'ER-
LITS,
h a nd e 1.
i,dres
LISEL
LAAS,
!ENT per pond,
md,
MIJ,
Confiseun
SES
11.
jaar.
aiitels,
Maandag 30 September 1013.
51e Jaargang.
No. 11083.
en
MSOM.
ntiën.
FEUILLETON.
HET OFFER.
y
■Expositie
ailleur
WARENHUIS, Spuislr. Den Haag
■V* Alle Luie- en Hulsli. Artikelen
i vsrsch
I. Gouda.
,ZUID-HOLLAN P’
an
RIJD.
Uitgevers A. BRINKMAN EN ZOON. Telefoon Interc. 82.
XTïeix-ws- ezx voor O-o-ulcLsl ©xx Oxxxstxelcexx.
Verschijnt dagelijks behalve Zon- en Feestdagen.
Telefoon Interc. 82.
De Gemeente-Gasfabriek.
n.
(Wordt vervolgd.)
1888
1892
burgh bi
191<
nodellen
smaak volste
o he id.
ekruid
TEIT IN
ea Heeren
E STAND.
A.
pt. Johanna Pre
fers J. A. Bren le
nient. Aafje,
Schiedon.
B. C. Moor-
1. II. Kersbergen.
i Sopt. W. J. Zel-
irandse 7 mnd.
56 j. C. van
an Riel 42. j.
iche kruiser heb-
hementen ont-
mde onderdanen
oweervuur in den
rordt voort gezet,
geenerlei resul-
opstandelingen
door de Turkscbe
en. Een Turksche
ich aan de op-
5even. De chef
heeft den vorst
imatum gesteld,
'urksche troepen
?ede Hollandseho
ans 6 letters nit-
in uit het woord
JHIPHAL
„Licht” „tench”
di oudelijke weeg-
m een Koekoek-
de en de 100 eer-
idoau naar keuze
stel, Zwitsersche
enz. In te zenden
eelname gratis.
?s betalen vracht
;en. Uitslag wordt
jgezonden en door
takt.
U 30
DE CONCOURS.
2° Etage, ROT-
49)
„Jij hebt de schoone Marie”, ant
woordde Liesbet. „Je maakt haar zelfs
van onzen Hendrik afkeerig!”
„Lieze, denkt beter na!”
„Ach wat ik weet het wel laat
mij dansen
Terneergeslagen keerde de hulppre
diker terug.
Marie was ondertusschen opnieuw
opgewonden geworden. Aan den in
gang van de zaal leunde de agent
Müller. Zij bemerkte, dat hg haar gade
sloeg. Koesterde hij verdenking Juist
wilde Hendrik hem voorbijstormenmaar
Müller hield hem vast, zij spraken met
elkaar, en Marie zag duidelyk, dat
over haar gesproken werd. Haar hart
begon vreeselyk te kloppen. Groote
G(m1, misschien vroeg hij aan Hendrik,
of zijn Berlijner nicht ook dewegge-
loopen jonge vrouw zijn kon, die hy
moest vasthouden, en weer naar haar
man terug brengen? Hoe moest zij
steeds naar dien gevreesden man kij
ken, die steeds haar aankeek en daarbij
alles met hem in het rond.
Daar kwam hem Stine Fiintje in
den weg en bleef bij hem staan. „Is
u daar ook, mijnheer Beerman
„Zoo zoo gij ziet. Willen wij
samen eens een dansje doen?”
„Gaarne mynheer Beerman.”
Toen hij haar omvatte, dacht hy
„Misschien wordt Marie jaloersch”
en hij ging met zijn dikke danseres,
waarop hij zoo noodig flink steunen
kon, in het dichte gewoel.
En Marie bemerkte hem en tegen
wil dank volgde zij hem met de oogen.
Wat zag het plompe oude meisje er
onbehaaglyk uit!
Dat gezicht deed haar leed zeer
veel leed, het was het akeligste van
alles, wat zij vandaag beleefd had. Zij
legde haar hand op den arm van de
in gedachten verzonken Fodor en
vroeg: „Kom, laten wij weg gaan
ik gevoel me niet wel.”
Hij was dadelijk bereid, keek haar
bezorgd aan, drong met haar naar de
deur, en geleide haar naar de straat,
voor het huis. Hier ademde zij vrijer,
zij gevoelde zich bevrijd en verlicht.
„Het was (Jaar binnen verschiikkel(jk.”
