;l
i m
Wintermantels,
Bianeiilaiid.
De studie der
Nederlandsche Literatuur
Gemengde Berichten.
Stadsnieuws.
lx
Iglo
ss
ix
400® Staats-loterrj.
Rechtszaken.
Laatste Berichten.
MARKTBERICHTEN.
Onze Geïllustreerde Weekbladen.
Groote Expositie
D. SAMSOM.
BURGERLIJKE STAND.
Telegrafisch Weerbericht
Officieele Prijscourant
Effectenb»n del le Amsterdam
heden zijn lot overeenstemming ge- I
komen aangaande de voorwaarden I
waarop de beide diplomatieke stappen 1
moeten worden gedaan bij de Balkan- I
staten en bij Turkije.
De minister van Buitenlandsche I
Zaken van Rusland, Sassonoff heeft I
telegrafisch de vertegenwoordigers van
Rusland bij de hoven te Sofia, Bel
grado, Athene en Cettinje, opdracht
gegeven zich te verstaan met de ge- I
zanten van Oostenrijk-Hongarije aan
die hoven, ten einde den overeenge
komen diplomatieken stap zoo spoedig
mogelijk gemeenschappelijk te doen.
De vertegenwoordigers der ze3
groote mogendheden zullen bij de Porte
een gelijksoortige gezamenlijke stap te
doen.
Alle oorlogsgevaar wordt als gewe
ken beschouwd.
Men meent te weten, dat de mogend
heden het eerst met de Balkanstaten
eens waren geworden alvorens van
Turkije de uitvoering der wet op de
wilajets van 1880 te eischen.
Parijs, 7 Oct. De laatste berichten
van den Balkan doen zien dat de
militaire toebereidselen overal met
ijver worden voortgezet.
Konstantinopel, 7 Oct. Turkije zal
heden de mogendheden zijn besluit
mededeelen om op Macedonië de wet
van 1880 toe te passen. De gezanten
der Balkan-staten zullen vandaag niet
de verwachte gezamenlijke stap bij de
Porte doen. In de kringen der Bblkan-
staten gelooft men, dat de Porte in
het ten uitvoer brengen van dat be
sluit wankelmoedig zal zijn en dat de
wet van 1880 niet meer aan de be
hoefte van dezen tijd voldoet. In
diplomatieke kringen meent men, dat
dö Porte zoover is gegaan als zij gaan
kon, maar dat alleen een krachtig
optreden en zelf maatregelen van
dwang den oorlog kannen voorkomen.
Anders is hij onvermijdelijk.
Waarschuwing voor den handel.
Een firma S in Groot-Brittannië
zoekt relaties met Nederlandsche expor
teurs van fruiten uien. Bij de afdeeling
Handel kunnen Nederlandsche belang
hebbenden een vertrouwelijke mede-
deeling omtrent die firma vernemen.
Prins Hendrik.
Hedenmiddag vertrekt Prins Hen
drik van het Loo naar Almelo, waar
Hij do gast zal zijn van de Commissaris
der Koningin, Graaf Van Rechteren
Limpurg. Woensdag neemt Z. K. H.
deel aan oen drijfjacht, na afloop
waarvan Hij naar den Haag vertrekt.
Westerafdeeling van Borneo.
Bij het Departement van Koloniën
is uit Nederlandsch-Indië ontvangen
het volgende telegram, d.d. 6 dezer
„In Sekadau gewapend verzet van
de Moealang Dajaks aan de zijde der
Dajaks tien dooden."
Naar het Vad. verneemt, zal mr. D. I
Fook, de liberale oandidaat, op ver
zoek van de Centrale Liberale Kies-
vereeniging, morgenavond te Ommen
een politieke rede houden.
Naar aan de Rott. officieus mede
gedeeld werd, moet de heer H. Pol-
lema, lid van de Tweede Kamer voor
het district Gorinohem, voornemens
zjjn zioh in 1913 niet herkiesbaar te
stellen.
Zondagavond heeft de vrouwelijke
predikante ds. Zenicke een predikbeurt
vervuld in de Pieterskerk te Utreoht.
Er was enorme belangstelling. Ge-
ruimen tijd, voor de kerkdeuren ge
opend werden, maakten de menschen
queue. Tot ver in de Muntstraat
strekte zich do file uit. Toen de dienst
een aanvang nam was de kerk stamp
vol. Zij zal zelden zooveel menschen
bevat hebben. Niet alleen waren alle
banken en stoelen bezet, maar honder
don menschen moesten zich verge
noegen met een staanplaats. Zoowel
in de kerk als aan do ingang waren
politieagenten onder leiding van den
heer Stellinga in de weer om de orde
te bewaren. Niet te verwonderen, dat
het aanvankelijk zeer moeiljjk was, de
predikante te verstaan. Zij het de
godsdienstoefening aanvangen met het
zingen van het 1» en 3' verB van Ge
zang 12 en sprak daarna een leerrede
uit naar aanleiding van het 11* hoofd
stuk van Mattheus van vers 16 tot 19.
De prediking werd met groote aan
dacht en Onder diepe stilte van de
talrjjke aanwezigen aangehoord.
(Utr. Dbl.)
voor het exumen-hoofdacte.
Lezing, gehouden in de arrondisse
mentsvergadering te Gouda, op 5 Oct.
1912 door Dr. S. S. Hoogstra, Direc
teur der R. H. B. S.
II.
