U
1
1 -
BINNENLAND»
I
Verspreide Berichten.
Opwkrc Verpderipg ran tiasrerbraikers
Directe SpoorwegverblodligeD net GOUDA. Wfnterdleast 1000. A&igevugei 1 October. TUd vei Greetwfek.
0» d
I
STADSNIEUWS.
«purs sun
»oy„
is»/,
Belgis.
De koningin ren Engeland U, op weg
ran Londen naar Kopenhagen, Vrijdagna
middag, komende ran Calais, waar >y om
hall één met de Express" aankwam,
tegen rjjf nnr aan het itation Schaer-
beek bij Brnuel aangekomen en daar waren
geweldige rooriorgsmaatregelen genomen
door de politieran het Noorderstation al
■tonden de handhavers der orde langs den
geheelen weg, al ware de ezaar ran Bas-
land op bezoek
Op het perron was tot de ontvangst aan
wezig de Britsche gezant met een orchidee-
enrniker, doch de koningin liet zich maar
heel eventjes door oen reetje der gordijn
tjes kijken aan de aanwezige politieman
nen en om hall zeven te Lnik ging 't pre
cies erenzoo, door de enorme maatregelen
der politie. Toch is een heel nanwkenrig
toekijkend reporter nog even ganw te weten
gekomen, dat de Koningin een Engelsche
krant zat te lezen en dat ze daarna ging
eten: soep (oxtail), lamskotelet, kip en an
dere smakelijke dingen 1
Duitschuhd.
Met gedwongen rnst en de huiselijkheid
van den keizer, schijnt 't al weer nit te we
zen (Wilhelm II speelde avond aan avond
zjjn partijtje skat, waarbij de bewegelijke
vorst in een genoegeljjke stemming ver
keerde, ondanks zjjn gezwollen reckterkoon)
Vrijdagnamiddag is de keizer voor 'teerst
weer een ritje gaan maken met zjjn vronw,
in een gesloten rtjtnig, naar het mauso
leum te Charlottenbnrg, waar een krans
werd neergelegd ter gelegenheid van den
geboortedag van Wilhelm I. De zwelling
onder het oog neemt niet zoo spoedig al
als de keizer wel zon wenschen en een
Lohengrin-keizer met een dik oog gaat toch
niet!
Toch heelt de keizer, zeker om het niet
al te loeren, tegenover het presidium van
den Prnisischen Landdag, dat Vrijdag zjjn
deelneming kwam betuigen, maar weer eens
een toespraak gebonden. De aanslag vorm
de een gereedo aanleiding tot een relevee
ring van den ernst der tijdende jougd'was
gedemoraliseerd, meende Wilhelm II en alle
standen hebben daar schuld aan, terwijl alle
maatregelen der rtgeering aan een ernstige
critiek onderworpen worden, waardoor het
gezag der kroon sinds den dood van keizer
Wilhelm I aanmerkelijk geleden heelt.
Het verband tusscben die daad van een
ongelukkige te Bremen, waardoor even
goed oen gewoon burger had getrollen kun
nen worden en die aldwalingen des mensch-
doms, volgens den keizer valt niet zoo da
delijk in het oog, doch dat deze vorst
vroeger ol later min ol meer in botsing
moet komen met de moderne opvattingen
en instellingen, schijnt wel onvermijdelijk 1
Naar hot „Vad." met zekerheid verneemt
zal de heer Kerdjjk zich om gezondheids
redenen niet weder voor de Tweede Kamer
verkiesbaar stellen.
Een wetsontwerp is aan de Tweede Kaziez
toegezonden, houdende aanvulling an Ver boo
ging der begrooting van Nederl. Iodic voor
het dienstjaar 1901.
Uit bet ontwerp van wet bljjkt dat tot de
betrekkingen van adspirant controleur en con
troleur by het binnenlaodsch bestuur, adsiz-
tent-reaident, gewestelijk secretaris, resident
en gouverneur, alsmede tot de betrekkingen
van relerendaris, met uitzondering van die
bjj de Comptabiliteit en secretaris bij de
departementen van algemeens burgerlijk be
stuur, bjj de Algemeene Secretarie en bjj
den Baad van Nederlandsch Indië, daaronder
begrepen, de betrekkingen van algemeen
secretaris en van gouvernementssecretaris
alleen benoembaar zjjn
a. Zij, die, na te zjjn aangewezen als can-
didaat Indisch ambtenaar, hunne studiën heb
ben voltooid volgens de bepalingen van het
beslnit houdende vaststelling van de bijzon
dere voorwaarden voor benoembaarheid tot
betrekkingen bjj het binnenlaodsch bestuur
en bjj de Oouvernementsbureanx in Ned. Indië.
b. Zij die bebben voldaan aan het examen
bedoeld bij art. 92 2e lid der wet van 28
April 1876 tot regeling van het hooger
onderwijs („Stbl." 1876 no. 102) en uitsluitend
voor de genoemde bureau-betrekkingen.
c. Doctoren in de rechtswetenschap en
doctoren in de Staatswetenschap.
De minister van koloniën stelt telken jare
na overleg met den Gouverneur-Generaal
vast hoeveel candidaat Indische ambtenaren
zullen worden aangewezen.
