Abattoir te Gouda.
EEERW KT,mm.
lï>:
ü- SAMSOM.
Directe Spoorwegverbindingen net GOUDA. Wlnterdienst 1899-1900 Aangevangen 1 October - Tijd van Greenwich.
F
f~
_r
I
STADSNIEUWS.
Bond van Ned. Qnderw.
lenwe Voorjaar- en
Zomerstoffen
A. VAN GS Az.
Hours van Amsterdam.
JaporLStoffen.
WITTE GOEDEREY
1. in strjjd te z\jn met de zelfstandigheid
en de waardigheid der liberale partij, omdat
het, zooals terecht reeds elders is opgemerkt
ten aanzien van een der gewichtigste poli
tieke vraagstukken eenvoudig het programma
der Sociaal-Democratische partij overneemt
en onderschrijft (zie 1 van het program
der Soc.-Dem. Arbeiderspartij 18 April 1897).
de groote belangen, betrokken by een
krachtige en regelmatige Staatswerkzaamheid
voor onbepaalden tyd achter te stellen by
eene politieke agitatie, die de hartstochten
ontboeit en de vruchtbare werking der wet
gevende macht jaren lang met lamheid slaat,
zonder gerechtvaardigd te worden door den
onwil of de onmacht der bestaande organen
van wetgeving en bestuur; den naam van
Liberale Unie te bespotten en hare bestem
ming verlochenen door twistvuur in de liberale
party te ontsteken, dat onvermijdelijk tót een
volslagen dêsunie moet leiden.
Het is hier de plaats niet om in een nadere
toelichting van mjjn gevoelen te treden.
Maar als een der medewerkers aan de op
richting der Liberale Unie gevoel ik geen
vrijheid voor onder deze omstandigheden mjj
langer onder hare vaan te scharen, zonder
intusschen door dezen stap in het minst on
trouw te worden aan de liberale beginselen,
welke tot hare oprichting hebben geleid, haar
jaren lang tot richtsnoer hebben gestrekt en
ook zonder oogenblikkelyke grondwetsher
ziening en kiesrechtuitbreiding verwezenlijkt
kannen worden. Ik heb de eer te zijn.
Uw dw. dn.
J. DE LOUTEK.
ningen te kunnen worden toegelaten, moeten
deelnemen of met ganstigon uitslag deelge
nomen hebben aan het voorbereidend mili
tair onderricht.
Zij, die aan bovenvermelde oefeningen
wenschen deel te nemen, knnnen zich daar
toe iederen werkdag van 9 tot i unr aan
melden aan het regiments-bureau voor 14
April.
Naar bat Vad. verneemt, zijn door B. en
W. van Den Haag voor de inwilliging van
de bekende aativraag tot plaatsing van wind-
sfcoelen in de Scheveningsche Boschjes
een plan, dat by een groot aantal genees-
heeren daar ter stede ondersteuning had
gevonden zóó bezwarende voorwaarden
gesteld, dat de onderneming daardoor is
verijdeld.
Gem^igde Berichten,
Eergisterochtend heeft de landbouwerszoon
P. D. van L. te Wyk by Hensden in een
vlaag van waanzin zjjn 75 jarige vader met
een mes vermoord, vóórdat een broeder van
den dader, die den doodeljjken steek zag
toebrengen, het kon verhoeden. Op het hulp
geschrei kwam een andere broeder toesnel
len de dader nam de vluchtis echter op
25 minuten afstands van zyn woning gear
resteerd. De ongelukkige heeft bekend en
is naar Heusden overgebracht.
Blijkens aanschrijving van het departement
van Oorlog, zal gedarende de maanden Mei
en Augustus, van 12—7 uur, en in de maan
den Juni en Juli, van 128 uur namiddags,
op eert of meer schietbanen, gelegen op het
militdir oefeningstorrein alhier, ten-minste
één namiddag per week gelegenheid zyn om
zich te oefenen in het schieten.
Hieraan kunnen deelnemenkader-reser
visten, miliciens met verlof en voorts alle
mannelijke ingezetenen van 16—24 jaar, die
niet in het leger onder de wapenen zyn,
onder beding evenwel, dat zy, die niet als
militair hebben gediend, om tot de oefe-
Een jongen uit Winschoten zegt de
„N. W. C." komt het huis zyner ouders
binnenrennen en roept: „D'er is ook weer'n
telegram aangeplakt."
„Zoo, wat den?"
„Joa, de Boeren hebben 't overwonnen,
moar wacht even 'kzel even mien klompen
hoalen."
„De klompen?" bromt de vader voor zich
heen.
Maar ja wel, fluks kwam de knaap terng
en las zyn vader nu den inhoud van het
telegram voor. Hjj had het, om 't goed over
te brengen, op z'n klomp geschreven!
(Hist.)
De „Vaderl." heeft een kalm onderzoek
ingesteld naar de treurige gebeurtenissen
te Appeltern en heeft daarbij bevonden, dut
er in de voorstelling van hetgeen daar plaats
heeft gehad, zeer veel is overdreven. Wy
nemen uit haar verslag het volgende over
En deze dweepzucht én de samenkomsten
der geestdrijvers dagteekenen pas van 2025
Januari 1.1., terwyl 8 Februari de doodslag
plaats had. Een gebeurtenis te Batenburg
gaf daartoe aanleiding. Een jongeling, zoon
der weduwe Scharff, broeder van den late-
ren moordenaar, werd ziek. Hy had influ
enza en koorts. In de koorts sprak hy
veel over godsdienst. De omstanders ge
loofden, dat er eene gunstige verandering
in zyn zielstoestand plaats greep.
