DE EED VAN LADY ADELAIDE.
I.
BINNENLAND.
I,
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken,
en,
ZN.
1
Nb. 6873.
Vrijdag 34 Januari 1896.
34ste Jaargang.
FUIILLETVA
iting.
;en
rau
Inzending van Advertentiën tot 1 uur des midd.
i
te dienen, Bruff.
Ik
et-,
6 et.
tien
ood
isie.
IFordt ^rTolffd.)
De Uitgave dezer Courant geschiedt d a g e 1 ij k
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
De prijs per drie maanden is 1.25, franco per
post 1.70.
Afzonderlijke Nommers VIJF CENTEN.
WH IN HE COURANT
in dien het ontdaiu
zon
ofdsteeg 1
jrug F 22.
i 60
Kg-
i de
et.,
om strijd
buig
GOUDA, 23 Januari 1896.
Door de Commissie voor Kindervoeding zyu
de volgende giften ontvangen vanN. N. f25.
van Mej. H. B. f 5. - en van J. R. f 3.—.
De Ze-
roorko-
is, kennis
oorzaken
n.
iologische
>p ons ze-
dat zoo-
es kundige
v«n
orden)
Wf-i
o. ons
oog
ADVERTENTIËN worden geplaatst
15 regels a 50 Centen; iedere regel meer
10 Centen, liroote letters worden berekend
naar plaatsruimte.
Blijken
itigheid
jn, mi-
gewon-
meluke
zieken,
govolgan
Ipraak-
de ge-
?e, par-
leugen,
iundigo
den, "Is
vingen,
ider-of
kregen;
leroerte
e, wegen,
aldheid
i dui e-
■oor de
irlioofd,
banden
igenoemde
n bleek,
e meisjes.
ien, die
de reactie
ongeraden E
ellen, dat ft
zuiverder
nu het geval is.
Spr. hoopte, dat het on twerp -
worden
niet langer in deu
door de bedreigingen die mon hem later heeft hooren
uiten, zou hij do allerlaatste zijn geweest die wij
verdacht hadden. Hij scheen niet wraakzuchtig van
aard. En uu is het bovendien uitgemaakt dat hij
in de herberg was toen het ongeluk plaats had, en
dat hij dus niet op de klip kon geweest zijn.
Dat is allus waar, hernam Herbert Dane, op
werkluigelijken peinzenden toon; de heer Apporly
zegt dat men hem verdenkt van de klok achteruit
te hebben gezet maar ik weet niet wat ik er van
gelooven moet,
Bruff schudde het hoofd. Dan zou Ravensbird
de klok ruim drie kwartier achteruit hebben moeten
zetten, en bovrndiea nog in allerijl terug hebben
moeten komen nadat hij zijn werk op de klip verricht
had; het komt mij daarenboven onwaarschijnlijk voor
dat iedereen in de herberg zich zou hebben laten
foppende een of ander zou dat bedrog toch wel
ontdekt hebben, drie kwartier is een lang tijdsver
loop om zich in te vergissen, mijnheer.
Daar hebt gij gelijk in, hernam Herbert. De
geheele zaak komt mij onverklaarbaar voor.
Hebt gij gehoord, mijnheer, dat freule Adelaide
getuige was van de worsteling? vroeg Bruff, die ook
gaarne over ongehoorde zaken sprak.
Het is inderdaad waar, mjjnbeer. Gij weet
dat zij gisterenavond gilleud van den heuveltop kwam
aatiloopetr. Tot heden morgen toe ontkende zy dat
zÜ iets gezien hadmaar toen zij in de zaal in ver
hoor werd genomen, en voor mylord, en deu heer
Lester en Bent allen te zamen stond, durfde zij niet
volhouden en hoeft zij de waarheid bekend. Zij had
twee mannen zien worstelen en een van hen hooren
vallen, en zij was bijna gestorven van schrik,
en bet eHuiig-che Dagblad kenreu
dit ontwerp af. Mr. Trenb gaf na Inng be
raad als zijne meaning te kennen, dat dit ont
werp door de vooruitstrevende party niet moebt
worden aangenomen, omdat de toestand daar
door geheel werd bedorven. 8pr. behandelde
verder Art. 1 waarby wordt bepaald, dat men
kiezer zal zjjn als n en den leeftyd van 25 jaar
beeft bereikt, de grondwet verleent ieder per
soon op 23 jaar zjjue rechten, hoe kan de
regeering dit verdedigen, zy zegt wel dat ieder
op zijn 25ste jaar wel en zelfstandige positie
zal innemen. Voorts moet de kiezer de grond-
belasting van f 1.hebben betaald, of de
vermogens, bedryls- en personeele belasting
voor 1 Febr. hebben voldaan. Ook zjjn er
verscheidene die personeele belasting niet eene
rjjks- maar eeue gemeeute-belasting willen
maken en dan worden wederom vele kiezers
ontkiezerd.
