BINNENLAND-
STATEN-G ENE K A AL.
Gemengde Berichten
's-GRAVENHAGE
Directe SuoorwegvcrbindlDgen met tiUlJDA. - VMnterüleost 1900. - Aangevangen 1 October. - TU<1 van Greetwlch.
io.»iui 1.W'i»l#^L°.o?
Waarom we sociale economie moeien beoefenen.
'stadsnieuws.
Openbare Vergadering van Gasverbruikcrs
In het Seme-departement «orden open
bare «"erken noodig geoordeeld tot een
totaal van 180 millioen. Een leening zal in
de behoeften moeten voorzien als de Kamer
het goed vindt althans.
Düitschlahd.
Tnsschen Berljjn en Bordeaux (een
afstand van 1800 kilometer I) is in ook een
telefonische verbinding verkregen en de
gesprekken laten aan duidelijkheid niets te
wonschen.
T MW E K I# B WL A BË E R,
Zitting van Dinsdag 26 Maart.
De centrale sectie had besloten morgen
ochtend pas de ingediende drankwetwyziging
in de afdeelingen te onderzoeken.
De heer Rink achtte die wijziging niet
spoedeischend daar niet is voorgesteld ver
lenging van den termyn om de vergunnin
gen or er te dragen, maar slechts de termyn
van art. 7.
De heer Veegens meende, dat dit punt
juist bjj het afdeelingsonderzoek besproken
zal worden.
Het voorstel der centrale sectie is hierop
goedgekeurd.
Voortgezet het debat-over de Woningwet.
Het aangehouden artikel 14 is nader aan
gehouden tot na art. 29.
Alsnu werd behandeld paragraaf 5, rakend
de onteigening.
De beer Pijnappel sprak de hoop uit, dat
de regeering later zal komen met de wijzi
ging der onteigeningswet in meer algemee-
nen zin.
De heer de Boer wilde voor de platte
lands-gemeenten uitgebreid zien de bevoegd
heid tot het in gebruik geven van grond.
De minister van justitie ontkende dat er
str\jd is met de Grondwet. Het ontwerp
past alleen een minder milder maatstaf toe
bij de waardebepaling, wat volkomen is
geoorloofd.
Zoowel de Minister als de voorzitter der
commissie van rapporteurs vreesden, dat er
op gewone wijze van de onteigening van
gronden voor den bouw van arbeiderswonin
gen niet veel te recht zou komen. Het
denkbeeld van den heer van Karnebeek in
een araendement geformuleerd, werd door de
Kamer met 48 tegen 16 stemmen verworpen.
Het beginsel eener meer gemakkelijke
onteigening ontmoet dus bij de Kamer geen
bezwaar. De heer de Boer spoorde zelfs
aan in deze richting nog wat verder te gaan.
Ook een m^n als de heer Lohman stemdie
tegen het ataendement van den heer van
Karnebeek. De vraag evenwel of er op de
eene of andere wijze met de schadeloos
stelling de hand mag worden gelicht, is
natuurlijk van een geheel anderen aard.
Men seint uit Batavia aan de „N. Ct."
Er heerscht een hevige rijstnood in de
residentiën Bagelen, Banjoemas enMadioen.
Het ^hoofdbestuur der vereeniging Volks
weerbaarheid heeft aan de afdeelingsbestu-
ren, de leden van en belangstellenden in die
vereeniging kennis gegeven van de volgende
beschikking van den minister van oorlog
„De minister van oorlog, beschikkende op
een request van het hoofdbestuur der ver
eeniging Volksweerbaarheid te 's-Gravenhage,
houdende verzoek, om onder dezelfde gun
stige bepalingen en' voorwaarden en onder
dezelfde militaire leiding als zulks tot dus
verre voor leden der Nederlandsche Weer-
baarheidsvereenigi g en voor leden en ad-
spirant-leden van het reserve-kader plaats
vond, ook aan de leden van de vereeniging/
Volksweerbaarheid te vergunnen dit jaar ivf
de legerplaats bij Laren een kamp te be/-
trekken.
Heeft de eer aan het hoofdbestuur voor
noemd te doen kennen.
dat tegen inwilliging van het verzoek in
beginsel geen bezwaar bestaat, indien onder
de in het request bedoelde „lichaamsjoefe-
ning in de open lucht" eene ruime plaats
wordt toegekend aan de exercitien uit het
„Reglement op de Exercitien der Infanterie,
le gedeelte", waardoor de schietvaardige
tevens vertrouwd wordt met het op com
mando uitvoeren van die elementaire bewe
gingen, welke de man, als minsten eisch,
moet kennen en kunnen, om hem zonder
stoornis in de vuurlinie te kunnen brengen,
gebruiken en bewegen, waardoor dus de be
drevenheid van den schietvaardige hoogere
militaire waarde erlangt;
dat alvorens op bedoeld verzoek echter
definitief te beslissen, uiterljjk op den lsten
Mei e. k. van adressant eene opgaaf wordt
ingewacht, houdende de namen, de voorna
men en de volledige adressen van de leden
der afdeelingen van de vereeniging Volks
weerbaarheid, die aan het kamp in de le
gerplaats by Laren zouden wenschen deel
te nemen, zoomede bericht of de voorwaarde:
toekenning der zooeven bedoelde plaats van
de daarbjj mede genoemde exercitien c. q.
wordt aanvaard
dat c. q het verblyf in, zoomede de rei
zen naar en van het kamp geschieden voor
eigen rekening, bedragende de kosten voor
het verblyf per man f 12.50, welk bedrag
bjj aankomst in de legerplaats moet worden
gestort
dat by eventueel vroeger vertrek uit het
kamp van enkelen, om welke reden ook,
het door dezen gestorte geld noch geheel,
noch gedeeltelijk wordt teruggegeven;
dat de deelnemers niet van uniformklee-
ding voorzien behoeven te zyn, doch wel
van die groote en kleine voorwerpen van
kleeding en uitrusting, waarvan tydig de
opgaaf zal worden verstrekt en welker be
zit onifiisbaar is voor het onderhouden van
reinheid en van een goeden gezondheidstoe
stand."
