ISEL
ITS,
iand ek
Mo. 12024.
Maandag 18 November 1912.
51e Jaargang.
enkoast
De Vrijzinnige Concentratie.
Bult 1 axxd.
I
Slxxxxezxleixxd..
Buitenlandsch Nieuws.
fEULLEIOy.
paters
kN'.
rwater.
1NINE.
JET ALL
S JONG,
haven 31.
\VAHh\lllkS, Spuislr. Ih Haag.
«j
STORMEN.
^Tie-vutxrs- ezx ^^d.“trertexxtie"bleLd. Troor Q-ou-cL®u exx OxxxstreHsezx.
Verschijnt dagelijks behalve Zon-
Telefoon Interc. 82.
Gouda.
Uitgevers A. BRINKMAN EN ZOON.
W
mber 1912,
ure in de
ngelisatie
E>Op.
NE CODfOfT
en Feestdagen.
Telefoon Interc. 82.
GEEN
AND!
iP PROEF!
■1'.
1
(Wordt vervolgd.)
m AZn., Geudfc
breede scharen vrijzinnigen te zamen
gaan, om bezield met dezelfde ge-
gedachte den strijd van 1913 te
aanvaarden.
Deze hoogst gewichtige beslissing
Worde thans de aanleiding tot een
ommekeer in het beleid, zooals dit
thans wordt gevoerd, en opene op
nieuw een toekomst voor een staat
kunde in vrijzinnigen geest.
Alle Luxe- eu Huish. Artikelen
Naar het Duitech.
vak HANS LAND.
GOTDSCHE101 KHi.
PÏÏIJS VANHET ABONNEMENT?
Per kwartaal
Idem franco per post
Met Geïllustreerd Zondagsblad
Idem franco per post
Abonnementen worden dagelyks aangem
Tiendeweu 64, bij onze Agenten, den Boel
res:
ilT IN
m ïïeeren
r i 95
I 50
1.50
1 90
■nonicn aan ons BureauLange
ikhandel en de Postkantoren
TWEEDE KAMER.
Door den Mi nieter van Waterstaat
ia by de Tweede Kamer een wetsont
werp ingediend tot verhooging der
begrooting van ’s Ministers Departe
ment voor 1912 met f 1,850,000 voor
overneming van de door de Nederl.
Bell-Telefoon Maatschappy geëxploi
teerde locale telefoonnetten, 19 in getal,
met alle daartoe beboerende goederen.
Met vreugde zullen alle vrijzinni
gen het heugelijk feit hebben ver
nomen dat Zaterdag jl. in de ver
gaderingen van de Liberale Unie, den
Bond van Vrije Liberalen en den
Vrijzinnig-Democratischen Bond zon
der stemming en met groot enthou
siasme het besluit is g/vallen dat de
drie vrijzinnige staatkundige groepen
een compromis hebben aangegaan,
om den grooten gemeenschappelijken
verkiezingsstrijd in 1913 te voeren,
tegen het huidige bewind, op den
grond van een, na gemeenschappelijk
overleg, samengesteld program van
actie.
Zoo is dan tegemoet gekomen aan
den wensch, die sinds geruime» tijd
door het meerendeel der vrijzinnigen
werd gekoesterd, om, met op zijde
zetting van wel eens te ver naar
voren gedrongen persoonlijke ineeiïïh-
gén, die, hoewel in den grond ge
baseerd op eenzelfde standpunt,
slechts verschilden in het uiterlijk
wezen, ter wille van de groote ge
meenschappelijke levensbelangen van
alle vrijzinnigen, als één leger van
vrijzinnigen op te trekken tot be
scherming onzer staatkundige vrij
heid en voor het landsbelang.
Met groote liefde voor de zaak,
welker totstandkoming in de gegeven
omstandigheden een gebiedende eisch
was, hebben de 'hoofdbesturen der
drie vrijzinnige partijen zich gezet
tot de samenstelling vaneen program,
dat doof de vrijzinnigen van alle
schakeering kon worden aanvaard,
en het is die hoofdbesturen zeker
een groote voldoening geweest te
vernemen met welk een groote sym
pathie het door hen samengestelde
concept werd begroet. De gunstige
indruk die het concentratie-program
heeft teweeggebracht, is de beste
dank, die daarvoor kan worden ge
bracht.