„Ik bleef slechts om naar Liesbet
te zien.”
zijn, meende de Commissie afhankelijk
te moeten stellen van den prijs, door
de Maatschappij voor hare inrichtingen
te bepalen. Een begroeting der door
de rapporteurs getaxeerde waarde werd
eveneens otergelegd. In verband met
door hen genoemde exploitatiecijfers
werd door hen begroot dat de pro
ductie in 1887 of kort daarna jaarlijks
650.000 M3 zou moeten bedragen en
'daarbij werd rekening gehouden met
de door den heer G. J. Steens Zijnen
in zijne brochure „de Gaskwestie14 ge
dane mededeeling dat de „Kaarsen
fabriek” zich na afloop van het con
tract van elektrisch licht zou gaan
bedienen. De maximum-etmaal pro
ductie der fabriek zou dan worden
4000 M3. en deze bedroeg in 1885 mei
het gebruik der Kaarsenfabriek mede-
gerekend, toen 3367 M3. Met bere
keningen werd aangetoond dat tegen
een ’verkoopprijs van 8 et. per M3
en de straatverlichting gerekend op
41/» et. per M3 een saldo zou overblij
ven van f7185.— bij oprichting eener
nieuwe fabriek, welk bedrag bij over
name en uitbreiding der oude gas
fabriek, hooger zou worden. De Com
missie adviseerde ten slotte tot over
name der oude fabriek tegen de door
haar opgegeven waarde, indien tevens
kon worden verkregen dat do connes-
sionnaris afstand zou doen van het
laatste jaar - zijner connessionneele
rechten tegen een vergoeding, welke
in nader overleg werd bepaald op f
10500.Het naar aanleiding van dit
rapport door B. en W. d. d. 22 Juni
ingediende voorstel werd in de raads
vergadering van 10 Augs. d. a.v. be
handeld en nagenoeg zonder dicussie
en zonder hoofdelijke stemming aan
genomen. De nu gevoerde onder-
handelingen met den concessionnaris
hadden tot resultaat dat door den
voorzitter in de vergadering van den
gemeenteraad d. d. 19 Oct. d. a. v. kon
worden medegedeeld dat door de
aandeelhouders der Maatschappij be
sloten was het aanbod der Gemeente
te accepteeren, op voorwaarde dat ter
schadeloosstelling van het exploftatie-
jaar 1 Oct. 1887—1888 een vergoe
ding werd gegeven van f 14600.
De raad stond deze gelden zonder
hoofdelijke ^temming toe.
In de raadsvergadering Van 21 Dec.
werd besloten tot het instellen eener
Commissie van bijstand in het beheer
der Stedelijke Gasfabriek en werd een
verordening voor deze commissie vast
gesteld. Tot leden dier eerste commis
sie werden, na drie stemmingen, bij
loting gekozen de heer Dr. H. IJsel
de Schepper en na herstemming de
heer G. A. Oudijk. Als voorzitter dezer
Commissie werd door het Dagelijksch
Bestuur der Gemeente benoemd de
heer Mr. A. A. van Bergen IJzen-
doorn, terwijl later de Secretaris der
Gemeente de heer Mr. D. N. Brouwer
werd uitgenoodigd zich met het
Secretariaat te belasten.
Het eerste werk der Commissie van
bystand was een voordracht opmaken
voor een directeur, die tijdig de noodi-
ge werkzaamheden zou kunnen regelen
voor de overname van het bedrijf.
Als zoodanig benoemde de Gemeente
raad den heer J. J. Prins, Adjunct-
Dirèdfeur der Gasfabriek te Dordrecht,
die den l',n April 1887 in functie trad.
In overleg met den Directeur wer
den door de Commissie plannen tot
uitbreiding bij den Raad ingediend,
welke bestonden in het aankoopen van
drie aan het terrein grenzende huisjes
in de Lazarussteeg voor een bedrag
van f 4600.deze te doen afbreken
en den grond aan te wijzen voorden
bouw eener nieuwe stokerij. Een be
groeting werd ook ingediend, bedra
gende in hoofdsom f 119810.— welke
bij Raadsbesluit van 27 Mei werd
goedgekeurd, terwijl in de volgende
raadsvergadering werd bepaald dat ter
bestrijding dezer uitgaaf en der kosten
van de andere werken, welke eerst in
het volgend jaar zouden kunnen tot
stand komen, door de Gemeente een
geldleening zou worden aangegaan van
f 125.000.— tegen 4% rente.
