Groots Opruiming
VERGADERING VAN DEN GEMEENTERAAD
Gemengde Berichten.
Stadsnieuws.
Rechtzaken.
Laatste Herichten.
Telegrafisch Weerbericht
D. SAMSOM
i i
'riv
58?It
-
Officieele Prijscourant
Tegen stemden de sociaal-democra
ten en eeh deel der democraten.
VRIJDAG 16 FEBRUARI 1912.
(Vervolg).
17. Een brief van Annetta Smit
van den volgenden inhoud
Aan den Raad der gemeente Gouda.
Geeft met hoogachting te kennen:
de ondergeteekende Annetta Smit, in
wonende Gouwe n°. 25 te Gouda;
dat haar echtgenoot Corneiis van
de Werken, in het begin van 1909
ongesteld is geworden, hetwelk zóó
verergerde, dat hij in Mei van dat jaar
in een krankzinnigen-gesticht moest
worden opgenomen en thans nog ver
pleegd wordt op Endegeest bij Oegst-
geest
dat door deze ongesteldheid niet
alleen voor haar de kostwinner is ver
loren gegaan, maar bovendien vordert
die ziekte van het hun toebehoorende
kleine kapitaaltje jaarlijks groote of
fers, zoodat zg nood gedwongen zich
om hulp tot UEdelachtbaren moet
wenden, onder opgave waaruit hare
inkomsten bestaan en welke uitgaven
zij tot nu toe jaarlijks heeft te voldoen
'de inkomsten uit het vermogen
bedragen f 15.— per week of per
jaar f 780.
de uitgaven
1. de rente van de
hypotheek op de
panden f 135.—
2. tekort aan huur
van een tuin die
gepacht was - 35.—
3. grondbelasting - 44.03
4. waterleiding - 44.40
5. kostgeld v. haar -260.
6. verplegiqgBkosten
voor haar echtge
noot - 350.
f 868.43
Veld er heeft zij over het afgeloo-
pen jaar een rekening te voldoen van
reparatiekosten aan de huisjes van
ruim f 400.—, waarbij nog komen
diverse kleine uitgaven, zoodat indien
er geen hulp wordt verleend hun ka
pitaaltje spoedig zal zijn verdwenen
dat zij zelve door zwakte ook niet
in staat is met handenarbeid iets te
verdienen.
Redenen waarom zij de vrijheid
neemt zich tot UEdelAchtbaren te
wenden met beleefd verzoek haar in
het opbrengen der verplegingskosten
voor haar echtgenoot te willen Bteunen.
't Welk doende,
A. SMIT.
Gouda, Januari '12.
In handen van B. en W. ter af
doening.
Aan de orde
liet voorstel tot wijziging van don
bij de Pensioen verordening behooren
den staat van Ambtonaren enz. der
Gemeente.
Wordt zonder beraadslaging en zon
der hoofdelijke stemming aangenomen.
Aan de orde:
Het voorstel tot vaststelling van
het Verslag in zake de Schoolvoeding
door de Vereeniging „Jeruël".
Wordt zonder beraadslaging en zon
der hoofdelijke stemming aangenomen.
Aan de orde:
Het preadvies op het verzoek van
den Goudschen Bestuurdersbond be
treffende verkoop van cokes aan on-
en minvermogenden.
De beraadslaging wordt geopend.
De heer van de Velde: M. de
V. Het heeft mij gespeten dat in dit
winterseizoen niet aan het verzoek
van den Goudschen Bestuurdersbond
voldaan is kunnen worden, althans
wat betreft het verkrijgbaar stellen
tegen verminderden prijs van cokes
voor on- en minvermogenden.
Bij het motief, dat door de Com
missie van bijstand in het beheer der
Gemeente-Lichtfabrieken voor haar
ongunstig advies werd aangevoerd,
moeten wij ons nederleggen aangezien
het hier betreft een verplichting welke
de gasfabriek hoeft tegenover con
tractanten.
Nu is het mij aangenaam verder in
het advies der Commissie te lozen dat
zij gaarne bereid iB nader te over
wegen op welke wijze voor on- en
minvermogenden onder gunstiger be
palingen dan thans gelden cokes ver
krijgbaar zullen kunnen worden ge
steld. Nu hoop ik dat dat „nader"
de boteekenis heeft van „tijdig". Ik
bedoel dat de Commissie er dan op
bedacht is de zaak te overwegen
vóórdat zij zich bindt door contracten
om de cokes goedkooper te verkoopen;
ik weet dat het noodzakelijk is om,
wanneer men de cokes wil kwijt raken,
tegen verminderden prijs te contrac
teoren.
Ik heb indertyd, toen ik lid van de
.toenmalige Gascommissie was, meer
malen een poging gedaan in de rich
ting van het verzoek van den Goud
schen Bestuurdersbond om de cokes
tegen verminderden prijs verkrijgbaar
te stellen voor on-en minvermogenden,
maar de toenmalige directeur had altijd
groote bezwaren, zoowel van practi-
schen als van administratie ven aard.
Er werd gewezen op de moeilijkheid
van controle, men vreesde dat tusschen-
personen er van zouden profiteeren
en de cokes niet zouden komen in de
handen van hen voor wie ze eigenlijk
bestemd waren.
De moeilijkheid in dien tijd was dat
men niet kon verwezen naar een an
dere gasfabriek die wel cokes tegen
lageren prijs leverde aan den armen
man wanneer dat noodig was. Nu
zijn wij wat dit betreft in gunstiger
omstandigheid.
