Zander-Instituut.
SAMSOM.
BINNENLAND.
NOUV EAUTÉ
Linnengoed en Dassen.
Mantels, Costumes,
AOVKHTEXTIKN
Stadsnieuws.
A. vax OS Az.,
Robes en Japonstoffen.
J. L. THIELKI aIG
Ooslhaven B 10*
GOUDA.
den premier ontving diens zoon, de secre
taris generaal Edgar Combes, den protea-
teerenden president.
Het door een val van het dak van den
Marigny-schouwborg gedoode lid van den
Paryschen raad, Pianlt, was eerst 35 jaar
oud.
De afgevaardigde Colliard heeft ver
klaard, dat by den minister van oorlog zal
intcrpelleeren over de oproeping der troe
pen voor een 13-daagsche oefening. De op
roeping had plaats niettegenstaande de Ka
mer het benoodigde crediet niet toestond
en das tegen de oefening had gestemd.
DuWschlamü.
Door de rechtbank te Mainz is veroor
deeld tot 1500 mark boete of 300 dagen ge
vangenisstraf wegens wynvervalsching, de
wijnhandelaar en wijngaardenier dr. Schlamp
nit Nierstein en te Landau in den Palts
kreeg de wijnhandelaar Wilhelm Hildenbrand
voor 't zelfde wanbedrijf 500 mark boete,
met inbeslagneming van 18000 liter, terwijl
hy, wegens onttrekking van de helft dier
18000 liter, twee maanden gevangenisstraf
kreeg.
In een Maandagavond te Berlijn ge
houden congres van geneeskundigen deden
de doctoren Danelius en Sommerfeld mede-
deelingen over een nieuw geneesmiddel te
gen de tuberculosede sanosine, ontdekt
door dr. Robert Scheider, te Berlijn. Dit
middel, moot in de eerste phase der ziekte
onfeilbaar zijn.
STATEN-GENEUAAL.
T IV K K It K NJiWffft.
Zitting van Donderdag 14 Mei.
De heer Van Vlijmen, wiens geloofsbrie
ven zjjn goedgekeurd, wordt door den Voor
zitter bcdedigd en neemt zitting.
Overeenkomstig hot voorstel des Voorzit
ters wordt besloten voor het wetsontwerp
tot wijziging en aanvalling dor wet op het
hooger onderwijs een commissie van voor-
boreiding te benoemen, w'aartoe worden aan
gewezen de heeren Heomskork, Nolens, van
idsinga, Bos en v. d. Vlagt.
De hoer De Savornin Lobman licht toe
oen voorste), door hem en negen andere
ledon der rechterzijde gedaan, om ook voor
het wetsontwerp betrekkelijk de vaccine een
commissie van voorbereiding te benoemen.
Do heeren Borgesius en Karnebook bestrij
den dat voorstel als geheel overbodig. De
heer Lobman verdedigt het nader.
Het voorstel van den heor Lobman o. s.
wordt aangenomen met 35 tegen 34 stem-
mon.
Do Vborzittor benoemt daarop tot leden
der commissie van voorbereiding de hoeren
Do Savornin Lobman, Tydeinau, de Waal
Malelijt, Dracker en v. Nispen.
De heer De Vries vraagt en verkrijgt
verlof om op een nader te bepalen dag oenjge
vragen tot do Regeering to richten betrek
kelijk het Koninklijk Besluit van lfi Maart
1903, betrekkelijk de steenfabrieken.
Do vergadering is daarop gescheiden tot
Dinsdag 2B Moi.
De deiinitievo begrooting voor marine is
van den Raad van State torug en zal dus
weldra de Tweede Kamer bereiken.
Do minister van staat, minister van oor
log, brengt ter algemeone kennis het Koninklijk
besluit van 9 Moi 1903 No. 44, betrekkelijk
herhalingsoefening van de miliciens-verlof
gangers der lichtingen van 1900 en 1901,
behoorende tot do regimenten infanterie on
tot het korps genietroepen, waarvan het
eenig artikel luidt
De miliciens-verlofgangers der lichtingen
van 1900 on 1901, behoorende tot de regi
menten infanterie en tot hot korps genie
troepen, die, ingevolge Ons besluit van 5
Februari 1903 (Staatsblad no. 68), krach
tens art. 110 der Militiewet 1901 onder de
wapenen zjjn geweest, worden deswege ge
acht tevens eeno herhalingsoefening te heb
ben volbracht van ééne poriodo vnn vjjf
weken, met dien verstande, dat die verlof
gangers daardoor hebben vervuld
die der lichting van 1900, de herhalings
oefening waartoe zjj ingevolge Ons besluit
van 24 Januari 1903 No. 13, in dit jaar
zouden moeten worden opgeroepen
die der lichting van 1901, de herhalings
oefening waartoe zjj anders in 1904 zouden
worden aangewezen.
Gemengde Berichten.