Na deze voorbereiding ging in den
nacht van 30 Sept, op 1 October
1887 de gasfabriek met al haar toe-
behooren aan de Gemeente over. De
fabriek beschikte toen over de ge
bouwen, getimmerten en toestellen,
staande op het fabrieksterrein aan de
Vest achter het voormalige Prove
niershuis, alle gereedschappen, het
geheele buizennet in de Gemeente,
300 straatlantaarns met de daarbij
behoorende palen en armen en
380 bij verschillende gasverbruikers in
dienst zijnde gasmeters.}
Van het op den datum der over
name in functie zijnde personeel zijn
thans nog in dienst der gemeente
J. C. den Edel, ammoniakstokor, D.
de Rek, machinist, F. G. IJsselstijn,
PRIJS DER AD VERTENTIEN:
Van 1—5 gewone regels met bewijsnummer f 0.56
Elke regel meer0.10
B|j drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 1—5 regels f0 35 bij vooruit
betaling, elke regel meer 6 ets. Reclames f 0 25 per regel.
Groote letters en randen naar plaatsruimte.
gebrachtin 1893 werd het kookgas
verlaagd op 5 ot.in 1897 waren de
{«prijzen 6 ct. en 4‘/> ot. ook werd
n dat jaar besloten de straatverlich
ting gratia te leverenin 1901 waren
de gaspryzen weer hooger 7 ct. on
5*/a ct.in 1902 aanvankelijk 6'/s ct.
en 5 ot., later weer 7 ot. en 5’/, ot.,
welke prijzen thana nog gelden.
Naar gelang van de toename van
het gasverbruik, werd ook het aantal
in dienst «jjnde gasmeters grooter.
Bedroeg dit aantal op 1 Oct. 1887
392, op 1 Jan 1912 was dit gestegen
tot 4107, terwijl thans reeds 4400 me
ters zijn geplaatst. Deze groote ver
meerdering dit jaar is te danken aan
deSnvoering der muntgasmeters, waar
door ook gaslevering is mogelijk ge
maakt aan velen, die daarvan vroeger
gaan gebruik maakten.
In den loop der jaren ia aan de
pulabriek veel verbeterd, waardoor
iet mogelijk is geworden de productie
zoo hoog op te voeren.
Naast de gasfabriek is thans ook
verrezen de Eleotrisohe Centrale, de
inrichting, die in 1886 reeds door den
heer G. J. Steens Zijnen werd aange
wezen als het bedrijf dat het licht der
toekomst zou produoeeran. Het eleo-
trisch licht werd door dezen technicus
reeds beschouwd als de meerdere van
het gaa en blikbaar zijn de technici
in deze gemeente, althans de Directie
der gasfabriek van dezelfde meening,
aangezien de fabriek waarop het gas
wordt geproduceerd, het licht gebruikt
van de Elektrische Central^ Hoeft het
Electrisch Bedrijf aanvnnnlijk door
overneming van kracht- en liohtpro-
dnctie aan de gasfabriek schade be
rokkend, op den duur zal deze zich
door het nieuwe afzetgebied, dooe
middel van muntmeters wel geheel
herstellen en mogelijk de productie
nog doen stjjgen.
De bloei van het gemeentelijk gas
bedrijf ia voor een groot deel te danken
aan den directeur nu wijlen den heer
J. J. Prins van Doesburgh, die vooral
in de eerste jaren buitengewone
diensten heeft gepresteerd. Hij over
leed den 8“ April 1910.
Met het oog op de oprichting der
Eleotrische Centrale werd op 30 Oct.
1908 tot adjunot-Directeur der Licht
fabrieken benoemd de heer F, J. S wart -
wout de Hoog, die na het overlijden
van don heer J. J. Prina van Does-
■gh bij Raadsbesluit van 15 Juli
10 tot Directeur der beide fabrieken
werd benoemd. Ter assistentie van den
GOUBSCHE COURANT.
- jPHUS VASÜET ABONNEMENT:
Per kwartaal f 1.25
Idem franco per post w 150
Met Geïllustreerd Zondagsblad w 150
Idem franco per post 1 00
Abonnementen worden dagelyks aangenomen aan ons BureauLange
Tiendeweg 64, by onze Agenten, den Boekhandel en de Postkantoren
- 8231.05
blijkt hoe
d zich heeft
ontwikkeld. De cijfers 'der totaal-
productie bedragen thans bijna vier
maal zooveel als in het eerste volle
jaar van exploitatie, terwyl het ver
bruik door particulieren meer dan vijf
maal zoo groot is geworden. Het
winstsaldo geeft aanmerkelijke schom
melingen aan. Deze houden verband
met prijsverlaging van het gas of
andere bepalingen, die werden getrof
fen. Was aanvankelyk b.v. de gasprns
bepaald op 8 ct. per M3., in 1889
werd die voor dag- of kookgas ver
laagd op 6 ct.’in 1892 werd ook de
prijs van het lichtgas van 8 op 7 ct.
delaar verbaasd. „Maar, al is er over
vloed van geld op den Beormanshof,
het moet toch onder de broers en zus
ters verdeeld worden. Zij is een rijke
landbouwersdochter uit Fullingsbostel.
