook
nadruk te leggen op de verplichting van den
Staat om den inlander tegen misbruiken in
bescherming te nemen.
Schuttersraad te Gouda.
Bij vonnissen van 3 Jauuari j.l. zjjn ver
oordeeld G. v. d, K., N. A. H., schutters,
tvegens zich niet tydig voor de schuttery te
hebben aangegeven iu eene boete van f 0.50
ieder en in de kosten.
De toestand op het eiland Candia wordt
beter.
De Sultan van Turkjje heeft nu eindeljjk
den gouverneur van het eiland gemachtigd
de verkiezingen voor de volksvertegenwoor
diging uit te schrjjven, overeenkomstig de
firman, die te dezen opzichte iu 1889 is uit
gevaardigd. Dit besluit van den Sultan heeft
op het eiland een gunstigen indruk gemaakt.
Nu bestaat de volksvertegenwoordiging uit
57 leden, 35 Christenen en 22 Mahomedanen.
Volgens den firman van 1889 wordt dit getal
verhoogd tot 80, terwyl daarbij tevens bepaald
wordt, dat de herkiezingen niet me9r indirect,
maar door eene algemeene volksstemming zullen
geschieden.
De beweging onder de Christenen, die nog
steeds, ontevreden zjjn over het Turksche be
stuur, begint nu te verminderen. Men ver
wacht dat na dit besluit des Sultans, de rust
op Candida geen gevaar meer zal loopen.
Er zyn weer enkele nieuwe bijzonderheden
bekend gemaakt over de jongst gepleegde
gruwelen in Armenië. De eigenlijke wanorde
lijkheden vonden haar oorsprong in een reeks
van buitengewoon wreedaardige handelingen,
door de Koerden in Armeensche dorpen bedre
ven De ongelukkige bevolking had zooveel
te ljjden, dat zjj ten slotte zich organiseerde
en wapende ter zelfverdediging Krachtig be
schermden de Armeniërs eenige hunner dorpen.
Zoodra de gouverneur van Bitlis van deze toe
bereidselen hoorde maakte hy de gevolgtrekking
dat een revolutie aanstaande was; zonder ver
dere nauwkeurige berichten af te wachten, zond
hjj Zekki pacha, bevelhebber van het vierde
armee-corps, om het oproer te onderdrukken.
Zekki pacha trok met twaalf bataljons infan
terie, een detachement artillerie en cavalerie
naar de hem aangewezen districten. De arme
Armeniërs, niet weinig ontsteld over deze
troepenmacht, zochten zich op de heuvels in
veiligheid te brengenhonderden werden
neergeveld door de woeste Tnrksche soldaten
Zooals men weet is door den sultan een
commissie benoemd, welke een onderzoek ter
plaatse naar het gebeurde zal instellen.
Wat verneemt men intusschen Dat de
sultan aan Zekki pacha, onder wiens bevelen
de grnwelen werden gepleegd, een booge orde
verleende, welke onderscheiding een buiten
gewoon gevolmachtigde aan den bevelhebber
overbracht. Is het te verwonderen, als men
dit leest dat de Russische dagbladen geenerlei
vertrouwen stellen in de Turksche commissie
van onderzoek, naar Armenië gezonden En
kele politieke organen in Rnsland sporen hun
regee ing in bedekte termen aan de betrokken
districten onder bescherming te stellen van
Kusland, dat de naaste buurman is van de
gekwelde Armeniërs.
Zulk een optreden van Rusland zou onge
twijfeld èn in Engeland èn in Turkjje een
krachtig protest uitlokken en tot internatio
nale moeilijkheden leiden.
Te Bu Ia-Pe8th waren iu tegenstelling met
andere jaren de nieuwjaarsrecepties vry onbe
duidend. Slechts bjj een bezoek der liberale
iiartjj aan deu voorzitter der Kamer, den heer
ianffy, en bjj de begroeting van den nationalen
leider graaf Apponyi door zjjne partjjgenooteu
kwam £de toestand van Hongarye ter sprake.
De heer Banffy werd door een der liberalen
den jjeer Wlassits, begroet met eene rede,
waarin de verdiensten geroemd werden van het
ministerie-Wekerle, dat «gedurende eeu bestaan
van twee jaren een arbeid van eeuwen tot stand
had gebracht.* De spreker eindigde aldus-.
Het werk, waarop de Kamer der Afgevaar
digden de nieuwe fundamenten van het mo
derne Hongarye heeft opgetrokken, zal het
meest beteekenende zinnebeeld blyven van de
onvergankelijke \erdienste van deu roemrjjken
meest constitutioneelen koning van Hongarye.
