WARENHUIS
y
Middenstands-Credietbank
SCHOEISEL
C. SMITS,
VOORMACHT
(■rand» Magasins du Bazar de la Paix
Dienstaanbiedingen
Mej.deWedJ. Alter
Najaarsuithaal.
Advertentiën.
MAATSCHAPPIJ VAN MJVIMKID
Maandag 18 November
Mr. M. J. VAN DEK FLIER
t» de orgatisalK tan atbeidersreiien
DHAAG GKEN
BREUKBAND!
IK ZEND HET OP PROEF!
Hare Koninklijke
Hoogheid de Vrouw
SPUISTRAAT tegenover de Passage DEN HAAG.
Gemakkelijkste manier van hoopeu
Langste Prljaen - Grootste Kesae
Nieuwe en prachtige uitstallingen
lederen dag slrykorchest.
"ff
COÖPERATIEVE
voor Gouda eu Omstreken.
A. VAN REEDT DORTLAND
Natuurlijke Medicinale
Bronwateren
Goudsche Courant
TAMINIAUS
JAM
d_e ESSTE-
ELST BIJ ARNHEM.
269* Gedempte Gracht 269*
DEN HAAG,
Heerea- en Dameskleeding.
HF* Mej- do Wed. E. ALTER
Schoenhandel.
Kleiweg 48. Gouda.
Fijn Dames- en Heerea
^West-Frisia*
Vogel-en Pluimveevoeders.
AGE1TDA.
No. 12020.
Woensdag 13 November 1912.
51e Jaargang.
^Ti©u"ws- 03D. .^cL-srexteM.tie"bla,d. "voor G-o-CLd.su ojcl Oaao-str ©Zkceao.
Verschijnt dagelijks
behalve Zon- en Feestdagen.
Telefoon Interc. 82.
Uitgevers A. BRINKMAN EN ZOON.
Telefoon Interc. 82.
Tweede Blad.
Het Godsdienstig Geloof en
de Balkan-Oorlog.
V Voor de talrijke bewijzen van
bolangatolling, mij betoond bij gelegen
heid van mijn 50-jarig jnbileum, be
tuig ik myn hartelijke» dank.
M. 8PRUIJT.
(Departement GOUDA).
de» avond» te uur in de groote zaal
van de Sociëteit „DE RÉTJNIE"
DOOR
met lichtbeelden toegelicht.
Belangstellende arbeiden en klein-
nljveren kunnen gratie kaarten bl|
H.n. Leden bekomen.
Na dertigjarig* ondervinding heb Ik een
Breukverband-apparaat voor mannen,
vrouwen en kinderen gemaakt hetwelk
een breuk geneest.
Indien U bjjna alles beproefd hebt,
kom dan tot mij, Waar anderen ge
faald hebben, daar heb ik mijn grootste
succes gehad. Zond onderstaande
coupon heden en ik zal u gratis mjjn
goïll. boek over breuken en hare ge
nezing toezenden, waarin ook mijn
Breukverband-Apparaat is afgebeeld
met de prijzen, ook de namen van
vele personen, die het beproefd hebben
en hoogst dankbaar zijn. Het geeft
directe (verlichting, wanneer al het
andere niets hielp. Denk er wel aan,
dat ik geen zalven, geen harnassen en
Dit Is C. B. BROOKS, die reeds meer den
go leren breuken geneest. Indlee breuk-
lildende, scbrt|« hem dan nog heden.
geen leugens gebruik. Ik ^et"
volgens Uw maat en zend het U toe
met absoluten waarborg, dat het U
voldoen zal, of ik zend u het geld
terug. Ik heb den prjjs zoo leag moge
lijk gestold, zoodat rjjk of arm het
koopen kon. Ik zend het op proef, ten
bewijze dat het waar is, wst ik zeg.
U alleen oordeelt eu indien U eens
mjjn geïll. boek gezien en gelezen
zult hebben, dan zult U even verrukt
zijn als mjjne duizenden patiënten,
wier brieven op mijn kantoor zijn op
geborgen. Vol ondersteunde gratis
oonpon in en post die nog heden.
UIUTIS INFORMATIE COUPON
C. E. BROOKS, (H- 79) Paleis
straat 4, Amsterdam.