Waarom zou ik het niet openlijk zeg
gen? Stine Fiintje heet ze. Go kent
haar ook wel. Zij is daar in de zaal,
je kunt met haar dansen, zij is een
flinke dikkert, en bekwaam voor het
werk.”
„Mijn werk doen mijn moeder on
mijn zusters.”
„Nu ja, maar uw moeder gaat later
stil leven, en de meisjes huwen. Men
zegt, dat de oudste dochter een beetje
kieskeurig is. Maar voor de hoeren
broeders zou ik ook wel wat weten.”
„Ga die dan maar bepraten, doch
laat mij mot rust, met je huwelijks-
makelarij.” Hij stond wrevelig op.
„Wanneer het toch nog wat wordt
met Stine Fiintje, vergeet mij dan
niet!”
Gekweld liep Hendrik weg, en ging
weer naar de zaal. Zou zij nog steeds
naast Fedor zitten Reeds dadelijk bij
haar komst op den Krusenhof was zij
het eens met Fedor, die was ook veel
meer een heer dan hij. Hij voelde, dat
de sterke grog hem naar het hoofd
steeg, want toen hij in de benauwde
lucht onder de dansenden ging, draaide
I
In het rapport der commissie werd
allereerst betoogd dat Gouda met hare
destijds 20.000 inwoners, alle gegevens
bezat voor den bloei eener gasfabriek,
mits die overeenkomstig de eischen
dier industrie werd ingericht en door
een bekwaam en tactvol chef werd
bestuurd. Bevreemding werd er over
uitgesproken dat de fabriek der Gas
maatschappij toen slechts 392 gasme
ters had geplaatst, verdeeld over 356
verbruikers, terwijl een 10-tal jaren
terug dat aantal 500 bedroeg.
De oorzaak* dat het gasverbruik zoo
gering was werd door de rapporteurs
toegeschreven aan het te lang vast
houden van hooge gasprijzen. Aan
vankelijk bedroeg deze 22’/2 ct. per
M3. en eerst veel later werd deze op
14 ct. gebracht, welken prijs nog te
hoog was, daar de petroleumverlichting
dan een groote concurrent was. Eigen
aardig is het ook dat door deze des
kundigen concurrentie door olectrisch
licht niet mogelijk werd geacht. Zij
beschouwden electrisch licht tot ver
lichting van particuliere woningen
voorshands ondoenlijk. De petroleum
was naar hunne meening een veel
grooter concurrent, wijl die zoo goed
koop was en bij kleine hoeveelheden
kon worden aangeschaft. Niettemin
achtten de rapporteurs de bezwaren
van dien aard, dat deze met succes
zouden kunnen overwonnen worden
en adviseerden zij tot exploitatie eener
gasfabriek vanwege de Gemeente.
Aan het rapport was toegevoegd een
begrooting voor het bouwen van een
geheel nieuwe fabriek op de plaats der
gebouwen en erven van het Prove
niershuis, in eigendom behoorende aan
de gemeente, waar zou kunnen wor
den ingericht een gashouder met b.v.
2500 M3. capaciteit naast volledige
productie en zuiveringsinrichtingen,
waarmede dan kon worden aangevan
gen, om direct na afloop der concessie
met de Gasmaatschappij van de dan
vrijkomende terreinen te worden uit
gebreid.
Wat betrof de overname der fabriek
oordeelde de Commissie dAt de inrich
ting der bestaande gasfabriek uit een
industrieel oogpunt niet kon voldoen
aan de daarvoor te stellen eischèn.
Hoogstens één jaar zou deze nog
dienst kunnen doen, doch dan zou
onmiddellijk veel moeten worden ver
beterd. Of overname aan te raden zou
de rossige knevels krulde.
Weinig sprekend en innerlijk vol
zorgen zaten Marie en Fedor en keken
naar den stroom der voorbijgaanden.
Dirk en Lodewyk kwamen aanloo-
pen en wilde met Marie dansenzij
bedankte, zij had reeds hun oudsten
broeder woggestaurd. Nog andere jon
ge mannen vroegen haar ten dans,
maar zij wees ze af. Zij zou graag
weggegaan zijn, maar zij vertrouwde
zich niet alleen onder die menigte, en
Fedor scheen een oogje op Liesbet te
willen houden.