Ik kan in de eerste plaats wijzen
op Doetinchem, waar in 1907 besloten
is om niet-aange8lagenen in den hoof-
delijken omslag cokes tegen vermin
derden prijs te leveren. Te Enschedé
is een voorstel om cokes te leveren
aan on- en minvermogenden tegen 25
cents per H.L. verworpen maar toch-
is besloten om, ten einde tegemoet te
komen aan hetgeen gewenscht werd,
aan instellingen van weldadigheid,
welke aan armen cokes verstrekken,
cokes tegen verminderden prijs te le
veren, zoodat dientengevolge de kos
ten voor die instellingen minder wer
den. In de Gemeenteraadsvergadering
van 's Gravenhage van 15 December
1910 is aangenomen een voorstel van
den heer Helsdingen om cokes tegen
verminderden prijs te leveren aan on-
en minvermogenden. Te Zutphen is
in 1911 het besluit genomen om cokes
aan on- en minvermogenden te leveren
tegen f 0.425 per H.L. Te Bussum
is op het eind van het vorig jaar
besloten tot levering van cokes tegen
een prijs van f 0.40 per H.L. aan de
laagst aangeslagenen in de inkomsten
belasting.
De zaak heeft dus nu een, zij het
kleine, geschiedenis.
Mochten er bij de Commissie grpote
bedenkingen rijzen tegen deze zaak
dan zou ik haar met bescheidenheid
in overweging willen geven zich in
genoemde gemeenten op de hoogte
te stellen.
Ik acht het zeer wenschelijk dat in
het koude seizoen den armen man op
die wijze worde tegemoetgekomen.
Doet men dat dan met de cokes die
men anders voor lageren prijs naar
elders verkoopt dan kan, dunkt mij,
het verlies voor de gasfabriek niet
zo& groot zijn. Natuurlijk zijn er
eenige kosten aan verbonden wat be
seft de contróle en de administratie.
Bat zou men in rekening kunnen
brengen. Het gaat natuurlijk niet zoö
gemakkelijk als wanneer eenvoudig
door de contractanten de cokes worden
weggehaald. In elk geval, wanneer
men er tijdig op bedacht is en dus de
cokes niet behoeven genomen te wor
den van die welke tot hoogeren prijs
kunnen verkocht worden, dan zal het
verlies voor de fabriek niet zoo groot
zijn.
De Voorzitter: Mag ik den
heer van de Velde in antwoord op
hetgeen door hem gezegd is in herin
nering brengen dat de voorzitter
der Commissie van bijstand in het
beheer der Gemeente-Lichtfabrieken,
de heer van Galen, die heden avond
niet tegenwoordig kon zijn, zooals
den heer van de Velde evengoed als
aan m\j bekend is over deze zaak even
sympathiek denkt als hij. Men behoeft
dan ook niet te twijfelen of de heer
van Galen zal deze zuakrzeker tijdig
bij de Commissie aan de orde stellen
en haar steunen.
De heer K n u t t'e 1Hot verwon
dert mij wel eenigszins dat de heer
van de Velde hier een lange speech
houdt over de wenschelijkheid om
cokes te leveren tegen verminderden
prijs aan on- en minvermogenden. De
Commissie schrijft toch^duidelijk in
haar advies dat zij op het oogenblik
daartoe niet kan pvergaan maar dat
zij gaarne bereid is do zaak nader te
overwegen en met nadere voorstellen
to komen. Ik kan de verzekering
geven en ik meen dat te kunnon
zeggen namens de gohoele Commissie
dat het haar niet minder spyt dan
den heer van do Velde dat zij niet
met een definitief voorstel nu kan
komen maar er zijn zulke groote con
tracten afgesloten dat het op dit
oogenblik haast niet mogelijk is aan
de fabriek meer cokes af te leveren
dan nu geschiedt. Er is zelden een
jaar geweest dat de cokes zoo van de
hand gingen als nu.
Dit is dus de reden dat- de Com
missie thans niet met een voorstel is
kunnen komen maar men kan er ver
zekerd van zijn dat de geheele Com
missie ten minste oven sympathiek
ten aanzien van de zaak gestemd is
als de heer van de Velde.
De heer van der Ree: M. de V. 1
Ik kan mij geheel aansluiten bij hèt
betoog van den heer van do Velde.
Veel van hetgeen hij in het midden
gebracht heeft had ik ook willen
zeggen.
Wat betreft hetgeen de heer van
de Velde mededeelde omtrent andere
plaatsen waar cokes tegen verminder
den prijs beschikbaar worden gesteld
voor on- en minvermogenden, nij had
niet ver behoeven te zoeken; in het
Maandschrift van het Centraal Bureau
voor de Statistiek kan men vindon
in welke gemeenten cokoslevering
tegen lageren prijs aan on- en min
vermogenden plaats heeft.
Ik wil van deze plaats gaarne de
Commissie en ook het College van
B. en W. hulde brengen dat zij ten
minste voorloopig reeds toegestemd
hebben om vóór don aanmaanden win
ter te komen met een vflorstel in dien
geest dat werkelijk in Jfen groot be
lang, zoowel wat de /lemeente als
onze on- en minvermogenden betreft,
zal voorzien.
Do heer v a n d otW e l d e M. de
V. 1 Een kort au^oord op hetgeen
de heer Knuttel heeft aangevoerd.
Ik heb zoo even dadelijk toege
geven dat wij ons er bij moeten neder
leggen dat de gasfabriek gebonden is
aan contractanten en dat daaraan dus
op het oogenblik niets te doen is.
Waar niets is verliest zelfs de keizer
zijn recht. Dat heb ik toch duidelijk
doen uitkomen.
Nu zegt de heer Knuttel dat de
Commissie toogezogd heeft met een
nader voorstel te komen, maar daar
van heb ik niets in haar advies gele
zen. Ik heb daarin alleen gevonden
dat zij de zaak nader zou overwegen,
Ik maak volstrekt geen aanmerking
op de goede bedoeling der Commis
sie. Het is alleen de quaestie dat de
bedoeling van die „nadere" overwe
ging is dat de Commissie met een
voorstel komt vóór dat contracten ge
sloten worden. Het afsluiten van
contracten moet dikwijls spoedig ge
beuren en dan zou men er niet aan
denken cokes goedkooper verkrijgbaar
te stellen voor den armen man. Ik
heb er de Commissie dus alleen op
merkzaam willen maken dat zij de
zaak tijdig in overweging neme opdat
zij niet achter het net vischt en dan
zou moeten zeggen wij hebben ge
contracteerd |en daardoor zijn wij ver
bonden.