Het uuntal processen verbaal, dat de politie
te Amsterdam per dag upmaukt wegens
verschillende overtredingen, die voor het
kantongerecht moeten behandeld worden, is
phn. 50. Als een bewys hoe druk de politie
liet in de stakingsdagen gehad heeft, zoodat
zü niet zoo haar aandacht aan de gewone
dagelyksche overtredingen had kunnen schen
ken, kan dienen het feit, dat het aantal
processen-verbaal door baar in die dagen
opgemaakt, niet meer dan 4 k 5 per dag
bedroeg (N. v. N.)
Gisterochtend te 9V| uur is aan de Mer-
wekade to Dordrecht een juffrouw uit Rot
terdam, die zich als passagier op de reedery-
boot Mathilde bevond, terwyl zjj naast de
uitliggende plank stond, uitgegleden en te
water gevallen. Onmiddellijk sprong de
sjouwerman Jan Piele gekleed te water en
had het geluk haar van onder de boot van
daan te halen. Met behulp van een roeiboot
werden beiden gered, terwyl de juffrouw met
de boot verder vervoerd werd. Toen zjj
weder op dek was, viel zy van den schrik
in zwym, doch scheen verder geen slechte
govolgen van haar onvrijwillig bad te hebben
gehad. (D. C.)
Het blykt, dat de politie te Groningen
door de aanhouding van vier zakkenrollers,
die op de kermis aldaar een twaalftal hor
loges hadden gerold, een goede vangst heeft
gedaan.
Niet alleen is uit het onderzoek hun schuld
aan verschillende diefstallen aan het licht
gekomen, maar bovendien heeft een hunner,
Hendrik Kooy genaamd, kort geleden in
Utrecht diefstal met braak gepleegd en wordt
hy dientengevolge door de justitie aldaar
gezocht, terwyl een ander van het viertal
door de justitie te 's-Ilertogenbosch wordt
opgevraagd.
De gearresteerden zyn ter beschikking van
den officier van justitie te Groningen gesteld.
Omtrent den drievoudigen moordaanslag
te Kuitaart meldt de Middelb. Ct.
De schoondochter van Koole die, zooals
gemeld, Dinsdag overleed, heeft vóór haar
dood noch hare kinderen, noch haar naaste
bloedverwanten herkend en heeft geen enlfcl
woord gesproken.
Frans Koole zelf moet Woensdag eenigs-
zins helderder zyn geweest en enkele woor
den gesproken hebben. Woensdagmiddag
werd, waarschijnlijk in verband daarmede
en ook op bezwarende verklaringen van de
dienstmeid, Salomon, de zoon van Koole en
de echtgenoot der jonge overledene vrouw,
gearresteerd.
Hy word zwaar geboeid naar Klooster-
zande gevoerd.
Reeds Zondag schijnen by de justitie ver
moedens tegen Salomon Koole te zyn gere
zen. Sedert dien tyd werd hy steeds bewaakt,
zoodat hy uiet de wjjk naar het buitenland
kon nemen.
Men beweort dat hy reeds vroeger be
dreigingen tegen zyn vader uitte.
Dat in den nacht van don moord twee
schoten zouden gelost zijn, wordt betwijfeld.
Nergens is daarvan een .spoor te ontdokken
en do schoonzoon van Koole, die in de schuur
sliep, hoeft, evenmin als de buren, hooren
schieten.
Gistermiddag werd, onder geleide van
twee marechaussoes, S ilomon Koole, goboeid,
per trein te Middelburg aangebracht.
Het is een jongeman van ongeveer 30jari-
gen leeftijd, betrekkelijk tengor, doch overi
gens flink gebouwd.
Hy heeft een niet ongunstig uiterlijk, een
blonde snor en zag er zeer bedrukt uit. Hy
was in zjjn daagsche plunje gekleed.
Door de marechaussees werden een paar
stukken van overtuiging, onder anderen een
hooivork, medegebracht.
De verdachte werd direct per celyvagen
naar het huis van bewaring overgebracht.
Een vry groote menigte verdrong zich op
het perron om den verdachte te zien.
Men meldt aan de N. R. Ct.
De landbouwer Frans Koole is gisternacht
overleden. De toestand van zyn vrouw is
hopeloos.
Op een bezwarende verklaring der dienst
meid is aangehouden de zoon Salomon, echt
genoot der jonge overleden vrouw, en gister
werd hij via Walsoorden naar het Huis van
bewaring te Middelburg gebracht.
Het onderzoek der justitie duurt voert.
Naar men verzekert is het bericht, dat
de directie der Hollandsche IJzeren Spoor
wegmaatschappij aan het personeel dat niet
gestaakt heeft, een horinneringsraedaille zou
uitreiken, niet juist.
Als bewijs van erkentelijkheid voor de
goede diensten voor, tijdens en na de staking
bewezen, ontvangen de stationschefs als
extra-belooning maand, de andere ambte-
naron een kwart maand en de beambten
(klerken en leerlingen) 7 dagen traktement.