Een derde van het aantal plaatsen wordt
in Nederland beschikbaar gesteld voor hen,
die in het bezit zjjn van een getuigschrift
dat z|j bekwaam zjjn tot studie aan eene
universiteit, verworven na afloop van een
gymnasium met 6-jarigen cursus, dan wel
b(j eene commissie ais bedoeld in art. 12
der wet op het Hooger Onderwijseen derde
eveneens in Nederland, voor hen die in bet
bezit zjjn van een getuigschrift van eind
examen van de H. B. S, met 5-iarigen enrsus
in Nederlanden een derde in Ned. Indië
voor hen die in het bezit zjjn van het ge-
tnigschrilt van eind-examen van de H. B. S.
met 5-jarigen cursus daar te lande.
In Nederland wjjst de min. van koloniën,
in Ned. Indië de gouv.-gen. de candidaat
Indische ambtenaren aan.
De candidaat Indische ambtenaren worden
opgeleid aan de Rijksuniversiteit te Leiden.
De verschillende exameneischen zjjn nader
in het ontwerp uitvoerig aangegeven.
De verhooging der Ind. begrooting 1901
bedraagt in verband met een en ander 131,000.
Hoofdstuk V (Binnenl. Zaken) wordt naar
aanleiding van bet voorgaande verhoogd Wet
110,000 voor de hoogleeraren die dienstkaar
zullen worden gemaakt voor de opleiding
van Indische ambtenaren ep met 1500 voor
het aanschellen van leermiddelen enz.
In de zitting van de Kamer van Koop
handel te Arnhem is behandeld het rapport
in zake de verlaging van het tarief van
drukwerken, samengesteld door de beeren
E. G. Cohen, B. J. 0. T. Kolfschoten en J.
J. Wentlnk.
In dit rapport wordt betoogd dat het be
lang van handel, nijverheid en algemeen
verkeer een' verlaging van het drukwerk
tarief vordert. De commissie vergelijkt de
tarieven van verschillende Europeesche lan
den met de ease en is van oordeel, dat het
Belgische tarief voor ons den besten maat-
stal vormt. Zjj stelt het volgende tarief voor:
25 gram et50 gr. 1 ct.75 gr. l'i,
ct100 gr. 2 ct150 gr. 3 ct.200 gr.
4 ct250 gr. 5 ct.
Besloten werd in den geest van dit rap
port een adres aan den minister van water
staat, h. en n. te richten. In de vorige ver
gadering werd reeds besloten is den geest
der Njjmeegsehe Kamer een adres aan den
Minister te richten tot uitbreiding van het
gewicht van brieven waarvoor 5 ct. ver
schuldigd is van 15 tot 20 gram.
Het Vaderland schrijft
De hoeren liberalen, die nit de .Liberale
Unie" zjjn weggeloopen, doen desken aan de
kikkers, die hun Koning hebben gekregen.
Eindelijk is thans het verbond tot stand
gekomen, waarvoor zoolang in 't geheim is
gewerkt. Het woord is gesproken, dat den
heer Treob den toegang kon openen tot li
beralen kring. Daarmee is de beer Treub
hun leidsman geworden en ze zullen weten
wat dit zegt.
Nu bebben wjj voor de Amsterdamsche
herkiezing van den heer Treub vernomen,
wat de plicht is der jonge partjj, die zich
onder zjjn vleugelen beeft gesteld. Zelf-exe-
cntie ten bate der sociaal-democratie. Waar
de kenze staat tusscben hem, die de urgentie
van grondwetsherziening niet erkent, al zjjn
zjjn beginselen ook nog zoo voortreffelijk en
betrouwbaar, en hem, die strjjdt voor die
urgentie, al is hij sociaal-democraat, daar
geen aarzeling, maar den laatste gekozen.
Te Utrecht heette het nog: palstaan tegen
de oud-liberalen en tegen de sociaal-demo
craten nn is hetten strjjde zelfs tegen
geavanceerd-liberalen en vóór den sociaal
democraat.
Het is niet meer de eenling Treub, die
zoo spreekthet is Treub, de leider van den
vrjjzinnig-democratischen bond, die deze lenze
aanheft. En de heeren Molengraall, Drucker,
Van Kaalte, Fokker, Smldt hebben het hoofd
te buigen en te volgen.
Zjj kunnen zelfs niet meer protesteeren.
Zjj hebben zich overgegeven op genade ol
ongenade. Zjj hebben zeil zich den urgentie-
strop om den hals geslagen. Straks vindt de
sociaal-democratie het nrgent dien toe te
halen.
Wjj hebben het voorspeld en wjj hebben
gewaarschuwd.
Zal het in de Kamer den heeren Drucker,
Yan Kaalte, Fokker bevallen dus te draven,
gedreven door de Treubiaaasche zweep, veor
de sociaal-democratische zegekar
Gr«mengde Berihten
De lente is allerwege in Europa op treu
rige wjjze begonnen, of eigenlijk uitgebleven.
Lage temperatuur met scherpen wind in
Zuid-Frankrijk zware regens met zwellende
riviereneen groot getal zieken overal en
groote schade door storm aan daken tele
graaf en telephoonleidingen veroorzaakt ken
merken het eerste voorjaar der nieuwe eeuw
Te Carrarain in Italië hebben zware regens
den spoorweg voor marmervervoer vernield,
pn Noord Duitschland heelt het Woensdag
en Ponderdag nog geuoHasrd tot zelfs in
in Leipzig, Dresden «a Frankfort. Als bet
dit jaar maar niet gaat als in 1845 toen
op 25 Maart nog jjsachuiteu over de dicht
gevroren Zuiderzee gledenWeat-Bastlend
vormt een uitzondering daar bestemen deze
week bjj zuidwestenwind zich veskengd in
een temperatuur vun ongeveer 55 gswden.