Zend mij per post in onbedrukte
enveloppe Uw gelll. boek en vol
ledige inlichtingen betreffende Uw
Breukverband-Apparaat voor de
genezing van brouken.
Naam
Aire»
H. 79.
MT MAX O'RELi *MN
WOT 4e drnk. f 0.75 ing.j f 1.15 geb.
HaodeDbladAllera
musantst Nieuwe Crt.
héél, héél vermakelijk.
Daily Tel.: een schitterend
guitig boeV.-Birmingham
PotiEen verrukkelijk
boek. Western Mercury Hebt gij
Hare Koninklijke Hoogheid geleien
Met dan wacht u nog een groot genot.
Alom bid Boekh. of na ontvangst
v.r postwissel b/d HOLLANDIA-
DRUKKERIJ te Burn.
Wacht niet tot de laatste (lagen en doet vooral uwe inkoopen in den
vóór-' of namiddag, dit ia het gemakkelijkst, 's Avonds is het te druk en
wordt het te laat voor het personeel, hetgeen overlast is.
Goederen van nu af gekocht, worden gratis bewaard, mits een gedeelte
vooruit betaald wordt.
Iedere kooper, die minstens fl. 2.— besteedt geniet 20 pCt. korting
aan de afdeeling chocolade en borstplaten.
Aan Scholen en Liefdadigheidsinstellingen wordt extra korting toegestaan
benevens een geschenk van het Bestuur.
Alle inkoopen van af fl. 10.— worden vrachtvrij geleverd boot of spoor
station in Nederland.
y?>
Opent rekening courant met- en verleent crediet aan
hare leden; neemt gelden in deposito, ook van met-
leden.
Nadere inlichtingen worden gaarne verztrekt door den boekhouder, den Heer
ten zjjnen Kantore "WEBTHA.VEN «2, GOUDA.
ALLE SOORTEN
bij M. M. BELONJE Jr.
Keizerstraat 83-86-87.
Telephoon 148.
hebben in de
eterde turret.
f/fT Deie tdvertrotiCo kosle# sleekts
bij vooruitheialiiig
1—6 regels f 0.35, voor elke regel
meer 6 cent».
Opgaaf uitsluitend aan het Bureau.
Verkrijgbaar
Wjjdstraat, Gouda.
bij T.
CRBBAS.
Telef. 40.
geeft de HOOGSTE WAAR
DE voor Gedragen
Koopt geheele of gedeelten
van Inboedels.
Is ook naar buiten de ztad aan huia
te ontbieden.
Brieven worden vergoed.
Letv. p. op If AAM en ADRES:
209* Ged. Gracht 289*,
DEN HAAG.
Eenig adres:
SPECIALITEIT IN
fipns Jfln55Lf1 JBIEREH5
J10FLtVERfltlCltf,5 «.tl n 01KOHIM
Depót te.Gouda:
Fa. GROOTENDORST A Co.,
Wijdstraat 22.
Het BRORKENHUI8
vraagt K leeding en Dekking.
Dames belpt ons s.p. 1
Heeft U iets te geven, zendt dan
bericht aan een der ondergeteekenden.
Namens het Bestuur,
W. GOL, Voorz.
I. v. DANTZIG, onder-Voorz.
W. DE VEN, Seor.
J. v. EIJK Penningm.
het beste merk
Zangxaad voor Kanarie»
in oartons !/i liter 13, en Vi üter
25 cents.
HJetereaad (Universeelvoer)
in cartons kilo 13 en '/z kilo
25 cents.
Wett-IYtsia Uoendermeel
meer eieren bij minder voederkosten
in baaltjes 2'/| kilo 40 en 5 kilo
L 75 cenU.
Vraagt onae voedermethode.
Zaadbaodel on Voederfaorlek
WEST-FRISIA.
D. HBN8TRA Enkhnizen.
I Te Gouda verkrijgbaar bij HH.l
ANTON COOt>&, Wjjdstraat.
E. H. VAN MILD, Veerstal.
D e p 61 s
GoudaDames VAN DANTZIÖ,
Markt 43.
Oudewater: A. t. d. HOOGEN-
Schoonhoven: Gez. v. ABo-
HOVEN. 1-iri
IIau»trechtG. v. DDS£fT.
