ndel.
en.
BANK
m. -
Viei/ws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken,
No. 10736.
Bij het einde der vacantie.
FEUILLETON,
ft
OzxcLex Ozxs.
HTS.
:hap
meer.
Woensdag 9 September 1908. 47ste Jaargang.
4
Inspecteur
en
4
r
i
en.
HNKMAN 4 Zn
(Wordt vervolgd.)
Naar het Dnitscb.
feletei Ka.
De Uitgave dezer Courant geschiedt dagelijks
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
De prijs per drie maanden is 1.25, franco per
post 1.70.
Afzonderlijke Nommers VIJF CENTEN.
8*/» dubbele fleeob
Vegte, ZaltbomxL®!
Rotterdam.
ihage.
J. Can. Rotterdam
aten werk.
1 30.
e Kleiwegsteeg.
stein, nadat
zijn lippen
tocbtelgk.*
„Heel go
ster van het
ige Cona poe
gratis toege-
IiOI INH E (llllll VI.
opvoeding en onderwijs hun taak vervuld,
als zij het kind hebben toegerust met een
hoeveelheid nuttige kennis die kans geeft
op een bestaan Is het de beste levens
beschouwing die daardoor gekweekt wordt
Is dat het leven en dit de weg ertoe
Zulke vragen, nietwaar, zijn immers
bezwaren tegen alle opvoeding en onder
wijs die van geen anderen geest door
drongen zijn en daardoor menschen vormen
met een leeg hart, een platte levensopvat
ting, zonder zedelijke kracht, zonder
idealen, zohder innerlijken vrede, met een
leven voor zich als een straat die dood
loopt.
Als godsdienstige menschen
willen we iets anders,
gemis.
Kennis is natuurlijk noodig en verstan
delijke ontwikkeling onontbeerlijk. Maar
de zorg daarvoor is niet meer dan een
stukje van de volledige vorminghet
doorgronden van de zichtbare werkelijk
heid is niet meer dan een gedeelte leeren
kennen van de gansche werkelijkheidhet
toegerust zijn met wetenschap is nog niet
toegerust zijn met de volle wapenrusting
die in ’t leven noodig is. Een stukje
uiterlijk geluk is nog geen verovering op
’t volle geluk.
Een Fransch wijsgeer uit de vorige
eeuw heeft in zijn stelsel de geschiede
nis der menschheid in drie perioden
ingedeeld, die van 't geloof, de bespie
geling en de zuivere wetenschap. Wij
staan dan aan 't begin van de laatste,
en zijn de tijden vervuld, dan zullen onze
kinderen leven in zuiver weten, in alles
doorgronden en begrijpen, en zal er op
onze zonen en dochteren neerdalen een
vrede van ’t reine begrip. De rede voert
heerschappijaan 't geloof is de schepter
ontvallenalles geschiedt naar de wetten
der redemet deze, en geen andere wer
kelijkheid houdt Mie rede zich bezigwat
er buiten ligt, is bijgeloof of ijdele be
spiegeling. 't Scheen wel eens alsof die
profetie werkelijkheid zou worden en de
dag zou zeker gekomen zijn dat als op
een ander Pinksterfeest de heilige geest
der wetenschap over allen werd uitgestort
Chancery Lane,
den l?e Engeland
;e afdoende middel
n worden in Koffie,
keur, Absint, Sier,
het voedsel zonder
is, dat de dronk-
n af weet-
L POEDER be-
tare eigenschap om
het drinken van
(bier, wijn, absint
dronkaard op te
COZA POE-
roo onopgemerkt
de zuster of de
et hem toe kan
en zonder dat het
behoeft te weten
nken heeft.
heeft het huiselijk
lersteld, duizenden
er gered, en deze
nuttige leden der
jong persoon op
it en gelukkig ge
en met menig jaar
geëvenaard poeder
>n hen. die daartoe
t dankbetuigingen
rordt gewaarborgd
Correspondentie In
rrkrijgbaar in alle
depót, te Gouda
ittestenboek gratis
voor doen, maar
dt U direct naar
24)
Toen men den schouwburg verliet, had
Wendenstein zgn doel, Afra een arm te mo
gen geven, bereikt. Men vergezelde de
Zweedsche tot aan haar hotel en daarna ging
Wendenstein met het grafeljjk paar terug.