In den tunnel die veor dén New-York-
seken spoorweg wordt geboerd is een ernstig
ongeluk gebeurd. Tegen technieebe waar
schuwingen in werd gebruik gemaakt van
te zware ladingen dynamiet, teneinde daar
door den langzame voortgang van het werk
te verhaasten. Donderdag had een hevige
ontploffing plaats door het springen van een
groote hoeveelheid dynamiet op een diepte
van 140 voet. Zes-en-veertig werklieden wer
den onder de painhoopen begraven. Eerst
meende men dat niemand het ongeluk over
leefd had, doch nadat men met de reddings
werkzaamheden een aanvang had gemaakt
bleek, dat één werkman gedood was, twee
krankzinnig waren geworden en vier zwaar
gekwest waren Door de hardheid van den
grond kwamen de anderen er ongedeerd af.
te OODDA,
gehouden DONDERDAG 21 MAART in
het lokaal .Nut en Vermaak".
De Voorzitter. Als a een afzonder
lijke meter hebt daarvoor, dan komt het mjj
voor dat het is werkgas. Maar dat is een
kwestie van anderen aard.
Ik veronderstel nu, det wanneer er nog
heeren zyn, die waarnemingen hebben gedaan
in dezelfde richting, deze ongeveer alle op
hetzelfde zullen neerkomen, hetzjj het gas
wordt gebruikt voor gloeilicht of voor ver
warming ol voor beweegkracht. Ik weasch
nu het volgende mede te doelen.
De verschillende klachten, hier gebeerd
zjjn niet nieuw. Mjj is sedert maasden van
verschillende zjjden gevraagd, wat er toch
aan het gas mankeeren kan, want dat men
veel meer gebruikt en hot elfeet toch minder
is. Klachten over bet gas zjjn bjj bet publiek
spoedig gangbaar, dus moet men met het in
ontvangst nemen daarvan nit den aard voor
zichtig zjjn. De klachten hier zjjn echter
zoo veelvuldig, en ook in eigen kring was
dat waar te nemen, dat het mjj wenscheljjk
voorkwam te trachten door een onderzoek
de gegrondheid der klachten na te gaaa.
Die overweging heeft aanleiding gegeven tot
het bespreken van dit onderwerp in het
laboratorium van de kaarsenfabriek, een
bew jjs dns dat daar nog wel over wat anders
gepraat wordt. Wjj zjjn toen tot het besluit
gekomen, dat het zeer wenscheljjk was die
klaehten te onderzoeken en te zien Wet
daarvan was.
De heeren chemici van het laboratorium
van de kaarsenfabriek zjjn toen aaa bet
werk gegaan en hebben het gas aan eene
sekeikuadige analise onderworpen. De waan-
nemingen, die daarbjj op uiterst secure wjjae
zjjn gedaan, waren van dien aard, dat onze
vraag cigealjjk zoo goed als geheel en al
was opgelost. Die waarnemingen hebben tot
doel gehad om te .zien.welke minder nor
male bestanddeelen in het gat aanwezig svaceu
'sUue 1.41 S.Ot 7.OS 7.1t 7.5» 8.83 l.ll 9.03 S.tt 10.11 ll.SHt.JI tl.OS 1.30 1.40 1.W4.00 4.11 4.17 l.st l.ll 7
Voorburg. Ml - - - 10.17 - - - l.ld -U - 4.48 - AIS
Zoetorm.-Zog. l.ll 10.11 l4ö -¥ 4.18 4.44
Zor.nh.-Mo. 1.01 - - KMI - l.ïl -§ 1.1,0 - «.IS
Gouds. .1.1* «.SI l.ll 7.41 «.01 ».03 l.ll 110 10.11 10.14 lt.lt 11.01 11.14 1.111.00 SnRe.ll 0,44 Ml 1.4' 7.01 7
roooltotio'. O lou l«r ko« «ht fonfand vordoo. (4) Hom»lt»Wota. »U««« 1» Ou I. Uowa alio SifcW I BWolt. aaa Silje i.'.U.
O O D D 4—t SltllOlS. rho rono.
loudo 4. SI l.ll Ml I.» 10.10 10.1111.011,10 I.SS IJS
4 07 4.411.11 14 1.4! l.ll I0.il 10.17 11.04.
•AmoLW. 1.01 l.ll l.ll 10.10 11.04 11.41 1M7 1.17 1.11
4 114.17 l.ll 4.03 4.44 l.ll 10.1 11.03 11.11.
'Aaot.0. I I» 1.13 IJl 10 S3 11,1» 1 04 l.tpl.1! MO 4,17
1114.410, I Ml 10 10 U.14;1IJ4.
kotot-G. l.ll 7.111.10 Ml l.ll 1.311MA1M7 1U4
Ml AIO 1.344.41 til,Ml 7.011.101.11.
Am» W, 1.14 1.47 MO kit I 411 30 14111.10 1UI Ml
I.11S.II 1.411.00 Ml 1.11 Mi 1.1114.01.
loud «■bill 7.81 S.US.'IIJI 10.18l0Jlll.il Ut
l.fwPH 4.34 3.47 7.11 7-144,01,0.11 1UI.