President Kruger zal waarschynlyk reeds
Dinsdag a. s. zich naar Hilversum begeven.
Door het aanvaren van de brug by het
Oosterdok te Amsterdam is deze ontzet en
kunnen de treinen niet van en naar het Cen-
traal-Station ryden. Reizigers met de Hol-
landsche Spoor zullen goed doen gebruik te
maken van het [station Muiderpoort. Van het
Centraal Station loopen wel treinen tot de
brug, doch daar moet worden overgestapt.
Alle Staatsspoortreinen vertrekken van de
Weesperpoort/
In de vergadering van het Nutsdepartement
Zutfen Zaterdag gehouden, werd het toezicht
op Nuts spaarbanken aanhangig gemaakt.
Ingekomen was een schrijven van den voor
zitter van het bestuur der.spaarbank alhier,
den heer Ch. M. Henny, waarin deze bekwame
financier zjjn denkbeelden uiteenzette omtrent
een naar zjjne zienswijze noodzakelijk van
het bestuur der Maatschappij uitgaand alge
meen toezicht op deze, een 150-tal bedra
gende, ten bate van de kleine burgerjj op
gerichte instellingen.
De heer Henny begint met de herinnering
te brengen of het gebeurde te Tenboer, waar
door gebrekkige reglementen en gebrekkig
toezicht, beide gevolgen van al te goed
vertrouwen, een hoogst belangrijk tekort in
de kas der Nuts-spaarbank is kunnen ontstaan.
Niet minder dan 880 inleggers, meest kleine
luiden, die hun zuur verdiende spaarpennin
gen in goed vertrouwen by de spaarbank van
het departement hadden ingebracht, zijn daar
(tgehael buiten hunne schuld, de slachtoffers
geworden van de ontrouw van den beheer
der en van het onvoldoend toezicht van
commissarissen. De mogelijkheid moet voor
zien worden dat elders gelijksoortige cata-
strophen kunnen voorkomen en waar de
Maatschappij tot Nut van 't Algemeen in
zekere mate de zedelijke verantwoordelijk
heid draagt voor de wijze waarop de door
hare departementen opgerichte spaarbanken
woorden beheerd, moet zy alles doen wat
in haar vermogen is om onheilen, als dat
van Tenboer onmogelijk te maken.
Wel heeft het hoofdbestuur der Maatschap
pij, na het gebeurde, de departementen tot
een nauwgezet toezicht op het beheer der
door haar ingestelde spaarbanken aange
maand, er op gewezen dat waar men op
zich heeft genomen, de belangen van anderen
te behartigen, het ieders dure plicht is het
opgedragen toezicht ook metterdaad uit te
oefenen, maar vermaningen alleen blijken
vaak krachteloos te zyn en onvermogend
om het kwaad te stuiten. De Maatschappij
dient meer te doener moeten maatregelen
genomen worden die de belangen der inleg
gers by de spaarbanken harer departementen
afdoende waarborgen en tevens hare eigene
groote verantwoordelijkheid dekken.
Bij de departementale spaarbanken is het
gewoonte, dat aan eene, uit de leden van
het departement gekozen commissie, beheer
van en toezicht op die instellingen wordt
opgedragen. In kleine gemeenten is bij de
beperkte keuze, het vaak onmogelijk daar
voor te vinden het vereischte aantal perso
nen met de noodige geschiktheid, d. i. finan-
cieele en administratieve bekwaamheid,
gepaard aan nauwgezetheid en karakter.
Bestonden overal deugdelijke reglementen,
bevattende uitvoerige en scherp geformuleer
de voorschriften omtrent financieel beheer en
administratie, het gevaar zou voor een goed
deel bezworen zyn, maar de ervaring heeft
geleerd, dat maar al te vaak, zelfs de noo
dige kennis heeft ontbroken om een goed
reglement te kunnen samenstellen.
Genoemde omstandigheden in het oog
houdende, meent de heer Henny, dat het
toezicht op de Nuts-spaarbanken niet mag
blijven uitsluitend berusten bij de departe
menten of hunne gecommitteerden, maar dat
een oppertoezicht moet worden opgedragen
aan het hoofdbestuur der Maatschappij. De
reglementen die behooren te bevatten voor
schriften voor de boekvoering, aanwijzing
der fondsen in welke alléén de ingelegde
gelden behooren te worden belegd, bepalin
gen voor de wyze van bewaring dier fondsen
en voor de vorming van het reservekapitaal
moeten aan de goedkeuring van dat Hoofd
bestuur zyn onderworpen; de hoegrootheid
der rente aan de inleggers uit te keeren in
overleg met dat hoofdbestuur worden vast
gesteld.