Vele godsdienstige menschen kwamen hem
bezoeken, ook uit andere gemeenten, vooral uit
Appeltern. Daardoor werd de opgewondenheid
van den jongeling steeds grooter. Ds. de
Leeuw, tot wiens catechisanten hy behoorde,
heeft hem slechts eenmaal bezocht en trachtte
een kalmeerenden invloed op hem uit te
oefenen, wat naar 't scheen, gelukte. Hy
drong er bij de moeder op aan. den eer
sten tyd volstrekt niemand bjj den zieke toe
te laten. Dit had ook de dokter geboden,
't Werd beloofd, maar niet gehouden. Ook
de aanwezigen werden vermaand zich kalm
te houden en zich te verwijderen.
Maar de samenkomsten by den zieke
hielden niet op. Ook onder de omstanders
werd de aanstekelijke opgewondenheid al
grooter. Zij gunden zich niet de nooöige
nachtrust, bleven lang en in grooten getale
bij elkander, lieten hun vee schier onver
zorgd. Zy spraken, zongen, baden, meenden
den duivel uit sommigen hunner te zien
uitvaren, begonnen te profeteeren, verwacht
ten de spoedige wederkomst van Christus,
enz. Hun toestand was te vergelijken met
dien der ,wederdoopers in de dagen der
Hervorming.
Waar dit op nitgeloopen is, weet men. De
vier personen, die by den doodslag die
geenszins vooraf beraamd was in den
nacht van 2 op 3 Februari tegenwoordig
waren, moeten verklaard hebben, dat zy"
den dnivel uit één hunner in den knecht
zagen varen, die daarop van zelf doodneer
viel. Naar hun idee was er een wonder ge
schied. Den noodlottigen slag, dien zyn
baas hem gaf in door dweepzucht Waanzin
nigen toestand, hebben sommigen kennelijk
niet gezien. Heeft het driftig karakter van
Scharff tot het toebrengen van dien slag
medegewerkt Misschien zal het onderzoek
van de rechtbank licht in deze dnisternis
geven. Het ware te wenschen geweest, dat
men de uitkomst daarvan had afgewacht,
alvorens allerlei overdrijvingen te versprei
don en over te nemen. (De TeL)
Het water van defTheems is sedert enkele
dagen zoo sterk aan het ryzen, dat geheele
streken onder water staan. De laatste regens
doen den watervloed nog vermeerderen en
de Theemsoevers en het aangrenzend land zijn
mijlen en mjjlen ver overstroomd. Langs de
Great Northern, de London and North Wes
tern, de Great Western en de Great Southern
of Ireland, by Bedforshire en Natts is de
toestand allertreurigst en men vreest, dat
de overstrooming weldra dezelfde afmetingen
zal hebben aangenomen, als die van 1894.
De toestand is zóó ernstig, dat de Engelsche
bladen er zich zelf over verbazen, dat er
niet eerder aandacht is geschonken aan deze
waterramp. Te Windsor is het water steeds
stijgende en men verwacht, dat het hoogste
peil van het jaar 1894 dezer dagen bereikt
zal worden. Eton beeft nog meer te lyden
alle straten gelijken op kanalenver om de
stad heen ziet? men niets dan water, dat
eenige voeten hoog staat. Uit Datchet,
Maidenhead, Marlow en andere plaatsjes
komen gelijke berichten.
Op de spoorlijn van Marlow naarBonrne
End staat het water even hoog als de rails.
In West Middlesex en Buckinghamshire staat
het land uren in het rond blank.
In de Raadszitting van 30 Jannari 11. werd
ingediend een rapport van B. en W. omtrent
een onderzoek betreffende de wenscheljjkheid
en de mogelijkheid van de oprichting van
een Abattoir te Gouda, met bijlage van de
hh. Burgersdyk en Overbosch.
Dit rapport is afzonderlijk gedrukt en ver
krijgbaar ter Secretarie.
Wij zullen in eenige nummers dit rapport
opnemen.
Aan den Raad der Gemeente Gouda.
Gouda, 30 Januari 1900.
Het zal wel door niemand worden ont
kend, dat de snelle ontwikkeling der medi
sche wetenschap gedurende de nn bjjna af-
geloopen eeuw ook in mime mate ten goede
is gekomen aan de wetenschappelijke gezond
heidsleer, en het ook daardoor aan het pu
bliek gezag meer dan te voren mogelijk werd
gemaakt krachtiger en doelmatiger op te
treden waar het geldt het geven van sani
taire voorschriften. Steeds voordeel trekkende
i de nieuwere middelen door kennis en
ervaring aan de hand gedaan en nitgaande
van het beginsel, dat het ook in deze materie
wenscheljjker is door doelmatige middelen
preventief dan repressief op te treden, kon
den de plaatselijke besturen in Nederland
meer dan ooit te voren hunne aandacht wij
den aan de uitvoering van de taak hun door
de Gemeentewet opgelegd, nl. de zorg voor
de openbare gezondheid en het toezicht op
den publieken gezondheidsdienst.
Daarmede is nu niet gezegd dat, waar het
de volksgezondheid betreft, reeds alle mis
standen en verkeerdheden voor goed zyn
verdwenen. Zelfs by een zoo goed mogeljjk
geregelden gezondheidsdienst, uitgevoerd door
kundige en nauwgezette ambtenaren, zal het
niet altijd mogeljjk blijken handelingen, welke
in hare gevolgen voor den medemensch hoogst
bedenkelijk kunnen zyn, te voorkomen. Daar
tegen verzet zich nn eenmaal de menschelnke
natuur en dikwerf ook ongeoorloofd winst
bejag.