Men schrijft uit Sliedrecht dd. 13 dezer
Hoe de vacantie- of gezondheidskolonies
van wege de Z.-H. vereeniging Het Groene
Kruis zich in de onverdeelde sympathie der
afdeelingec mogen verheugen, kan wel hier
uit blyken, dat eergisteren de eerste kolonie,
onder leiding van mevr. wed. Kalis Visser -
Visser, van hier is vertrokken met 29 kin
deren, te zamen gevoegd door 12 platte-
landsafdeelingen. 'tls dan ook juist voor
deze, dat destijds hiertoe het initiatief werd
genomen. Elke afdeeling op zich zelf kan
geene kolonie uitrusten, doch eendracht
maakt macht. De afdeelingen Zwummerdam,
Strjjen, Waddingsveen en Dordrecht zonden
elk l kind, Zwijndrecht, Sliedrecht, Schoon
hoven, Alfen, Oudshoorn elk 2 kinderen;
Ondewater 3, Krimpen a. d. Lek 4 en Maas
sluis en den Haag ieder 5 kinderen. Het
gebouw der Haagsche vereeniging te Lear,
by het Liesbosch, is weder voor dit doel
gehnard.
In September zal eene tweede kolonie
worden nitgernst, docb dan voor zelfbeta-
lende leerlingen. Meerderen tyd is geen
gebouw te krijgen, zoodat de behoefte aan
eigen gebonwen, waarop reeds bij de aan
neming van 't voorstel werd gewezen, zich
dan ool^Cnu reeds dringend doet gevoelen.
GOUDA. 15 Mei 1903.
De machinist le kl. by de Marine F. H.
Weurman wordt 1(5 dezer te Willemsoord
in dienst gesteld op het politievaartuig
Zeehond.
By Kon. Besl. is pensioen verleend aan
J. L. Kosters, ten bedrage van f 292 's jaars.
De volgende circulaire is verspreid:
Aan de leden der Goudsche Coöpera
tieve Broodbakkerij en Verbrniksver-
eeniging „Ons Voordeel" te Gouda.
De Vereeniging ter Behartiging der Be
langen van „Ons Voerdeel" heeft met groote
meerderheid van stemmen besloten een voor
stel op do agenda der Alg. Vergadering te
plaatsen tot intrekking van het beslnit van
18 Oct. 1902 betreffende wijziging der Sta
tuten onzer vereeniging.
Zy is na kennisneming met de Concept-
Statuten tot de overtuiging gekomen, dat
„ons" voordeel „niet" op den voorgrond is
geplaatst en geeft derhalve de voorkeur aan
de onde Statuten, onder welke onze ver
eeniging tot bloei en welvaart is gekomen.
Wanneer gij dus ook van onze meening
zjjt dat de <»nde Statuten steeds aan haar
doel hebben beantwoordt en nieuwe niet
in ons voordeel kunnen zijn, kom dan
a.s. Zaterdag op do vergadering en stemt
voor het voorstel der 180 leden, waardoor
wy nog veel kosten en moeite kunnen sparen
Leden van „Ons Voordeel", huisvaders,
die uw belang begrijpt, komt Zaterdagavond
tronw op en toont hierdoor dat onze Coöpe
ratie n waarlijk ernst is.
Naar wy vernemen, is ir. den toestand van
den heer Rogmans een ongunstige verande
ring gekomen. In den nacht van Woensdag
op Donderdag bleek het dat de longontste
king zeer verergerd was en achtte de dokter
consult noodig met professor Pel. Dit con-
salt had gisterochtend plaats. De hoogleeraar
achtte den toestand zóó ernstig, dat hy het
toedienen van de Sacramenten der Sterven
den aanried.
In den loop van den dug bleef de toestand
stationnair.
Bedankt voor het beroep by de Ned.
Horvormde Kerk te Krimpen aan de Lek
door ds. A. Prins te Papendrecht.
Gisteren werd voor de civiele kamer der
rechtbank te Rotterdam gepleit in een ont
eigeningszaak van de Maatschappij tot ex
ploitatie van Tramwegen tegen een fabrikant,
over de onteigening van een strook gronds
langs de Jan-van-Zwolle-wetering by Gouda
welke strook behoort by het terrein van de
fabriek van den gedaagde.
Door den eischer was een schadevergoe
ding van ongeveer f 3000 aangeboden, ter
wyl de gedaagde f 7000 vroeg.
Mr. C. E. Havelaar, eischer's advocaat,
begon met vast te stellen, dat het groote
verschil tusschen aanbod en vordering ge
deeltelijk ligt in de vraag of de grond moet
worden getaxeerd als wei- en bouwland, of
als fabrieksterrein of bonwgrond, maar hoofd
zakelijk is de vraag hoeveel vergoeding ver
schuldigd is voor vermindering in waarde
van het overblijvend niet onteigend terrein
der fabriek. Wat betreft de eerste vraag,
zette mr. Havelaar uiteen, dat taxatie van
den grond als fabrieksterrein, zooals het
rapport der deskundigen had voorgesteld,
onmogelijk was, daar alle vaste basis daar
voor ontbreekt, omd&t grond nooit als fa
brieksterrein verkocht of gekocht wordt.