Verder moeten twee bekwame financiers
worden aangesteld die namens het Hoofd
bestuur de verschillende spaarbanken inspec-
teeren en controleeren, op gelijke wyze als
dit by naamlooze vennootschappen door ac
countants meer en meer wordt gedaan, ter
wijl aan de departementen de verplichting
wordt opgelegd deze inspecteurs in de ge
legenheid te stellen hunne functiën naar
behooren te vervullen.
De heer Henny meent dat eene regeling
als de geschetste, waardoor geen eerlijk be
heerder zich kan gekrenkt achten, doch die
integendeel eiken trouwen beheerder welkom
zal zyn, afdoende zal wezen om de gebrek
kige reglementeering, slordig beheer en on
voldoend toezicht te voorkomen. De gelden
aan die controle besteed, zullen alleszins
verantwoord zyn, waar het geldt het waar
borgen van millioenen guldens, voor een
groot deel eigendom van duizenden, die de
vruchten hunner spaarzaamheid inbrachten
in goed vertrouwen op de hechtheid van de
instellingen der maatschappij, maar tevens
zal daardoor zijn gedekt de zwaro verant
woordelijkheid die de maatschappij op zich
nam, toen zy hare spaarbanken in het leven
riep en die tot de belangrijkste harer nut-
spreidende inrichtingen maakte.
Over de vraag aan het slot zjjner missive
door den heer Henny gesteld, of ons depar
tement het initiatief zou willen nemen om
te trachten tot eene regeling als door hem,
gewenscht te geraken, zal in eene volgende
vergadering worden beslist.
Intusscheu zullen velen het ongetwijfeld
waardeeren, dat een man, als de heer Ch.
M. Henny, wiens adviezen in financieele
kringen op zoo hoogen prjjs worden gesteld,
in deze zyne meening heeft willen kenbaar
maken.
DOOS
PAUL dü LOUVRE.
Dat den Haag vooral in de laatste jaren
tal van vreemdelingen naar zich toetrekt
is een bekend feit. Engelschtn geven zich
de moeite zich in te schepen en wagen
eene reis naar Holland, om daar ver van
Londen, ver van 't gewoel der wereldstad
rustig te genieten van de kalme natuur
in Nederland; tal van Duitschers verlaten
hun land om aan Scheveningen's strand
in eene gerievelyk ingerichte villa de zo
mermaanden door te brengenFranschen
verlaten 't heerlijke, vroolyke Pary's, die
stad van schoonheid en kunst, om Neêrlands
schilderachtige plekjes te bewonderen, om
dan eindelijk in de hofstad de laatste weken
door te brengen.
de leden van en oeiangsienenuen mme mus» m i i
i a L 11 'I' «1* 1E*1* «1» s.» i.l 4 16.69 16.13 10.40
1
Gouda. 5. 51 7.11
Moordrecht door 7.18
Nieuwerkerk 7.88
Gapelle 7.86
Rotten!am M. 8.86 7.44
RotterdamD.P.
Rotterdam B.
9 L
7.85 8.11 8.88 9.08 9.84 9.88 9,57 10.85 11.08
8.40 f 11.09
8.50 _r h ll.l®
8.57 11.96
9.C6 9.99 9.45 10.18 10.6# 11.85 11.50 18.84
g".09 8.54 000 U-l®
9,08 10,08 11.85
.ROTTERDAM uwe ?erw.
18,58 1.87 8.18 S.30 3.48 4.89 4.54 5.88 «.18
f I I 6.01 t
000a 5.11 ff ff
ff ff ff 5.18 «r ir
2.39 8.61 4.03 5,27 5.41 8.89
1.58 5.10
2.06 - - 5.80
1.—
1.10
1.17
1.86
T.1T
mam m. o.»o 9 - lft 1.58 ö.iü 9 0 7.48 0099
rdamD.P. 9.09 ÏJ*1' ,.06 6.J0
L Hul. J* WW.- O, L X, Mitadi, en DUri.. "tal" Igügjjt "t"gg»
j ROTTERDAM-QOUDA riot t«tm. E
H d
7.26 7.44 8.14 8.17 S.8S 9.14 10.69 10.19 10.40 11,9e
9,24 J 10.19 ff
0 0 6,81 M 10.80 «r
ff 8,41 10,87 e 0
7.47 8.07 ff 8,50 8,56 9.85 10,30 10,41 11.01 11.47
8.46 0000 0
Rotterdam Beura 000 6.41
Rotterdam D. P.
Rotterdam M. 4.41 5.80 6.07 7.18
Oapelle 4.61 6.41 0 f
Nieuwerkerk 5.01 5.51 0 0
Moordrecht. 6.116.04 0
Gouda 6.17 6.10 6.28 7.89
d Allee* 1«
7.68
7.48
8.89 9.18
33
9.47
9,40
9.48
ROTTERDAM-QOUDA ri
t iM0
e I*-"
10.16 11.81 11,45 12.10
10.86 0 0 1
10.88 ff»
10.43
1,43
1.54
!.86 8.14
•46 ff
1.68
2.08
t
E
0
0
0
4.89
9
6.17
p
t
0
4.47
9
5.41
6.87
2.45
3.45
4.08
4.34
5.15
6.04
6.39 7,05
0
4.44
0
9
0
6.89
0
4.51
0
9
6.46
p
0
0
5." J
9
9
6.58
-1.06 4.06 4.24 5.07 5.18 5.46 6.24
Gouda
Zevenh.-Moerc.
Soctermeer-Zeg.