De liberale partij zal elke regeering, welke in
de tot dusver gevolgde richting gaat, oprecht
steunen in de overtuiging, dat alleen deze rich
ting in staat is door een hervorming in het
bestuur den nationalen Hongaarscheu staat tot
stand te hengen hem zeer uitgebreide autono
mie te verzekeren en alle vryheidsrechten te
waarborgen* («Langdurige toejuichingen.*)
Graaf Apponyi antwoordde op een toespraak
van den afgevaardigde Horanzky o. a. het
volgende:
«Bjj de oplossing van de tegenwoordige crisis
speelt de nationale party een belangrijke rol,
daar de zelfverloochening en de solidariteit
njrgens zoo groot is als in deze party. Moge
de kracht der Hongaarsche natie de sterkste
steun worden van den troon en de positie van
den koning!*
Ook Paus Leo ontving op Nieuwjaarsdag
de gelukwenschen van het college der kar
dinalen.
In de toespraak, welke de Paus hield, werd
uitsluitend over kerkelijke aangelegenheden
gesproken. Vooral legde de Paus nu den na
druk op den «ondraaglyken toestand*, waarin t
de Paus op het Vaticaan verkeert.
De correspondent van de Standard te Rome
verklaart, deze zinspeling op «de gevangen
schap* des Pausen, welke men van Leo XIII
niet gewoon is, door te wjjzeu op een incident
dat zich onlangs voordeed. Eenige kardinalen,
die zich niet kunnen vereenigen met de poli
tiek, welke '8 Pausen secretaris, kardinaal
Rampolla, volgt, bespraken in het Vaticaan
dezer dagen den politiekeu toestand. Een der
kardinalen zeide toen, dat de koning van Italë
volkomen instaat voor de veiligheid van den
Paus. Dit praatje kwam den Paus ter oore
en daerom achtte hjj het noodig in zjjne toe
spraak daartegen te protesteeren.
Overigens behelsde de Nieuwjaars-rede van
den Paus weinig belangryks voo'r den alge-
meenen politiekeu toestand, want Leo sprak
uitsluitend over de godsdienstige plichten,
welke de Katholieken te vervullen hebben.
Indien er beweerd werd dat de kolonie New
foundland bankroet is, zoo hljjkt dit nu geene
overdrijving te zjjn geweest. De bevolking
is geruïneerd*, zoo schryft uit de hoofdstad
St. John's de correspondent der Daily News:*
«Deze stad verkeert in eenen ongehoorden
toestand Er is geen specie Er is slechts
300,000 d. in het gansche eiland, bank assets
en al en menschen met pakhuizen vol goe
deren kunnen niet voor de waarde van een
dollar van hunne huren koopen, eenvoudig
omdat zjj geen geld hebben om er voor te
betalen*. De hoofdoorzaak van het kwaad
schynt te liggen in den achteruitgang der
der visscheryen, van welke byua de geheele
bevolking, 200,000 zielen sterk, voor haar
levensonderhoud afhankelijk is.
Volgens bericht uit Washington is aan de
regeering der Vereenigde Staten gemeld dat
de vredesonderhandelingen tusschen China en
Japan dreigen te mislukken, daar de Chineezen
erop staan, eerst Forster's uankomst af te
wachten. Japan weigert te wachten en dreigt
de onderhandelingen af te breken.
Volgens bericht nit Sjanghai wordt uit Pe-
king gemeld dat de Chineesche regeering het
plan om Von Hanneken een rijksleger te laten
vormen heeft opgegeven, bjj gebrek aan geld.
Door datzelfde gebrek gedreven zal de regee
ring de Chineesche gezantschappen in Enropa
inkrimpen, maar de treurige toestand van hun
financiën verhindert de Chineezen niet, met
verschillende Europeesche firma's de onderhan
delingen voort te zetten over de levering van
wapenen en legerbehoeften, alsmede over de
verschaffing van geldmiddelen voor dat doel.
Volgens telegrammen aan den «New York
Herald* weigert China, eenig grondgebied af
te staan, maar biedt aan Port Arthur terug
te koopen.
De bladen behelzen een telegram uit Sjang
hai, naar luid waarvan het plan voor het vor
men van een goed leger ter bestrydiug der
Japanners onuitgevoerd bljjft uit gebrek aan
de noodige gelden De Chineesche regeering
onderhandelt over den inkoop van wapenen en
munitie.