Naast deze beide ijveraars en o$br-
tuigde strijders voor het „oude geloof u
en „de nieuwe leer11 verrijst de Hercu
lische getalte van den vertaler van j
I Quiquibio. Als ge de beide portretten
van Marnix en Coornhert naart elkan
der ziet, wordt ge getroffen door het
scherpe contrast, dat zich ook in beider
leven en overtuiging uitspreekt. Mar
nix de edelman met fijn besneden
gelaat, sterk sprekende trekken, waarin
een overtuiging te lezen staat die ber
gen meent te kunnen verzetten en van
geen wijken weet, Coornhert, de bur
german met groven, stoeren, breeden
kop, zooals onze schilders uit de 17®
eeuw ze zoo graag op het doek brach
ten met goelijke trekken, die yan
ware en groote humaniteit getuigen
beide "mannen uit een stuk, antipoden I
in overtuigingMarnix, de leerling I
van Calviju en Beza, de overtuigde I
Calvinist, die vast en zeker weet, dat I
zijn geloof het eenig ware en goede I
is, die hiervoor leven, goed en bloed I
ten a offer wil brengen als het moet,
mmr ook" het goede recht meent te I
hebben andersdenkenden ter dood te I
mogen brengen de man van zijn tijd, I
de voorlooper van den lateren Contra- I
Remonstrant Coornhert, de autodidakt, I
die door de studie der literae humanae, I
overtuigd-humanist is geworden, even
wars van de kettervervolging van
het „oude geloof41 als afkeerig van de
verregaande onverdraagzaamheid der
Calvinistische predikantendie, ge?n
ander gezag erkennende dan dat van
den Bijbel, een ieder vrij wil laten in
zyn godsdienstige overtuiging, anders-
denkenden niet wil vervolgen, hen
slechts door overtuiging wil winnen,
een man, die evenals de groote Zwij
ger zijn tijd een 3-tal eeuwen vooruit
wa8 de prototype van den 17on
eeuwschen Remonstrant en daarom
door de Calvinisten als een vijand der
kerke beschouwdMarnix en Coorn
hert, beiden overtuigde strijders voor
hun innige overtuiging, beiden warme
I vaderlanders, die voor de vrijheid
I dezer gewesten ballingschap en gevan-
I genis verdragen hebben, die gesmaad
I en verguisd werden door velen hunner
I tijdgenooten en wier roemrijke nage-
I dachtenis het nageslacht eerst recht
I heeft laten wedervaren.
Velerlei zijn de wederwarigheden i
des levens, die Coornhert van het gril
lig lot ondervonden heeft. Gesproten I
uit eene gegoede, Amsterdamsohe, I
Roomsch-katholieke koopmansfamilie I
ontving hy een degelyke, geen geleerde
opleiding, die volgens de gewoonte
dier tijden -. men denke aad Cats,
Hooft, Huygens voltooid werd door
een reis naar het buitenland Spanje
en Portugal zeker ook met handels
oogmerken ondernomen, want onze
duiteiAninnende voorvaderen verzuim
den zelden het nuttige met het aan
gename te vereenigen.
Na zijn terugkeer kruist een vrouw
zyn levensweg, die een keer in zijn
leven brengt en zijn trouwe gezellinne
wordt ten koste van zijn vaderlijk
erfdeel, want zijn vader wilde een
huwelijk van zijn zoon met een zuster
I van Brederodes bijzit niet goed keuren.
I De jonge man belichaamt zHns levens-
I ervaring in zijn lijfspreuk „Kiezen doet
verliezen."
Om in zijn onderhoud te voorzien
wordt hij etser, vestigt zich te Haarlem, I
waar hij later als notaris optreedt en I
als secretaris der stedelijke regeering, I
welk ambt hem in nadere aanraking I
brengt met den on vermoeiden strijder I
voor de zaak der verdrukte Neder- I
landen, die evenals hij tegen elke ver- I
volging om den geloove is. Hoezeer I
de Prins zyn medewerking op prijs
stelde blykt uit Coornherts' benoeming
tot secretaris der Staten van Holland.
Deze samenwerking met den grooten
Oranje brengt hem in den kerker van
den Bloedraad, waar hy zijn luimig
-Lof der Gevanghenis" schrijft, zooals
weleer Boëtius in den kerker van
I Theodoriok den. Grooten.
Ontslagen wykt hij haastig uit naar
Xanten, waar ook Willem I zich be
vindt het was zijn geluk, dat hij heel
spoedig buiten bereik van Alva's
rakkers was, want zeer kort na zijn
bevrijding werd een nieuw bevel tot
zijne inhechtenisneming uitgevaardigd.
Eenigen tijd later keert hy, evenals
de Prins, naar ons land terug en
vestigt zich weer aan het Spaarne.
Ondertusschen is hij zich op de
studie van het Latyn gaan toeleggen,
omdat hy de werken der kerkvaders
in het oorspronkelijk wil lezen, ten
einde goed gewapend te zijn in zijn I
steeds hernieuwden strijd met de I
heftige Calvinistische predikanten. Tal I
van polemische geschriften van gods- I
dienstigen en wijsgeerigen aard zagen I
van hem het licht, geschriften, die zijn I
tijdgenooten „Kijfhoeken" noemden. I
I Toen hij zich later bij een vriend in I
Delft wUde vestigen, ontzei de vroed- I
schap der stad den voorvechter van
verdraagzaamheid, den bestryder der I
Delftsche predikanten en Leidsche
Hoogleeraren de veste en vond hij, I
die ook in zijn leven reeds een voor- I
beeld was van de onchristelijke ver- I
I volging, waaraan de Remonstranten I
I tijdens het Bestand zouden blootstaan,
I een onderkomen in de straks om hare
I vrijzinnigheid en patriotisme bekende
Gouwe-stad, waar hij in 1590 het
vermoeide hoofd in den eeuwigen I
slaap ter ruste lei. Coornhert w&s
een wijsgeer, die zijn philosofie neer
legde in zijn hoofdwerk Zedekunst,
dat is Wellevens-kunst, waarin hij be
toogt, dat deugd hu erkont als
hoofddeugdenmatigheid, rechtvaar
digheid, vrijheid en standvastigheid,
de bron is van alle geluk en dat de
moeder van alle deugd de liefde is.
De studie van het Latijn, op lateren
leeftijd aangevangen, vooral met het I
doel om de kerkvaders te kunnen le- A
zen, bracht hem ook in kennis met
de groote auteurs van de laatste jaren
dar Romeinsche republiek en die van
de eerste decennia van het Keizerrijk
en maakte van hem een nog beslister
Humanisteen aanhanger van de
fhilosofie der Ouden, een voorvechter
voor godsdienstige verdraagzaamheid,
vrijheid van onderzoek en een voor
stander van het humanistische principe
de waarde van het individuin tegen
stelling met de stelling der Katholieke
Kerkde nietigheid van den mensch
en de waarde der Gemeenschap, de
Kerk.