Voorburg
Hage.
7.16
7.98
7.3»
7.58
7.58
17 «10 8«8 1 se 8 04 8*84 S?00 9.89 10.08 10.19 ll'49 11.51 )9.08 19.81 1.09 1.09 8.81 - -
U ,„tr. W.a>.FualUtief, o, d.a 1-p k.n ai« gmk»4 E H.ltadW V"-
qüUDA DEN A A G nee rem
9 gl lAio ia kq ii«t 18.1 A li l# 11.6H 1.68 2.21 3.45 4.19 4.50 6.85 6.49 6.21 7.19
9.18 f 10,18
9.46 10.31
9.86 ff ff
».46
9.53 f ff
10.08 ff
7.08 7.26 8.10 8,4* 9.47 10.09 10.16 11,91
8.87 8.41 9.11
8.68
9.U2 v
9,14
9.08 9.19 9.88
10.00 10.19
9.40 10.88
OOUDA DEN R, A A
10.59 11.81 18.16 11.16 18.58 1.58 2.21 3.45
11.11 f LIO f
11.98 L*1 f
ff 11.86 fff L86 «r f
10.46 11.41 11.08 18.46 18.55 1.40 8.80 9.48 4.15
nee rem
4.19 4.50
ff 5.09 ff
f 5.18 ff
f 5.17
4.45 5.89 5.55
L
9.53
6.15 6.49 7.57
8.01 8.29 9.17
g.18 h-
8.94 Jo
8.38 E P*
8.48 8.*i6 &.44 10.19
9.56 10.18 10.48 11.99
10.08
10.17
10.99
10.84 10. *6 11.11 11.67
•.Hage 5.81 5.04 7.0Ï 7.15 7.89 8^5 8.55 9.03 10.U .US .U« ^5 |;8» ^0 S;5, *.m> 5B5 7.57 5^5 5.» 7^1 M. 7^5 05 Ml 10.3.
Voorburg. .6.88 m'm 1.60 4.58 6.43 10.11
Zoeterm.-Zeg. 6.63 10*48 *-01 5.1'» 6.54 10.29
Zeveuh.-Mo. 6.08 ,_T. T- ,"T.. «"T. a .a ,aT. ia'ca n ut u.nft 11.84 3.13 -
i lupplememt-eeviji
£oeiMni.-*i«JK. - in i.« 2.01
Zereuh.-Mo. 6.03 lftn3 12 34 2 12 8.09 3.84 4.17 4,48 5.81 6.4'' 7.05 7.31 8 09 8.18 8.45 10,88 lty.%9
-» -
Gouda.
Oudew.
Woerd.
Utrecht
B
9.89
Utrecht
Woerden
Oude*.
Gouda
4
6.20 6.84 7.45 8.16 9.07
5.85
5.48 8.88
6.08 7.°4 8.18 8.59 9.89 10.14
~7
10.14
A-U l'HOil 1' viw rer«. E
10 69 19.00 13.87 3.15 3.11 4.88 5.53 6.80 7.10 7.36 8.26
11*16 2.81 7-*5
Z 11 94 - - MO M» - «-11 - 7-38 -
10.49 1L47 12.82 1.09 8.08 8.45 5.04 8.80 7.00 7.54 8.08 *.59
E
10.87 11.08
10.5 3
11.01
li.82 11.46
GOUD A—A MSTERDAM. rif# etm.
louita 6.59 8.11 8.33 9.93 10.90 10.59 13.08 1.10 3.86 8.15
4 07 4.43 5.19 96 8.48 9.51 0.Ï9 10.37 11.06.
Amst.W. 8.01 8.58 9.21 10.10 11.04 13.48 18.67 1.57 3.25
4 19 4.57 5.36 6.03 6 44 9.35 10.3 11.08 11.59.
Amat.C. 8 1» 9.18 9.87 10 85 11,1" 1 08 1.10 3.13 8.40 4.37
6 IJ 5.45 6, 8 9.i8 10 *0 11.16,12.14.
8.07 Mi - ».09 - 9.87 10.88 - 11.85 19.97 - - Z t'.lt - - -
fii" 7.08 7.84 Mo' 9.7. 9.78 Iwl lljl 19.H 19*51 9.1. 8.80 8.84 4.48 5.80 8.1. 7.94 7.4. 10.07 10.. 11...
vmat.CJ. 6.82 7.16 8.10 8.»# 1.18 9.81 11.15 12.37 13.50
3.31 8.10 3.34 4.4S 6.11 6.31 7.09 8.10 9.51.
Ami W. 5.84 6.47 7.30 8.35 8 4S 9 80 9.45 11.80 13.43.1.05
3.40 8.38 3.49 5.00 6.38 6.86 7.35 8.35 10.06.
louda 7.08 7.81 8.18 9.19 9.29 19.18 10.84 18.61 1.36
8.88 4.18 4.84 5.47 7.16 7.54 8.09.9.12 11.38.
In 't laatste jaar heeft den Haag dan ook
tal van veranderingen ondergaan. Grachten
zyn gedempt, waardoor de straten daarlangs
ruimer zijn geworden en in breedte volstrekt
niet meer behoeven onder te doen voor de
beste straten in den Haag. Breede trottoirs
vergemakkelijken 't loopenmen kan rustig
vóortwandelen, zonder dat men genoodzaakt
wordt herhaaldelijk op en af te springen,
zooals 'tin de welbekende Veenestraat, Spui
straat en Hoogstraat 't geval is. Nieuwe
winkels zijn verrezen winkels in een nienw
kleed, geheel modern.