1 I fl •ODDl-lonllllSSam B i
(leads. Ml 7.11 7.11 4.11 4.11 1.01 M4 Ml 1,17 10.IS 11.01 11.11 11.11 11.11 1.17 til MO 1.41 4.11 4.14 Ml til f.17 Ml 1.44 kil 4.17 til 1.14 IMS 14.11 1U.4I 11.11
Moordrecht door 7.11 t r WO i 11.01 1.— 4 1.01 HU J 10.11
Niemrerksrk T.IB a a MO j r r 11.11 LI» 4.11 aaa 1,14 10.11
Oopnlls 7.00 1.47 t '-17 tl» aaa aaa 1,41 10,17
Rotterdam M. Ml 7.44 1.04 1,10 1.41 10.11 10.11 11.11 11.10 11.14 1.14 MO Ml 4.00 1,17 B.43 til 7.47 1.07 4,10 4,10 1.(1 10,80 10,41 11,01 11.47
RottordamD.P. i 1.08 1.44 r r r v 1T.10 v v v v 1.44 v t 1.10 sta 7.40 1.41 'a aa a a 11,11 a
Rotterdam H. 8,05 aaa 10,01 f 11.04 a a a a 3.4® aaa 4.10 at a a 7.07 a a a a a a a a 11,44 a
All—a 1« «a I» hl—, «vtr» hQhrtalra. y Oy im trrlaw hja 3—d*f. Maw4n «1 Dlntr» «aJ-SMh» rrmtUljrWra r~r 4» 3. kl. aaaknjXSaat Wga «Ma rmhtwi)». B HolhuM* Sp-r. L litn iippl.aot-4.vgo 1 Ulna "---Jn
a 4 B UOTTia J'lU-OOUBi ri- r—B a
Rotterdam Boort a a 'a 0.41 a 7.11 a a a 1,40 a a a a 14,40 a 1,44 a a a a 4J8 a a Al! a a til a a If,»»
Rotterdam D. P. a a Ml a a a a a 1.41 a a a a IMI 1.14 a a. a 4,47 1.41 4.17 r 1.44 10.11
Rotterdam M 4.41 1.40 4.07 J.ll 7.41 I.» l.ll 1.47 10.14 11.41 11,41 11.10 1.04 0.14 1.41 3.41 tdl 4.34 Ml 0.04 4.34 7,01 Ml ML g* I.M a a
Jap.ll. 4.11 1.41 »a 10.10 a a a a '*44 a a a a 4.44 a a 4.88 a a B w ®-4® a a
Niaowarkark 1.01 1.81 a a a a a 10-88 a a r 1-18 a a a a Ml v a 8.44 aaa1" 8.11 a a
lloordreekt. 4.11 4.04 a a a a 10.43 aaa 1.08 a a a a Ml a a a 8.14 aaa
Goada 1.17 4.10 MO 7.80 8.04 1.04 0.00 8.80 10.00 10.10 10.40 11.» 11.04 1M1 1.08 1.0» Ml 1.08 4.04 414 1.07 l.ll 1.44 1.14 7.04 7.04 1.04 3,40 117
4 All—a 1* s. kl— (wtra hrtalra). a Vt—ltatW, ap 4aa I—P kaa al- akaaZ maaiam, B HaD—Inkay—r. I lain aappli—Ikavga —a la I an 4— SSafaaa Lit.
S
Gouda 7.10 0.07 111 0.11 Ml 10.00 10.11 10.18 lj.ll 11.18 18.80
lavaah.-Mooro. 7.88 4.» ova H-B a a
Boa torn aar-leg. 7.88 8.01 a a a a 11R® a a
Voorburg 7.» 8.14 aaa a 11.84 a a
•a Haga. 7.» 8.08 8.10 Ml 1.48 10.11 1014 1111. 14.04 It
i aite
111
4.18 4.10 Ml 618 l.ll 7.R8
4 1
1.01 8.18 1.17 I.»
til va
M4 A
Ml E P
1.48 1.34 014 10.11
I.» 18.18 10.48 11.»
10.01
10.17
10.88
10.84 10.44 11.11 IL47
Gouda. MO M4 111 1.11
Oudew. Ml - -
Woevd. 8.41 -
Utreokt 0.01 7.04 l.ll
Utraoht
Woerden."
Oudew.
Go ada
l.ll I.» 717 Ml MO 10.1»
8.07 8.44 4.00 8.87 10.88
Ml 4.18 1.17 1011
111 7.01 7.14 MO 0.00 Ml 10.14 <11.1! 11.11
waarvan wjj dan invloed konden nagaan op
de kwaliteit van bet gas en waarin wjj even
tueel den grond konden vinden voor de
kluchten. Ik moet rondrit zeggen, dat dat
onderzoek zeer verrassende en wat de kwa
liteit van het gas betreft treurige uitkomsten
bad. Het kan| niet anders, of hot is te
veronderstellen dat bjj de hier aanwezigen
ook op dat pont belangstelling genoeg in
deze zaak is; en met het oog op deze by-
eeokomst hebben wjj gezorgd, dat de uit
komsten van dat onderzoek beschikbaar
waren voor allen, die hier aanwezig zjjn en
andere belangstellenden, die niet aanweng
mochten zjjn.
Verder heb ik goedgevonden den heer
Geitel te verzoeken op dezen avond dat on
derzoek en de nitkomsten daarvan nader toe
te lichten en daaraan vast te kaoopen eenige
beschouwingen over het fabriceeren van gas
en over wat van een normaal samen
gesteld gas van goede kwaliteit mag worden
verlangd.