Do heer Knuttel: M. de V.Ik
wil er op tvijzen dat het van zelf
spreekt dat, wanneer wij een voorstel
nader overwegwn, die overweging zal
plaats hebben vóórdat de cokes ver
kocht zijn. Anders helpt de overwe
ging niet meer.
De beraadslaging wordt gesloten.
Het pre-advies wordt zonder hoof
delijke stemming aangenomen.
(Slot volgt.)
STATEN-OENERAAL.
Vergadering van Dinsdag 20 Febr.
TWEEDE KAMER.
Nq beëediging neemt het nieuwbe
noemde lid voor Hilversum, mr. V.
H. Rutgors, zitting.
Hierna wordt overgegaan tot het
trekken der afdeelingen.
De vergadering wordt hierop ge
schorst tot het kiezen van voorzitters
en ondervoorzitters der afdeelingen.
Na heropening doelt de Voorzitter
mode, dat morgen 11 uur en volgende
dagen afdeelingsonderzoek zal plaats
hebben van een reeks vroeger reeds
meegedeelde ontwerpen. Loopt dat
onderzoek deze week niet of, dan zal
Vrijdag der volgende week het sectie-
onderzoek worden voortgezet.
Bij verdere regeling van werkzaam
heden stelt de Voorzitter voor, Dinsdag
27 dezer, des morgens te 11 uur, in
openbare behandeling te nemen ver
schillende ontwerpen, o.a. de Armen
wet en de Bakkerswet. Voorts om
van de agenda af te voeren de inter
pol latie-Treub, inzake het financieel
spoorwegbeleid, omdat de minister van
Waterstaat .meegedeeld heeft nog niet
voldoende gegevens te bezitten om te
antwoorden.
De heer Treub legt zich hierby neer,
maar hoopt toch dat de motie dan
spoedig zal behandeld worden. Be
sloten wordt dus die interpellatie voor
loopig af te voeren.
De heer Brummelkamp vroeg om
de Bakkerswet, die thans het laatst
op de agenda voorkomt, het eerst te
behandelen wegens de urgentie der
zaak en doet daartoe het formeele
voorstel.
De heer Troelstra sluit zich hierbij
aan.
Daarna vraagt spreker om zijn motie,
bedoelende om in afwachting van de
totstandkoming van de Invaliditeits-
en Ouderdomsverzekering, Voorloopig
reeds pensioen toe te kennen aan 70
jarigen, eveneens te plaatsen op de
agenda. Ook deze zaak iB urgent, en
het verbaast hem dat de centrale sectie
deze motie niet voor openbare behan
deling thans had aangewezen. Hij stelt
dus voor die motie aan de werkzaam-
heden toe te voegen, en wel na de
onderwijs-motie-Arts-ter Laan.
De heer Roodhuyzen sluit zich
krachtig bij dat voorstel aan.
„De heer Elhorst ondersteunt het
voorstel-Brummelkamp betreffende de
urgentie van behandeling der Bakkers
wet.
De heer Lohman bestrijdt de ur
gentie van de. motie-Trgolstra, omdat
daarmee tijd verloren gaat en het beter
is te trachten het Regeeringsontwerp
betreffende de Invalid!teits- en Ouder
domsverzekering spoedig tot stand te
brengen.
De Voorzitter verzet zich niet op
principieele gronden tegen den voor
rang der Bakkerswet, maar wijst er
op dat haar behandeling zoo lang zal
duren, dat daardoor wellicht tijd zal
ontbreken voor de andere ontwerpen.
Daarom wordt zij aan het slot der
agenda geplaatst. Wat de motie-Troel
stra betreft, het gebruik is dat de
behandeling van wetsontwerpen vooraf
ga aan die van moties.
De heer Troelstra handhaaft met
nadruk zijn voorstel, er op wijzende,
dat zijn motie juist is ingediend om
tot een voorloopige pensionneering te
komen.
Na nog een debat wordt het voor
stel-Brummelkamp, om de Bakkerswet
het allereerst te behandelen, als Dins
dag 27 dezer de Kamer weer bijeen
komt, verworpen met 48 tegqn 47
stemmen.
Het voorstel-Troelstra, om alsnog
bij de lijst der in openbare zitting te
behandelen onderwerpen te voegen
zijn motie betreffende voorloopig pen
sioen aan 70-jarigen, wordt verworpen
met 56 togen 39 stommen.
Het eerst zal dus worden aange
vangen met de behandeling der
Armenwet.
De vergadering werd hierop ge
sloten.
De knaap, die onder geleide van een
marechaussee word overgebracht, nabij
Bunde uit den trein sprong en zoo
doende ontsnapte, is kort daarop in
zijn geboorteplaats Maastricht door een
marechaussee, die hem herkende op
nieuw gepakt en naar de tuchtschool
te Nijmegen overgebracht.
Rona Cacao.
Hoewel pas sedert eenige weken in
den handel, is nu reeds het aantal
gebruikers dat van Houten'» „Rona"
cacao verkiest boven vele andere soor
ten zeer talrijk. Het zal echter nog
eiken dag grooter worden, want in
„Rona" heeft men den juisten goed
ontwikkelden cacao-smaak terugge
vonden, zooals die ook eigen is aan
het product van den uitvinder van
cacaopoeder, aan de wereldberoemde
van Houten's cacao. Daarbij is „Rona"
cacao zoo krachtig dat men slechts
weinig in een kop behoeft te doen
om een krachtigen, smakelijken drank
te hebben. In het gebruik is „Rona"
daarom zoo goedkoop. Het staat reeds
nu vast dat men na een geregeld ge
bruik niet meer met andere merken
tevreden kan zijn. Ongetwijfeld wordt
„Rona" de volksdrank bij uitnemend
heid, ze is de beste cacao voor den
prijs. Als genot- en voedingsmiddel
is „Rona" cacao verre te verkiezen
boven koffie en thee.