Intuscben had het aanzien der Ringstrasse
èen groots verandering ondergaan.
Een dichte nevel breidde zich als een
groote stroom tusschen de stad en de voor
steden uit en zweefde in dikke vlokken om
de huizen der Weener boulevards heen. De
rijtuigen zwommen als verlichte gondels in
dezen stroom. Een scherpe wind dreef den
nevel voort en joeg het stof omhoog, het
leeljjke witte, gevaarlijke Weener kalkstok
En steeds meer nam do wind in kracht
toe, hjj blies de gasvlammen uit, zoodot het
pikdonker werd, en dreigde do eermetalen
die het waagden tegen zfjn brutale macht te
kampen, tegen den grond te werpen.
Holandine haalde verlicht adem, toen zjj
eindelijk in bun hotel aangekomen waren.
kunnen elk oogenblik de bezichtiging onder
nemen.*
Hj nam een rytuig en liet zich naar het
paleis Wendenstein brengen. Dit zag er,
ondanks zijn omvang, van buiten eenvoudig
uit. Des te meer indruk maakte, toen zy
binnentraden, de pracht der inrichting. Het
was niet de Bmakelooze weelde van een
parvenu, doch een sinds eeuwen bestaande,
echt vorstelijke pracht.
Afra sloeg alles in zenuwachtige opge
wondenheid gade en ademde met een soort
wellust den fijnen, voornamen parfum in
waarmee bier alles omgeven was, en toen zjj
eindelijk in een klein, achthoekig kamertje
met een ameublement stijl Lodewyk XV te
genover den vorst uitrustte, had zjj veel van
baar gewone zekerheid verloren.
De gelegenheid kon voor den vorst niet
gunstig zjjn. Hjj greep haar hand on begon
op zjjn half dweepende, balt rrooljjke ma
nier over zjjn gevoelens voor baar te spro
ken.
„Waartoe zooveel woorden?* sprak zg
glimlachend. „Ik weet reeds lang, dat gen
voor mj) interesseert.*
„Meer dan dat, Afra,* duisterde Wenden-
__’_l hjj hare hand herbaaldelijk aan
gedrukt had, „ik bemin u harte-
goed,* antwoordde Afra, terwijl zj)
waarde wordt gehecht en bijna geen offer
daarvoor te zwaar is. ’t Mag in tijden
van kennis en wetenschap, van vooruit
gang op elk gebied, van practische toe
passing van uitvinding en ontdekking, niet
verbazen dat de grootste zorg aan de
verstandelijke ontwikkeling is gewijd, dat
bij het schoolonderwijs alle andere dingen
achter stagn, de school als 't ware het
gansche kind voor zich opvraagt.
In zulk een tijd leven wij.
Het is nu de vraag hoe wij, als gods
dienstige menschen, daarover oordeelen.
Natuurlijk juichen wij eiken vooruitgang
toe en verheugen ons in een ontwikkeling
wier veelzijdigheid van inspanning, arbeid
en waarheidsdorst getuigt. Met diepen
eerbied staan wij voor den tempel der
Wetenschap, dat monument van eindeloos
geduld, scherpzinnigheid, stoutmoedigheid
en onvermoeiden werklust. Ons geloof
in de onzienlijke dingen doet niet te kort
aan onze erkenning van de wonderen der
wetenschap op ’t gebied der zichtbare
dingen.
Alles wat den blik verruimt, den geest
vrijmaakt, ook al ligt 't onmiddellijke
practische nut niet voor de handalles
wat 't leven veraangenaamt en vruchten
voor ’t dagelijksche afwerptkortom
alles wat de wetenschap in welken vorm
ook heeft gesticht, stemt ons dankbaar
als een kostbare winst.