De boerin aan den anderen kant van
het meisje knikkebolde en snorkte. De
paren dwarrelden onophoudelijk voor-
bij en gunden de muziek geen rust.
Het stof vloog in wolken omhoog
en verduisterde het daglicht; juich
kreten, gelach, hard geschreeuw en
stampen vervulden de ruimte.
Toen Hendrik in zijn kwaadheid
toch den agent wilde voorbij snellen,
hield deze hem vast.
„Zeg eens, mynheer Beerman. Uw
nicht, dat schoone meisje zeg mij
eens in vertrouwen, heeft zij geld?
Ze kijkt verduiveld veel naar me, dat
ziet geAl moet een jonggezel in
dienst ook een ongevoelig hart hebben,
toch wil hy in zijn vryen tijd ook zijn
deel van het aardsche geluk smaken.
Een politieman is toch ook een
mensen
„Juffrouw Liebreich is zoo arm als
een kerkrat,” stootte Hendrik uit.
„Ach, dat is jammer voor zoo’n
mooie juffrouw I”
„Wat een gemeene kerel I” dacht
Hendrik. Om niet grof te worden,
rende hij weg. Daar zat hij nu bij het
raam van de gelagkamer met do hand
onder het hoofd bij een hoop drinkende,
spelende en lawaaimakende mannen,
hij hoordo en zag niets, maar liet grog
brengen, die hij haastig op'drönk.
„Neem me niet kwaly'k, mijnheer
Beerman,” sprak hem iemand aan.
Hendrik keek op, ah, de paarden-
handelaar, aan wien hij zijn oude paard
verkocht had.
„Wat wilt gij, Schorsmeier
„Het deed mij leed, u zoo neer
slachtig te zien.” Hy zotte zich tegen
over Hendrik. „Hem ontbreekt slechts
één, Schorsmeier, zeide ik bij mij zelf
een lieve vrouw.”
„Die heb ik niet noodig, laat mij
met rust!”
„Ho, ho, gij hebt uw ei^en vryen
wil. Maar er is er een: vgïtig dui
zend thaler bruidsschat en zwaar
verliefd op u!”
„Ik wil geen geld, ik heb genoeg
„Dat is prachtig!” riep de veehan-
stoker, de lantaarnopstekers J. C. de
Riet en J. Lourier, terwijl de fitter
A. de Rek sinds korten tijd is gepen-
sionneerd. Deze werklieden vieren
dus thans ook hun jubilé.
Het eerste exploitatiejaar was uiter
aard moeilijk. Over de hoedanigheid
van het gas werden van de zijde van
het publiek ernstige klachten verno
men, in hoofdzaak aangaande de on
voldoende lichtkracht. De oorzaak
daarvan lag hieraan dat het bedrijf
nog in een periode van overgang ver
keerde en met noodleidingen en met
gedeeltelijk oude en gedeeltelijk nieuwe
toestellen werkte. Door do Directie
werden teneinde aan de klachten tege
moet te komen, alle maatregelen ge
nomen, die verbetering konden teweeg
brengen en waardoor ook in den
toestand spoedig een aanmerkelijke
verbetering is gekomen. In dit eerste
jaar moest ook do sympathie van hot
publiek voor deze gemeentelijke on
derneming worden gewonnen on dat
is wel gelukt. Oe bepaling dat de
gasprijs 8 ct. per M3. zou bedragen,
heeft daartoe zeker veel bijgedragen.
De exploitatie over de drie maan
den van 1887 gaf roods oen winst-
saldo van f 4175.546, bij een totaal-
productie van 220027 M3., waarvan
behalve voor den dienst 129054 M3.
werden verbruikt.
Eenige cijfers nagaande gedurende
do 25 jaren van gemeente-exploitatie
vonden wij daarvan in do verslagen
de volgende genoteerd
Jaar Tot. Prod. Verbruik Winstsaldo.
M’.
3&6Ö34 f 16467.93
564849 -16698.77 s
653500 - 5313.84”’
do 25 jaren van gemeente-exploitatie
vonden wij daarvan in do volslagen
de volgende genoteerd
Jaar Tot. Prod. Verbruik Winstsaldo.
M3.
659398
878060
1897 1258650
1902 1978040 1584834 - 12165.66
1907 2292900 181*920 - 21973.93s
1911 2385690 1863715
Uit bovenstaande cijfers blijkt hoe
kolossaal het gasverbruik