Zoo is dan nu de vrijzinnige con
centratie tot stand gekomen en zullen
boeken, handschoenen op een zekeren
morgen zei hy tot zijn vrouw: Zeg,
Tilli, we moesten eens iemand op visite
vragen. Wij zyn zoo gewoon geweest
ons hier heelemaal van de wereld af
te zonderener kwam hier niemand
en wij betonden ons er wel bij. Maar
een jong mensch moet toch wat af
wisseling. Als we Böger «ens invi
teerden
Maar Mathilde schoot even snel en
hevig in den lach als bij de oom-ge-
gchiedenis. Hij werd geraakt.
Ik vind het lang niet aardig van
je, dat je je sedert eenigên tyd hebt
aangewend mij bij iedere gelegenheid
als een ezel-in-folio uit te lachen, riep
hij ontstemd uit.
Ik geef toe beste man, dat je mij
den laatsten tijd rijkelijk stof tot vroo-
lijkheid hebt gegeven. De vergrooting
van onzen huislijken kring heeft be
slist ongunstig op je verstand inge
werkt.
Hij werd boos.
Maar wat valt er nu te lachen, ah
ik je voorstel om dat meisje wat af
leiding He bezorgen en daarom Böger
eens tew eten te vragen.
Ze tikte hem met haar wijsvinger
op zyn voorhoofd.
Maar, man, geloof je onwerke
lijk, dat je dat kind soo’n groot phi-
9)
Ik ben niet oom. Ik wil niet oom
zijn. Dat woord is belachelijk. De zaak
is ridicuul. Een oom is een belachelijk
mensch.
Dan ben je zeker de oom in den
oertoestand, lachte Mathilde. Het
vleeschgeworden type van oom. Want
er bestaat waarlyk niets grappigere
dan jy, zooals jij je met handen en
voeten tegen een zoo doodgewone
zaak verzet.
*t Is heelemaal geen doodgewone
zaak. Ik vind het onnatuurlyk, oom te
zijn van een volwassen dame. Jij
brengt ma in situaties, Tilli, die ik on
verdragelijk vind.
Mathilde’s luid lachen deed het
„boutje” binnenkomen.
Wat is er tante, riep Ada, mag
ik mee lachen?
Niets minder, riep Mathilde scha
terlachend uit, het is integendeel een
■oer ernstige seek. Je moet, dat heb-
de cholera ook de typhus is uitgebro
ken. De omgeving van Hademkeui
moet een ontzettend schouwspel op
leveren, nog vreeselyker dan (ie slag
velden van Thorloe en Luie Boergas.
De wegen liggen vol mot lijken, zoo-
dat de wagens de wegen moeten ver
laten.
Men meldt uit Constantinopel dat
ook de post moet zijn uitgebroken in
het Bulgaarsche leger en daar hevige
verwoestingen moet aanrichten. Te
San Stefano zal door de bemoeiingen
der vreemde gezanten een apart kamp
worden ingericht.
Het sterftecijfer der cholera lijders
moet thans reeds 50 bedragen.
De Serviërs hebben na hevigen
strijd de hoogte naby Minastir bezet.
De Turken hadden daar sterke pin ties
i Neerbowli
fHiJI KK
jen van den
e kst boek je») a
eden verkrijg-
>r Chr. Jonge-
’s avonds aan
van een aantal kanonnen. Over de
geheele linie werd de aanval onder
steund.
De Turksche vloot slaagde er in een
aantal kanonnen der Bulgaren tot zwy-
gen te brengen.
Een bijzondere Reutor-correspon-
dent seinde d.d. 17 dezer uit Constan-
tinopel aan de Maand. Crt.
De vreemde officieren, diedeTcha-
talja-linie bezochten, berichten, dat de
toestand daar hopeloos voor de Turken
is. Tengevolge van de cholera zyn de
meeste soldaten niet in staat dienst te
doen. In de loopgraven staan hier en
daar manschappen op wncht, terwyl
tal van zieken op de velden daar ach
ter, na een vreesolijken doodstryd
sterven.