Zondagmiddag wilde de 15-jarige
arbeider Gerritsen te Ierseke een oud
geweer probeeren. Toen het niet af
ging, nam hij een gloeiende pook en
stopte die in den loop van het geweer,
met het noodlottig gevolg, dat het
schot afging en hem in het gelaat trof.
In ernstigen toestand werd hij naar
het ziekenhuis te Middelburg gebracht.
Brand. Zaterdagnacht ontstond te
Enschedé in de Koningstraat brand
ten huizo van den schoenmaker B.
Moedt. In een oogwenk stond het
perceel in lichtelaaie, zoodat het gezin,
waarin 5 kinderen, zich ongeveer ge
heel ongekleed moest redden. Het huis
brandde totaal uit en het aanliggend
fierceel van F. Meerderman gedeelte-
ijk, terwijl de winkelier H. Traan man
vrij wat waterschade kreeg. Alles was
verzekerd.
Te 's-Gravenhage is aangehouden
een bij de politie bekend en sjofel als
heer gekleed man, die zonder vergun
ning geld inzamelde. In zijn bezit
werden 5 naamkaartjes van verschil
lende te 's-Gravenhage wonende per
sonen gevonden, welke hij, door voor
te geven, dat hy tengevolge van een
faillissement was te gronde gegaan en
door een brief te laten lezen, waaruit
moeBt blyken, dat hij tot den pfficiers-
stand behoorde, had weten te bewegen,
hem deze naamkaartjes ter aanbeveling
voor anderen af te staan.
Moord.
Gisternacht heeft de Orgeldraaier
van Hoesbeen, in de Vorwerstraat te
'8-Hertogenbosch, een moordaanslag
gepleegd op den 24-jarigen timmerman
W. Rullen. De aangevallene liep nog
tot in de Kolbertstraat en zakte daar
dood ineen.
De dader is aangehouden.
Bij de familie te Kielwindeweer is
bericht ontvangen dat de 41-jarigo G.
Nieboer op rei9 van Amerika naar
Rotterdam bij slecht weer overboord
is geslagen en verdronken.
De lynchwet.
Drie wegens moord op een spoor
wegbeambte gearresterde negers wer
den Maandag te Shelby ville (Tennes
see) bij hun verhoor voor het gerecht,
door schoten van het publiek gewond.
Een is overleden aan de wonden.
De kindermoord.
Nog weinig licht is gokomen over
het afschuwelijke feit, dat j.l. Zondag
in de bosschen bij 's-Heerenberg plaats
had.
Omtrent de wijze, waarop Maandag
het lijkje van het meisjo werd gevon
den, schrijft men aan de Tel.
De kommies Rademaker had een
politiehond ter loon gegeven en deze
bleek uitstekende diensten gepresteerd
te hebben. Te 7 uur des avonds was
men aan het zoeken gegaan, nadat
men de hond lucht had gegeven aan
een schortje van het kind. De ouders
hadden eerst gezocht, zelfs waren zij
geweest tot bij de houtmijt, waarach
ter het kind later gevonden werd.
Doch resultaat had dit niet. De hond
had men aan oen ketting vastgelegd,
bevreesd als* men was, dat hij bij het
vinden het kind zou bijten. Zoekenln
deze streken is zeer bezwaarlijk, daar
men veel dwarswegen heeft en de
vele bosschen en het hoogopgaande
kreupelhout een onderzoek zeer be
moeilijken. De hond bracht hen des
nachts in de buurt der houtmijt, waar
het lijkje inderdaad lag, doch de duis
ternis maakte, dat men niets vond.
Des morgens trok men er weer op
uit. De wachtmeester Kelder ging
voorop, daarop volgde de kommies
Rademaker, die den hond aan den
ketting voerde. Wachtmeester Kelder
stelde bij de houtmijt een nader on
derzoek in en daar vond hij plotseling
het lijkje achter in een inham ver
scholen. De klompjes waren nog aan
de voeten en de lucifers, die zij bij
Ten Benzei gekocht had, vond men
in den zak. De twijfel die men aan
vankelijk koesterde, had dus plaats
gemaakt voor de wreede waarheid.
De ongelukkige ouders bevonden
zich op dat oogenblik op eenige pas
sen afstands van de houtmijt. Zij wei
gerden zich te verwijderen en toen zij
het lijkje van de 7-jarige Maria Fre-
derika zagen, waren zij als gebroken
door smart. De arme moeder viel in
zwym en werd door medelijdende om
standers naar haar woning gedragen.
Het lijkje liet men op de plaats, waar
het gevonden werd, het met éen doek
bedekkend, in afwachting van de auto
riteiten. Doze waren dra ter plaatse.
Behalve de burgemeester verscheen
het parket van Arnhem per automobiel.
Dr. Taconis, uit 's-Heerenberg, stelde
voorloopig vast, dat de dood was in
getreden door verworging, terwijl hij
het ook waarschijnlijk achtte, dat on
zedelijke handelingen met de kleine
waren gepleegd want de beenen waren
bloot. Dr. Taconis kwam later van
deze meening terug en stelde vast,
dat alleen verwurging had plaatsge
had. Dat is dus een nieuwe geheim
zinnigheid, die het groot aantal vra
gen in deze duistere zaak komt ver-
grooten.
Het vermoorde meisje was een lief,
levendig kindje, het vijfde uit het ge
zin van zeven kinderen. De onderwijzer
was steeds zeer tevreden over haar,
want zij leerde vlytig.
"Welke de motieven waren voor de
afschuwelijke daad, ligt absoluut in het
duister, vooral waar vrijwel vaststaat,
dat het kind alleen vermoord is. Onder
de bewoners 'der Btreek heerscht groote
opwinding over het geval. De plek,
waar de vermoedelijke worsteling
plaats had, en de plek, waar het lijkje
gevonden is, vinden veel bekijks.
Intusschen zitten de ongelukkige
ouders in hun schamele dagloonerswo-
ning, verstelpt met verdriet door het
droevig verlies. Er wordt in het dorp
wraak geroepen over de afschuwelijke
daad en geen middel zal men onbe-
roefd laten om den laaghartigen da-
er te vinden.
i o aQ#5>o
GOUDA, 21 Februari 1912.