Bette uitvoering.
Spoedige a/levering'
13-14 Nov. Soc. „da lUunia",
en 7—10 uur, Baaax „f
Adelt".
14 Nov. Soc. „Ons Genoegen",1W
Voortzetting Biljart- en
wedstrijd.
18 Nov. Geb. Bouw- enWo
2 uur, Verg. Onderstai
„Armenzorg".
19 Nov. Soc. -Ons Genoegen"
jartclub „Ter Gouw".
Beleefd varaoekenwjj geregeld tjj«*
mndrrtr-"-c te mogen ontvangenVJ*
60UDH COURANT.
PRIJS^VAN HÏT ABONNEMENT:
Per kwartaalf 1.25
Idem franco per poet t 50
Met Geïllustreerd Zondagsblad 1 50
Idem franco per post 1 '.Hl
Abonnementen worden dageljjks aangenomen aan ons BureauLakoc
Tiendewet. 64, bjj onze Agenten, den Boekhandel en de Postkantoren
SÏisPËart
PR IJ S D E R TUV ER TENT fÈN:
Van 1—5 gewone regels niet bewysnummer
Elke regel meer
Büd
f 0 .55
0.10
twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 1—5 regels f0 35 by vooruit
betaling, elke regel meer 6 ets. Reclames I 0 25 per regel
Groote letters en randen naar plaatsruimte
Tekst: Johannes IX 17.
In het voorbijgaan zag hij een
blindgeborene. En zyn leerlin
gen vroegen hem Rabbi, wie
heeft gezondigd, hij of zijn
ouders, dat hy blind geboren is?
Jezus antwoordde: Noch hij,
noch zijn ouders; maar dit is
geschied opdat Gods werken in
hem geopenbaard worden. Wy
moeten de werken doen van mijn
Zender zoolang het dag isde
nacht komt, wanneer niemand
werken kan. Zoolang ik in de
wereld ben, ben ik het licht der
wereld.
Na dit gezegd te hebben
spuwde hij op den grond, maakte
van het Bpeeksel slijk, legde het
op zgn oogen en zeide tot hem
Ga u wasschen in den vijver van
den Siloam dat beteekent
den Gezant. Hy ging heen,
wiesch zich en liep ziende rond.
(Volgens de nieuwe vertaling
door Dr. H. Oort.)
Mensohen zijn veelal geneigd,- om,
al zy getuige zgn van een ramp of
zelf in hun leven een droeve ervaring
hebben, te denken aan wat de oorzaak
daarvan kan zgn en te vragen naar
het „waarom".
Bij blyde gebeurtenissen en erva
ringen wordt daar in den regel veel
minder aan gedacht en naar gevraagd.
Zij worden aanvaard, alsof het zoo
behoorde, alsof een mensch er zeker
recht op heeft, alsof voorspoed de
normale gang vau zaken was. Zeker
zijn er menschen, die dan wel denken
aan de oorzaak vafi hun voorspoed,
en op de vraag naar het „waarom"
zich ten antwoord geven, dat zij het
voorwerp waren van Gods welgevallen,
dat zg de uitverkorenen waren, aan
wie God Zijn bijzondere gunsten wilde
verleenen. Zij zien dan in hun voor
spoed het werk Gods, die de omstan
digheden zóó leidde -en regelde, om
hunnentwille, om hen te beweldadigen.
Nu kan, als het nadenken niet diep
is, het dankbaarheidsgevoel bij onder
vonden voorspoed, zegen of uitredding
zóó den blik naar boven doen richten
tot Hem, den Gever van alle goed,
den almachtigen, albestierenden God,
die gebeden verhoort en Zgn geliefden
met weldaden overlaadtnn kan bet
een argeloos, eenvoudig, onbewust-
zelfzuchtig gemoed zijn, waaruit zulk
een dankbaarheidsgevoel opwelt
Maaral heb ik waardeering
voor eiken vorm, waarin de godsdienst
zich vertoont, ik heb toch bezwaren
den één zegent en den,ander zwaar
beproeft, den één doet wandelen in
het licht en den ander laat gaan door
de duisternis, den één het leven maak!
tot een bloeienden hof, den ander tot
een onherbergzame steppe.