Kortom tal van veranderingen, die veel
bijdragen tot de schoonheid en eigenaar
digheden van den Haag.
Een goed beschouwer ziet hier contrasten
by de vleet. Begeven we ons bijvoorbeeld
in 't Binnenhof. We zien ons omringd door
enorme gebouwen enkele eeuwen oudalles
oud, rechts en links, voor en achter, alles
spreekt van oude tijden. We huiveren op 't
zien van die sombere, hooge muren voor
ons. Verlaten we fluks deze binnenplaats,
om daarna 't Plein over te steken en links
af te slaan. We loopen de antiquiteiten
winkel van Droust voorby, evenzoo de meer
moderne winkel van ten Houten, om dan
eene wijle stil te staan voor de daaraan
grenzende winkel van gaslicht-benoodigdhe-
den, die laatstgenoemde winkel in moder-
nigheid verre overtreft.
Welk een contrast nietwaar Hoe somber,
akelig-eentoonig staan die reuzengebouwen
in 'tBinnenhof naast elkaar; 'tlijkt wel
een patertje langs den kant" van sombere,
melankolieke grijsaards, die Graaf Willem II
in den kring geplaatst hebbenhoe vroolyk
daarentegen zien die laatstgenoemde winkels
in hun nienw kleed. Eentonig-symetrisch
zijn wel de figuren op de muren en op de
deuren, doch levendig zyn de kleuren, al te
levendig, schreeuwend-levendig.
Tal van gaslampen, bijgestaan door 't
electrische licht, verspreiden eene liebtzee
om zich heen in de winkel en daarbuiten
in de duisternis, waar een gaslantaarn,
als verblind door.den hellen glans tegenover
zich, zich als 't ware schaamt nog eenig
licht van zich af te werpen.
We bevinden ons nu in de Lange Hout
straat, ééne der voornaamste straten in den
Haag, met keurige winkels en trotsche huizen.
Doch slaan we nn de zijstraat rechts in
en schrikt nietwe zyn in ééne der be
ruchtste straten in de Hofstad, we zijn in
de Casuari-straat, waar na zonsonderg ng
de jacht op vrouwelijke casuaries geopend
wordt, die natuurlijk gepaard gaat met de
noodige vechtpartijen en meer van zulke
straatschandalen.
Het Café du Théatre en Prince of Wales,
zyn gewoonlijk de verzamelplaatsen van
studenten en andere jongelieden om daar
den nacht in gezelschap van vrouwen van
verdacht allooi door te brengen.
Klokslag twaalf keert de bende huiswaarts,
ieder jongeling met de „zyne" aan den arm,
zingend, stuitend, vloekend en stoeiend. Loopt
ge echter deze straat uit en ge zyt in eene
zeer voorname straatPrinsessegracht, waar
de kolossale huizen met breede deuren en
hooge ramen minachtend op de menschen
neerblikken.
Ziehier een contrast véél grooter dan
eerstgenoemdeééne der beruchtste straten
dus, die de verbinding vormt tusschen twee
der deftigste straten in den Haag. Dat onze
residentie-stad vele bezoekers tot zich trekt
is licht te begrijpen, ze is werkelijk zooals
ik van een Franschman gehoord heb „un
bijou" en ik geloof dat 's-Gravenhage met
recht 't kleinood kan genoemd worden, waar
op Nederland trotsch mag zyn. Men ver
veelt zich niet gauw in den Haag, altyd
heeft men er wat te zien.
Wie verzuimt b. v. bjj een bezoek aan 't
Haagje 't bekende Mauritshuis te bezichti
gen? waar kunstenaars en kunstliefhebbers
genieten kunnen van de schoone schilder
stukken. waarmee men zich omringd zietP
Uren heb ik gestaan voor Potter's Stier,
voor Bembrand's Anatomie-lesverbazing,
verwondering en diepen eerbied voor die
mannen, voor die toovenaars met verf en pen
seel, hebben zich van my meester gemaakt.
Eene huivering bevangt ons bjj 't aan
schouwen van Marzolino's Kindermoord te
Betlehem, waarop de woeste gezichten der
reuzengestalten u schrik inboezemen, terwijl
de angstige, verwrongen gelaatstrekken der
wanhopige moeders een diep gevoel van
medelyden voor hen en afschuw voor die
nietsvoelende moordenaars bjj u opwekken.
In 't kamertje grenzende aan de zaal,
waarin de beroemde Stier zich bevindt, doen
de keurige pastelteekeningen van Cornelis
Tr'oost u lachen. Deze geestige teekeningen
hebben betrekking op de blijspelen van Tho
mas Asseljjn„Jan Claesz off gewaonde
Dienstmaaght", Pieter Langendjjk„de Wis
kunstenaar of 't gevlugte joffertje" van der
Hoeven's kluchtspel: „Arteqnin toovenaar
en barbier" en Paffende„Hopman Ulrich,"
en op enkele liederen.
Maar ik zou u misschien vervelen met al
de schilderstukken en de gedachten en ge
moedsaandoeningen, welke ik in my veelde
opkomen op te sommen.