Aan het nationaal muziek- en zan
gersfeest, uitgeschreven door de Gem.
Zangver. „Gouda" dat Hemelvaarts
dag alhier gehouden zal worden, zul
len 27 vereenigingen deelnemen en
wel 11 Muziekvereenigingen, 11 Ge
mengde Koren en 5 Mannenkoren,
ongeveer 1800 deelnemers.
De respectievelijke vereenigingen
zullen om 12 uur in optocht door de
stad gaan naar het Sportterrein, na
opgesteld te zijn op het plein voor
de kazerne. Zoo het weer eenigszins
medewerkt zal Gouda veel vreemde
lingen dien dag binnen hare veste zien.
Door den heer Valckenier de Greeve
zijn voor dit feest welwillend aange
boden 2 zilveren medailles, welke door
de vereeniging dankbaar werden aan
vaard.
Wij vestigen de aandacht op de
Donderdag a.s. in het „Schaakbord"
voor de Goudsche Winkeliersvereni
ging te houden lezing van den heer
J. Frijda Lzn., Directeur derJWissel-
en Effectenbank te Utrecht over het
belangrijke onderwerpHet belang
van Handel en Nijverheid bij een post-
chèque en girodienst.
Het weinige dat in dit blad gisteren
en heden over dit onderwerp is ge
schreven, moge velen opwekken tot
bijwoning dezer lezing.
Door de politie alhier is een 'per
soon aangehouden die nog een dag
hechtehis moest ondergaan. Hij is naar
het huis van bewaring te Rotterdam
overgebracht.
Het Motu Proprio.
Op uitnoodiging van de Vrijzinnige
Studie- en Propagandaclub alhier sprak
gisterenavond in de Sociëteit „De
Réunie", Prof. Dr. B. D. Eerdmans,
Hoogleeraar aan de Rijks-Universiteit
te Leiden over het onderwerp: Het
jongste „Motu Proprio" van den Paus.
De Voorzitter der Vereeniging, de
heer I. van der Want opende de ver
gadering met een korte inleiding, waar
na de hooggeleerde spreker het woord
verkreeg.
In den aanvang van zijn rede. sprak
Prof. Eerdmans het duidelijk uit, dat
waar bij de bespreking over dit Motu
Proprio wellicht zou worden gevonden
dat er ten opzichte der Roomsch-
Katholieken iets onaangenaams be
staat, dat dit toch niet als zoodanig
mag worden beschouwd. Spr. wees
er op dat de R,-K. inwoners zijn even
gelijk als de menschen van andere
religie. Maar het gaat tegen de lei
ding en het streven der R.-K. macht
hebbers, tegen het R.-K. clerpalisme,
het R.-K. leekenpubliek staat daar
volkomen buiten.
Komend tot het onderwerp ver
klaarde spr. een motu proprio te zijn
een pauselijk besluit, dat uit eigen
beweging is ingegeven. Voor de R.-K.
is de uitspraak van den Paus onfeil
baar. Tot zijn jurisdictie behooren
allen, die door zijn dienaren worden
bestuurd, waaruit volgt dat voor alle
R.K. die besluiten bindend zijn. Echter
de mogelijkheid bestaat ook, dat voor
bepaalde gedeelten van een land zulke
besluiten niet geldig worden verklaard.
Reeds in' de Constitutio Apostolicae
Sedus, een pauselijk besluit van 1869
werd door den H. Stoel bedreigd met
excommunicatie. Het was echter de
vraag, wie daardoor zouden worden
getroffen. Daaromtrent bestond onze
kerheid. Waren het alleen de wet
gevers en de publieke personen of
ook de privaat-personen? Volgens de
uitspraak van de Oongregatio Inqui-
sitionis van 1886 werden daaronder
beschouwd, wetgevers en gezagsper-
sonen.
De mogelijkheid stond daarbij open
volgens meening van anderen dat
onder bepaalde omstandigheden pri
vaat-personen wel degelijk werden
bedoeld.
Dit motu proprio maakt aan die
onzekerheid een einde, door hare ver
zwaarde en verscherpte bepalingen.
Er wordt toch in gezegd „in deze
tijden der ongerechtigheid, tijdens
welke men zich geen rekenschap meer
geeft van de immuniteit (onaantast
baarheid) der geestelijken, en men
niet alleen ziet, hoe geestelijken en
priesters, maar ook bisschoppen, ja
zelfs cardinalen der heilige roomsche
kerk voor de rechtbank van den staat
worden gebracht, besluiten en bevelen
wij, cftn door de gestrengheid der
straffen dezulken hun plicht te doen
nakomen, die door de zwaarte der
zonde van deze misdadige heiligschen
nis niet worden afgeschrikt, door dit
motu proprio het volgende
„Iedere privaat-persoon wereldlijk
of geestelijk, man of vrouw, die zonder
toestemming der geestelijke macht ooit
een geestelijk persoon voor de staats-,
burgerlnke of crimineele rechtbanken
daagt of voor te komen dwingt, wordt
getroffen door de' excommunicatio
atale sententiae. Dit beteekent dat de
overtreder van dit gebod wordt ge
sloten buiten de kerkelijke gemeen
schap.
Het feit van aangifte alleen dus is
al strafbaar met excommunicatie.
De reqen dat de R. K. geestelijkheid
zich zoo stelt tegenover het wereld
lijk gezag vindt volgens spr. zijn oor
zaak inl de wijding van den R. K.
priester, als de drager van het Sacra
ment. Het Sacrament is heilig, en de
drager daarvan wordt met heiligheid
bekleed.' Daardoor stellen deze zich bo
ven de géwono menschen. Van hen gaat
een maqht uit, die door de kerkelijke
wetten wordt geregeld.