Voor bouwgrond was deze grond bijzonder
ongeschikt door den nauwen ingang (minder
dan 9 M. breed), zoodat krachtens art. 14
van de bouwverordening van Gouda, slechts
een straat met huizen aan één kant op dat
terrein kon worden aangelegd.
Als reden voor vermindering in waarde van
het overblijvend terrein was hoofdzakelijk
aangegevenle de afsluiting aan den tram
weg van de Jan-van-Zwolle-wetering, waar
van echter de feitelijke nadeelen voor de
fabriek, in verband met de door de Maat
schappij aangeboden werken en erfdienst
baarheden, volgens den eischer zeer gering
waren, en 2e de belemmering die door de
onteigening ontstond voor een voorgenomen
en reeds in plan gebrachte uitbreiding van
de fabriek, welke belemmering, naar de eischer
beweerde, niet in aanmerking mocht worden
genomen by het bepalen der schadevergoe
ding, daar, zooals de Hooge Raad reeds
meermalen heeft uitgemaakt, (het laatst bii
arrest van 18 Nov. 1901 W. 7675), uit in
aanmerking kan komen datgene, waarvan h|j
onzeker is of het ooit een element der schade
zal zyn, zooals belemmering van mogeljjke
uitbreiding eener fabriek is. Over de kosieu
van een door de ophooging van den tramweg
buiten het fabrieksterrein en door de daarvau
het gevolg zijnde ophooging van den daar
langs loopenden openbaren weg noodzakelijk
geworden oprit, beweerde de eiscuer nog dat
die kosten niet het gevolg waren van de
onteigening van het nu behandeld terrein,
maar van den tramweg op het aangrenzend
terrein, zoodat ze daarom niet by de bepa
ling der schadevergoeding in aanmerking
konden komen.
Mr. C. A. J. Hartzfeld, uit Amsterdam, de
advocaat van den gedaagde, erkende als
eenigen maatstaf voor de bepaling der waarde
van den te onteigenen grond, deu prjjs van
in dezelfde bnnrt liggende terreinen, die in
het klein als bouwgrond verkocht wordende,
soms vyfmaal zoo hoogen prys opbrachten als
de oischer nu per vierkanten meter wilde
betalen.
De waardevermindering van het overblij
vend terrein kon, volgens <\e gedaagde,
slechts worden getaxeerd door deskundigen
in fabriekswezen, en niet door de deskun
digen, die hier rapport uitgebracht hadden,
die in meerderheid slechts deskundige van
grond waren. Het nadeel van de afsluiting
van de Jan-van-Zwolle-wetering was veel
grooter dan den eischer wilde doen uitko
men, en werd volstrekt niet opgeheven door
de onvoldoende werken en erfdienstbaar
heden, door den eischer beloofd, en waar
voor niet eens zekerheid werd gesteld. Ver
der wees de gedaagde op de versmalling
van het terrein en de vernauwing van den
ingang, zoodat nu zelfs de Gonda'sche bouw
verordening geen aan één zyde bebouwde
straat op het terrein van den gedaagde zou
toelaten, en op de noodzakelykheid van af
rastering.
Ook was de gedaagde van meening, dat
belemmering in de nitbreiding der fabriek
wel degelyk een reeds bestaande schade is,
daar de uitbreiding noodzakelijk is, zooals
bewezen wordt door den steeds toeneraenden
omzet, de benauwdheid in de fabriek en bet
veelvuldig overwerk, en daar, tengevolge van
de onteigening (door bet verlies van het ter
rein, dat voor de uitbreiding zou moeten
worden gebruikt), die uitbreiding moest wor
den een ombouwing, wat niet alleen meer
kosten, maar ook een tydelyken stilstand der
fabriek zou veroorzaken.
Het O. M. zal over 14 dagen concludeeren.
Op de Woensdag-namiddag in de zaal der
R. K. Leesvereeniging te Gouda vooitgezette
vergadering der R. K. Patroonsvereeniging
„Gildenbond" waren meerdere leden en ook
nog eenige eerw. heeren geestelyken tegen
woordig onder de laatste ook dr. Nouwens,
adviseur van de Hanze in het bisdom 's Her
togenboscb.
Mgr. G. W. Konings, adviseur van den
Bond, leidde het onderwerp in„Waarom
christelijke en geen neutrale patroonsver-
eeuigingen Deze vraag is vooral in deu
laatsteu tyd zeer belangrijk geworden, aas
zelfs dat men hier en daar personen ran
verschillende maar christelijke belijdenis
bijeen ziet komen voor het bespreken van
sociale aangelegenbeden maar hiertoe is een
samensprekiug in een kring van gelijkge
zinden veel meer doeltreffend. In een ver
eeniging, die niet op een bepaald christelflken
grondslag berust blykt zulk een bespreking
onvruchtbaar en onmogelijk. Patroons hebben
concentratie van gelijkgezinde krachten
evenzeer noodig als de werklieden. Evenals
zy worden de patroons herhaaldelijk tot
samenwerking met anderen gedwongen, en
hiervan, is alleen resultaat te wachten als
men vooraf een welgevestigde en op goeden
grond gebaseerde meening heeft gevormd.