Het verhaal van "Quiquibio, waarvan
we hierboven spraken, is een vertaling
uit een zeer merkwaardig, door geheel
Europa bekend boek van den Italiaan-
schen dichterBoccacciointiem vriend
van den Vader der Renaissance in
Italië Petrarca. De slructuur van dit
werk, een verzameling van volksver
tellingen, die zeker voor het grootste
deel nog in de 14do eeuw in Italië in
den mond van het volk leefden, gelijkt I
op die van de Arabische „Duizend en I
I één nacht" of het Perzische „Pape-1
I gaaien-boek". Omdat de verschillende I
I verhalen als in een lyst van een grond- I
I verhaal gezet waren, noemen de prak-
tische Duitschers zulk een werk eine
Ramenerzahlong zulk een Ramener-
zahlung is bij ons b.v. „de Liedekens
van Bontekoe" van Potgieter. Da
schoonste navolging van Boccaccio's
Decameronefzooals hij het werk be
titeld heeft, een navolging, die het
origineel in conceptie en uitvoering
verre overtreft, is de reeks van ver
halen van den middeleeuwschen, En-
gelschen dichter Geoffrey, Chaucer:
„The Canterbury Tales", waarin de
poëet ons een treffend beeld geeft van
j Engelsche toestanden en van de ge-
heele Engelsche maatschappij in de
laatste helft der 14de eeuw.
De Decamerone bestaat uit 10 X
10 verhalen, nouvellen genaamd, door
7 dames en 3 heeren in 10 dagen
verteld. Boccaccio stelt het voor, dat
in het jaar 1348, toen de pest, de zoo
genaamde „Zwarte dood" of, zooals
Bredero deze verschrikkelijke plaag in I
I zijn „Spaanschen Brabander" euphe- I
I mistisch noemtde gave Gods de I
stad Florence teisterde, 7 dames en 3 I
heeren, die elkander toevallig in eene I
kerk ontmoeten, besluiten een villa I
buiten de stad te betrekken om de I
gevreesde ziekte te ontwijken. Daar
willen zij alle zorgen van zich zetten
en alleen voor hun plezier leven,
want, zeggen zii, angst en zorgen
maken een mensen te lichter het slacht
offer van den verschrikkelijken geesel.
De tijd, die er overschiet op lichame
lijke uitspanning en vermaak, zal be-
steed worden aan vertellen en ieder
lid van het gezelschap zal op zijn
I beurt eiken dag een verhaal ten beste
geven.
Onder deze 100 nouvellen waar
van vele om heur inhoud minder ge
schikt zyn als lektuur voor jonge lie-
I den koos Coornhert de 50 mooiste I
I en bracht ze uit het Fransch in het I
I Nederlandsch over. Het meest bekende I
I verhaal, dat door iPetraroa's vertaling I
I in het Latyn zijn weg gevonden heeft I
I in, bijna alle talen van Europa is dat I
van Griseldade tot hertogin verhe
ven dochter van een armen kolenbran
der, wier trouwe liefde, lijdzaamheid
en onuitputtelijk geduld, op hoe zware
proef ook gesteld, heerlijk triomphee-
ren over alle lagen, die haar gelegd
worden.
De bloemlezers, hierboven genoemd,
kozen wel een aardig, doch niet het
meest bekende, het mooiste verhaal
ter illustreering uit. Eigenlijk zou ik
nog, wilde ik volledig zyn, over Coorn
hert moeten spreken als grammatist
en taalzuiveraar purist doch de
uitvoerigheid die deze punten om dui-
delijk te zyn vereischen, zou my te
ver voeren en veel te veel van den
beperkten tijd in beslag nemen.
Dat ik eenigszins uitvoerig ben ge
weest en wat lang heb stilgestaan bij
de eerste eeuw in onze nieuwere lite-
j ratuurgeschiedenis heeft zijn goede
redenen. Mijn doel was u te laten
zien, dat slechts een ietwat uitvoerige
studie der literatuur het individueele
van de schrijvers doet uitkomen, ons
een kijk geeft op de religieuse stroo
mingen en de maatschappelijke toe
standen van den tijd, waarin schrij
vers werk ons verplaatsen, ontwikke
lend en vormend werkt op den student
en hem het zeldzame genot verschaft,
dat de aanraking met nobele besliste
en hoog-staande personen geven kan.
Deze dingen leert men n:et door het
memoriseeren van een handboekje,
waaraan, naar ik vrees, de onderwij
zers maar al te zeer verslaafd zijn en
dat toch, omdat het machinaal werkt,
eigenlijke studie, nadenken, critiseeren
doodt, in elke wetenschap, maar vooral
in eon wetenschap, die tevens kunst
is. Een handboekje en do heeren
prefereeren in den regel een duode-
cimotje boven een kwartijn kan
goede diénsten bewijzen aan hem, die
een vak in extenso bestudeerd heeft
en om deze of die reden in weinig
tijd het geheel in vogelvlucht nog eens
doorloopen wil. Om een inzicht in
een vak, om lust tot studie te krijgen,
moet nien niet met handboekjes wer
ken, zeker een der voornaamste rede
nen, waarom het examen in de litera-
I tuur voor de hoofdakte dikwijls zulke
bedroevende resultaten oplevert en
I den examinatoren den indruk geeft,
I dat de candidatan veel van buiten ge-
I leerd, doch bitter weinig gestudeerd
I en dus nog minder begrepen hebben.
I Wilt ge met succes werken v<Tor uwe
I ontwikkeling, voor uwe vorming, zóó
I dat werken een genot wordt, maak
I dan zelf uw eigen handboek,; maak
I zelf uwe aanteekeningen bij uwe stu
die de herlezing hiervan is dan geen
geest-doodend geheugenwerk van fei
ten en toestanden, die go niet begrijpt,
omdat de samenhang ontbreekt, maar
een opfrissching van alles, wat ge eens
verwerkt hebt. Ik wil er de candida-
ten in de eerste plaats, die van het
platteland, in de verste verte geen
verwijt van maken, dat ze niet ge-
i noeg werken, of liever blokken; zij
blokken te veel, maar studeeren te
weinig; zij willen, liefst in den kortst
mogelijken tijd, want de f 200 lacht
I hun toe, alles en nog wat in het hoofd
stampen, zonder te vragen naar oor
zaak en gevolg, naar samenhang; zij
werken veel, doch verkerken veel te
weinig.