En van zulk een Godsgedachte wen
den wn ons af, als zg de dekmantel
wordt der sonde, als een mensch ten
koste van zijn medemensehen voor
spoedig is en hij valt dan op de
knieën om God te danken, die hem
zegende. Zóó wordt er ook gedankt,
in godsdienstige taal, met vrome
woorden, door welberekende, slimme
menschen, die hun eigen eer, macht
of glorie zoeken en daarvoor middelen
gebruiken, die het zuiver-voelend men-
schelijk gemoed veroordeelt. Dank-
toonen stijgen omhoog na een Bartho-
lomma-nacnt, waarin duizenden Pro
testanten vermoord wordenhet
loflied rijst als een bijzondere school
is bevolkt, door de oudera te dwingen
hun kinderen erheen te zenden als,
met middelen, die niet altijd het dag
licht kunnen verdragen, een politieke
overwinnyig is behaaldals er gelukkig
gespeculeerd is of een vermogen ge
kweekt van het geld dat anderen
werd onthoudendan rookt het
altaar van offers der dankbaarheid
maar 'k geloof dat God ook dan zegt
„ik walg ervan, wascht en reinigt u
„liever, doet uw booze daden uit mijn
„oog weg, houdt op met kwaaddoen,
„leert goed handelen, zoekt naar bil
lijkheid, leidt den verdrukte, verschaft
„den wees recht, neemt het op voor
de weduwe!"
Godsdienst gaat zoo gemakkelijk
samen met onbewuste of verkapte
zelfzucht, met kinderlijk of gezocht
zelfbedrog, en waar het nadenken
weinig ontwikkeld is, wordt een Gods
gedachte gevormd die alle gebreken
van menschenwerk vertoont.
Bij blijde gebeurtenissen of ervarin
gen wordt wel aan de oorzaak gedacht
en gevraagd naar het „waarom?", maar
veel meer wordt dat gedaan by aan
schouwde of ondervonden rampen,
zooals, toen, volgens het verhaal uit
Johannes IX, Jezus, de Christus, op
weg met zgn leerlingen, een blindge
borene ontmoette. Dat was wel vroeso-
lijk, van zijn geboorte af blind te zijn
geweest, altijd geleefd te hebben met
gesluierd oog, in donkeren nacht zonder
maneschijn of sterreschittering. Nooit
gezien te hebben bet gulden zonnelicht,
nooit eon kleur, nóóit iets van lente-
weelde of zonnepracht, nooit een bloem
nooit een kunstwerk, nooit een men-
schengelaat, nooit het moederoog.
O dat was wel verschrikkelijk, een
groote ramp, als een mensch nooit vrij
had kannen gaan, maar altijd afhanke
lijk was van een leidende hand. Wat
was die mensch beklagenswaardig, die
een zoo kostbaar zintuig als het ge
zicht nimmer had gekend en wien een
groot deel der levensvreugde daardoor
voor immer was ontzegd l
Als Joden van hun dagen spreken
de leerlingen over dit droeve geval.
Het werk van hun God was het na
tuurlijk, want alles is Zgn werk, hetzg
tot der menschen loon, hetzij tot hun
straf. Maar waarom, vragen zij, trof
dien ongelukkige deze straf Wie
heeft gezondigd? Hij of zgn oudera?
Was nij zelf schuldig en blindheid
zijn straf, wanneer heeft hij dan ge
zondigd Want hij is blindgeboren,
moet dus gestraft zijn voor een zonde,
die niet in dit leven was begaan. Het
is een raadsel, waarop Jezus misschien
wel het antwoord op kan geven. Wel
licht hebben zijn ouders gezondigd en
is het de straf voor hun zonde, dat
hun een blinde zoon is geboren. Jahwe
immers was een god, die de schuld
der vaderen wreekte tot in het derde
en vierde geslacht
Waarom r Die vraag is ook de achter
grond van de gevoelens, waarmee de
leerlingen een ramp aanschouwen, de
ramp van het blindgeboren zgn, en
uit die vraag blgkt dat zij met het
lot van den ongelukkige zgn begaan,
dat zij een verklaring behoeven, om
op den twijfel, die hen misschien
kwelde, zekerheid e krijgen, e weten
wat zg van hun God en diens bestuur
hebben te denken.