Voorts zouden kiezers tjjn de hoofden van
gezinnen, die voor 1 Februari een huis be
wonen, waarvan de Werkelijke huurprijs vopr
Gouda zou moeten zgn f 1.75, of een inkomen
hebben van f 450.— p-r jaar. Van een der
grootste fabrieken zouden van de 276 werk
lieden, slechts volgens dezen tabel slecht 34|
pCt. kiezers zgn. Voorts is er in dit ont
werp ook, nog eene gruote mbilljjkheid -»n wel
deze, dat een werkman 13 maanden lang bjj
eed persoon dut inkomen moet hebben genoten,
veranderd bjj, door bjj een ander te gaan pi»
zoodoende Zflne positie Verbetert, dan is hij
wederom voor flat jaar «een kiezer, daaruit
bijjkt du’ duideljjk. dat het niet de man maar
Wel de geldhuidël, de huur of het salaris dat
ter stembus ga»t. De aanstaande kiezer mag
niet vernuizeo, doet hjj drt, dan verliest hjj
voor dat jaar zijn kiesrecht. Ook gepensi
oneerden door eene openbare inate ling mogen
geen kiezer zjjn, wel de gepensioneerde mili
tair of ambtenaar.
Ook kan nog Inez r zjjn die kan aantoonen
dat njj op 1 Febr. f 100.op hetGrootnoek
heeft laten insclnyven of f 50 op d' Rjjks-
poutspaarbank Spr. begrjjp met waarom juist
de Rjjkspostspaarbank hiervoor is aangewezen,
daar tocb gemeeateljjke en nntsapaarbanken
zijn opgeriebt, bjj geloofde dat dit waarschijnlijk
voor de contro e zou zjjn, doch dat was bijna
ondoenljjk, daar toch zeker omdat te contro
leren een 200 tal personen daarvoor nondig
zou zjjn. Haalt de kiezer er door verschil
lende omstandigheden iets af, dan wordt hy
weer outkiezerd.
Nog besprak spreker de capaciteiten of wel
de geleerden, en wel hetgeen in Belgie is toe
gepast, doch toen men dit bjj het ontwerp
Tak had invelnscht, stond de heer van Houten,
18)
Wat hij zegt is «enigermate bewezen, en Lord
Dane moest hem daarna wel vrij stellenmaar wij
zullen niet rusten voor lat wy een tegenbewijs ge
vonden hebben. Er zjjn twee zeer verdachte feilcu
die tegen hem getuigenBent heeft ze aangeteekend.
Het eene is dat hij het gezelschap in do kamer bij
juffrouw Hawthorne heeft laten opmerken dat de klok
daar geljjk was met de groote klok hij deed dit
natuurlijk om te hewysen dat bij twintig minuten
na achten in de herberg terug was; het andere is
dat hy toen ongeveer anderhalf uur weg was ge
weest, en hjj weigert te zeggen w aarheen hij gegaan
is, of wat hij in dien tijd heeft uitgevoerd. Wij
moeten onzen tnd afwachten, mynheer Herbert.
Met een veelbeteekerenden blik die meer zeide
dan boekdeelen vol, spoedde de advokaat zich voort,
den gerechtsdienaar Bent achterna.
Herbert wendde zich tot Bruff, die het gesprek
had aangehoord.
Wat denkt gij er van Brttff? Ravonsbird be
zweert dat hij onschuldig is.
Ja mynheer, wat zal ik u zeggen, wij weten
waarljjk onder ons evenmin ,wat wij er van denken
moeten. Als Ravensbird den schijn niet zoo tegen
zich had, door dat ongenoegen met aijn meester, en
eeuige weg om alg. kiesrecht te verkrjjgeii.