Alvorens de heer Geitel het woord voert,
wordt in de vergadering rondgedeeld een
gedrnkt stak van den volgenden inhoud:
Naar aanleiding van de vele klachten over
het door de Gemeente Gouda geleverde gas
en door de vele ongerieflijkheden bjj het ge
bruik van dat gas ondervonden, hebben de
ondergeteekenden een nader onderzoek in
gesteld.
Te oordeelen naar verschijnselen bij het
gebrnik van meergenoemd gas waargenomen,
moest de oorzaak der slechte kwaliteit ge
zocht worden in een buitensporig en zeer
nadeelig werkend gehalte aan lacht.
Overwegende, dat lacht bestaat nit V8
inurstof en *U stikstof, was het wensche-
lgk het gehalte aan lacht door gasanalysen
te bepalen.
Tot deze onderzoekingen diende het wel
bekende Orsat-apparaat, van welks goeden
staat wjj ons vooruit overtuigd hadden door
eenige contróle-analyses van gewone lucht,
waarvan de samenstelling bekend en con
stant is.
Het gas werd gedeeltelijk onderzocht in
het chemische laboratorium der Stearine
Kaarsenfabriek alhier en gedeeltelijk in een
perceel op de Oosthaven, gelegen in het cen
trum van verbruik, beide voorzien van zeer
mime blusleiding. Alvorens tot het onder
zoek over te gaan, werd langen tyd gas
door het toestel geleid, zoodat wij volkomen
zekerheid hadden, dat werkelijk het door de
gemeente op dat tjjdstip geleverde gas voor
het onderzoek beschikbaar was.
De volgende resultaten werden verkregen
t-aoooe©t-ao<öö5
e. n
connoioooh 5
oioitMr-ioaaiiN'cu -j2
t- «O 00 «O IC
oi oi oi <n oi c«i
^cn oo ca ca co
oi cm' cd oi ca oi
CO <N ca CD T) lO -v® <N iH Oï O "V)
oi oi oi w-i 3~® J2 oi oi oi oi oi d
r-4 e- po t~ o» «o eb po o oa t-i <o c- o»
co oi oi oi oi oi oi oioi co 06 oó oi oi oi
oi oi cd oi cd oi oi cd ca oi oi odoi oi oi
iO®-*©aqt~©osoq<ot>:aoQOo>©
ci co cri có oi <n' co oi oi oi oi oi oi oi co
iOOOOO<OC0OO<OiOCOC0CO*A-4!C0©
oi oi oi oi cd cd oioi cd oi oi oi ca oi oi
De analyses van tal van buiten- en binnen-
hmdsche gasfabrieken hebben ons aangetoond,
dat het gewoonlijk in gas voorkomende zuur
stofgehalte zelden 0,4 pCt. bereikt in het
gas van de Stedelijke Gasfabriek te Amster
dam bedraagt de hoeveelheid znnrstof tus-
schen 0,1 pCt. en 4 pCt.
Dat ook de regeneratie in sitn bij goede
controle een in practiscben zin zuurstofvrü
gas kan leveren, bewijzen ons de volgende
cgfers, ontleend aan het Journal für Gasbe-
leuchtung (1898 Pag. 693), waaruit blijkt,
dat een gas met 0,5 pCt. zwavelwaterstof
en 0,35 pCt zuurstof, in den vorm van lucht
toegevoerd, na de tweede zuiveringskist
slechts 0,01 pCt vrjje zuurstof bevat, terwijl
de zwavelwaterstof geheel verwijderd is.
Vergelijken wjj hiermede de door ons in
het eerste gedeelte der nevenstaande tabel
len samengestelde resultaten, dan komen wij
tot de overtuiging, dat door 'de gemeente in
de laatste maanden aan de gasverbuikers
een gas geleverd is, dat gemiddeld 2,8 pCt.
en 2,5 pCt. zuurstof bevat, hetgeen overeen
komt met een gehalte van 14,0 pCt. en 12,5
pCt. lucht, geheel en al waardeloos, ja zelfs
zeer nadeelig voor het licht- zoowel als voor
het warrate-effekt.
Hierboven spraken "wjj meermalen van den
nadeefigen invloed welke lucht in gas op
het licht- en warmte-effekt heeftthans wen
schen wij deze bewering door eenige cijfers
te staven, welke wjj ontleenen aan onder
zoekingen van den lieer Dr. A. Smits en G.
F. van Limborgh van der Meersch, schei
kundigen aan de Stedelijke Gasfabriek te
Amsterdam. Volgens deze heeren neemt de
lichtsterkte van gloeilichtkousjos voor ieder
procent aan het gas toegevoegde lucht tus-
schen 5 pCt. en 10 pCt. met 2 pCt. afin
dien men dus in een gloeilichtbrander bij een
verbruik van 115 Liter per nar met luchtvry
gas een liebteffekt bereikt van 94 licht-een-
heden, verkrijgt men met dezelfde hoeveel
heid gas, waaraan 10 pCt. lucht toegevoegd
is, dus een volume Jvan 125,5 Liter, slechts
een lichteffekt van 79,2 licht-eenheden of
met 115 Liter slechts 72 eenheden.
De bovengenoemde heeren Snjits en Van
Limborgh hebben verder aangetoond, dat
carbureeren van gas voor gasgloeiverlich-
ting absoluut geen reden van bestaan heeft,
het gloeikousje vraagt niet^naar gas van
hooge lichtsterkte, maar naar een vlam van
hooge temperatuur, naar eeU groot warmte-
effekt, on dat dit ook voor gasmotoren het
geval is, behoeft nauwelijks vermeld te
worden.