Geheel en al zonder zekerheid waren
zg niet. Zg hadden bet geloofsdogma
dat alles waa het werk van hun God
en in het menschelgk levenslot zich
een beloonende of bestraffende recht
vaardigheid deed gelden. Maar daar
mede was niet alles verklaard en hun
waarom?" nog niet ten volle beant
woord. Doch hoe het zg, of zg weinig
of geen zekerheid hadden, wat soort
verklaring zg verlangden, op welke
vragen zij een bevredigend antwoord
van Jezus hoopten te gntvangen,
zij waren in hun gesprek bezig met
de theorie van een ramp, met het
verstandelijk nadenken &ver een dfroef
feit, in verband met hup Godsgeloof,
in verband met het goddelijk wereld
bestuur.
En nu vinden wij in die denkende
en vragende leerlingen zeker wel iets
terug van onszelf, want wy denken
en vragen ook, als het groote we
reld-verband in ons eigen leven zich
openbaart in het pijnlyke en smart
volle, of, als de groote wereldgeschie
denis ons het leed van medemensohen
doet aanschouwen, hotsij stoffelijk,
hetzy geestelijk. In ons tekstverhaal
achten wij dat van het laatste sprake
is, van geestelyk lijden §n dat Jezus
daarin het licht der wereld is, die zelfs
blindgeborenen voort tot de aanschou
wing van het goddelijk liqht der Waar
heid. Maar wij weten wtl hoe nauw
de stoffelijke en geestelijke dingen met
elkaar samenhangen en leed in het
éóne onvermijdelijk" kan gepaard gaan
met leed in het ander.
Als we spreken van het lyden onzer
medemensehen, van de wereldgeschie
denis, die te aanschouwen geeft wat
een oorzaak is ook van onze droefheid,
dan, nietwair, staat nu ons allen bet
zelfde voor den geest, gaan onze ge
dachten vanzelf uit naar het Oosten,
naar slagvelden, naar een oorlog, die
wederom in alle ontzetting de ver
schrikkelijkheid laat zien van een oor
log in den nieuwen tijd. Hoe daar,
in den Balkan, door menschen ge
leden wordt, gaat zeker alle beschrij
ving te boven. Daar wordt geleden
door duizendtallen gewonden, die op
het slagveld liggen of zich vandaar
naar een veiliger plek wisten voort
te slepen, ten prooi aan het grootste
gebrelc, overgelaten aan hun lot, on
verzorgd, zonder verpleging, in bittere
kou, als beelden van deerniswekkende
ellende.
Daar is een ontzaggelijk leed, waar
de machine-geweren en granaatkar
tetsen. zich op menschenli<mamen heb
ben gericht, die een paar dagen en
nachten ontbering hadden gekend, en
waar nóg voortgegaan wordt met de
slachting van menschen, die kinderen,
echtgenooten of vaders zijn.
„Het lot van de gewonden", zegt
een verslaggever, „is vreeseliik. Zoo
„slecht is oe geneeskundige dienst bg
„de Turken, dat de mannen nauwe-
„Igks de eerste hulp bjj verwondingen
„kunnen vinden. Er zijn geen bereden
„ambulances on haast geen draagbaren.
„Zwaar gewonden moeten aldus jam-
„merlgk omkomen op de plaats, waar
„ze gevallen zijn, of hetzelfde lot treft
„hen in het naaste dorp, waar zg
„worden achtergelaten. Honderden
„gewonden hielden ons onderweg aan
„om ons te vragen, waar de ambu
lances waren. Helaas er waren er
„geen
Dank zij de techniek, die geschut
leerde maken van nieuwe constructie,
zgn de gevallenen schifr niet te tellen.
Of het 50 of 100 duizend zgn. die tot
nog toe aan beide zyden sneuvelden,
het sneuvelen van één krijgsman kan
al een tragedie zgn en bet lot der
levenden nog hardet dan van hen, die
in doffe berusting de nadering van
den doodsengel hebben afgewacht.