Die heiligheid, die onzichtbaar den
menach vervult,' diefde idee-heiligheid
verpersoonlijkt in den drager van het
symbool,! die is verdwenen, sinds de
tijden, wlaarin zich de maatschappelijke
toestanden hebben gewijzigd, waarbij
de "volken leven bij de souvereiniteit
des volks. De R. Kdkerk heeft echter
die idee behouden, en de3wegen go-
nieten de R K.'priesters een voorrecht
van'"rocfhtbank, een privilegium fori.
In sotmmige landen is bij concor
daat bepaald dat zulks niet geldig is,
en bestaat daardoor dien middeleeuw-
schen toestand niet meer. In landen
echter waar zulk een concordaat niet
bestaat, is het echter twijfelachtig of
een pauselijk decreet wordt toegepast,
ja dan peen. Spr. achtte het mogelijk
dat de [Roomsche Curie door haar po^
litiek eij op uit is om de vroegere
toestanden in het leven te roepen,
wanneer men nagaat datgene wat
wordt gedaan om het modernisme te
gen te gaan en ook nu door de uit
vaardiging van dit motu proprio.
In het buitenland hebben velen go-
vraagd <j)f het motu proprio 1910 vo r
hun land geldig was en daarop is ge
antwoord in ontkennenden zin ir
Duitschland en België. Ook hier is
die vraag gesteld in -het Parlement en
Minister| Regout heeft eveneens ver
klaard dat het motu proprio voor
Nederland niet geldt. Echter van
andere R. K. zijden, door do „Maas
bode," |door een R. K. inzender in
de „N. R. Ct." wordt or terecht op
gewezen, dat aangezion er in Neder
land géén concordaat bestaat, de toe
passing van dit motu proprio altijd
mogelijk is.
Spr. heeft bezwaar tegen het door
den Minister gesprokene en tegen
hetgeen j in de R. K.-pers wordt ge
schreven, omdat de geest van de R. K
leiding tegenwoordig gaat in de rich
ting van verscherping, van nemen voor
zich, vah zich plaatsen in den middel-
eeuwschen toestand. Er is in de gees
ten veel veranderd. De gemoedelijke
R. K.-p|riester van eertijds bestaat
niet me^r. Waar vroeger vriendschap
was, bestaat die tegenwoordig alleen
wanneer er sprake is van verdeoling
van der buit bij verkiezingen. Men
moge nu zeggen dit motu proprio
geldt niet voor Nederland, bij de ge
loovige Roomsch-Katholiek, die zich
niet verdiept in kerkelijke zaken
dringt alleen door het feit van do
bepaling, op straffe van ex-communi
catie en deze menschen zullen zich
wel waqhten een geestelijke aan te
klagen. Dat is het gevaar, dat is
van R. K. zijde ook in de N. R. Ct.
erkend.
De priester van den Brink schreef
pas nog in de „Hervorming" dat hqt
geestelijk goed volgens het R. K
recht hooger staat dan het wereldlijk.
Daarom zal|de*R. K. zich veilig ach
ten indien hij daaraan gehoorzaamt.
De Rqomsche Kerk, zegt spr., be
schermt waar het kan haar rechten.
De wijze, waarop zij dat doet, bewijst
dat bij haarjalles is opportuniteit. Waar
het noodig was, steunden de R. K. in
Beieren de sociaal-democraten, hier te
lande werd eertijds steun verleend aan
de liberalen, thans genieten de chris
telijke partijen de eer. Dat is haar ge
wone stalndpunt.
De beschouwingen van de R. K.
kerk inzake huwelijk- en echtscheiding
zijn lijnrecht in strijd met art. 172 van
de Gronflwet, waarin staat dat een
kerkgenootschap niets mag doen, dan
hetgeen de staat toestaat.
Waar de staat gelijk recht toekent
aan eiken burger, daar gaat het niet
aan dat Iemand zich daarboven stelt.
De R. K. kerk doet zulks en het ge
volg daapvan is, dat zij in gevallen
Waar het noodig is er toe overgaat de
R. K. prióster aan de wereldlijke macht
te onttrekken door hem te doen ver
dwijnen zonder dat men weet waar
heen. Dpt is het recht dat de R.K.
kerk zich zelf toekent.
Haar jurisdictie stelt zich boven het
staatsrecht.
Wat nu de toepassing hier te lande
aangaat, zeide spr. de R. K. mogen
zoggen dat in het decreet van 1869
slechts gedoeld is op publieke personen
en wetgevers, in 1910 werd door
den Paus gedecreteerd allen, wie ook.
Dit besluit is niet doodonschuldig,
al wil men dat voorgeven.
Waar het in meerdere landen nu
niet geldend is verklaard, vroeg spr.,
waarom dan niet met nadruk er op
gewezen, voor welken staat die
bepalingen zijn gemaakt.
Volgens priester van den Brink
wordt Nederland door de R.-K. kerk
beschouwd als een terrein van do
zending. Door hare kloosters, waarin
de menschen zich aan God wijden,
door de groote vermeerdering van de
goederen in dfe doode hand, door de
pressie aan sterfbedden uitgeoefend
wil de R.-K. kerk zich weer een plaats
verzekeren als in den tijd van 600
jaar geleden. Spr. betreurde zulks.
Rome voelt zich, zei spr. En dat
zal nog erger worden wanneer er zal
komen een R.-K. Universiteit, waartoe
de gelegenheid, dank zij Kuypor, is
geopend. Waar thans nog alleen op
do Seminarieën het R.-K. recht wordt
onderwezen, zullen straks R.-K. stu
denten en juristen worden gevormd
op den grondslag van het R.-K. recht.
Van dezen terugkeer wacht spr.
geen heil. Naar zijn meening heeft de
hervorming juist een gunstigen keer
teweeggebracht. Rome duit geen pro
testantisme, dat bewijst de Borromacus-
encycliek. Verdraagzaamheid en ver
broedering mag van den R.-K. priester
niet uitgaan.
Spr. wekte ten slotte op de oogen
wijd open te zotten en te laten merken
dat er in Nedorland ook nog protes
tanten zijn. Na oen korte pauze werd
Dr. A. C. A. Hoffman, alhier,
die tot bijwoning dez:r vergadering
door het bestuur der V. S. en P.-C.
was uitgenoodigd, do gelegenheid ge
boden zijn standpuht tegenover het
door Prof. Eerdmans gesprokene uit
een {e zotten.