On het station te Hademkeui be
vindt zich het oppercommando, onder
Nazim pasja, in een salon wagon. In
het stationsgebouw is het commando
yan het eerste corps onder Ali Reza
pasja gevestigd. Ali Reza zelf, die
door cholera is aangetast, bevindt zich
in hopeloozen toestand. Op de terrei
nen bij hot station liggen duizenden
zieken en honderden dooden. Het ia
onmogelijk de epidemie te bestrijden.
Bij Derkos, waar de waterleiding
naar Constantinopel begint, werden
Donderdagnacht 15 soldaten van een
wachtpost opgesteld, 12 van hen stier
ven. Volgons do meening der officieren
is het onmogolyk bij Tchatalja nog te
strijden, maar evenmin kunnen de Bul
garen de Turksche stellingen bezetten,
zonder hun leger aan het cholera-ge-
vaar bloot te stellen.
wezig. Hij schold op de manie van de
rijke Berlijners om zich dagen in een
oerwald op te bergen, zoodatmenom
ze op te zoeken altijd genoodzaakt
was een reis te maken. Of het dan
soms in de stad niet nat genoeg was
Of je je daar dan ook niet de conven-
tioneele October-verkoudheid op den
hals kon halen Neen hoor, alles wat
niets minstens tien kilometer van alle
beschaving af ligt, is voor zulke mo
derne menschen ni.et „fijn” genoeg.
U hadt maar behoeven te tele-
foneeren, zei Albert, en ik hod u met
de auto lAten halen.
Ook dat nog, bromde Böger, ge
legenheid voor zelfmoord. Dank je
wel. Is mijn aard niet. Ik ben niet half
zoo modern als jullvIk moet van dat
allernieuwste niets hebben.
Ben je nu eindelijk nitgebromd
Albert zette zijn vriend in een der
grootste fauteuils, die in een kring
om den vlammenden haard stonden.
Boven sloegen een paar deuren en
van de trap kwamen Mathilde en haar
beschermelinge naay beneden.
De dokter stond kuchend op.
De dames, de dames
reeds meer das
t. Indien breuk
en nog heden.
Ik maak het
send het U toe
irg, dat het U
and u het geld
zoo laag moge-
ijk of arm het
iet op proef, ten
is, wat ik zeg.
indien U eens
en en gelezen
U even verrukt
iden patiënten,
kantoor zijn op-
rstaande gratis
nog heden.
I. 79) Paleis-
terdam.
in onbedrukte
boek en vol-
ptreffende Uw
lat voor de
n.
PR IJ S DER A D V E R TE N TI Ni
Van I—5 gewone regels met bewijsnummer f 0.55
Elke regel meer.0.10
Bij drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 1—5 regels T 0 35 bij vooruit
betaling, elke regel meer 6 ets. Reclames I 0.95 per regel
Groote letters en randen naar plaatsruimte.
uiting van den niouw ingeslagen weg
zal te voorschyn komen, het vrij
denkon en het vry spreken voor ieder
individu. En als tweede eisch zal de
democratische richting aan wie wij
deze belangrijke rol toebedeelen, heb
ben te zorgen dat elk zijn evenredig
deel in 's lands beheer te zeggen krijgt.
Deze twee eischeu in een goed ge
ordende staat was de grondgedachte
waarnaar Canalejas tijdens zyn politieke
heerschappij streefde. Het was een
moeilijke taak om in .Spanje met een
democratisch programma op te treden.
Het geheele land sedert jaren, ja sedert
eeuwen onderdrukt, door don clerus
van de alleenzaligmakende kerk en
aan den anderen kant een oppositie
partij zoogenaamd liberaal maar in de
enkele malen dat een zoodanig kabinet
de zaken had beheerd, duideiyk too-
nend de onmacht om een verbeterden
toestand in het leven te roepen. En
Maura, en Moret, beide 'hadden in de
laatste jaren het land door hun avon
tuurlijke politiek zoo dicht mogelijk
aan den rand van den afgrond gevoerd.