By Katholieken kan niet van algemeen be
lang worden beslist op de godsdienst oefent
er invloed op nit en wyl de sociale quaestie
een godsdienstige qnaestie is moet men er
in elke vakvereeniging, tenzij het uitsluitend
technische belangen betreft, van den grond
op rekening mee houden. Indien men dit in
het oog hondt dan blijkt van zelf, dai waar
men als patroons samenkomt om niet enkel
technische, maar algemeene belangen te be
hartigen, men zich behoort te vereenigen
met Katholieken alleen en niet met personen
van allerlei meeningen. Slechts als er nit-
sluitend vakzaken worden behandeld kan men
in neutrale vereeuigingen samenkomen op de
zelfde wyze als op eenzelfde werkplaats
personen van allerlei richting aan eenzelfde
werkstuk arbeiden. Iets anders is wanneer,
de patroons van verschillende richtingen voor
een bepaald doel afspraken of overeenkom
sten sluiten; dit is een tjjdelyk verbanden
iets anders dan in vereeniging spreken en
handelen.
Bij de gedachtenwisseling, die hierop
volgde, werd er vooral de naarnk op ge
legd, dat er een scherpe ljjn moet worden
getrokken tasschen de zaiver technische za
ken en de algemeenealleen by de laatste
is het voorschrift der encycliek Rernm No
varum te betrachten.
Door verschillende sprekers werd er op
gewezen, dat de katholieke patroons het
niet stellen kunnen bniten de neutrale vak
vereeniging en ydat zy wel genoodzaakt zyn
er lid van te worden, willen zy met anderen
op dezelfde hoogte blijven. Daarbij moet
het evenwel de bedoeling blyven, dat hoe
zeer men ook meewerkt met en in de neu
trale t' vakvereenigingen, men toch nimmer
moet vergeten, dat men daarnaast ook ver
plichtingen heeft tegenover de eigen katho
lieke vereeniging. De inleider wees er
daarbij nog op, dat vereenigingen die zich
anti socialistisch noemen, slechts op nega
tieve beginselen bernsten en geen waarborg
opleveren voor een goed resultaat. De sterk
ste aaneensluiting is die van geheel gelijk
gezinden komen er daardoor verschillende
scherp afgescheiden groepen, dan is een
daaruit ontstane samenwerking van veel
meer nut, dan wanneer men de leden bijeen
brengt in eenzelfde zelfs, christelijk of anti
sociaal-democratisch genoemde vereeniging.
De daarna aangenomen motie, door Mgr.
Konings voorgesteld, luidde aldus:
„De vergadering van de R. K. Patroons
vereeniging „Gildenbond" gehouden de 13
Mei 1903 te Gouda, gehoord den inleider,
spreekt als hare overtuiging nit, dat voor
de behandeling der sociale vraagstukken de
katholieke patroons, zich niet in neutrale
maar in katholieke vereenigingen moeten
aaneensluiten, opdat by die behandeling de
katholieke begiuselen tot hun recht komen
en een oplossing worde gevonden langs den
weg, door de Kerk aangewezen.
„Zy is evenwel van meening dat, waar
er sprake is van zaiver technische vraag
stukken en van vereenigingen, die zich uit
sluitend op zuiver technisch terrein bewegen,
aansluiting en samenwerking ook voor de
li. K Patroons noodig en nattig zyn kan
en. acht diq aansluiting in zulk een geval
geoorloofd.
„Wordt door neutrale vereenigingen sa
menwerking gezocht op het gebied der
sociale vraagstukken, dan zullen de katho
lieke patroons vooraf in eigen kring hunne
meening, hunne bonding en de door ben te
volgen gedragslijn moeten vaststellen."
Hierna behandelde de heer Jos. Cuypers
de vraag„Is het wenschelyk dat de Re
geering het middelbaar vakonderwijs in ons
Vaderland centraliseere aan een Technicum,
of de verschillende technieken op verschil
lende plaatsen doe onderwijzen en ook voor
een en hetzelfde vak op verscheiden punten
van ons land inrichtingen van middelbaar
technisch onderwijs stichte?"
Spreker deed uitkomen van hoeveel actneel
belang deze vraag is, met het oog op de
ttegeeringsplannen en het daarmee in verband
staande ontwerp-prograra voor de middelbare
technische school. Hy betoogde de wensche-
lykheid inhet algemeen van een zeer uit
gebreide en geheel gereorganiseerde middel
bare school, waarbij elke inrichting hare
leerlingen voor een bepaald vak moet opleiden.
Hierbij zullen misschien moeten worden op
gericht model-werkplaatsen, of zal op andere
werkplaatsen, waar leerlingen werkzaam
zyn, controle moeten worden nitgeoefend.
Spreker meende, dat daarmee tevens het
leerlingstelsel behoort te worden in verband
gebracht, wijl een leerling by het middelbaar
technisch onderwijs ingeveer in dezelfde
verhouding tegenover het vak staat als de
leerling der lagere cursussen.