Soms wordt het echter al te ergerlijk.
Nog zeer kort geleden, 25 Augustus 1899
deed het volgende verhaal in de dagbladen
de ronde
„In de vorige week zoo meldt men
„uit Voorburg werd hier een vet varken,
„dat aan pokken was gestorven, afgekeurd!
„met carbol begoten en begraven.
„Eenige dagen later werd te Leidschen-
„dam door d. J. en L., van Voorburg, var-
„kensvleesch te koop aangeboden tegen zeer
„lagen prijs, dat vooral by de bereiding een
„carbollucht deed ontstaan. Aangifte werd
„gedaan aan de politie. Men besloot toen
„eens te gaan zien naar het afgekeurd var-
„ken en bjj opgraving vond men slechts de
„pootjes on de huid, de rest was verdwe
nen."
Wat te Voorburg mogelijk is bljjft overal
mogeljjk; ook schjjnt het meermalen voor te
komen, dat de inwoners van kleinere om
liggende gemeenten zich onwetend voeden
met vleesch, dat in de groote gemeente werd
of zou worden afgekeurd. Praktijken als
hier bedoeld, welke een groot gevaar voor
de volksgezondheid opleveren, worden daar
waar een openbaar slachthuis bestaat voor
goed onmogelijk, omdat dan alleen een voort
durende en afdoende controle kan worden
uitgeoefend op alles wat den veehandel, bet
slachters|>edryf en de vleeschkeuring betreft.
In Dnitschland heeft het Abattoir-vraag
stuk lang als een der meest belangrijke
quaesties gegoldenhet is daar thans opge
lost.
In Nederland is deze zaak eerst sedert
de laatste jaren op den voorgrond geraakt
en thans aan de orde van den dag.
Aan het einde van 1897 bezaten Amster
dam en Rotterdam reeds sedert enkele jaren
openbare slachthuizente Roermond, Gro-
ningen en Utrecht waren toen raadsbesluiten
genomen tot oprichting van een Abattoir;
te Nijmegen, Maastricht, Breda, Leiden en
elders waren plannen in voorbereiding.
Wy oordeelen den tijd gekomen om hét
Abattoir-vraagstuk ook voor onzé Gemeente
onder de oogen te zien en plaatsten daarom
op de ontwerp-begrooting voor 1899 een
post ter bestrijding van de kosten van een
onderzoek betreffende de wenscheljjkheid en
de mogelijkheid van de oprichting van een
openbaar slachthuis hier ter stede. De goed
keuring van dezen post door Uwe vergade
ring is door ons aanvaard als eene stilzwij
gende opdracht om tot dat onderzoek over
te gaan.
Als leiddraad voor dat onderzoek stelden
wy ons de volgende vragen ter beantwoor
ding
(a)
G) B)
9
(ri z
GOUBA R8TTIRDAM vioa vei
B
(4
Gouda. 6.7.20 7.88 8.19
8.88 9.01 9.14
9.86 9,88 9.64
10.49 11.18 11.21 12.18 12.68 1.25
8.11
3.85 8.42
3.57 4.89
4.48
5.88
«.IS
7.14
7.56
8.17
8.88
10.10 10.37
11.13
Moordreoht door 7.87
K
8.45
a
a a
a 11.M
1.—y
a
a a
a a
4.56
a
a
a
8.08
a
10.17 y
a
Nieuvrerkerk 7.84 K
K
8.68
a
6-i a
a a 11.85
1.07 y
a
a a
4.08 y
5.08
a
a
a
8.10
a
ae
10.84 y
a
Oapelle7.41
K
8.69 0
a
a a
a a 11.48
1.14 y
a
a a
4.16 y
5.09
a
a
a
8.IT
a
10.81 y
a
Rotterdam M. 6.80 7.10
K
9.C8
9.88
9.46 JS 10.18
11.80 11.51 18.88
1.28 y
2.30
a 4.—
a a
5.18
5.40
6.80
7.38
8.16
r
8.60
10.40 10.65
a
Rotter damD. P. una
8.48
k 8.88
a a
11.18 a a a
a 1.54
y 4.04 y
4.87 4.68
a
a
a
a
a
a
a a
11,45
Rotterdam B. a 8.12
9,08
K H
a
a 10,11
11.88
a 2.09
V 411 y
y 6.18
a
a
a
a
a
8.50
a
a a
11,54
AllaM da* Diasdag*. (J) Alleen le en 2e klasse. Eztr* bybet*l*n. (y) Op date treinen sjjn Zondag, Maandag en Dinsdag ééndsagsehe retourbiljetten roar de 3a kl. verkrijgbaar tegan enkelen rrsebtprjjs. (ff) Hollandaake Spear. L Extra sappleaaat-beirjj
e
i B
ROTTERDAM-GOUDA vise re
rsa.