Daar eerst 's avonds het gas gecar.bureerd
wordt krijgen groote verbruikers (als do be
zitters van gasmotoren) ongecarbureerd gas,
dat met toevoeging van lucht hun motoren
ontoereikend en zeer kostbaar maakt.
Daargelaten dus of een levering van gas,
dat vermengd"is met 12,5—15.0—pCt. lucht
in 't algemeen te verdedigen is, uit een tech
nisch en economisch oogpunt is het zeer ze
ker af te kenren.
Om te kunnen constateeren of gas aan
eischen van licht- en warmte-effect voldoet,
zijn slechts twee apparaten benoodigd, na
melijk het Orsatapparaat om de samenstel-
lingf een Junker-calorimeter om het warmte-
effekt te controleeren"beide toestellen zyn
goedkoop te verkrijgen, zeer eenvoudig in
de behandeling en geven uiterst nauwkeurige
en betrouwbare resultaten. Wij zyn eventueel
bereid, over het werken met deze toestellen
alle gewenschte inlichtingen te geven.
Dr. A. C. GEITEL.
Dr. D. W. IJSSEL de SCHEPPER.
Gouda, Maart'1901.
De heer Geitel. Sinds lang reeds was
het mij en mijne buisgenooten, zooals velen
uwer, opgevallen, dat onze gloeikousjes slechts
dan goed brandden, indien wij een of twee
luchtgaatjes dichtstopten; dat gasconforen,
die vroeger onberispelijk hnn plicht deden,
thans bij lager draaien terugsloegendat
betzelfde gebeurde bij gaskachels, waarvan
ik er vier in mijn- huis heben ook dat by
deze laatste was te verhelpen, indien men
den luchttoevoer door een klein stukje blik
tijdelijk dicht maakte, dan ging het vrij goed.
Maar het nuttig effect van een gaskachel
te controlepren is niet zoo eenvoudig, waarom
ik mij daaimede nooit heb beziggehouden.
De verwarming van een bad, gevuld met
dezelfde hoeveelheid water, duurde thans
driemaal zoolang als vroegeren alle toege
paste middelen om iit dien nood te voorzien
bjj dezen kouden winter bleken totaal onvol
doende. Op 26 Januari waren van de vier
kachels, noch op de badkamer noch op de
kamer van de kinderen,» in staat gebruikt
te kunnen worden.
Dat meij daardoor eenigszins ontstemd
geraakt, is te begrypen. Ik heb daarom ge
tracht de oorzaak op te sporen, warit aan
de leiding kon het niet liggendie was goed
gekenrd door de gasfabriek zelf. Immers;
toen ik dat hui^had overgenomen en de
gasleiding daarin was aangelegd heb ik tot
den ga8directeur een verzoek gericht iemand
'te zenden om de leiding na te zien. Nu is
er wel niemand geweest, maar als niemand
komt, 0an geldt dat alsof men daarmede
stilzygend goedkeurt. Ik heb my ook over
tuigd, dat er op dien avond voldoende druk
king %-was, waaraan ik kan toevoegen, dat
vroeger die toestellen by eene drukking van
30 mM. volkomen bruikbaar waren.
Ik zal nu trachten precies te vertellen
wat ik op dit oogenblik over de gasfabricage
hier denk op grond van dat onderzoek. Maar
om dat duidelyk te maken en de details
daarvan goed te doen begrypen, schynt het
mjj r.iet overbodig eerst te vertellen wat ik
onder gas versta en in de technische wereld
daaronder algemeen versfcun wordt. Indien
men n.l. eene zekere steenkolensoort de
keuze daarvan hangt af van den directer en
daarvan eigenlyk ook de kwaliteit van het
gas, dat men daaruit verkrygt in daar
voor passende gesloten toestellen sterk ver
hit, krygt men behalve de cokes, die in de
retorten achterblijft, en de teer in bet teer-
water, een gasvormig productdat is het
wat men na behoorlijke zuivering en
zonder toevoeging van wat ook algemeen
onder gas verstaat. Het door afkoeling van
teer en andere stollen bevrijde gas laat men
door kisten strijken,-waarin zich op horren
bevindt ijzer-oxyde, ijzer-oeren ook door
kisten op gelijke wijze met kalk geladen.