Prof. Buys heeft zelf getuigd, dat grond we Urn»
in onze dagen niet voor eeuwen worden ge
schreven;
Daarna sprak de heer Dr. W. Julius een
kort woord en verheugde zich dat »rjjheid van
spreken hier geoorloofd was, doch hjj kou met
den heer Cornelissen ni**t medegaan, daar die
spreker zich een groote hervormer voor de
toekomst van Nederland had heren kennen,
doch er moest slechts gesproken zjjn door hem
over het te behandelen onderwerp en dit had
hjj niet gedaan.
De h»*er C. J. C. Hoogendjjk kwam daarna
aan het woord en protesteerde tegen de woor
den van deu heer Valette, die den Pans een
onbevooroordeeld persoon noemde, dat was niet
zoo, daar bjj niet geloofde nan de uufeilbHar-
heid van den Paus, hjj noemde de encycliek
een coqnetteeren met den werkman, de laatste
verkiezing had liet bewijs geleverd, dat de R.
C. kiezers, juist alles hadden afgebroken, wat
de Paus had voorbeschreven. Nog eene kleine
opmerking wenschte hjj te maken en wel deze,
of sprekar had geïnformeerd, hoeveel kiez-fa
nu op die fabriek zjjn en of bij de instelling
van het Conloir-steisel ook geen misbruiken
door sommige partyon konden worden uiige-
haald.
Daarna nam weder de heer Valette h« t woord,
die de eerste debatter opmerkte, evenals voor
eanige maanden te Boskoop, dat hjj óu teC-
znek van M bestoor van de Kiosvereeniging
Burgerplicht* hier was opgetreden om het
kieswet-ontW' rp van Houten te bespreken en
met om hei sociale vraagstuk te behandelen.
In Boskoop heeft hjj mjj toen oenige hateljjk*
heden oetfeyopgd, het ware beter geweest, dat
hij van Boskoop maar had gezwegen. De heer
Cornelissen zul roker ook wel weten boe in
1893 en 94 de R. C. kiezers tegen mjj zjjn
opgetredm, doch daarom heh ik de encycliek
van den Paos er niet hygehaald, het is toch
waar dat de Paos dikwjjlv a's scheidsrechter
wordt gekozen en dit was alleen om aan te
tonnen, en daarom haalde ik de encycliek er
bij, dot de Paus door zeer velen als onbe
vooroordeeld wordt leschouwd. De heer Corne
lissen zegt dat hjj Tak en van Houten de
geldbuidel weder de hoofdzaak zal zjjn, de beer
Tak is met zyn ontwerp zoover gegaan, als de
grondwet toeliet, maar de geldbuidel heb ik in
de wet Tak niet gezien. Mjjne inlichtingen
over Boskoop, die ook door den heer Corne
lissen in twijfel worden getrokken, heb ik van
het bestuur van bet Alg. Ned. Werklieden
verbond, dat uit arbeiders bestaat. Verder
hoopt de he r Cornelissen, dat dit ontwerp zal
worden verworpen, doch ik geloof niet dat de
Bruff zag hem aan, hy sprak op zulk een droo-
rnerizen toon, alsof hij mot zijne gedachten uren van
daar was.
Wees zoo goed my aan
wensoh Mylord te spreken.
Lord Dime zat nog in zijn staatsiestoel, maar hij
was nu alleen Hy ontving zijn neef hartelijker daa
naar gewoonte. Als wij zwaar beproefd worden zijn
wij meestal zachter gestemd. Herbert zette zich
neder on luisterde geduldig naar het verhaal dat Lord
Dane van het verhoor deed. Hy vertelde alles, zelfs
dat hij Adelaide had laten zweren, en Herbert viel
hom met geen enkel woord in de rede.
Denkt gij nog dat Ravensbird schuldig is F
vroeg Herbert, toen hij uitgesproken had.
Ravensbird is schuldig, antwoordde Lord Dane
heftig. De schijn is geheel en al tegen hem. Wie
kunnen wij behalve Ravensbird verdenken? Harry
had geen enkelen vijand. Hy was hier zeer bemind.