B
L
Rotterdam Beurs
K
K
7.88
a a a
®,81 a a U,80
a
12,88
y 1,55
y 8,33
a
a
a
9
a
a
a
8.cl y
10,18
Rotterdam D. P. v
K
7.16
a
a a a
8.40 11.87
a
12.86
a 2.05
y 6.40
a
a
a
a
a
7.45
a
a
10.80
Rotterdam M. 4.46 6.45
6.10
a
a
7.65 8.40 9.18
9.58 10.19 11.85' g
18.18
a
.89 y
2.68
4.05
4.40
6.15
5.85
6.17
a
8.
sr 0.58
If
Oapolle 4.(6 6.66
K
a
a
a -A a
a 10.89 y a
a
a
.49
a a
a
4.60
a
a
6.87
a
a
K 10.08
a
Nfieuwerkerk 6.04 6.06
K
a
a
M
ea a
a a 10.88 y
a
1. 6
a a
a
4.57
a
a
6.84
a
a
10.15
a
Moordrecht. 6.11 6.14
K
a
a
a J, v
a a 10.48 y
a
2.03
a y
a
6.04
a
6.41
a
a
19.98
Qouda 5.17 6.20
6.19
7.44
8.08
8.14 9.00 9.88 10.09 10.17 10 49 11.64 lï.Ofl
i 18.34
l.i>5
1.09 8.85
.11 4.09
t.24
5.10
5.45
5.65
6.47
8,18
8.80
9.88 10.98
10.49
(i) Alleen la en 2e klssee
xtra betalen), (e)
Facultatief, op den loop kan niet gerekend worden, (B) Hollandaehe spoor. L Estra anpplemontbowjja
van de Compagnie dw Wagons Lit».
Gouda
Zevenhuiten-Moerkapelle
8o«termeer-Zegwv nl.
Voorburg
Huge.
7.85 8.09 8.41 9.11
7.87 8.58
7.4 8 f
8.08 9,14 y
8.07 8.86 9.19 9.89
GOUDA DEN BUG
9.88 9.57 10.19 11.15 11.18 19.18 1.08 1.08 9.14 8.45 4.18
0 0 Kt 11.80 y y 1.18 K H K
Kt Kt 11.41 y 1.89 W K K
Kt Kt 11.55 H y l.iS Kt»
9.58 10.85 10.45 11.46 If.— 18.46 1.80 1.41 8.49 4.15 4,45
viae tem.
4.65 5 96
5.07
5 18
5.89
5.87 5.56
".49 8.15 7.17
8.15 8 48 7.45
7.69 8.80 8.Ï9 9.18
8.11 -
S$t m
".86 P
8.41 8.48 8.' 8 .40
S
10.00
10.08
10.18
10.87
10.89
10.44 LI.07
10.40 Il.lt^
11.44
(V)
M> (0)
5.41 8.05 7.05 7.80 7.46 8.85 - 8.56 9.08 9.45 10.11 11.87 11.85 11.09 1.80 8.46 8.00 4.00 4.85 4.4 6 5.80 8.18 7.49 7.56
ui10.17 1.88 4.51 8.18
,a 1.50 5.05 8.80
9.01 5.16 6.89
's Rage
Voorburg. 5.48
Zoeterm.-Zeg. 6.08 M 10.81
Zerenh.-Mc, 6.18 10.48
Gouda. «.84 6.«2 7.81 7.47 8.11 9.08 F 9.18 9.85 10.18 10.54 11.57 11.08 11.87 1.11 8.14 8.17 4.17 5,01 8 87 6.00 4.50 8 10 «.48 9.
(d) Harmonikatrein, alleen le en Se klaeee, entn betalen. (17) Heiligen voor de t$n Breukelen—Amatordam mogen via Ukee<t reiaea.
55 9.48 10.18!
9.49
10.08
~10.lt
81 0.1 5 10.46
Gouda. 5.20 6.84 7.50 8.18 9.07
Oudew.6.85
Woerd. 5.48
Utrecht 6.08 7,
B
9.40
Utrecht
Woerden
Ouden*.
Gouda
GOUDA-UTRïüH t visa rem B
10.19 10.57 12.00 18.40 2.15 8.17 4.82 6.47
H.14 1.81
ll.ll 1.40 8.84
04 8.18 8.56 i».89 10.14 10.51 11.46 11.81 1.11 8.08 8.50 6.04 6.18
ff1
6.55 7.58 8.81 8.49 9.10 10.15 10.88 11.88 11.01 1.87 8
8.14 10.88 11.56 11.27 -
8.22 10.46 17.85 4.3 —7.8' 9.49
9.28 9.58 10.69 11.10 18.11 12.61 2.09 8.40 8.68 *4.48 S.20 6.10 7.11 7 62 «.26 10 0»
6.17
5.16 6.58
5.80 7.01
6.50 7.17 7.87 8.85 9.01
~TT
6.05 6.55S.?6
;.ir
6.88 7.18 HAS
40 7.89 *.59
~T*
8.80 8.59 4.48 5.88 6/1 6.5. 7.68 9.19
4.18 - e— 7.2' 9.H
4.8 1 7.8' 9.49
10.82 10.56
10.48
10/6
.16 1
10.00 10.84
10.54
GOUD A~A M K T «5 R D A M viae vena.
iu<fa 6. 9 8 09 8.18 9.88 10.10 10.57 12.08 1.06 8.86 8.88 4. 9
5.03 85 8.16 t.S'l 9.83 9.86 O.kS.
Xmat. W. 8.01 8.58 9.09 10 10 10.54 12.48 12.57 1.68 8.88 4.15
4.57 5.50 6,58 9.00 10.0' 0.1010. 0 1.45
|Amat.G. 8 1» 9.08 9 28 10 85 11,09 1 08 1.1° 2.09 8.41 4.80 6 18
6."5 9.18 10 8 10.85 10.8 18.00.
(- 6.85 7.4" 8 16 I 869 18 9.45 1.15 18.08 18.85 80
8.15 8.81 4.4ï 6 80 7/5 8 10 9.45.