Als een Turksch generaal zegt dat
de oorlog „een ellendig spel is, alleen
geschikt voor barbaren", dan moet
het wel afgrijselijk zijn, wat er in deze
dagen wordt afgespeeld in de bloedige
botsing tusschen rassen en godsdien
sten, niet om het bloedvergieten alleen,
maar ook om de algemeene ellende
die er overal door wordt gezaaid en
waarvan vrouwen, kinderen en grijs
aards het slachtoffer zgn. Liohmnelgke
en geestelgke verwoestingen richt ook
deze oorlog wederom aan, want er
zijn niet alleen menschen, wier huizen
verbrand, wier lichamen verminkt,
vermoord, wier kinderen op de lijken
hunner ouders gesehonden worden,
maar menschen ook, die zulke wan
daden plegen, nu hun woeste ziel uit
alle teugels is losgebroken en verblind
fanatisme de hand aan domheid heeft
gereikt.
01 er zyn Turken gonoeg, 'die
vrienden zijn van humaniteit en deze
menschenslachtery verfoeien er zgn
ongetwijfeld wel meerderen, die den
ken of «eggen, wat een in een hospi
taal verpleegden Turk zoo echt uit
het hart kwam „Allah zij gedankt,
„dat wg bg vreemdelingen zijn, by
„ons is niets." Maar hoevelen donken
er nog over als die andere Turk, die,
op do vermaning van zyn verpleegster:
„Wees goed voor onze menschen, zoo-
„als wij het voor u zijn, wanneer gij
„er weer ontmoet" ten antwoord gaf:
„Waarom zou ik? Ik ben geen Christen.
„Allah zij geloofd 1"
Er zal op dezen oorlog een zedelijke
achteruitgang volgen, wel tijdelyk,
maar lang genoeg om te doen govoelon
dat. oen oorlog oen ramp is. die zijn
gfelijke niet heeft. Zelfs de staten
die het vecht aan hun zü hebben
en ieder die weet hoe de Balkanstaten
onder Turkschen druk hebben gelegen,
erkent hun goed reoht zuilenden
weeromslag ondervinden van den tgd,
dat de lucht van krditdarap en oor-
logigerommel was vervuld, want
vechten, geweld gebruiken en bloed
vergieten maakt hard, wreekt zich
aan het karakter, is in strijd met de
innigste neigingen van de, monsche-
lijke natuur.
Oorlog is een loslating van daemo-
nische machten. Oorlog is de ver
heerlijking van kracht en geweld.
Oorlog is ruwe verwoesting. Oorlog
is de grootste abnormaliteit, een ont
zettende ramp, een vloek. Oorlog is
een uitlachen van de liefde, eon be
spotting van God.
Hoort het geween, gesteun en ge
klaag
Zoudt gij kunnen oanhooren hoe
het gerochel van stervende menschen
en paarden over de velden klinkt;
het aan kunnen zien hoe daar een
doodstrgd van vier, vgf dagen wordt
gestreden, zonder iets ter verlichting?
O, Godroepen we dan uit, waar
om? Waarom dit de weg van Uwe
mensohheid Waarom langs dit pad
de vooruitgang en ontwikkeling
Waarom deze nacht, waarop wel weer
een morgenstond zal volgen Waarom
die oceaan van ellende, die bevaren
moet worden om te komen op kusten
van vrede en broederschap
Waaraan heeft de menschheid, heb
ben menschen het verdiend, dat er zoo
nameloos veel wordt geleden en een
oorlog gevoerd met terugtochten, zóó
jammerlgk, als de geschiedenis er niet
veel heeft te vermelden?
Gedoogt Gij het, o God, dat gebeurt
wat Gii niet wilt, niet kunt willen,
want Gij zijt barmhartigheid en liefde
Waarom niet verhinderd dat men
schen geslacht worden, als hadden ze
geen waarde?
Waarom
O, waar is de denker of profeet of
wgze die verklaren zal, wat deze dis
sonant doet in het goddelgk koor!
Laat iemand ons toonen hoe ook hierin
een goed en liefdevol Godsbestuur
Zijn weldaden aan het menschdom
bewijstLaat iemand ons een ge
loofsstelsel bouwen en doen zien hoe
daarin alles past, om een harmonisch
geheel te verkrygen 1
Wie geeft het antwoord, eindelijk
eens het antwoord op vragen die ons
geen rust gunnen, want het denken
en peinzen kannen we toch niet laten
O, spreekt niet van erfzonde, nóch
van Gods »trafgerichten,nóch van Gods
bedoelingen, nóch van Gods opvoe
dingswerk, nóch van iets anders, dat
het kwade door God gewild noemt.