Maar niet dankbaar blijft onze stem
ming, als tegenover die winst staat een
verlies. Dan klagen wij over de eenzijdig
heid die op ’t leven van onzen tijd haar
stempel heeft gezet, over miskenning
van dingen die niet dan tot groote schade
miskend kunnen worden. Dan zijn we
bekommerd om de overschatting van
voorbijgaande goederen ten koste van het
eeuwige, om het onderwijs dat onwille
keurig is dienstbaar gemaakt aan het
eenzijdig-verstandelijk leven van den
nieuwen tijd, aan doeleinden die niet
uitgaan boven de dingen dezer wereld.
Is er dan geen andere en hoogere
werkelijkheid Is verstandelijke ontwikke
ling dan het meest begeerlijke goed Is
dan al het andere maar bijzaak en hebben
„Ik geloof, dat ik kou gevat beb,* zeide
'Z'.. J zfi
blikken later te boesten. Zj
en alle volken der aarde, bij verscheiden
heid van verstandelijke gaven, toch één
waren in de aanbidding van hetzelfde
licht der wetenschapals niet
het levensraadsel onopgelost was gebleven,
als niet de mensch had een gemoedsleven,
als niet hoog boven deze wereld uit schit
terde een ander licht; als niet het leven
met zijn ervaringen en beproevingen den
mensch naar andere dingen deed smachten,
als nietals wij geen menschen wa
ren, als er geen God was, geen eeuwig
heid, geen onsterfelijkheid, geen plichts
besef, geen stem van ’t geweten, geen
berouw, geen idealisme, geen onuitroei
baar geloof, geen profetisme, geen zelf
vertrouwen als niet de godsdienst
het wezen was van den mensch.
Ja, dan zou de tempel der wetenschap
het eenige heiligdom mogen zijndan
zou die opvoeding de beste en dat onder
wijs het deugdelijkst zijn die louter ver
standelijke vorming beoogen. Kon het ge
lukken al wat mensch is in den mensch eerst
te dooden, zoodat hij zich gewillig onder
een nieuw juk zou krommen was men
bij machte om het Evangelie als een
fabeltje te verklaren en God als een in
beelding maar, mijne vrienden, wat
onderstellen wij daar I Te lang reeds
hebben wij gezucht onder de aanmatiging,
de zelfverblinding, den onfeilbaarheids-
waan van sommige priesters der weten
schap. Wat zien wij nog langer de
stuiptrekkingen van het materialisme voer
krachtige levensopenbaringen aan Waar
om geven wij nog toe aan dien onwaar-
aebtigen drang van buiten, waar hel
geweten immers anders getuigt Waarom
doen wij nog alsof wij gelooven dat de
vrede onzer kinderen grooter zal zijn,
naarmate hun kennis rijker ia, terwijl
het verstand toch niet toereikend en het
bezit van de gansche wereld niet bij
machte is om dht geluk te geven waar
elke menschenziel om vraagt Waarom
niet nu reeds een anderen weg bewandeld,
die als betere toch eenmaal gekozen wordt,
een weg ook van opvoeding en onderwijs,
niet van menschen, maar van God Groot
immers zal, naar het woord van den
en ouders
voelen we een
svertroSen
>ers welbekend
.CHT-1LIXI3
st Fabrieksmerk):
de, radicale en
ran alle, sell*
nekkige aenuw-
al ontstaan door
jeugdigen leeftyd
Ike zwakte, Bleek
Hoofdpgn
1 - Maagpijn
Onvermogen
enz. Uit-.
baar verleidelijke oogen op hem richtte. „En
dan?*
„Als ge niet zoo ryk waart, juffrouw Lln-
denstrOm, zou ik uw band vragen.*
„Zonden myn mlllloenen waarlijk een hin
derpaal zjjn?* vroeg Afra glimlachend. „In
dat geval zou ik ze moeten wegsebenken,
want ik beb werkelijk lust, vorstin Wenden
stein te worden
„Ik mag dus hopen?' Zy wendde zich
vlug tot hem en gaf hem haar hand. „Ge
wilt m(jn hand? Hier Ie zjj. Waarom zou
ik nog meer bedenkingen opperen Ik ben
n genegen, ik geloof, dat wjj zeer goed by
elkander passen.*
Zjj trok een kleinen ring met een fraaien
diamant van den vinger en stak dien den
vorst toe, die zich haastte haar daarvoor
een niet minder kostbaren te geven, die met
de vorstenkroon en het wapen van Wenden
stein versierd was.