Allen, die belang stellen in de Oud-Neder-
landsche schilderkunst en ook zy, die zich
met de studie der Nederlandsche Letterkunde
bezighouden, die begeven zich naar 't Maurits-
hnis, waarin een schat van schoonheden
verborgen is
Niet alleen dit schilderyen-musenm, doch
ook 't Hnis ten Bosch is een bezoek over
waard. Hoe lief is dit kleine paleis niet ge
legen te midden van 't groen van 't Haagsche
Bosch.
Het is een waar lustverblijf, waar 't heer
lijk is te vertoeven, na een zwaren arbeid
uit te rusten te midden van dien chaos van
groen en rustige stilte. Ik kan niet zeggen
dat dit paleis prachtig is integendeel 't is
zeer eenvoudig, maar daarbinnen in die
eenvoudige villa, daarin schuilt menig voor
werp, welks pracht, welks kostbaarheid ons
verbazen doet.
Wie heeft bijvoorbeeld verzuimd om bjj een
bezoek aan dit gebouw de beroemde Oranje
zaal te bewonderen, wier wanden beschilderd
zjjn met schoone zinnebeeldige voorstellingen
en belangrijke gebeurtenissen uit den roemrij
ken tjjd van Prins Maurits en Prins Frederik
Hendrik, die prachtige zaal, die helaas in 't
jaar 1899 in egn tooneel veranderd werd,
waarop de mogendheden de bekende interna
tionale klucht „de Haagsche Conferentie" door
Nicolaas oproerden
Langzamn wandelen we nog eens de zaal
rond, lan«aam zeg ik want de houten vloer is
glad, spifgelglad en werpen nog een laatsten
blik op deze kostbare wanden en ook op de
beeltenis boven ons, hoog boven ons, op die
vun Prihs Hendrik's gemqljn, de edele Amalia
van Soljns, die vriendelijk neerblikt op de
nieuwsgierige bezoekers.
Hierop volgen twee drie zalen bevat
tende Japansche en Chineesche kunstschatten.
Beticht me niet van smakeloosheid mijne
lezers, als ik zeg, dat ik 't een allereen-
tonigst gezicht vind: al die fijne poppetjes,
waarmee de zachte, fijn-rose-zyden wanden
van 't knnst g bewerkt plafond af tot aan
't ietwat versleten vloerkleed bezaaid zjjn.
Het is kostbaar, zeer zeker, ik twijfel er
niet aan, dat al deze reuzen-vazen, die ser
viezen, al die zy eenige duizenden guldens
vertegenwoordigen, maar toch kan ik 't niet
ontkennen dat er over dat alles een waas
van eentonigheid verspreid ligt.
In ons Indië, dat gebukt gaat onder den
zwaren last van die slimme gestaarte bloed
zuigers, ziet men zoo iets dergelijks dage
lijks, ofschoon niet zoo fijn uitgevoerd. Dan
volgt nog de niet zeer groote, doch keurige
eetzaal, waarin de lange, met gryze stof
overdekte tafel de grootste ruimte inneemt.
Het overige zal ik niet beschryven, daar
't myn doel niet is 't Huis ten'Bosch tot in
de kleinste bijzonderheden te schetsen.
(Wordt vervolgd).
We hebben allen 'n zeker wereld
beschouwing we vinden dat Ab i?ereld goed
of minder goed is ingericht, tólNr gebreken
zjjn in de samenleving die vei^Apen zonden
kunnen worden en andere dié niet te ver
helpen zjjn, en ons oordeel over dat voor
verbetering-vatbaar zjjn is zeer verschillend.
Sommigen zjjn socialist (met allerlei schake
ringen), anderen liberaal, qiog anderen con
servatief. Dat hangt alles/af van de wyze
waarop we de inrichting v*n de maatschappij
in verband met het karakter van de men
sen beschouwen. Maar dat alles gaat ook
bjj de meeste mensen te hooi en te gras.
Ze oordelen naar indrukken, stemmingen,
eigen positie, enkele sterk sprekende feiten
die ze in de krant hebben gelezenbjj
enkelen maar is hun overtuiging uitvloeisel
van bestudeerd hebben van de maatschap-
pelike toestanden.
Hoe komt dat In de eerste plaats zeker
wel omdat we geen tjjd hebben. Onze bezig
heden laten ons niet toe van dit moeilik
maar aantrekkelik onderwerp een diepgaande
studie te maken. In hnn jeugd daarenboven
hebben weinigen het vak beoefend. Belang
rijker dan te weten hoe i de maatschappij
waarin we leven is ingericht wordt het ge
acht te weten hoe die maatschappy er vroe
ger uitzag. (En ook dit zelfs is 'n nieuwig
heid, want de heren geschiedschrijvers heb
ben ons tot nog toe meer op politieke dan
sociale geschiedenis vergast). Gemaks
halve wordt daarby verondersteld dat we al
van zelf weten hoe de maatschappij tegen
woordig is georganiseerd, al weten we er
éjyen weinig van als van de inrichting van
ons eigen lichaam. Alleen als we de twee
hoogste klassen van de H. B. S. hebben
bezocht, hebben we er gedurende éen uur
in de week iets van \ernomén. Mij dunkt,
men moest al op de lagere school beginnen
de kinderen enig begrig te geven van de
wyze waarop de maatschappij waarin we
leven is ingericht. Want wat is 't gevolg
van onze onkunde P Men hoort iederen dag
bij 't bespreken van maatschappelike toe
standen de onbekookte gezegden, b.v. dat
als de legers gaandewefglajgedankt werden
er zoveel mensen zondeyWood zouden zyn,
en dat dan 't leven nogf veel moeiliker zou
worden. Alsof 't voordeliger was dat van
20 mensen er 15 werken en dat de overigen
door hun worden onderhouden dan dat ze
allen werken voor hnn gezamenlik onder
houd. Zo hoort men de mensen spreken
over de staat alsof die over onuitpnttelike
schatten beschikte en alles kon bekostigen,
zonder de burgers 'n cent te laten bijdragen
alsof de staat feitelik boven de mensen
zweefde. Zo ook dat het 'n weldaad is dat
het geld onder de mensen komt, al is dat
geld uit hun eigen zak afkomstig (als 't b.v.