Dit gemis van de goede methode
van studeeren spruit, geloof ik, v.oort
uit twee oorzakdn als eeréte en voor
naamste noem ik gebrek aan goedé
leiding (tusschen twee haakjes herinner
ik er even aan, dat ik voor de leer
lingen van kweekscholen eene uitzon-
I dering maak) en wij allen, die on^en
I tijd en onze kracht aan het onderwijs
I wijden, weten by ondervinding, dat
een goede methode het halve werk is.
De candidaten, die op zich zelf zijn
aangewezen bij de studie van een voor
hun nieuw, veelomvattend en moeie-
lijk vak zitten met de handen in het
haar en grijpen uit vertwijfeling en
onkunde naar een bloemlezing en een
handboekje, beide ondingen zonder
leiding by het gebruik, want beide
moeten tot recht verstand uitgelegd,
uitgebreid, aangevuld worden, wat
alleen maar geschieden kan door hem,
die het vak ten volle beheerscht. De
I studie van een der mooiste vakken,
van een vak, dat zulk een groote
vormende, opvoedkundige waarde
heeft, dat het verstand ontwikkelt,
het gemoed van nobele gevoelens doet
trillen of van afkeer en verontwaar
diging doet rillen, dat den smaak
I vormt, in één woord den volledigen
mensch tot volle ontplooiing brengt,
ontaardt in memoriseeren van onbe
grepen zaken.
En als de arme student de moeilijk
heden voelt, weet hij ze nog niet op
te lossen, omdat hem de kentfia van
de noodige en noodzakelijke hulpmid
delen ontbreekt. Dit bezwaar kan alleen
weggenomen worden, wanneer de eer-
ste opleiding van den aanstaanden
onderwijzer op breeder grondslag ge
zet wordt, wanneer van hem, vóór de
I eigenlijke vakstudie begint, een alge
ontwikkeling geeischt wordt gelyk-
staande met die van de drie eerste
klassen eener H.B.S. en de Jtegeerin*
overal, waar er behoefte aan gevoelt
wordt, met milde hand Cutsussen tot
opleiding voor de hoofdakte steunt.'
Het is toch eigenlyk een ongeremd
heid, een dwaasheid, dat de Regeering,
wier grondwettige plioht het is overa
voor goed onderwijs te zorgen, zoo
weinig zorg draagt voor een breede,
degelijke opleiding van mannen, aan
wie onze Vaderlandsche jeugd toever
trouwd wordt en met die jeugd het
lot van het Vaderland zelf.
Strekt uw arbeid, opvoeders van de
hope des lands, ons Vaderland minder
ten nutte, draagt hij er minder toe bij
ons volk een waardige plaats te doen
innemen onder de beschaAfde, ont
wikkelde natiën dan die der in 's ko-
nings rok gestoken landsverdedigers?
En toch Bchijnt het soms, alsof de
kleeding dezer laatsten der Regeering^
meer ter harte gaat dan de deugd®,
lijke opleiding van aanstaande schooPp
hoofden.
De tweede oorzaak van de bedroe
vende resultaten van des candidaten
letterkundig studie ligt in den candi-
daat zelf.
Met inspannenden arbeid, vrij be-
perkten"tijd en 9 examenvakken, waar
van sommige geheel of gedeeltelijk on
bekenden voor hem zijn, wil de
candidaat in den kortst mogelijken
tijd de hoofdacte machtig zien te wor
den. Wie durft beweren, dat er hier
sprake kan zijn van ernstige, vormende,
beklijvende studie Het wordt een af
mattend jakken van het geheugen,
waarbij het verstand voor driekwart
op non-activiteit wordt gesteld; het
wordt een zenuwachtig grijpen naar
handboekjes, beknopte handleidingen
en hoe deze surrogaten voor degelijke
kennis meer mogen heeten.
Bij zulk een studie gaat het met de
literatuurgeschiedenis als met die der
Nederl. taalmen kent Terwey van
buiten en heeft toch bedroevend wei
nig inzicht in de taalzoo ook heeft
men het handleidinkje van buiten ge
leerd, maar o wee wanneer de exami
nator buiten dit boekje gaat.
Het zij mij vergund enkele bewijzen
uit mijne ervaring ter illustratie ten
beste te geven. Dat ik hierbij punten
kies, die niet in handboekjes te vinden
zijn, maar aan het licht moesten bren
gen, of de Candidaat nog iets meer
gedaan had dan een lesje van buiten
geleerd, dat ligt nog al voor de hand.
Wanneer mét Marnix het Wilhelmus
ter sprake kwam en de examinandus
beweerde dit soldatenlied gelezen te
hebben, kreeg ik vaak geen antwoord
op de vraag „Kunt U uit den inhoud
ook eenigszins den tijd van vervaar
diging opmaken en heel zelden
een voldoend antwoord, wanneer ik
vroeg„En hoe verklaart U regel 2
Waarom staat hier „Ben ick" en nisf
„ik ben van Duytschen bloet"
Roemer Visscher heeft o. a. ,Sinne-
joppen' geschreven. Weet U ook uit
ïoeveel deelen zoo'n gedicht bestaat,
wat het woord beteekent, wat de-
,Sin' en wat de ipop' *8- En hoe noemt
Vader Cats zijn ,Zinnepoppen'De
antwoorden op deze vragen zijn niet
te vinden in handboekjes de Candida-
ten, die zelveu 't woord te berde
brachtén wisten er ook niets vanze
kenden slechts het woordze hadden
geleerd, niet gestudeerd.