Een moeilijkheid is misschien de vraag
der leerkrachten, die evenwel het best
althans aanvankelijk zal zijn op te lossen,
als men zich bepaalt bij avondcursussen,
waardoor men een grooter aantal leeraars
uit het practische leven zal kannen bekomen.
Wat de kosten betreft, die znllen voor een
groot deel door het Ryk moeten gedragen
worden, dat daardoor tevens bet recht ver
krijgt om in te werken op den algemeenen
gang van het onderwijs.
Omtrent de richting van elke technische
school is het moeilyk in bijzonderheden te
treden. Van meer belang is echter de vraag,
of er een enkel technisch middelpunt zal
zijn in één school. Spreker oordeelt dat men
de regeling het meest tot een Nederlandsche
maakt, door aan iedere school een eigen
terrein te laten, zonder algemeen program.
Centralisatie in ééne school past op onze
Nederlandsche toestanden niet. Men behoort
de scholen te stichten, waar de te onderwij
zen vakken het meest in de nabijheid wor
den beoefend. Tegen absolute centralisatie
is nog het bezwaar, dat een enkele school
te veel leerlingen zon krijgen. Rekent men
dat de Polytechnische School te Delft onge
veer 400 stadenten telt, dan kan men het
ervoor honden, dat het middelbaar vakon
derwijs stellig even zooveel duizenden leer
lingen zou tellen. Duizenden zouden daar
door worden beroofd van bet verblijf in of
naby het ouderlijke huis en van de zoo on
misbare locale omgeving, bet milien waaruit
zy afkomstig zyn en waarin zy znllen moe
ten wederkeeren. Ten slotte stelde spreker
de volgende motie
De algemeene vergadering van de „R-
Kath. Patroonsvereeniging Gildenbond", ge
houden te Gopda op 13 Mei 1903, gehoord
de debatten in zake bet middelbaar technisch
onderwijs.
Overwegende
lo. dat het belang der takken van nij
verheid, die zich niet alleen van uit een en
hetzelfde centrum ontwikkelen, maar over
't algemeen in verschillende plaatsen be
oefend worden, onderwijsinrichtingen vor-
eischt zoo naby mogelijk
2o. dat eene innige aansluiting met de
praktijk, alleen te verkrijgen is door eene
dusdanige verdeeling der scholen, dat vele
leerlingen de gelegenheid vinden, om praktijk
in de werkplaats en theorie in de vakschool
gezamenlyk te beoefenen
3o. dat vele leerkrachten znllen te vin
den zyn, wanneer men de gewenschte per
sonen in hun werkkring laat, waardoor al
leen op den duur een werkelijk practisch
onderwijs kan worden verschaft
4o. dat de leerlingen niet, of zoo min
mogelijk van hunne families dienen te worden
verwijderd nit een opvoedkundig en financieel
oogpunt
5o.v dat elke school als een nienw brand-
pant werkt voor de intellectaeele ontwikke
ling, de technische energie en den onderne
mingsgeest in de omliggende streek
6o. dat door een edelen wedstrijd by den
gang van bet onderwijs, in meerdere scholen
voortdurend het noodige correctief op moge
lijke eenzijdigheid van 't algemeen programma,
als vanzelve zal worden gegeven
spreekt de wenschelykbeid uit, dat het
„Middelbaar Vakonderwijs" in de gegeven
omstandigheden, van Regeeringswege bevor
derd worde door de stichting van meerdere
scholen, wier aantal geleidelijk kan worden
uitgebreid, verspreid over ons vaderland
terwyl het bijzondere programma van elk
dier scholen, allereerst worde gebracht in
overeenstemming met de eischen der omge
ving (de takken van nijverheid, die aldaar
in hoofdzaak worden beoefend) om lator voor
en na te worden uitgebreid
draagt op aan het Centraal Bestuur, deze
motie ter kennis te brengen van de Regee
ring. en van den door de Regeering aange
wezen opsteller van een programma voor
„de middelbare technische school" en verder
van die lichamen of personen, als door dit
Bestuur wenschelijk zal worden geoordeeld.
By het hierna gevoerde debat werd o. m.
de vrees te kennen gegeven, dat de middel
bare technische scholen aan de practische
techniek niet veel voordeel zullen brengen.
Zy znllen in de eerste plaats de leerlingen
trekken, die na de ambachtsscholen bezoeken;
deze zullen dan theoretisch nog hooger wor
den opgevoerd dan nn, geschikt om leoraren
maar niet om practische lieden te worden,
die wat weten uit te voeren. Ook word nog
gewezen op de hooge kosten, als de Regee
ring de zaak ter hand neemt, zonder dat er
een evenredig voordeel tegenover staat.
Practische knappe werklieden hebben we te
weinig en die worden ook door de ambachts
scholen niet eens geleverdveel minder
zallen de middelbare scholen tot bnnne
vorming kunnen bydragen.