Deze laatste nemen uit het gas het koolzuur
op, zoowel dat wat door de sterke verhitting
der kolen vanzelf ontstaat, als dat wat ge-
varand wordt, indien b(j het opnieuw laden
der retorten lucht toetreedt tot de gloeiende
kolen. De kalk verliest na eenigen tjjd hare
waarde en wordt als onbruikbaar uit de
kisten verwijderd. Het y/.eroxyde, dat in
hoofdzaak dient om de zwavelwaterstbf op
te nemen, kan qok slechts korten tyd ge
bruikt wordendan werd het, vroeger, uit
de kisten gehaald, op den grond uitgespreid
en door de zuurstof, die het van de lucht
kreeg, kon het zyn oorspronkelijk werk weer
verrichten het werd op deze wjjze ge
regenereerd. Spoedig bleek nu, dat hetzelfde
doel bereikt kan worden door in het gas
voor de yzerkisten zuurstof in te blazen
of als men, zooals meestal het geval is, het
gas uit de retorten afzuigt, daarbij door den
exhauster lucht te doen inzuigen. De hoeveel
heid lucht noodig om de zwavelwaterstof uit 't
gas te verwijderen - want daarom draaiteigen-
ljjk de geheele zaak - is afhankelijk van bet ge
halte aan zwavelwaterstof in het gas zelf. In
eene goed geleide fabriek wordt van tyd tot tyd
de hoeveelheid zwavelwaterstof in het gas be
paald en naarmate daarvan de toevoer van
lucht of zuurstof in den vorm van lucht ge
regeld. Nadat het gas met de hoeveelheid
lucht de kisten met jjzeroxyde heeft gepas
seerd ia daaruit de zwavelwaterstof en do
zuurstof verdwenend. w. z. theoretisch
gesproken. Ik wensch daaróm hier eenigo
cijfers mede te deelen ontleend aan het Jour
nal für Gasbeleu-htung, die fceer betrouw
baar zyn. Gas met O.ö pCt. zwavelwaterstof
en» ©.33 pCt. zuurstof bevatte na de eerste
zuivering 0.05 pCt. zw.w.st. en 0.12 pCt. z.
stof,"en na de tweede zuivering respectievelijk
0.00 pCt. en 0.01 pCt.by gas van 0.48 pCt.
zw.w.stof en 0.38 pCt. z.stof waren de cijfers:
0.07 pCt. 0.14 pCt. en 0.00 pCt. —0.01
pCi.
Dat deze wyze van werken voor de gas
fabricage veel arbeid en ruimte bespaart,
behoeft nauwelijks gezegd te wordenen
daarmede wordt een resultaat verkregen,
4at niets te wenschen overlaat. Tal van
analyses zou ik nog kunnen meedeelen, maar
ik zal dat niet doen, aangezien dat eigenlijk
van weinig belang is. Alleen wil ik nog
meedeelen, dat in het Amsterdamsche stads-
gas ongeveer voorkomt 1.5 pCt. koolzuur
en 0.1 pCt. 0.4 pCt. zuurstof, hetgeen
overeenkomt.met ongeveer 1 pCt. tot hoogstens
2 pCt. lucht meer dan voor de zuivering
noodig was.
Als nu de lucht eenvoudig wordt toege
voerd door een meter, die geplaatst wordt
voor den exhauster, zoodat men altyd in staat
is ieder oogenblik de vereischte hoeveelheid
lucht in,.het gas te zuigen, terwijl aan den
anderen kant een meter wordt geplaatst,
die de hoeveelheid gas meet uit de retorten
getrojeken, dan kan men, wanneer de toege
voegde lucht 1 pCt. 2 pCt. niet te boven
gaat, een uitstekend gas verkrijgen, dat voor
het gebruik van gloeikousjes, motoren enz.
volkomen geschikt is. Maar als nu evenwel
de ludht wordt toegevoegd in eenegrootere
hoeveelheid dan noodig is; als b. v. ergens
in de leiding voor de exhauster een lek is
dat echter bij behoorlijk onderzoek on
middellijk kan worden gevonden dAn zal
het zuurstofgehalte in het gas zeer toenemen.
Jlaar er is een zeer eenvoudig middel om
den luchttoevoer in het gas te controlecren.
Het toestel, dat daarvoor wordt gebruikt,
is het eenvoudige Orsat-apparaat, en de re
sultaten daarmede te verkrijgen zyn bnitenv
elke betwjsting absoluut juist. Als toen nu
nagaat dat 21 deelen znurstof gelijk staan
met 1ÖQ deelen lucht, dan kan men direct
uit het zuurstofgehalte afleiden de hoeveel
heid lucht, die in het gas is ingeblazen, hetzij
"door een lek, of met opzet.
tk heb nu eenige dagen na 26 Januari
nagegaan hoeveel zuurstof is in het Goudsche
stadsgas, en heb daarby als verrassende uit
komst gevonden, dat in de eerste dagen van
Februari het gemiddelde zuurstofgehalte be
droeg 2.8 pCt.. vertegenwoordigende ongeveer
13 'pCt. A 14 pCt. lucht meer dan voor de
zuivering noodig i». Het is mjj, eerljjk ge
zegd, ondrfidelyk, dat zelfs bjj eene opper
vlakkige contröle een lek, dat een derge
lijke hoeveelheid Incht doorlaat, onopgemerkt
is kunnen blijven. Ik zal op dat oogenblik
niet denken, dat, hier opzet in het spel is,
en dat hier lucht voor gas wordt verkocht.
In de laatste helft van Febrnari is dat ge
halte eenigszins gedaaldhoe Wèet ik niet,
maar als de oorzaak een lek was, dan had
dat eene zeer merkwaardige eigenschap,
n. 1. deze, dat toen door de Kamer van Koop
handel een adres aan den Raad werd inge
diend over de kwaliteit van het gas, het
lek onmiddellijk kleiner werd Vrijdags kwam
het adres in en Zaterdags was bet zuurstof
gehalte gedaald van 2.8 pCt. tot 1.8 pCt.,
dus met 1 pCt., hetgeen beteekent 5 pCt.
minder luchttoevoerTwjjfel u thans nog aan
opzet, dat wjj lucht voor gas betalen En wel
volkomen waardelooze lucht, die bovendien
nog nadeelig is voor de lichtontwikkeling I
Zooals bet gas thans geleverd wordt, bevat
het nog 8 k 10 pCt. lucht, en deze betalen
wjj voor gas. Eene dergelijke wyze vau
exploiteeren van eene gemeente-inrichting
werpt een eigenaardig licht én op het Dag.