Onder de opgenoemde hekeldichten
van Vondel kwam meestal ook „de
Rommelpot van het Hanekot" voor en
terecht, want dit gedicht is een van
de pittigste, die Vondel gemaakt heeft
en zeer bekend door de interessante
8tudie die Bakhuizen van den Brink
erover geschreven heeft, 'k Heb zelden
een plausibele verklaring van den titel
gehoord, welke evenwel voor de hand
ligt, wanneer men de originate
van den dichter voor zich heeft. De
titelprent nl. stelt een Amsterdamsche
straat voor met een jongen, die lustig
zijn rommel- of foekepot bespeeltmet
dit instrument begeleidt hy een lied
jeszanger met wijdgeopenden mond.
Deze zanger was in Vondels dagen een
zeer bekend Calvinistisch boekhande
laar, bij wien do Amsterdamsche ^an
ten", zooals onze dichter ironisqh de
predikanten noemt, hunne werken mt-
gaven. Het lied—de deun, zegt Vondel
dat hy zingt is ons hekeldicht, waar
in de dichter- de Amsterdamsche Cal-
chassen, alweer een andere benaming
van Vondel voor de Calvinistische do
minees en wel bekend aan de lezers
van den „Palamedes", met een zin
speling op één hunner ds. Hanekop
vergelijkt by een hok met hanen,
dierep, wier vechtlust niet alleen in
onze taal spreekwoordelyk is. Het is,
alsof Vondel in den titel van zyn he
keldicht al zyn bittren-spot heeft wil
len belichamen. Naast zijn politieke
hekeldichten op de vijanden van
's Lands advokaat, is de „Rommelpot
wel de scherpste [satire, die uit Vondels
pen gevloeid is tegen zijn kerkelijke
tegenstanders.
Als hy tegenover hen staat, wordt
een geest van bitterheid vaardig over
hem, dien hij niet bedwingen kali,
gelijk zoovele zijner tijdgenooten,
Quietisten genaamd, deden.
„Dies roemt men hem voor wys, die
vinger op den mond leyt,
„O, kon ik ook die konstmaor wat
op 's herten grond leyt
„Dat welt me na de keelik word
te stijf geperst
„En 't werkt als nieuwe wijn, die
tot de spon uijtberst."
Waarom Vondel in zyn „Gysbreght"
den rei der Claerissen„O, Kerst
nacht schooner dan de dagen" invlecht,
bluft een geheim voor wie de voorge
schiedenis van dit stuk niet kent en
slechts hij, die Vondel's teekening van
Lucifer en de karakter-ontwikkeling
van dezen held goed begrijpt, voelt
de beteekenis van de overschoone be
schrijving van Eva in het le Bedrijf
dezer tragedie.
Dat Vondel in het jaar 1641 tot de
R. K. Kerk overging is algemeen be
kend. Het is van veel meer belang
en getuigt van meer studie, van na
denken, wanneer de Candidaat weet,
welke motieven den grooten dichter
bewogen kunnen hebben tot dezen
overgang en of deze verandering van
godsdienst ook wijziging in zijne po
litieke gevoelens teweeg heeft ge
bracht.
(Wordt vervolgd.)
Douane-plagerij.
Een landbouwer in Oost-Friesland,
aan de overzijde van de grens, had ge
durende eenige dagen een nichtje van
Groningen op bezoek, die hanr fiets
had meegenomen, om kleine tochtjes
te maken. Daarna zou ze eenige dagen
logeeren bij familie in 'tOosten der
provincie. Per rijtuig werd ze naar
Nieuwe Schans gebracht, terwijl het
rijwiel achter in het rijtuig was ge
plaatst.
De commiezen bij 's rijks belastingen
aanhet grenskantoor eischton inkomen
de rechten van het rijwiel, omdat het
per voertuig werd ingevoerd, dooh
hiervan wilde de jonge dame niets
weten. Ze nam de fiets uit het rijtuig,
reed erde grens mede over en nadat ook
paard en wagen op Nederlandsch ge
bied waren gekomen, werd het rij wiel
weder ingeladen en zoo werd de reis
voortgezet.
Men zendt ons een uitgeknipte ad
vertentie, waarbij wordt bekend ge
maakt dat onder Tzum (Friesland),
bij gesloten briefjes een boerenplaats
zal gorden verhuurd, met deze bij
voeging: „Briefjes alleen van recht
zinnige lidmaten der herv. kerk te
Tzum, in te leveren vóór of op don
achtsten October bij den president
kerkvoogd tjB Tzum"
Het is misschien wel wat kras, dat
niet alleen alle menschen van elders
maar ook alle vrijzinnigen uit de ei
gen gemeente Tzum heeft een flinke
vereeniging van vryzinnig hervorm
den openlijk als huurders worden
uitgesloten. (W. v. d. V. H.)
De Kerk als arbeidsbeurs.
In de „Kerkelijke Coulant" komt
de volgende advertentie voor
„De aandacht van| groote Protes-
tantsche werkmansgezinnen, behoo-
rende tot de Ned. Herv. Kerk, wordt
gevestigd op een fabriek'in het Zuiden
van ons land, die aan meerdere per
sonen uit één gezin, zoo volwassene
als jongere bij voorkeur, doch niet
uitsluitend, meisjes op voordeelige
voorwaarden tegelijk en duurzaam
werk kan verschaffenZonder aan
beveling van het kerkbestuur der plaat
selijke gemeente onnoodig zich aan te
melden. Heeren predikanten en kerk
besturen, die gezinnen op het oog
mochten hebben, welke voor deze aan
bieding in aanmerking koméh, zullen
wel zoo vriendelijk zijn de aandacht
der betrokken personen op deze ad
vertentie te vestigen."
GOUDA, 8 October 1912.
Hedenmorgen ontvingen wij de me-
dedeeling dat door plotselinge onge
steldheid van Mevrouw Koetsier-Mul
ler het op morgen, 9 October aange
kondigde concert in „de Réunie" niet
kan plaats hebben.
Het beBtuur der Vereeniging voor
den Effectenhandel te Amsterdam be
richt, dat in de definitieve noteering
zullen worden opgenomen f 1,160,000
aandeelen, der Kaashandel Maatschap
pij „Gouda", te Gouda; in stukken
van f 1000, Nos. 11160, met divi
dendbewijs No1 en volgende. (Voor-
loopig in recepissen.)
Opera-trein.