De inleider, de verschillende opmerkingen
beantwoordend, wees er op, dat voor het
oogenblik de vraag niet dringt of het be
staande vakonderwijs zon kunnen worden
verbeterd. Het feit is, dat men allerwege
allerlei jongelieden prepareert voor verschil
lende functiön en dat voor de technische
vakken een dergelijke opleiding niet of niet
voldoende bestaat. Men eischt en wil nu
algemeene vakopleiding op scholen, 't Is
waar, de praktijk kan knappe werkers leve
ren, maar zonder theoretisch onderwijs staat
men toch achter by anderen. Zoowel in de
bouwvakken als in de fabrieken en op han
delskantoren eischt men jongelieden, die wat
hooger staan dan de eenvoudig ontwikkel
den. Dit nu eenmaal zoo zynde ig het alleen
nog maar de vraag, hoe zal men het vak
onderwijs zoo goed mogelijk maken.
Dr. Borgman die met het ontwerpen van
een program is belast, heeft zelf reeds te
kennen gegeven, dat hy aan de pryctyk een
groot aandeel in de vorming, wil toekennen.
Zeker zal het hem en der Regeering aange
naam zijn te vernemen hoe in een kring als
de „Gildenbond" in deze materie gedacht en
geoordeeld wordt.
Hoofdzakelijk is het er om te doen, dat
men het denkbeeld van één groot Technicum
late varen. Spreker heeft liever niböjendal
dan zulk een inrichting, die het gemiddelde
peil van onze technicbi niet zon kannen ver
heffen.
By de verdere discussie bleek nog, dat de
voorstanders van de in de motie aangewezen
richting veel verwachten van de middelbare
scholen, met het oog op de aflevering van
chefs en opzichters die wat hooger staan
dan gewone werklieden en waaraan vooral
in de metaal-industrie groote behoefte is.
De inleider deed nog nader uitkomen, dat
de strekking zijner motie in het algemeen
is te steunen de denkbeelden van dr. Borg
man in het Sociaal Weekblad nitgedrnkt.
Hierna werd de motie van den heer Cay-
pers zonder hoofdel^ke stemming aange
nomen.
De heer P. Bredins behandelde daarna
de vraag: „Waarop is het wenschelyk, dat
de Gildebond by het Ministerie aandringt
voor het toekomstig arbeidscontract ten op
zichte der leerlingen P"
Spreker verdedigde in het algemeen de
noodzakelykheid van bepalingen by wettelijke
voorziening. Hy erkent dat die behoefte een
betreurenswaardig feit is, wyl het wyst op
verwaarloozing van het gebod der naasten
liefde, dat uit zich zelve voldoende voor
schriften bevat tegen jiet te veel belasten
van den ondergeschikte.
Thans echter, nu er zooveel aan de be
oefening van dien plicht ontbreekt, behoort
de Regeering dwingend in te grijpen. Hy
jnicht daarom toe, dat zy voornemens is een
arbeidscontract in te voeren, in den geest
zooals het voor-ontwerp aangeeft. Moer
bijzonder betuigt hy zyn ingenomenheid daar
mede, omdat het de belangen bevordert van
de jeugdige personen, wien het thans zoo
moeilyk wordt gemaakt, zich wezenlijk in
hnn vak te bekwamen. Zelfs zoa hy, waar
aan de commissie van controle zekere be
voegdheden worden toegekend, deze liever
zien omgezet in verplichtingen, by bet toe
zicht op het aangaan en ontbinden van het
contract. Ook zon by wenschen, dat bet ver
keerde denkbeeld werd tegengegaan als zou
er een vak-meerderjarigheid bestaan zoudat
het onmogelijk zon zyn, dat een volleerd
leerling, ook zonder dat de burgerlijke meer
derjarigheid is bereikt, recht zoo hebben om
zich aan het ouderlijk gezag te onttrekken.
Wenschelyk komt het hem voor, dat by
de toekenning van het diploma het examen
altijd plaats heeft in tegenwoordigheid en
onder medewerking van den eigen leermees
ter, hetzelfde wat ook by bet hooger onder
wijs geschiedt. Van belang is ook de vraag,
of een gediplomeerd werkman in zoover als
een volslagen man moet worden beschouwd
dut zelfs zyn ouders hein niet zyn verdiende
loon kunnen ontnemen. Spr. was van oordeel,
dat de jonge man, die zyn vak verstaat, ook
dadelijk eigenaar moet kunnen worden van
een klein bezit. En voorts verdedigde by de
stelling, dat de gediplomeerde recht heeft
op het als minimam geldende loon.
Het debat over dit onderwerp liep hoofd
zakelijk over de vraag betreffer.de de ouder
lijke macht, die in de practyk zeer verschilt
van den in de wet gestelden termijn. In
het algeracen, aldus deed do voorzitter op
merken, moet men er op letten, dat het
vóór-ontwerp de bedoeling heeft, het alge
meene peil van den werkman te verhoogen.
Het randt de vrijheid in zoover niet aan,
dat ieder, patroon en vader, by bet aangaan
eener overeenkomst, eiscben kan stellen
naar verkiezing.
Zonder wikken en wegen wordt het con
tract niet gesloten. Indien nu een patroon
de verplichting aangaat een leerling in zeker
aantal jaren te bekwamen, dan kan hy by
den aanvang van den leertyd by zyn leer
ling een zekoren graad van ontwikkeling
eischen. Overigens oefent de wet slechts
moreele pressie nit, omdat het optreden als
patroon en leermeester voortaan afhankelijk
wordt gemaakt van een verworven wettig
recht.