Dr. Hoffman, dankend voor do hem
toegezonden nitnoodiging, verklaarde
dat door Prof. Eerdmans op voor
treffelijke wijze was uiteengezet dat
de menscli is een dubbel wezen, stof
felijk en geestelijk.
Wij loven in oen staatsverband en
wanneer ooit de ure mocht komen dat
Nedorland in govaar kwam, dan zou
den de R. K. zeker male hun land
verdedigen. Maar daarbij zei spr. zijn
wij in zekeren zin geopenbaarde chris
tenen. Wij boschouwen dan ook het
motu proprio niet alleen stoffelijk,
maar ook geestelijk, sub speciae aeter
nibatis. Naar spr.'s moening hangt
de waarde af van het standpunt, dat
men, daartegenover inneemt.
Is nu werkelijk, vroeg Dr. H., dit
motu proprio zoo schrikbarend als
Prof. Eerdmans dit afschildert Dit
vraagstuk zei spr. staat niet alleen.
Spr. meent dat hier meer gestreefd
is naar voorbohoeding voor onaange
name twistgedingen. Vondel zegt: de
spin zuigt venijn waar do bij honing
uit haalt.
Veel proceduren zouden kunnen
worden voorkomen door op den voor
grond te stellen wat de menschen
gemeenschappelijk willen, een oplos
sing eener quaestie. In dit verband
verhaalt spr. yan een pastoor, die door
een waarschuwing zijnerzijds in groote
onaangenaamheid was geraakt, werd
aangeklaagd, werd veroordeeld en ge-
Volg was een langdurige twist in de
parochie. Op die wijze ontstaan er
groote moeilijkheden.
Qe R. K. geestelijkheid, die met
den H. Vader een groot gezin
geestelijkheid vormt, gaat niet uit om
kleine dingen na te jagen, doch pöogt
den vrede te bewaren.
Met een beroep op Flammarion
Lombroso, Scheidner 6. a. betoogde
spr. ten slotte dat een bovenzinnelijke
wereld nog niet geheel was afgedaan.
Prof. Eerdmans beantwoordde daar
op Dr. Hoffman.
Prof. Eerdmans verklaarde niet
overtuigd te zijn dat dit motu proprio
moest worden beschouwd als een w ze
beschikking van den H. Vader tot be
ëindiging van een twist-geding. Er
ligt toch niet in hét denkbeeld een
proces te vermijden, doch alleen het
idee dat geen R. K. geestelijke een pro
ces mag worden aangedaan.
Een bijzonder recht bestaat ten on
zent alleen ten opzichte der militairen.
Echter het militair strafrecht is afkom
stig v. d. Nederlandschen Staat en in
geen enkel opzicht strijdig met de
Nederl. strafwetgeving. Met de R. K
rechtspraak is dat een ander geval,
die is afkomstig uit het Vaticaan.
Uit de revolutie in Portugal blijkt
toch genoeg dat de geestelijken toch
ook gewone menschen zijp. Hun lp ven
ter meerdere eere Gods, is toch niet
altijd een verheerlijking. Spr. wees er
op hoe de R.-K geestelijkheid ingrypt
in het zielsleven van den mensch
wat daarvan de gevolgen zijn en wees
daarbij op art. 172 der Grondwet.
Met een uitspraak van Dr Heine
auditeur van den Rota Romana be
treffende het privilegium fori besloot
Prof. Eerdmans zijn ropliek.
De Voorzitter dankte Prof. Eerd
mans voor zijn leerrijke en belangrijke
voordracht, Dr. Hoffman voor zijne
tegenwoordigheid en uiteenzetting van
zijn standpunt en den talrijken aan
wezigen voor hun aandachtig gehoor.
Waddinxvern. Tot predikant bij do
Ned. Herv. Gemeente, alhier, is bo-
roepen ds. A. v. d. Sluis, te Huizen.
RECHTBANK TE ROTTERDAM.
Strafzitting.
De rechtbank heeft gisteren veroor
deeld
J. H. K., 22 j., koopman te Gouda,
wegens diefstal van nogen kippon en
een haan, gedurende den voor de
nachtrust bestemden tijd, op oen be
sloten erf op hetwelk een woning staat
door iemand die zich daar buiten mede
weten van den rechthebbende bevindt,
tot twee maanden gevangenisstraf.
Bevestigd werd oen vonnis vartden
kantonrechter te Gouda, waarbij A.
S. beklaagd van zijn dionsten tor
voorkoming van zwangerschap onge
vraagd aanbieden, werd vrijgesproken.
's-Gravenhage. In den afgeloopen
nacht zijn op het Zieke alhier door
do recherche gearresteerd eon viertal
personen, die verdacht worden schul
dig of medeplichtig te zijn aan den
diefstal van een rijwiel, waaraan een
postzak met aangeteekonde stukken
en andere waarden uit het bijpost
kantoor nan hot Stadhoudersplein in
den avond van 17 October jL
ln hot bezit der aangehoudenen wer
den nog oen aantal effecten govonden,
afkomstig van dezen diefstal.
Diefstal.
Hedennacht heeft men door open
sluiting zich toegang verschaft tot den
zilverwinkol van den hoor Segors to
Utrecht. Een groot aantal zilveren
voorwerpen en sioraden zijn ontvreemd
ter waardo van f 5000 6000.—
Mexico, 20 Febr., In Cuobba heeft
een gevocht plaats gehad, in de go-
vangenis 27 van hen werden gedood,
oen 20-tal konden vluchten.
Mon seint ons uit Boek
De vermoedelijke dader van don
gruwelijkonmoord alhier is gisteravond
gearresteerd, 't Is de zeer ^ongunstig
bekend staande Gorardus* Derksen,
wononde to Boek, die al heel wat mis
drijven achter den rug hoeft. Hij kan
zijn alibi niet bewijzen en is door oen
dame uit Emmerik herkend als *lo
persoon die zij in gezelschap van het
vermoorde kind heeft gezien.