Naar ons wordt medegedeeld loopt
hedenavond een extra-trein naar den
Haag voor het gezelschap van de Ita-
liaansche Opera, dat in hetGebouw
voor Kunsten en Wetenschappen al
daar „La Bohème" opvoert.
Deze extra trein voert het gezel
schap hedenavond weder terug naar
Amsterdam en vertrekt daartoe van
den Haag te 11.55 uur.
Reizigers voor Gouda kunnen van
dien trein gebruik maken.
Na ter bevoegder plaatse ingewon
nen information kon ons geen mede-
deeling worden verstrekt of deze
Opera-trein na elke voorstelling van
de Italiaansche opera te Rotterdam en
den Haag de gelegenheid zal bieden
reizigers voor Gouda mee te nemen.
Wij gelooven zeker dat velen hier
van gaarne gebruik zouden maken
om die voorstellingen bij te wonen.
Een redding.
Gisteren waren werklieden bezig aan
de Oosthaven een boom terooien, waar
toe een hunner zich in den top en een
ander zioh halverwege den boom be
vonden.
Op 't onverwachtst knapten de wor
tels van den boom af en stortte de
iep met de werklieden er in voorover.
Een hunner kwam op straat terecht,
de ander viel met den boom te water.
Gelukkig kwam juist de bekende
zwemmer D. A. IJsselstijn op de West
haven op zijn fiets aanrijden en deze
aarzelde niet, om, nadat hij zijn rijwiel
had neergezet, direct te water te sprin
gen en den werkman te redden.
Nadat de jengdige zwemmer weer
vasten ^ral onder de voeten had,
stapte hij kalmweg op zijn fiets eja
reed met zijn natte pak naar huis.
Hedenmiddag werd ten raadhuize
dezer gemeente aanbesteed de levering
van Steenkolen, Anthraciet en Turf
ten dienste van do gemeente.
Ingeschreven wera door
W) 5q ce
D. Vermeij 11.20 13.50 17.50 18.50
A. Jonker Zn. 11.10 16.55 17.45
J. Dessing&Zn. 10.8012.9019.-- 20.—
P. de Vroedt 10.53 12.45 16.30 17.30
Voor turf werd ingeschreven door
D. Vermeij voor 85 cent de 100.
Toen hedenmiddag omstreeks half
een de nieuwe boot der Stoomboot-Mij
„De Volharding", met do door de
Goudsche Machinefabriek van J. G.
Hupkes geplaatste machines, onder
eigen kracht naar Leiden wilden stoo-
men, geraakte dejse boot bij het
draaien van af de Jan Kattenbrug naar
de Gouwe tegenover de pijpenfabriek
der firma P. Goedewaagen Zoon
tusschen twee duc-dalven beklemd,
waarbij een dezer door midden brak.
Met behulp van een andere boot,
werd de nieuwe Volharding los ge
trokken, waarna de reis naar Leiden,
waar de boot verder moet worden
afgewerkt, werd voortgezet.
De schade bedraagt naar schatting
Gisterenmiddag te ongeveer 4 uur
werd onder hevig verzet een beschon
ken persoon gearresteerd in het Hout
mansplantsoen en naar het Bureau van
Politie overgebracht.
Schoonhoven. De commissaris der
Koningin heeft de heeren H. A.
8chreuder en G J» Niekerk alhier be
noemd tot leden van het college voor
de rijks directe belastingen.
Zevenhuizen(Z.-H.) Van Christe-
lijk-hi8torische zijde is de heer J. Lek-
kerkerker candidaat gesteld voqr den
gemeenteraad.
Boskoop. De .groote internationa-
rozentèntoonstelling, die in 1913 te
Boskoop wordt gehouden, belooft zeer
belangrijk te worden. Trouwens men
mag niet anders verwachten, wanneer
men bedenkt, welke energieke mannen
wederom de leiding in handen zullen
hebben.
Was aanvankelijk de, laatste helft
van Juli voor het houden dezer ten
toonstelling bestemd, thans is besloten
daarvoor ae eerste hehelft dier maand
aan te wezen.
Belangrijke inzendingen van nieu
wigheden uit Amerika, Engeland en
Duitschland^ün reeds toegezegd, ter
wijl ook Frafl>|k hoogstwaarschijnlijk
niet achterwege zal blijven.
Op elk nummer van het program
ma werd door elkaar wei viermaal
ingeschreven, terwijl men zeker een
360-tal variëteiten in oogenschouw
zal kunnen 'nemen.Behalve de afge
sneden rozen, die, naar men nu reeds
rekent, in ongeveer 2000 vazen zul
len woiden geëxposeerd, zullen niet
minder dan 39.000 rozen in potten
worden ingezonden.
5do KI. Trekking van Dinsdag 8 Oct.
No. 2302, 5292, 16096 en 19654
ieder f 1000.
4215 en 9012 ieder f 400.
1089, 15157 en 20638 ieder
f 200.
36, 1883, 2326, 13810, 13925,
16588 en 19663 ieder f 100.
Prijzen van f 70.
19 198 819 402 584 69 081 759 844 ÖB0 34 58
1111 81 1244 49 90 1409 78 77 78 94 1709 19 54 97 1996
2007 48 59 2815 2417 89 2568 2«2 27® 96 2850 290»
3040 70 71 86 81® 3209 3440 85® 3614 45 3744 99 8878
3942 07 87
4114 4291 4389 92 4543 44 4602 14 48 4796 4886 4928
5131 98 98 5217 75 5320 45 5586 94 98 5670 89 5785 86 98
8088 (fcül 16187 8877 8739 0881 92 (1928 Ikl ft".