W. 5.48 6.50 7.85 8 20 8 E0 9 80 10.00 11.80 18.1618.010
8.1.' 8.80 8.45 5.0 1 6.85 7.80 8.85 10.00.
7.17 7.84 8.18 9.09 9.84 1 '.18 10.48 11.51 1.01 14 8.88
4.17 4 88 5.47 7.51 8.14 9.11 11.10.
I. Is de oprichting van een openbaar
slachthuis wenscheljjk?
II. Welke zjjn in het algemeen de voor-
deelen
III. Welke zyn de beweerde nadeelen?
IV. Hoe is de plaatselijke toestand?
V. Is de oprichting mogeljjk, niet in stryd
met de Hinderwet?
VI. Is de exploitatie financieel mogeljjk
Wjj laten een overzicht van de door ons
geraadpleegde litteratuur over dit onderwerp
en eene beknopte vermelding van de geschie
denis der Abattoirs voorafgaan.
Litteratuur
Het standaardwerk van sDr. med. O.
Schwartz: „Bau, Einrichtung nnd „Betrieb
öffentlicher Slacht- nnd Viehöfe."
G. Kjerrulf: „Wird das Fleisch durch
Schlacht- und Fleiscbbeschauzwang verten-
ert?" „Vermógen sich öffentliche Slachthau-
ser selbst zu erbalten P" (Berlin 1897.)
D. A. de Jong Jzn., Inspecteur der Vee-
en Vleeschkeuring„Rapport in zake de
oprichting van een abattoir te Leiden."
C. D, Donath, Secretaris der gemeente
Alkmaar„Voordracht over het Abattoir-
vraagstuk."
Adviezen en Beraadslagingen over de op
richting van een Abattoir te Utrecht.
Adviezen van de Gezondheids-Commissie
te Roermond.
Eenige stukken betreffende het stichten
van een slachthuis te Nijmegen.
Laatstgenoemde sthkken danken wy aan
de welwillendheid van het lid van Uwen
Raad, den Heer C. P. W. Dessing.
Wy hebben de eer de aangehaalde geschrif
ten en stukken hierbij over te leggen.
Openbare slachthuizen zjjn nu juist geen
moderne instellingen. Zjj bestonden reeds
bjj de oude Israëlieten, wier uitvoerige ri-
tueele voorschriften bjj het uitoefenen van
het slagersbedrjjf bekend zjjn. Evenzoo in
bet onde Rome, waar slagersvereenigingen,
welke slachthuizen bezaten, voorkwamen.
Toen golden reeds „bepalingeu op de uit
oefening van sommige bedrijven."
Gedurende de middeleeuwen, toen het Gil-
dewezen tot grooten bloei geraakte, waren
er openbare slachthuizen, voornamelijk in
Dnitschland, en tegen het einde der middel
eeuwen had byna iedere Duitsche stad hare
eigen openbare slachtplaats.
In Engeland was in 1570 het slachten bin
nen de stadsmuren verboden. In Frankrijk
moest het slachten steeds geschieden in de
onmiddellijke nabjjheid der rivieren in 1790
werd het slachten daar onder politie-toezicht
gesteld. Napoleon beëindigde in 1807 een
geschil tusschen de slagers en de stad Parjjs
door een bevel tot oprichting van openbare
slachthuizenin 1810 werd het slachten in
de onmiddellijke nabjjheid van woningen ver
boden. Reeds enkele jaren, later had iedere
Fransche stad, zelfs die van mindere grootte,
haar openbaar slachthuis.
Ook België, Italië en Zwitserland hebben
Abattoirssedert de wet van 1862 kent
Schotland openbare slachthuizen met slacht-
dwang, d.. i. het verbod tot het hebben van
particuliere slachteryen.
Pruisen heeft in 1868 een wet aangenomen,
waardoor de gemeenten de slagers kunnen
dwingen om in het openbaar slachthuis te
slachten met verplichting om het vleesch)
daar te doen keuren. Heden ten dage wor
den in geheel Dnitschland, zelfs in zeer kleine
gemeenten, abattoirs gevonden. Zjj voldoen
daar in alle opzichten aan alle eischen, welke
door de hygiëne kunnen worden gesteld. Het
aanvankelijk verzet der slagers is daar ge
heel overwonnen. De zoogenaamde nadeelen,
door tegenstanders van openbare slachthui
zen eerst zoo breed uitgemeten, zjjn gebleken
in werkelijkheid niet te bestaan.
Dat dit zoo is blykt wel het best nit het
feit, dat nog slechts enkele jaren geleden
ook d« besturen van verscheidene groote
gemeenten van Zweden by de regeering op
een zoodanige wettelijke regeling hebben
aangedrongen, waardoor het mogelijk zou
worden, dat de vleeschkeuring naar de be
hoeften des tjjds kan worden ingericht. Die
gemeentebesturen verlangden voor zich het
recht om verordeningen te maken opslacht-
dwang (d. i. het verplichte slachten in een
openbaar slachthuis) en verplichte vleesch
keuring, opdat een einde zou kannen worden
gemaakt aan den met alle openbare orde in
stryd gedreven onhebbelyken handel in vleesch
in de groote steden.
Tot de behandeling van het Abattoir-
vraagstuk zelf overgaande, beantwoorden
wy thans de hierboven gestelde vragen.
I. Is oprichting van een openbaar slacht
huis in het algemeen wenschelyk
Allereerst zal het dan noodig zyn na te
gaan aan welke bepalingen het slagersbedrjjf,
en al hetgeen daarmede samenhangt, hier
te lande is, onderworpen, alsmede tot welke
toestanden dat bedrjjf aanleiding geeft.