Het vermoeden wint veld dat hij
do houtmijt waarbij het lykje was
neergelegd, in brand heeft willen
steken.
Men seint uit Londen aan de Matin
Deskundigen berekenen dat de staking
der mijnwerkers vijf millioen werk
lieden omvat850.000 iizerworkers
300.000 koper en staalbewerkers
460.000 machinisten en stokers
243.000 personeel locomotieven, wa
gons enz. De rest bestaat uit d„o eigen
lijke mijnwerkers.
Spaansch—Fransche commissie.
Parijs, 20 Febr. De Fransche Re
geering zal, naar de Temps meldt,
als medelid van de technische
Spaansch-Fransche commissie voor de
studie der Marrokkaansche vragen als
medeleden benoemen do heeren Guyot,
vertegenwoordiger van de houders
van Marokkaansche schuldleeningen,
Miijean, vertegenwoordiger van het
douane beheer en Sergent, directeur
van het ministerie van Financiën.
van het Koninklijk Meteriologisch
Instituut te DE BILDT.
Hoogste barometerstand 767.9 te
Hernosand, laagste stand 741.8 te
Horia.
Verwachting tot den volgenden dag.
Zwakke tot matige Zuid-Westelijke,
later toenemende en krimpende wind,
zwaarbewolkt tot betrokken, waar
schijnlijk regenbuien, iets zachter.
van
Wintermantels, - Costumes.
Blousen, J upes, Jupons, Ito bes
en Japonstoffen
alsmede
PELTDIIIIEM
van de goedkoopste tot de beste
soorten en scherp concurreerende
prijzen.
Aanbevelend,
MARKT 26, GOUDA.
Vorige
Koers.
82"/,
905/»
64'/
100'/,
«F/,,
Koert ven
heden.
83
905/8
100*/,
93'/a
93"/,,
89 V,
87
«7ts
477,
104'/,
87
I 00
211
211
BI
51
71'/,
717,
25
25'/,
807,
607,
218
319
1895/,,
217
324
188'/,
VAN DEN
F.f fee ten handel te A nis Ur dam
21 FEBR 1912.
Staatslceiilngen.
Ned. Cert. Werkelijke
Schuld 3 pet.
Oostenr. Belastingvrije
Kronenrente 4 pet.
Port. Obl. 3de Serie
Amort. Schuld 3 pet.
Russische Obl, 1906
5 pet.
Id. Obl. (Gr. Russische
Spw.mij.) 1898 4 pot.
Id. Obl. (Nicolai Spoor
weg) 1867-69 4 pet.
Id Obligatie Ge Emis
sie 4 pet
Japan. Obl. 1899 4 pet.
Mexico Afl. Binnenland
Obl. 5 pet.
Brazilië. Funding Leu
ning 5 pet.
Obl. 1889 4 pet.
Venezuela Dipl. Schuld
1905 3 pet.
Uittik- en Credlet-Instel-
llngen.
Ned. Bankaandeolen
Industr. Ondernemingen
American Car Foun
dry Comp. C. v. A.
Rl.Smelting Refining
Co. Cert. v. Aand.
Anglo American Tele
graph Cy. Cert. v. A.
U. S. Stoel Corp. Cert.
v. Gew. Aand.
fiol. Credlet Instell. en
taltuur Ondernemingen
Handelsver. „Amster
dam" Aand.
Jav. Cultuur Mij. Aand.
Ned. Handel-Mij. C.v.A
Mijnbouw Mtycn.
Kotahoen" Mijnbouw
Mij. Gew. Aand.
Redjang Lebong, Mijn
bouw Mij. Aand.
Great Cobar Aand.
Petroleuin-Ondern.
Dortsche Petroleumin
dustrie Mij. Gew. A.
Kon. Nod. Mij.totExpl.
v. Petr. Bronn. C.v.A
Shell" The Transp.
Trad Cy. C. v. G. A
Scheepvaart Hljen.
Ned.-Am. Stoomvaart-
M(j. Aand.
Stoomvaart-Mij. „Zoe-
land" Preferente A.
Int. Mercantile Marino
Cy. afgest. Pref. A.
raimk-Ondernemingen.
Bindjey Tabak Mij. A.
Nieuwe Asahan Tabak
Mij. Aand.
öilau" Asahan Tabak
Mij. Aand.
Diversen.
Maxwel Land Gpant
Cert. v. Aand.
Peruvian Corporation
Lim. Cert. v. Aand.
Spoorwegen.
Holl. IJzeren Spoor-
wogmij. Aand.
Mij. t. Expl. v. Staats
spoorwegen Aand.
Zuid-Italiaan. Spwmij.
Serie A-H Obl. 3 pet.
Warschau-Weenen
Spoorwegmij. Aand.
dito dito Act. de Jouiss.
Amerika. Atchison Alg.
Hypb. Obl. 4 pot.
Erie Spoorweg-Mij.
Gew. Aand.
Union Pacific Railroad
Oy. Cert. v. gew. A.
Wabash Gew. Aand.
Premleleeniugen.
Amsterdam Aand. 3 pet
Hongarije. Thoi s-Re-
gulirungs-Ges. 4 pet. 1523/^
GELDKOERS.
Prolongatie B,/2 pCt.
Nat. Staatsfondsen iets beter, Bui-
tenl. prijsh., van Mijnen Oost-Borneo
zeer vast, Ketahoens, Cobars lager,
Tramw. prijsh., Amalganaler iets lager,
Petroleums zeer levendig, Tabakken
kalm, Culturen stil, Rubbers prijsh.
73
452
59
153
471
460
182
120
203/
112»/%
15
40
4l/a
12
87 Vj
983/,
645/,«
18575
f 104-
993/1(
303/i
1635/i
75/:
l01»5/>
697i
451
573/|
157
482
20'/»
112V,
12
87 Vï
98
647h
99 V*
3011'j g
1647%
7%
1013/S.