7025 32 96 7120 92 7247 7425 7617 77® 12 7812 7924 94
8009 8213 33 68 8448 8583 8090 8717 25 8828 81 8032 65
9113 9004 957.» 9004 5 67 9908
10110 80 92 10271 10672 10401 10515 88 10680 10832
11064 111® 27 11388 11448 11583 73 11658 87 11707 42 77
11820
12019 12170 12311 14 34 68 126® 12904
13091 13218 13304 13446 60 81 13687 72 04 13016 18707 8
29 13868 79 18912 58
141B8 14487 14542 08 90 96 14929
15034 81 85 87 15140 15212 71 80 97 16357 15404 12 16602
76 77 15665 15978
16080 16161 16259 80 81 10809 88 57 164® 46 65 84 1®12
16767 10820 77 10915
17020 171® 17394 17436 41 170® 87 17745 49 17845 17911
20 45
19046 92 18140 86 98 18244 18869 18427 186® 82 18785
189® 21 59
19244 19045 01 67 19425 29 54 64 94 10525 19061 64 M
197® 19846 82 19912 88
20001 20156 90 20260 87 20088 99 205® 20627 20732 78
20882 81 20927 50 62
5d* Klasse 13do Lijst No. 6355 en
17094 m.z. met f 70.
AFLOOP DER VEILING VAN
ONROERÈNDE GOEDEREN,
op Maandag 7 October,
gehouden door Notaris J. Koeman.
Perceel 1. Hoerenhuis in de Craboth-
straat no. 38, f 4780.— k. de heer
J. J. Peeters.
Porceol 2. Woonhuis aan de Katten-
singel No. 74, f 2290.k. do heer
H. J. Nederhorst q.q.
De Boterwet en coöperatieve
winkel vereenigiugen.
Voor het kantongerecht te Middel
burg stonden Zaterdagmorgen de vijf
bestuursleden dei* coöperatieve winkel-
vereeniging Eigen Hulp teVlissingon
terecht, beklaagd van overtreding dei-
Boter wet.
Volgens het proces-verbaal van den
zuivel visiteur, de bekentenis van een
der bestuursleden, die tevens als ge
machtigde voor de Vier anderen op
trad, en de getuigenis van don boek
houder, stond op de deur van het
pakhuis der cóöper.afciö, waar kunst
boter in opslag lag, niet het woord
„margarine".
Bedoeld bestuurslid wees er op, dat
de bestuursleden meenen niet in den
zin der wet handelaren te zijn, en ook
op het feit, dat de Hooge Raad een
vonnis ter zake drankwetovertreding
tegen den Winkelhouder der coöperatie
vernietigde en de centrale raad van
beroep voor de ongevallenverzekering
de coöperatie voor geen hareronder-
xleelen, ook niet van de bakkerij
of schoenmakerij, verzekeringplichtig
verklaarde.
De ambtenaar van het O. M. meende,
dat men zich door coöperatie boven
de wet tracht te stellen en hiertegen
meent hij zich te moeten verzetten.
Volgens het O. M. is ieder, die zich
tusschen producent en kooper plaatst
met het doel winst te maken, hande
laar in den geest der wet. Hier geldt
het een zaak met 800 klanten en men
kan den winkelier dus niet uitscha
kelen.
De eisch luidde voor ieder der vijf
bestuursleden f 3 of 3 dagen.
Be oorlog vevklaard.
Cettinje, 8 Oct. Montenegro heeft
aan Turkije den oorlog verklaard. De
Montenegrijnsche Regeering heeft ha
ren zaakgelastigde te Konstantinopel
opgedragen de diplomatieke betrek
kingen met de Turksche Regeering
af te breken en Konstantinopel ter
stond te verlaten.
Hedenochtend stelde zH den Turk-
schen zaakgelastigde te Cettinje zijn
paspoort ter hand.
Overreden.
Schiedam. Hedenmorgen is op de
Koemarkt de 71-jarige K. L. V., die
voor een rijtuig wilde uitwijken, aan-
geredén door een in volle vaart aan
komende auto, waarin werkwillige
glasblazers werden vervoerd.
Een der Voorwielen ging den éuden
man over de borst.Tn deemiswaar-
digen toestand werd hij naar hét
ziekenhuis overgebracht.
Den Haao. Heden morgen is naar
het Huis van Bewaring overgebracht
een man, die verdacht wordt zich te
hebben vergrepen aan zijn dochter,
een meisje van 18 jaar, voor wie de
"handelingen van den man gevolgen
zullen hebben. De aangehoudene ont
kent. Het meisje houdt hare beschul-
pertinent vol.
Parits, 8 Oct. Men verneemt uit
Sofia, dat de oorlogscorrespondenten
der bladen zijn uitgenoodigd zioh ge
reed te houden om zich by den Ge-
neralen Staf te voegen.
Berlijn, 8 Oct. Sasanoff is hier
hedenmorgen aangekomen.
Veemarkt Rotterdam.
Vette Ossen en Koeien goede
aanvoer, prijzen wXren voor lste kw.
43, 2e 40 en 3e 33 cent per half kilo.
Magere Ossen Melkvee en Vaar-
koeien goed aangevoerd.
Vette Kalveren, goede aanvoer,
1ste kw. 33, 2e 28, 3e 24 cent per
half kilo.
Stieren goede aanvoor late kw. 35,
2de kw. 30, 3de kw. 26 cent per half
kilo.
Graskalveren groote aangevoerd.
De handel Was voor alles prijs
houdend.
Groentenveiling te Gouda.
8 October 1912.
Bloemkool (le soort) f 15 per 100,
(2e soort) f 9 per 100, Wortelen
f 2.tot f -.per h.. bos. Kropsla
f 2.tot f per h. Postelein f 0.60
§er mand. Prinsesseboonen f -.p.
Komkommers (gelo)» f 2 tot f 4
en (groene) f 1 tot f 4 per h. Snij-
boonen f 1.tot f 2.25 p. d. Uien
f 2 per 100 pond. Roode en Sav. kool
4 tot 8 cent per stuk.
Het Leven geeft als voorplaat de
opening van het Opvoedingsgesticht
„Valkenheide" door'H. M. de Konin
gin-Moeder en vervolgt verder met
foto's en artikelen van den dreigende
Balkan-oorlog, de legercorpsen van
Servië en Bulgarije, de bijzetting van
Carré's stoffelijk overschot, het leiden
der politieke gevangenen in Rusland,
de jaarl. rijjool van de Amsterdamsche
studenten, hoe men niet moet foto
grafeeren, „'t Cafétje", de pest in de
Hamburgsche haven, caricaturen, ver
volg feuilleton, Klein-leventjes.
voor HEHFST en WlNTEft
der nieuwste modellen
in pels, velour, laken en zijde.