Bestuur én op de gascommissie. Deze zaak
van een moreel oogpunt hier te beschouwen
acht ik overbodig; aan heeron Raadsleden
kan dat worden overgelaten, die B. en W.
en de gascoramissie daarvoor tor verant
woording zullon roepen.
(Wordt vervolgd).
GOUDA, 25 Maart 1901.
Het programma door den beer Henri M.
Dekking, Donderdagavond in de Nuts-lezing
voor te dragen, luidt aldus
Cyrano de Bergerac van.
Een Zilveren Bruiloft.
Van jonge Dichters
Het Knappe Kind
Het Eerste
Edm. Rostand.
Margsdant.
H. M. D.
AlllNU'l'fiHIII,
Vtkrt siutkrt
81 MAART.
Vkuerlani». Uart. Nwi. VVS ttys' '®l,/w 7"U/M
dito dito dltc 8 vi
dito dito dito 8 VD*/,. Sl1 i
Hunoa* OM. Oou *1.1881-98 4
Itaur l'nnhr tide'868-81 6
Oorten Obl. in capitr 1868 I
dito ia tilverl86l ft
P0KTU04L. O il. met coupou 8
dito tiokol 8
Rurland. Obl. Rinnenl. 1894 4
duo Üeeoot. 1180 4
dito bi| Rothi. 188V 4
d>to bjj Hop 1189-90 4
d.to ia itoua. leou. 1888 6
dito dito dito 18*4 ft
dPANi*. Perpot, Rohuld 1881 4
Tcmkiu Gepr.CouT. teeu. 1890 4
Ga luaaing aerie D. I
Oe c. leem a. tone 0.
Zi'ID-Afr Rp. v. oblg 189 I
ftfKiioo.Ob it. Sob. 1890 6
ViN'ttiRLA. Obl. 4 on'iep. 1881
Amsterdam Obligation 1895 8
Rotterdam. Bte'l. leeu. 1894 8
Ned. N. Afr. Htndelev. esnd.
Arnnd-b. Tab-MyCertificaten
Deli-MaRtsohappy dito
Am Hypotheokb. pnndbr. 4'/|
(Mt.-Mij der Vorateni. aaud.
'i (Jr. Hvp<nh-ekl). pnndbr. 41/,
Nederlands- he bank nand.
Ned Hftjideimaatsoh.- liito
N.-W v Puc Hyp. pandbr. 8
Rott, Hy oti-eekb. pandbr. 4>/|
Utr. Hvpotheekb. dito 4*/g
Oktenr O «t-Hong. bank aand.
Ruil Hypotheekbank pnndb ft
Amrrika Kqnt. hy poth. pan-lb. 4
Maiw. L. G. Pr Lhn -ert. 6
.Va», Holl U -Öpo--r.* «Mjj aand,
Mn t t JBzpi St Hpw. aand
Ned. I d. S-i'Mirweg m aand.
Ned Zuid Afr. 8pm aand.
dit" iito -ito 1891 dito 4ty|
Italir Spoor I. l*87/*9A-Eol»l.8
Zuid -linl. 8p« my. A-H bi. 8
Pol N. Wnrsohnu Wennen, aand.
R« §t.. Or. Rm«. dpw.-Mjj '.obl. 4
Bal iache ito aa- d. j
Ka 'owa dito aand. 5
lw*i>g.' orabr dito «ami 6
K.ar«k Ch. Aro»-8p. kap. obl.
dito dito oblia,
Amerika. On». P o. Sp Mjj obl. ft
Ohm. k North W p U.v. ««u
dit dito Win. Ht. eter. obl. 7
Dourer k Rio Gr. Sprn. eert. 87 "/n 87l,/ii
Illinois Central obs. i good 4 108*
Lottisr. k Ns-hvilli Oer r. aan-'. 94",
Mexico. N. Bpw.Mij. le hvp.a. 6 1041/, I
Misa. Karn-a* r. 4 pCt. pref. aand
N.-York Owns o k West. a .ml, 81u/je llM/j
Pkdo.' dto Obio obJig, 6.
Oregon. Calif, ld hyp. in goud 5 108l/4 104
St. Paul. Minn, k Manit. obl.
Un. Pab. Hooflyn «big. 6
dito dito Li»o. Col. le hyp, 0 ft
Canada,. Can. South- Chert.?.aand.
V»n. C. Rail*, fc Na. lc h. (Le. 0
Amsterd. Omnibus My. ftand.
Rottwrd.Tramwetr-Maafs.Hsnd
Ned. Btad Amsterdam aand. I 101
Htad |Ro<ter«iam aand 8 104
Beloiï. Stad Antwerpen 1887 8'/, 99*1/
Stad Bruaael 1886 8'/, 100
Homo. Theisa Regullr G-ielach. 4 1171/,
Oosteme. Staataleenig 1860 ft j 117»/«
K.K. Oost. B. Cr*1880 8 101 /4
SfAJUE. Stad Madrid 8 1668 84
Ned. Vsr. Brx. A?b. SpoeL eert. I
90/,
I1JL
ll»/»
«4%
®oi/,
>4
8
«J'/ll
08
14
SI'/,
100
475
480
ioi V.
1»4
S81/,
>®~V,
ill
68»/,
II of/,
III
417
138'/,
100
44-
10,<),
58»/.
100>,
4*
140/,
-57
101