Een zeer geanimeerde discussie ontstond
vooral over de vraag, of het bezit van een
diploma als gezel recht gaf op het minimum
of het plaatselijk geldige loon. In theorie,
zoo werd betoogd, is daarvoor alles te zeg
gen, omd.it men op die wijze werkelijk
geeft loon naar bekwaamheid, maar prac
tisch bleken er by vele patroons nogal be
zwaren te bestaan, wyl een diploma van
„kennen" nog niets waarborgt voor het
„kannen" en het „doen"de waarde van
een werkman leert men eerst door het
gebruik.
De inleider stelde ten slotte de volgende
motie voor
„De R. K. Patroonsvereeniging „Gilden
bond" dringt er by de kegeering op aan,
om in de Arbeidswet bepalingen op te ne
men, die den gediplomeerden werkman voor
zijn arbeid een minimam loon verzekeren.
en noodigt de Regeering uit, maatregelen
voor te schrijven, waardoor z>o mogelijk
een deel van het loon voor de leerling worde
bespaard, tot het einde van zyn leertyd
De eerste alinea dezer motie werd aan
genomen met 21 tegen 8 stemmen de tweede
alinea werd aangenomen met algemeene
stemmen.
Hierna werd de vergadering gesloten.
[Om een in een gedeelte onzer vorige
oplage geslopen fout te herstellen vermeld
den wy, dat 't batig kassaldo van het cen-
ti aa) bestnnr bedraagt f 69.904 en niet
f 69,905. Zóó fabelachtig is het nietTijd.
Bodegraven. De coilk»isèi|$is der Koningin
in Zuid bolland heeft nader bepaald, dat de
gezondheidscommisfie voor' de vereeniging
van gemeenten, waarvan de zetel is in deze
gemeente, zal bestaan uit 9 leden.
POSTERIJEN-.
POSTKANTOOR TE GOUDA.
LIJST van de aan dit kantoor en de
daaronder behoorende hulpkantoren ter post
bezorgde brieven en briefkaarten, welke ge
durende de le helft der maand Mei 1903,
wegens onbekendheid van de geadresseerden
niet zyn kunnen worden nitgereikt.
Namen der Plaatsen van
geadresseerden.
BRIEVEN.
Dtthle Co. p
Rika Wültz, aan den Rjjn
BRIEFKAARTEN.
Ant. Smidt, Haarlem.
C. A. v. d. Berg, Feyenoord.
Stukken nit het Buitenland terug
ontvangen.
G. Tonino Co., Livorno.
Johanna Sch&ferdick, MUblheim a/ Ruhr.
De Directeur,
M. C. HENNEQUIN.
IN
Kleiweg E 73a, GOUDA
l'eleuhoou ,lf.
Burgerlijks Stand.
Moordreoht.
GEBOREN Jannigje, onders A. Kluit en
A. Scbrenrs. Tjaakje, onders H. de Leeuw
en T. Mooi.
OVERLEDEN A. Verborg, 3 m, K.
Rietveld, w.
GEHUWD C. Palegraaf, 19 j. te Nieuwer-
kerk a, d, IJsel en M. Verschoor 19 j.
Ontvangen alle NOUVEAUTÉS
IN
Predikbeurt bU de Bemonstrantsoh-
Gereformeerde Gemeente alhier.
Zondag 17 Mei, 's morgens te 10| nnr,
Ds. L. R. OLDEMAN, Predikant bjj de
Remonstrantsche Gemeente te Rotterdam.
TANiitirrtt
te GOUDA
geelt biermede kennis dat bij zich metter
woon elders gaat vestigen en dat op zjjn
verzoek de tandheelkundige praktijk te Gouda
door den Heer K. CANNUTO tandarts
zal worden voortgezet waartoe door ZEd.
van al 19 MEI a.s. zitting gebonden zal worden
dageiykt voorloopig van tot ft1uur
voormiddags. Zondag niet.
Fluweelen Singel R 724,
Geneesh. Dr. J. H. BAKKER NIEM KIJER.
Directr. D. vak DUBBEN.
Behand. van ruggegr, verkrommingen,
Ingevallen borat, x en o-beenen en
ander ellehaammlavorm.,algem.zwakte,
conntlvatleapier- en genr. ziekten
rheumatUche \aa niloe nlngen, ver-
Htulkingen enz. enz.
.Unkroond" Tontoon-
■t»l 1 IngHohoonm akory
a'Hngo, Aug. 10#6.
tanr.Lipuin, Satin «na. ayn da boot»
tniddolan voor bat aundar nooit*
kourif pootr.. van all* at/art an
aoklaura och 0011 work. Vorirygbaar
by wink olio ra In «oboonwark Gal an-
jrian, Drogoryau «na. lion lotto
good op naam on fobriakamark-
Gon.-Agont: W. ftartaaaaa Arabaan.