JelVa\?,Jn/1876 (SUtóblad n0.95)
/r tSS ht w iet slaRerebedr9f on
der toezicht Tan het openbaar gezag. Art.
2, X noemt de slachterijen, vildernen en
pensereen toch bepaaldelijk onder de „in
richtingen welke gevaar, schade oi hinder
knnnen veroorzaken," welke zonder vergnn-
de
nlng, door het plaatselijk bestnnr te geven,
niet mogen worden opgericht. Het is dui
delijk, dat zoowel het algemeen als het bij
zonder belang in hooge mate betrokken zyn
by de oprichting van de by de aangehaalde
wet genoemde, inrichtingen; om maar het
voornaamste te noemende openbare ge
zondheid, de waardevermindering van naby
gelegen eigendommen. Te recht geeft de
wet dan ook in artikel 4, v2o aan den Ge
meenteraad de bevoegdheid om bjj plaatse
lijke verordening eene bepaalde plaats of
gedeelte der gemeente aan te wjjzen voor
het oprichten, hebben of gebruiken van eene
der in artikel 2 genoemde inrichtingen, met
verbod om elders in de gemeente gelijksoor
tige bedrjjven uit te oefenen. Als een der
redenen waarom de oprichting van een be
drijf kan worden geweigerd, wordt genoemd
het verspreiden van vuil of van walgelijke
uitdampingen, hetgeen dan nog ten overvloede
door de wet wordt gequalificeerd als „hinder
van ernstigen aard".
Het toezicht, dat aan de voorwaarden by
het verleenen der vergunning gesteld zal
worden voldaan, is aan het gemeentebestuur
opgedragen.
Gevolg van die opdracht zjjn dan de in
vele gemeenten bestaande voorschriften en
verordeningen op de „uitoefening van som
mige bedrjjven."
Daarnevens wordt dan voor de uitoefe
ning van het slagersbedryf een „Instructie
voor de keurmeesters van het vleesch" ge
vonden.
Wordt nu hier te lande door de boven
aangehaalde wettelijke bepalingen het alge
meen en bjjzonder belang voldoende be
schermd? Is er bepaaldelijk, waar het de
uitoefening van het slagersbedrjjf betreft,
voldoende waarborg, dat dat bedryf geen
schade toebrengen kan aan de volksgezond
heid
Wjj gelooven het niet. En znlk een waar
borg zal nog meer verminderen, waar geen
of onvoldoende vleeschkeuring plaats heeft.
In 1898 nog had in 557 van de 1123 ge
meenten in ons land geen keuring plaats
in andere bestonden wel voorschriften en
instracties, maar deze werden niet of slecht
uitgevoerd.
Nn worde er reeds onmiddellijk de aan
dacht op gevestigd, dat daar waar een open
baar slachthuis bestaat, de oprichting van
particuliere slachteryen geheel verboden
moet zyn, en dat een abattoir als onmiddel
lijk gevolg krachtige handhaving van de
verplichte vleeschkeuring met zich brengt.
Aan het groote nut van Abattoirs, uit een
hygiënisch oogpunt, kan niet getwijfeld wor-
dên; de groote voordeelen aan die inrich
tingen verbonden zjjn vooral in het buiten
land, waar zjj zeer algemeen zjjn, gebleken.
Hier te lande is te Amsterdam, Rotterdam t
en elders zeer gunstige ervaring opgedaan.
Al hetgeen nu Hinderwet, politieverordenin
gen en instructies trachten te bereiken, wordt
door eene openbare slachtplaats op eenvoudi
ger, doeltreffender, billjjker en zelfs minder
kostbare wjjze bereikt.
Dat hier te lande eerst nu meer algemeen
van deze zaak werk wordt gemaakt, laat
zich gereedeljjk verklaren door de omstan
digheid, dat men zich in Nederland nn een
maal niet spoedig warm maakt voor nieuwe,
zelfs hoogst nuttige instellingen, dat onge-
wenschte toestanden eerst zekere verhou
dingen moeten aannemen, aleer er toe over
gegaan wordt die te doen verdwjjnen, en
bovenal door den tegenstand van de onmid
dellijk belanghebbenden, in casu de slagers,
die liefst geen meerdere controle op hun
bedrjjf wenschen. Maar, zy het hier reeds
gezegd, abattoirs bevorderen werkelyk ook
hunne belangen.
Meerdere controle op de wjjze waarop het
slagersbedryf wordt uitgeoefend is het jnist
wat in zoo hooge mate wenschelyk is. De
toestanden, welke door dat bedryf ontstaan,
zyn zoodanige als bjj geen ander bedryf
zouden worden geduld.
Daargelaten nn nog de last voor omwo
nenden, de dikwerf bestaande onmogelijkheid
om de slachtplaats zóó gesloten te houden,
dat het slachten van den openbaren weg'
nifet zichtbaar is, laten de slachtplaatsen en
stiallen en de inrichting daarvan byna overal
zeer veel te wenschen over. De atmosfeer
wordt verontreinigd door de dampen en gas-
sdn, welke zoowel vóór als na bet slachten
ontstaanbodem en water worden bedorven.
Verspreiden de dieren vóór de slachting een
onaangenamen stank, na de slachting ge-
sohiedt dat door het bloed, de ingewanden,
het afval enz. In vele particuliere slacht
plaatsen is de bevloering geheel onvoldoen-
de, soms ontbreekt zjj zelfs geheelgevolg
daarvan is bodemverontreiniging. De afwa
tering is bjjna altjjd gebrekkig, zoodat bloed
en slachtwater door de afvoerbuizen naar
de uitmonding der rioleering loopen en zoo
doende het water bederven. Het schadelijke
van bodemverontreiniging en waterbederf
voor de volksgezondheid behoeft wel geen
vérder betoog.