Dat is waar, hernam Herbert, op denzelfden
werktu’gelijken toon waarop hjj reeds een paar maal
tot Bruff had gesproken.
Het is allerongelukkigst dat Adelaide, toen zy
daar eens was, het hoofd verloor, besloot Lord Dane.
Bent meende dat zij Ravensbird herkend had, maar
hot niet durfde zeggen, of liever dat zij hem ter
wille van hare kamenier spaarde. Het was een dwaze
inval van hem, en het spyt mij dat ik er ooren
naar gehad heb. Mijn argwaan was opgewekt om
dat zij gisterenavond ontkende dat zy iets gezien
had. maar ik begrjjp nu dat het arme kind zoo
ontsteld was, dat zij geheel buiten zich zelve was
van schrik.
Gisterenavond trad in de zaal Kunstmin*
der Sociëteit >0us Genoegen* op de beer T.
G. G. Valette, die op verzoek van et Bestuur
der Kieavereeniging Burgerplicht* het kieswet-
ontwerp van den heer van Houten besprak.
Een 200-<al personen waren tegenwoordig.
De beer Valette zeide ongeveer aldusM.
de Voorzitter het is mjj een eer in eene open
bare vergadering van de kiesvereeniging Bur-
gerplicht* op te treden en bet ontwerp-Var
Houten nader bekend te maken en waarom is
bet mjj een eer, omdat in 1893 en 1894
door deze vereeniging de kiesrechtheweging
werd nagestreefd met het ontwerp Tak. Voor
twee jaar werd het ontwerp-Tak verworpen en
het was een strjjd, die door het conservatisme
op niets is uitgeloopen en waarom omdat
het conservatisme bang was het stembiljet iu
handen te geven van de 4de stand *'f *el de
arbeidende bevolking. Reeds in 1787 trad
volgens de Controleur,* een Gouwenaar Mr.
A.'H. Meteleikamp, Burgemeester van Gouda,
op, om de burgtry beboorlyken invloed te
doen «erkrygen «n bet is niet te verwonderen
dat ook nu de 4de stand opkomt voor bare
rechten en dat zjj ook willen mednspreken in de
vertegenwoordiging. De «onsprvatirvrn noemde»
dit bet eigenbelang, maar voor 4 jaar is een
proclamatie verschenen van den paos, die toch
niemand bevooroordeeld zal willen noemen,
waarin by opkwam dat het kapitaal zich bevindt
in banden van «enigen, bet volksvraagstuk
moet spoedig en zoo mogMjjk worden geholpen
opdat de oplossing van het sociale vraagstuk
nil den weg zal warden geruimd en waarvoor
ieder r.jjne krachten zal moeten inspannen en
de staat de werklieden zal aantrekken,
opdat bun leven gren ellendig leven zal zyn.
In Duitschland en Frankrjjk beeft men alge
meen stemrecht, ea volgens art. 80der grond
wet is de denr ook geopend om vertegenwoor
diging te krjjgen door de 4de stand in de
Tweede Kamer.
Ds nieuwe regeering beeft 1| jaar noodig
gehad, eer zjj een ontwerp indiende, alleen de
zeven eerste artikelen zyn nieuw, de overigen
zyn overgenomen van het ontwerp-Tak. Do
hoofdorganen van de conservatieve party hopen
evenwel dat die grondwettige bfzwaren zullen
worden weggenomen. D« Maasbode. »Tjjd
En had zij de worstelenden herkend vroeg
Herbert Dane eenigzins gejaagd.
Neen, mijnheer, zij heeft ze niet herkend. Zy
hebben baar straks weder voor laten komen en haar
laten zweren dat zij ze niet herkend heeft.
Wat zegt gij, hebben zij haar laten zweren
- Ja, mynheer Herbert, dat hebben zij gedaan,
hernam Bruff bijna fluisterend., Ik vond het wreed.
Uit 'al hetgeen ik gehoord heb mank ik op, dat de
gerechtsdienaar Bent op dien eed beeft aangedrongen,
omdat hij zich in het hoofd had gezet dat zij den
oanvaller van den kapitein herkend had en het niet
durfde bekennen. Ik hoop dat zij nu overtuigd zijn.