door de regering wordt uitgegeven). Som
migen gaan zelfs zo ver dat ze de vernie
tiging van goederen als iets nuttigs beschou
wen b.v. als er 'n huis afbrandt, hebben de
metselaars enz. weer werk. Volgens die op
vatting zou 't nog duizendmaal zo h'eilzaara
zyn als 'n hele stad kon afbranden, mits
men 'tmaar zo kon inrichten dat de bewo
ners geen letsel kregen.
Dit alles nu, en zo veel meer, is 't gevolg
van 't scheef bekjjken van maatschappelike
verschijnselen, en 't enige hulpmiddel tegen
die wanbegrippen is studie van die verschijn
selen, m. a. w. studie van de economie. Ik
zeg liever economie dan staathuishoudkunde,
want bij dit laatste woord denken de mensen
óf aan staatkunde, aan 't onbegrypelik geknoei
van hooggeplaatste personen en diplomaten,
óf aan statistiek, aan droge opgaven omtrent
't aantal tonnen boter of stuks hoornvee dat
ieder jaar wordt uitgevoerd e. d. Men geeft
zicher geen rekenschap van dat de wetenschap
die we op 't oog hebben de brandenste en
interessantste vragen van den dag behan
delt, dingen waar dezelfde mensen die menen
dat economie droog is zich aan klets- of
borreltafel op sociteit over opwinden, en waar
voor duizenden mensen welvaart of ellende
van afhangen. Men geeft zich geen reken
schap dat men zonder kennis van de maat
schappelike verschijnselen met zogenaamde
liefdadigheid niet kan weten of men goed
of verkeert ingrijpt, want' Welk verstandig
mens zal durven dokteren aan 'n lichaam
dat i niet kent?
We zyn nu haast allen kiezers (ik bedoel
de mannelike helft van het mensdom), 't
Wirdt toch tijd dat we als zodanig iets be
grijpen van de belangen waarover wij of
onze afgevaardigden te beslissen hebben
Laten allen die iets voelen roor 't leven
in de maatschappij en voor lotsverbetering
van anderen met my samenwerken tot ver
krijging en verspreiding van meer inzicht in
maatschappelijke verschijnselen. Om daartoe
in de gelegenheid te stellen wensch ik begin
Mei 'n reeks wekelikse voordrachten te be
ginnen over vouó.le economie. Wie die vol
gen wil wordt verzocht my daarvan kennis
te geven en tot bestrijding van kosten, als
ook om nieuwsgierigen die maar voor 'n
enkele keer in en uitlopen, te weren, 25 cent
per voordracht te betalen
C. R. C. HERCKENRATH,
Turfmarkt 72.
P. S. Dit betoog werd door het „Dagblad
van Gouda" geweigerd, en zonder myn toe
stemming tot een reclameachtig berichtje
verkort, geplubliceerd.
eOÜDA, 27 Maart 1901.
Onder de bekroonden op de veetentoon
stelling te Rotterdam (Holl. Maatschappij v.
Landbouw, Afd. Rotterdam, Schiedam en
omstr.) komen o. a. voor de heer J. H. van
der Torren, alhier, voor een merriepaard,
geboren in 1898, le prys.
Heden werd aan de Rijks Universiteit te
Leiden bevorderd tot doctor in de rechts
wetenschap de heer G. J. J. de Mooy, ge
boren te Gouda, op Stellingen.
Haastrecht. Volgens de ter visie liggende
kiezerslijsten voor 1901 zyn er in deze ge
meente 317 kiezers voor de Tweede Kamer
813 voor de Prov, Staten en 241 voor den
gemeenteraad.
Vlist. Volgens de ter visie liggende kie
zerslijsten voor 1901 zyn in deze gemeente
83 kiezers voor de Tweede Kamer, 83 voor
de Prov. Staten en 63 voor den gemeenteraad.
te QOÜDA,
gehouden DONDERDAG 21 MAART in
het lokaal „Nut en Vermaak".
De heer Keus. Ik ben volkomen leek
en heb als zoodanig met veel genoegen ge
hoord wat de heer Geitel heeft gezegd; en
met evenveel genoegen heb ik gehoord wat
de heer Molyn daarop heeft gerepliceerd.
Maar er is nog een zaak my volkomen on
duidelijk. De heer Geitel heeft geconsta
teerd, dat er zooveel pCt. lucht in was tot
op den avond, dat het stuk van de K. v. K.
bij den Gemeenteraad was ingediend, waarna
opeens een merkwaardig verschil is waar
genomen. Als ik nu de uitspraak van den
heer Molyn daaraan toets, dan kan ik daarin
volstrekt geen verband brengen. Deze zegt
het zit niet in de lucht, het zit in wat anders.