Den volgenden morgen kreeg de rorst een
brief van Afra. Hot weren slechts weinige
regels, maar de inbond daarvan bracht bom
in de grootste verlegenheid.
„Zend tnjj uw portret, opdat ik my elk
oogenblik in den aanblik daarvan kan ver
lustigen. Trouwe «lel 1
zij, en werkeljjk begon zg eenige oogen-
bllkken later te boesten. Zy bestelde thee,
en nadat zjj hiervan verscheidene koppen,
zoo beet zjj het verdragen kon, bad geno
men, begaf zg zich Bcbieljjk ter ruste. Maar
des nachts ontwaakte zg midden in een on-
rustigen, benauwenden droom. Haar hoofd
gloeide.
Het leed geen twijfel, zjj had een hevige
koorts.
TOESPRAAK
gehouden in de Remonstrantsche Kerk,
op Zondag 6 September 1908.
Jesajs 54 i 13.
En al uw kinderen zullen van den Heer
geleerd zijn, en groot zal zijn de vrede
uwer zonen.
In dit woord is sprake van onderwijs
daarom koos ik het tot tekst.
De vacantie-tijd is immers ten einde
gespoed, het schoolonderwijs is of wordt
weldra hervat. Na genoten rust, roept
weer de arbeid. De gewone dagtaak vraagt
weer om vervulling. Weer klinkt het
„vooruit, spant u in, vergadert u nuttige
kennis I” Wilt ge vooruitkomen in de
maatschappij, en uw levensdoel bereiken,
laten dan de jaren uwer jeugd u niet de
kwelling geven van een levenslang zelf
verwijt, maar werkt en leeft zooveel gij
kunt. Nog is het niet te laat om ver
zuimen te herstellen en door verdubbelde
krachten het tekort in te halen. Leeren
en leeren is de eeuwige taak, zonder
welke het leven mislukt en de heerlijkste
droomen hun vervulling missen.
Nietwaar? dat zijn de waarschuwingen
en vermaningen waarmee uw kind de
schooldeuren weer binnengaat, dat zijn
de gedachten en beden die ’t kind ver
gezellen als het zijn leerboeken weer heeft
bij elkaar gezocht. „Doet toch uw best!”
Er zijn ouders die er hun kind om smee-
ken, want kennis is nu eenmaal noodig in
het levenkennis is macht, voorwaarde
tot zelfbehoud, welvaart, geluk.
„Wat zal mijn zoon, mijn dochter wor
den 't is bij de opvoeding de
alles-beheerschende vraag.
Kennis verzamelen om examen te doen
examen doen om een positie te veroveren,
dat is de lange weg van vreugde en leed,
inspanning en rust, slagen en mislukken,
de aangewezen weg, het bergpad waar
langs nu de reis wordt voortgezet, 't Mag
ons niet verwonderen dat het onderwijs
vraagstuk zóó bij alles op den voorgrond
treedt, dat aan goed onderwijs zooveel
Telefoon We.
ADVERTENTIEN worden geplaatst van
1—5 regels a 50 Centen; iedere regel meer
10 Centen. Groote letters worden berekend
naar plaatsruimte.
Inzending van Advertentiën tot 1 uur des midd.
Het was in den voormiddag. Reeds sinds
een uur zat vorst Wendenstein in Afra'e
salon tegenover de kleine Zweedsche en was
in een drnk gesprek met haar gewikkeld.
Holandine was ernstig ziek. Het was der
halve onmogeljjk, met de Dornbergs iets te
spreken.
„Wat moeten wjj beginnen?* sprak Afra,
terwijl zjj in den kleinen fanteuil achter
overleunde en zich vermaakte door haar
kleinen, met good gestikten, fluweelen pan
toffel op de punt van haar voet te laten
balanoeeren, „Maar daar valt mij iets in
ik zou gaarne het paleis uwer ouders eens
willen zien, b zulke mogeljjk
„Zeker,* antwoordde Wendenstein, „ik ben
op hot oogenblik alleen te Woonen; we