Heeft zij gezw oren
O jn, mijnheer. Ik geloof dat zij geone tegen
werping gemankt heeft, wont zij wist zeker dat zij
den man niet herkend had. Sophie heeft mij alles
verteld. De freule had alleen twee gedaanten kun
nen onderscheiden, on eene van beide zien vallen
meer zog zij niet: en mij dunkt dat men haar op
haar woord had kunnen gelooven, zonder haar ie
noodzaken een eed af te leggen. Zij was immers
maar in de ruïnen on had slechts even door eene
van de vensterbogen gezien.
Herbert Dane haalde ruimer adem. Het verheugt
mij zeer dat zjj hem ni< t herkende. Het past niet
voor dames of voor meisjes om in dergelijke zaken
betrokken te worden. Het spijt mij dat men het haar
zoo lastig gemaakt heeft. Als de worsteling op don
rand van de klip plaats had zooals wy helaas weten
dat bet geval was en zij was in de rmnen, dan
is het bijna ónmogelijk dat zij de (frydenden kon
herkennen. Maar het is misschien goed dat alle
mogelyke twijfel daaromtrent nu is opgeheven.
au Hogiten,
va» zjjne groote on-
billjjkhedan, zou worden aangenonieo^lopdat
men niet langer in deu moeras zou b jjveu
steken, daar noch de rechtvaardigheid, noch
de billjjkheid ie in acht genomen.
Na enne kleine pauze gaven zich op als
debatters de hb, Cornelissen van Aiuat*rdaiu,
Dr. W. Julius en C. J. C. Hoogendjjk.
Allereerst wordt door den heer Cornelissen
bet woord gevraagd, die begint te vertellen,
dat hii socialist is en zjjue ontevredenheid it-
spreekt, dut spreker zaken aan de kieswet heeft
verhouden, die daar niet bjj behoeven, wut
geelt het, zeide spreker, of de arbeiders al
kiesrecht krjjgen, wanneer de uitbreiding vuu
het sociale vraagstuk ni>t tot stuud komt en
zjj geqn betere levennoiuatandigheden kunnen
kry/eu, de arbeidende klasse kan bier niet
nede voldaan zijn en evenmin dankbaar. 8pr.
heeft ook de encycliek van den Paus er bjj
gehual dicli dit is zeker bjj deze gelegenheid
omdat hier toestanden zijn, waarvan spr. betrr
op de hoogte is. D» h«-*r Valmte heeft zich
laten kennen als e^n Takkiaan en g-zeg'l,
••venals voor -‘enige maanden te Boskoop, dat
bjj niet gehecht is aan liet getal kiezers, uls
het doel maar wordt bereikt, en indien de wet
Tuk was aangenomen welken invloéd zou die
hebben gehad op den toestand van de arbei
ders, worden er niet overal machines aan ge
schaft en voiidt. n uu in die wet willen «Chry
ven, dut er geen machines inngen komen, dat
kan toch niet. Het groote kapitaal is in han
den van enkelen rn de groote menigte verarmt
en wanneer, zooale door het ontw<rp-van
Houten, het kiesrecht afhankelyk bljjft van
sommige zaken, is het dm ook niet Je geldzak
die regeeit Spreker heeft de grondquaestie
niet aangeroerd, hjj heelt wel enkele kleine
verbeteringen opgmoemd, doch indien algemeen
kiesrecht komt, moet dit strekken tot verbete
ring van de algpmneoe toestanden en zoolang
dit niet aan de orde komt, hoopt de heer
Cornelissen, dat dit ontwerp zal worden ver
worpen. Herziening der grondwet, dat is de
die geloofde dat daardoor du bureaucratie zou
versterken en nu wil hjj bet zelf opnemen.
Volgens Art. 7 der kieswet wordt ook de
verkiezing voor den gemeenteraad geregeld, dat
niet bjj het ontwerp-Tak te vinden was, maar
dit heeft reeds groote afkeuring ondervonden,
•laar het in kleine gemeenten, waar 3 a 4
partyen mot candidaten kunmn komen, tj
25 kiezers den candidaat kunnen aanbevelen.
Do beer van Houten heeft het couloir-stelsd
o verge u o men. Spr. gelooft dat daardoor een
toestand zal geboren worden, dan