Zoo lang particnliere slachtplaatsen en
stellen bljjven bestaan, zal dit hygiënisch
eavel wel nimmer geheel kannen worden
verholpen. Zelfs dan niet, wanneer een zoo
scherp mogelyk sanitair- en politietoezicht
wordt gehouden, welk toezicht uit den aard
der zaak, doordat die slachteryen en stallen
over de geheele uitgestrektheid der gemeente
verspreid liggen, zeer bemoeilijkt wordt.
Maar er is meer, en hierbjj treedt bet voor
den mensch schadelijke van particuliere
slachtplaatsen vooral op den voorgrond,
slachtplaatsen zyn in den regel ook bewaar
plaatsen van vleesch tot op het oogeublik
waarop hot naar den winkel wordt overge
bracht. Zelfs voor tjjdelyke bewaarplaatsen
dienende, is de temperatuur in de slacht
plaatsen, voornamelyk in den zomer, veel
te hoog, vooral wanneer daar tevens varkens
worden geslacht.
Meestal is er weinig of in 't geheel geen
ventilatie, en deze toestand wordt nog erger,
indien, wat ook voorkomt, de slachtplaats
tevens als stal dienst moet doen. Het is
duidelijk, dat het vleesch in zulke bewaar
plaatsen spoedig tot bederf moet overgaan.
Behoorlijke middelen tot conserveeren zyn
zelden of nooit aanwezig en het blijft zeer
onwaarschynlyk, dat slagers zich do hooge
uitgaven van eene kostbare vontilatie-inrich-
ting voor hunne slacht- en bewaarplaatsen
zullen getroosten.
Blykt reeds uit het hier gezegde in het
algemeen de wensckeljjkheid van wegneming
van verkeerde toestanden, welke door het
bestaan van particuliere slachtplaatsen in
het Jeven worden geroepen, nog in hooger
mate zal de dringende noodzakelykheid in
het oog vallen, wauneer wjj in het verV^Ig
van ons rapport wyzen op den toestand,
zooals die, na ingesteld onderzoek, in deze
Gemeente door ons bevonden is te zjjn.
H«t eenige en afdoende middel is dan do
oprichting van een openbaar slachthuis
alleen daardoor zal men tot betere hygiëni
sche toestanden knnnen geraken. Waar een
openbaar slachthuis is, kan ook de vleesch
keuring op een volkomen doeltreffende wyzc
Het komt ons voor, dat eerst by het be
staan van een Abattoir het ons opgedragen
toezicht op den publieken gezondheidsdienst,
geheel naar behooren kan worden uitgeoefend.
(Wordt vervolgd).
GOUDA, 25 Februari 1900.
Heden werd aan de Universiteit te Leiden
tot doctor in do geneeskunde bevorderd de
beer L. C. Kersbergen, Arts, geboren te
Reeuwjjk, met een proefschrift over„De
klinische waarde van de Koolhydraatgisting
in faces/'
Polsbroek. Bedankt voor het beroep bjj
de Ned. Hervormde Kerk te Delft door ds.
A. ten Have alhier.
Woerden. De uitslag van het kegelconcours
alhier is als volgt:
le prjjs, F, van Wjjk te Gouda, met 50
punten in 6 worpen; 2de pr., Ph. van der
Waals, Gouda, 49 punten; 3de pr., L. S.
Cats, Gouda, 48 p.4de pr., W. P. Walra
ven, Rotterdam, 48 p.5de pr., N. N., Gouda,
48 p. 6de pr., L. van Djjk, Woerden, 48
p.ïde pr., J. Zwart, Gouda, 47 p.conso-
latieprys, A. C. den Hertog, Gouda, 17 p.
Atd GOUDA e. o.
Zaterdag 24 Februari 11. veVgaderde de
afd. Gouda e. o. van de Bond van Ned. Ond.
Daar de aftredende 2e Sekretaris, de heer
D. Zooistra, niet ter vergadering aanwezig
was, moest punt 5 der agenda„ünderwys
en Algemeen Kiesrecht", inleiding te houden
door de heer D. Zooistra, vervallen.
Ingekomen was een schrijven der afd.
Gouda der S. D. A. P., waarin de afd. ver
zocht werd zich aan te sluiten bjj een op
te richten Plaatselik Komietee voor Alge
meen Kiesrecht.
De vergadering besloot, zich te houden
aan de beslissing, gevallen op een der vo
rige vergaderingen, en dus zich niet aan te
sluiten bjj dit op te richten Komitee.
De Penningmeester deelde mede, dat by
de vorige maal niet f 2,30 afgedragen heeft
voor de werkloze dieamantbewerkers, doch
mede door de bijdrage van een lid, dat niet
ter vergadering aanwezig was, f 3,30.
In de plaats van de beer D. Zooistra
van Moordrecht, aftredende 2e Sekretaris,
werd benoemd do heer C. de Jong van
Gouda. Bjj de benoeming van een Perskom-
missie werd aan het Bestour overgelaten,
uit hun midden een zodanige kommissie sa
men stellen.
Nu was aan de orde punt 4 der agenda
„Het onderwys moet vrjj zjjn van alle staat
kundige en godsdienstige dogmaas", inlei
ding te houden door de Voorzitter, de heer
de Nooyer.