Als ik één ding diep gevoel, en van
één ding zeker ben, dan is bet dat
God den vrede wil en geen oorlog.
Aan alles zou ik kunnen twijfelen,
maar niet aan het besef dat een oor
log, als deze, volkomen in strijd is
met God in my.
Maarwaar is dan de eenheid, de
verzoening, de oplossing? Hoe kan
bestaan wat Goa niet wil? Hoe is
de gesohiedenis, als zij de geschiede
nis van rampen is, te rymen met het
bestuur van een liefderijk God, een
Vader van alle menschen?
Naast God kan er niet zyn een an
dere macht, want God is eenin. Een
heid moet er zgn, geen verdeelde lei
ding. Ons denken dwingt om aan te
nemen dat alles is omvat in één groote
eenheid. En om die erkenning leggen
wjj ons neer by wat wy noemen het
natuurlijk kwaad, d.i. wat ons wordt
aangedaan door de natuur. Zóó self-
zuchtig willen we niet zijn, dat we de
de natuur willen zien in dienst van
ons tydelylc oordeel, gehoorzamend aan
onze luimen. Neen, wy kunnen vrede
hebben met ons lot, vindend ons on
verstoorbaar geluk in God en in het
feloof dat niets ons kan scheiden van
ijne liefde.
Maar ar is ander kwaad, waarvan
wij de noodzakelijkheid en onvermijde
lijkheid niet inzien, het kwaad dat
menschen doen, het kwaad, dat door
geweten en gevoel wordt veroordaald,
dat niet moest bestaan en niet mag
bestaan, omdat het in stryd is met
Gods wil en niet gedaan wordt door
een mensch die God kent en liefheeft.
En tóch bestaat het en tóch wordt het
gedaanhet zedelijk kwaad, dat
wol zyn hoogste en pijnlijkste open
baring vindt in den oorlog.
Ik weet het niet, ik begrijp het niet,
zeg ik dan liever, dan iets te gelooven
dat myn eerbied voor God mij onmo
gelijk maakt te gelooven. Mijn men
schel jjk denken is te beperkt'om door
te kunnen dringen tot de
wat mij raadselachtig voorkomt. Dit
de diepte van
begriip ik wel, dat een volmaakte
wereld van volmaakte menschen een
onbestaanbaarheid is. En ik bdgryp
ook, dat, waar ieder mensch als kind
zijn leven aanvangt, zgn groei en ont
wikkeling samengaat met dwalen en
falen. Zien wg de gansche menschheid
als een groeiend en zich ontwikkelend
kind, dan zullen we niet verbaasd
staan over een oorlog. Maar vragen
wij, waarom er groei is en ontwikke
ling, waarom het heelal niet andera is
ingericht, dan is elk antwoord niet
meer dan een poging om het denken
te bevredigen en verzoening te bren-
§en tusschen hoofd en hart in een
odsbegrip. Is er één poging bij, die
geen twijfel meer overlaat? Zullen
menschen ooit het wereldraadsel op
kunnen lossen
Tot Jezus kwamen de leerlingen
ook met hun vragen en verlangens om
te begrijpen. Gaf hij hun een antwoord,
waarmeê zij genoegen konden nemen,
waarbü ook wij vrede kunnen vinden
Maar Jezus geeft geen antwoord, gaat
zelfs niet in op hun vraag, alsof hg
te kennen wil geven haar niet belang
rijk of noodlg te vinden, alof hg zeggen
wil„vermoeit u daar niet moe, denkt
„liever aan andere dingen, laat uw
„geloof liever op andere wijze ge
tuigen."
Waar zy dan wèl aan moesten
denken en waarin liever van hun ge
loof getuigen? Gods werken moesten
in den blindgeborene geopenbaard
worden. Die ongelukkige moest worden
geholpen. Naar de geloofspraktijk der
liefde verwijst Jezus, in plaats vut»
zijn' leerlingen een geloofssysteem op
te bouwen, dat een antwoord zon zyn