Costumes en Costumes-tallleur,»Blóusenf
Jupes, Jupons en Japonstoffen
in de grootste en smaakvolste
verscheidenheid
en in scherp conourreerende prijzen.
Aanbevelend,
MARKT 20, GOUDA.
GOUDA.
GEBOREN6 Oct. Arie Andries,
Duders G. ^an den Berg en'N. Plak.
Johanna, ouders J. van der Kleij
en T. van der Ham. Pieter, ouders
G. Schouten en A. van Vliet. Jo-
sina Pieternella, ouders T. C. Boot
en A. A. van Stigt.
OVERLEDEN: 6Oct. W.vanEijk,
2 j. 7. A. de Zwijger, SO j. J.
B. Timmermann, 40 j.
REEUWIJK.
GEBORENKarei Willem Marius.
ouders J. P. Menger en A. M. Wessels,
Nelie Arie, ouders H. van der Laan
en N. van Dam.
OVERLEDENA. Hagen 33 jaar.
WADDINXVEEN.
GEBOREN19 Sept. Cornelis,
ouders C. van Elewrjk en D. Both.
26 Jannetje, ouders D. Metselaar
en J. Rijnsbuiger. 27 Gerrit Jan,
ouders A. van der Flier en T. Leeuwis.
28 Judina Antonetta, ouders G. K.
van Tilburg en T. de Rooy. 29 Adri-
ana, ouders H. Asscheman en K. Hof
man.
GEHUWD.J. B. Snel en O. den
Boer.
OVERLEDEN: 22 Sept. Willem
Verblaauw, oud 10 j. 23. Wijntje
de Vries, echtgen, van J. C. van Til
burg. 24. levenl. aangegeven kind
van A. Hardiizer en' M. A. J. Enden
burg. 30 levenl* aangegeven kind
van N. Uitman en J. M. Boer.
HAASTRECHT.
GEBORENCornelis, ouders L.
Noorlander en H. Anker. Theodo
ras Antoniua, ouders J. Jansen en J.
M. de Frankryker. Jan Pieter!
ouders W; van der Lek en E. G. de
Kramer. Johanna, ouder H. Burger
en A. Verboom- Johannes, onders
J. Schep en M. A. van der Stok.
van het Koninklijk Meteriologisch
Instituut te DE BILDT.
Hoogste barometerstand 770.9 te
Breslau, laagste stand 774.1 te Vest-
manover.
Verwachting tot den volgenden dag
Zwakke tot matige oostelijke tot
zuidelyke wind, lichtbewolkt, droog
weer, nachtvorst, iets koeler overdag.
VAN DKN
8 OCT. 1912.
Staatsieenineen.
Ned. Cert. Werkelij
Schuld 3 p<
Kronenrente 4 pet.
Port. Obl. 3de
Russische
5 pet.
Obl.
weg) 1867-69 4 pot,
d Obligatie 6e
sie 4 pet
apan. Obl. 1891
[exico Afl.Binn
Obl.
ning
d. Obl. 1889
1905
Ned.
llngen.
Bankaandeelen
graph Cy. Cert. v. A.
U. S. Steel Corp.
v. Gew. Aand,
Kol. C'redlet Inste
Cultuur Ondernem
Handelsver. „Ai
dam" A and.
Jav. Cultuur Mij. Aand.
"'ad. Handel-Mij. C.v
Nflubouw JHflen.
etahoén" 'Mijnboi
My. Gew. Aand.
Redjangïjobpng, Mijn
bouw My. Aand.
Great Cobar Aand.
Petroleum-Ondern.
Dortsohe Petroleumin
dustrie Mij. Gew. A.
KonNedMijtot Expl
v. Petr. Bronn. C.v.A
Shell" The Transp. A
Trad Cy. C. v. G. A
Scheepvaart IQeu.
Ned.-Am. Stoomvaart-
Mij. Aaud.
Stoomvaart-Mij. „Zee
land" Preferente A.
Int. Mercantile Marine
Cy. afgest. Pref. A.
Tabak-Ouderueminf en
Bindjey Tabak My. A.
Dlrersfu
Maxwel Land Gpant
Cert. v. Aand.
Peruvian Corporation
Lim. Cert. v. Aand.
Spotrwefeu.
Holl. IJzeren Spoor
wegmij. Aand.
My. t. Expl. v. Staats
spoorwegen Aand.
Zuid-Italiaan. Spwmij.
Serie A-H Obl. 3 pet.
W arschau-W eenen
Spoorwegmij. Aand.
dito dito Act. de Jouiss.
Amerika. Atchison Alg.
Hypb. Obl. 4 pet.
Erie Spoorweg-Mij.
Gew. Aand.
Union Pacific Railroad
Cy. Cert. v. gew. A.
Wabash Gew. Aand.
Premleleenlnfen.
Amsterdam Aand. 3 pet
Hongarije. Theiss-Re-
gulirangs-Ges. 4 pet.
GELDKOERS.
Prolongatie 44,/a pOt.
Amerikanen minder - geanimeerd,
Petroleum niet veel omzet, dooh prijs
houdend, Tabakken stil, Culturen prijs
houdend, Rubbers stil, Nat. Staatsf.
flauwer, Buitenl. onveranderd,'Mijnen
prysh., Tramwaarden iets minder.
koer*.
heden.
78'/
78'/,
85'/
85'/,
(14
64
100
y
87'/,
99"/,e
90'/
90
85
84'/,
85'/,
7~
46'/,
102'/,
84'/,
103'/,,
M'/„
214'/,
62
215
61'/,
87'/,
86'/,
26'/,
-
79'/,,
79
190
278
189'/,
190
86'/,
85
264
100'/,
261
90'/,
161'/,
160
629'/,
623'/,
625
-
187'/,
124
20"/,,
20»/,
89
88'/,
4'/.
87
86»/,
95»/,
95»/,
08»/,,
63"/,,
185'/,
86'/,
-
96'/,
9G'/„
36'»/,,
36'/,,
176
37/ib
174'/,
6»/,.
100'/,.
100'/,,
150
Ko«r« Til