Op deze inleiding volgde een leerrjjk de
bat, waaraan door verscheiden leden werd
deelgenomen.
Bjj de rondvraag werd besloten, om fie-
oansieele redenen zich niet aan te sluiten bjj
de Vereeniging tot vereenvoudiging van onze
Scbrjjftaal, ofschoon toch de afdeling in
prinsiepe vóór vereenvoudiging bljjft.
Noch werd besloten, een kleinigheid uit
de kas te nemen voor de stakende Gro
ningse Siegarenmakerswegens de toestand
der kas kon niet veel gegeven worden.
DE SEKRETARIS.
VOOR
Md. Tailleur.
Kleiweg E. 78, GOUDA
Telephoon ito. 3f,
19 FEBRUARI.
Vidkklan d. Cart. Nad. W. 8 V/t
dito dito ditc 8
dito dito dito 3
Hongar. Obi. Gou II. 1881-98 4
Italik. Iasohr.jfiug 1862-81 5
Oobtrnr. Obl. in papier 1868 6
dito in cilverl868 6
Portugal. OM. met coupon 8
dito ticket 8
Rusland. Obl. Binnenl. 1894 41/,
dito Geoons. 1880 4
duo bij Roths. 1889 4
dito bij Hop 1889-90 4
dito in goud. leen. 1888 6
dito dito dito 1884 5
dPAN/s. Perpet, schuld 1881 4
TuKKRu.Qepr.Couv, leen. 1890 1
Ge loaning serie D.
Gec. leemn. ser.e O,
ZuiD-ArR Rp.v. oblg 189/ 5
Mbxico.OI) it. 8ob. 1890 6
Veni zurla. Obl. 4 oniiep. 1881
Ametrrdam. Obligation 1895 3
Rotterdam. Sted. iaeu. 1894 8
Nrd. N. Afr. H tndelsv. aand.
Arendab. Tab.-MyCertificaten
Deli-Maatsohappjj dito
Arn. Hypotheekb. pandbr. 41/,'
Cult.-Mij. der Voratenl. aand. I f
't Gr. Hypothoekb. pandbr. 41/, 102
Nederlandsche baak aand. I 8047
Ned. Handelmaatsch. dito I 164U.
N.-W b Pao Hyp, b. pandbr. 3 96
Rott. Hypotheekb. pandbr. 4'/a'
Utr. Hypotheekb. dito 41/,
Oostbnr. Ojst-Hong. bank aand.
Rusl. Hypotheekbank pandb. 5
Amerika Equt. hypoth. pandb. 4
Maxvr. L. G. Pr. Lien cert. 6
Ned. Holl. IJ.-8poorar.-Mjj.aand. 114'1/..
Mij. tot Expl. v. 8t. Spvr. aand. 10 1
Ned. Iud. Spoorwegm. aand. 224
Ned. Zuid Afr. 8pm. aand. 8
<Hto dito dito 1891 dito 5
Italië Spoorwl. 1887/89 A-Eobl.8
Zuid -Ital. Spwmy. A-ff. obl. 8
Polkn. Warschau Weenen aand.
Rusl Gr. ftuas. 8pvr.-Mjj.obl. 4
Baltisohe dito aand,
Faucotra dito aand. 5
Iwang. Dotnhr. dito aand. 5
Kursk Ch. Asovr-Sp. kap. opl. 4
dito dito oblig. 4
Amerika. Coat. Pao. 8p.Mjj. old. 5
Chio. k North. W.pr. C. v. aand.
dit.) dito Wia. 8t. Peter. obi. 7
Denver k Rio Gr. 8pm. eert. v.a.
Illinois Central obl. iu goud 4 j 105
Louisv. k NadivilliCert. v.aand.; 74
Mexi o. N. Spw.M le hyp.o. Si 104'/,
Misv Kwa* v.4pCt. pref, aand. 37
N.-York Oolu o k West. aand. i
Pcnn. dto Ohio ohlig. 6
Oregon. Calif, le hyp. in goud
St. Paul. Minn. Manit. obl.
U o. Pao. Hoof hja o b ig. 6
dito dito Li c. Col. le hyp. 0 5
Canada. Can. South. Cbort.r.aand.
Vf.n. C. Rallw. k Na. lo h. d. o. 0
Amitord. Oni'iibua Mij. a and.
Rotturd.Tramwe -Maais.«and
Ned. Stad Amaterdam aand. 1
Stad Ro ter<l«»m aand 8
Beloie. Stad Antwerpen 1887 f1/,
S ad Brussel 1886 81/,
Hom. Theiaa Kcgullr G aclaob. 4
Ojstenk. Staatsieenig 1860 5
K.K.Oost. B.Cr. 1880 8
Si a> J Stad Madrid 3 1868
Ned. Ver. Bex. Avb. Spool, oert.
Vikre.
8I»/a
88/,
100V,
88"/.
SS»/,,
65
9«1„
"6"/,.
101'/,
57 V,
88%.
100'/,
31'/,
01
«81
485
118
110'/,
90
1851/,
I""'/.
65
66
1«1'/.
•TV.
•8'/.
100"/,,
100
114'/,
141'/,
69
15»/.,
*ë/u
S«l/,
I to
110
lot
101
M»/,
100
117%
117%
101/,
84'.
Slotkr»
81%
•*Vi,
57/,"
TO*/*
65'/,
De Opruimin»'
van alle voorhanden (loatumen, Mantel*
EN
ot de bekende Inye prijzen, zal tot en
met 24 FEBRUARI voortduren.