Maar vanwaar dan in die 24 aren dat groote
verschil Daarop zou ik gaarne een antwoord
krijgen, als dat kan worden gegeven. Ik
weet niet wie gelyk heeft, maar als het niet
in de lucht zou zitten, vanwaar dan dat
merkwaardige verschil?
De Voorzitter De cijfers, die door
de heeren op papier zyn medegedeeld, spre
ken, dunkt my, voor zichzelf, plotseling zag
men tusschen het begin van Maart en den
14, 15 en 16 Maart een verschil van onge
veer 1 pCt. zuurstof, wat met eene zooveel
grootere hoeveelheid lucht overeenkomt. Ik
geloof, dat wy aan de lezers moeten over
laten hoe zy dat interpreteeren en wij ons
hier daarin niet verder moeten verdiepen.
Er wbrdt geklaagd over het gas, en thans
hebben de klachten een zekeren vorm aan
genomen; over die plotselinge verandering
kunnen wy ons alleen verheugen en ons
daardoor sterk gevoelen.
De heer Kens. Ik kan niet beoordeelen
of de heer Geitel of de hoer Molyn gelyk
heeft. Aan het resultaat, dat wy gehad
hebben, zou ik voor mij moeten zeggen, dat
de heer Geitel gelyk heeft; dat is de con
clusie, die ik zou vormen.
De Voorzitter. Wy zyn volkomen
overtuigd van uwe belangstelling en dat u
warm is voor de gaszaak ondanks dat u
door te weinig gas dagen lang in de koude
hebt gezeten.
Naar aanleiding van wat de heer Molyn
gezegd heeft over de wyze van beoordeelen
van het gas, geef ik toe dat het onderzoek
zoo compleet mogelijk moet zyn. Zyne vraag,
of de motor weieens is geremd, is doör des
kundigen zoodanig te verstaan, of weieens
proeven zyn genomen in verhouding van het
verbrnik van het gas en of de motor by
verschillend verbruik voldoende effect in
kracht heeft gegeven. Dat zyu zeker ernstige
punten, maar wat hst onderzoek der chemici
betreft meen ik te mogen opmerken, dat dat
onderzoek volstrekt geen aanspraak maakt
op volledigheid. Het heeft echter niet veel
gescheeld, of wy hadden besloten voor eigen
rekening een calorimeter van Junker aan te
schaffen. Dat is eigenlijk het toestel, dat,
het warmte-effect van het gas uitdrukkende
in tastbare cijfers, onmisbaar om naast het
gebruik van een Orsat-apparaat en naast de
technische beproeving van den motor te
krygen resultaten, waaruit men een en ander
met zekerheid constateeren kan. Ik voor
my vermoed, wanneer het contróle-station
tot stand komt en het wordt goed ingericht
en goed geleid, dat een hoogst interessant
verband zal worden ontdekt tusschen de cij
fers van de chemische analyse van het gas
en de cijfers van den calori-me'er, die het
hitte-gevend effect uitdrukken in calorieën
of warmte-eenheden. Daarom moeten wij
het daarheen zien te leiden. Het doel van
onze bijeenkomst is niet te demonstreeren
en te klagen over het gas, maar te trachten
tot verbetering te komen; en langs den
minst onaangenamen weg. Ik vertrouw ook,
dat die zaak bij heeren Raadsleden volko
men in goede handen is. Zij zullen wachten
op gegevens naar aanleiding van het stuk,
dat van de K. v. K. is ingekomen en in
handen van B. en W. is gesteld. Dat Col
lege nu zal zeker wel willen aankloppen
by de commissie van bijstand voor de gas
fabriek, van wie wy toch moeten aannemen,
dat zy steeds heeft getracht zich te verge
wissen van het werk van den directeur
of liever van de kwaliteit van het gas, dat
hy levert.
Nu zou ik gaarne aan de orde stellen het
doel, waarvoor deze vergadering is gecon
voceerd. Wy wenschten te doen uitkomen,
dat het stuk van de K. v. K. aan den Ge
meenteraad werkelijk berust op goede gron
den wy wenschten in deze zaak zekerheid
en klaarheid te verkrijgenen ten slotte
wenschten wij, dat deze vergadering, die
zeker voor het meerendeel uit gasverbrui-
kers bestaat, dus uit belanghebbenden, dat
adres zoo krachtig mogelijk ondersteunde.
(Applaus).
Wanneer de aanwezigen daarmede instem
men, zou ik wel in overweging willen ge
ven, nu wij in zoo grooten getale hier bijeen
zyn, reeds hier een dergelijk adres te tee
kenen en het dan verder in zee te zenden,
zooals het dan is voorzien van de handtee-
keningen van de hier aanwezigen. Het ver
der nog te laten circuleeren en hier en daar
ter teekening te leggen daaraan hec^t
ik voor mij geen groote waarde. Wanneer
het adres hier in de vergadering wordt ge
steld en geteekend, dan geloof ik, dat het
meer aankomt op de kwaliteit dan op de
kwantiteit der handteekeningenen dat ons
adres dan zal zyn een uitstekend middel om
een ernstig onderzoek uit te lokken naar
de oorzaak van de kwaal, die nn toch is
geconstateerd, en tevens zal doen uitzien
naar middelen tot verbetering.
Kunnen de heeren zich daarmede ver
eenigen
(De vergadering spreekt zich met luid
applaus in dien zin uit.)
Dan zal ik nu voorlezing doen van het
adres, zooals ik my dat heb gedacht.
Het adres en het slot volgt in ons volgend
nummer.