Maura met zijn clerical© macht, zoo
genaamd de stevige steun voor het
vorstenhuis, maar in werkelijkheid
degene, die meer dan iemand anders
de monarchie bij het volk gehaat
maakte. Morot die al evenmin ver
trouwen wist te wekken voor zijn
politiek, misbruikend ook de monarchio
om zich te dekken tegenover zijn vele
vyanden. Toen op het juiste moment
heeft de koning den steun van Cana
lejas gevraagd. Het was een moeilijke
taak die hem te wachten stond. Spanje
gewikkeld in den bekenden Riff-oorlog,
die lasten bracht zwaarder dan Spanje
ao dragen konSpanje onderdrukt
door de hofcöterie die elke gezonde
ontwikkeling van het Spaansche volks
leven tegenhield.
En achter zich in het Spaansche ver
tegenwoordigende lichaam een demo
cratisch groepje dat verreweg een
minderheid vormde. Hoe hij zich van
zijn taak heeft gekweten, we vinden
.waarschijnlijk morgen nog gelegonheid
om op enkele van zijn belangrijkste
daden terug te komen.
Beschouwingen.
II.
Verleden week hebben we in de
paar laatste stille dagen op het oorlogs-
tooneel den blik gewond naar een
paar andere landen, om over de belang
rijke gebeurtenissen die daar hebben
plaats gehad, onze beschouwingen te
geven. In de eerste plaats hebben we
de aandacht van onze lezers gevraagd
voor Engeland.
Het feit dat daar pp politiek gebied
heeft plaats gehad, was van groot ge
wicht en niemand zal ontkennen, aat
dergelyke vernietigingen van eenmaal
genomen besluiten in een parlementair
land niet dan bij hoogste uitzondering
mogen voorkomen.
Maar dramatischer dan het gebeurde
in Engeland is het afschuwwekkende
feit dat ons uit Spanje is bekend ge
worden.
In dit land is de bekende minister
president Canalejas onder de handen
van een sluipmoordenaar gevallen. En
zelfs de motieven die tot deze daaad
hebben geleid zijn nog onbekend. De
sluipmoorden op vorsten en hooge
regoeringspersonen komen veol voor
in landen, waar het clericale bewind
jaren en jaren lang elke vrye uiting
van wat in des menschen geest naar
voren treedt, heeft onderdrukt. Die
onderdrukking van alle menschelyke
gevoel naar vrijheid, vrijheid van uiten
vooral bracht verschillende geesten tot
de theorie dat men een weldaad ver
richtte, wanneer men dergelijke dom
pers van het maatschappelijk vooruit
gaan uit den weg ruimde. Wij voor
ons keuren een dergelijke tactiek af
en trachten het regeeringsbeleid op
die banen te dringen, waarby al* eerste
ding heb Ik
voor mannen,
«maakt hetwelk
eest.
beproefd hebt,
ir andoren ge-
k mijn grootste
ouders taande
1 u gratis mijn
>n en hare ge-
irin ook mnn
t is afgebeeld
de namen van
eproefd hebben
lijn. Het geeft
anneer al het
nk er wel aan,
m harnassen en
ingenomon, terwyl het terrein, waarin
de Serviër* moesten opereeren, over
stroomd was, soodat zij gevoelige ver
liezen bekwamen. De tegenstand der
Turken wordt gaandeweg zwakker.
Een vreeseiyke ontploffing heeft te
Saloniki plaat* gehad. Een kruitdepöt
vloog in de lucht, waarby 312 Turk
sche krijgsgevangenen werden gedood
en 430 gewond.
Beweerd wordt dat deze ontploffing
het work i* van Bulgaarsche «bende-
hoofden als een wraak over het ver
moorden van benden door de Turken.
Om Skoetari wordt hevig gevochten.
De Montenegrynen slaagden er in,
onder dekking hunner artillerie dt
Kiri over te trekken en verbinding te
verkrügen met de achter de stad
staande troepen.
Het bombardement der stad wordt
voortgezet. Groote schade wordt daar
door aangericht. De Turken waren
daardoor ook genoodzaakt een sterke
vooruitgeschoven stelling te verlaten.
Volgen* do laatste berichten moet
SkoeUri geheel zijn ingesleten.
Wat de oorlog sou kosten.
Parus, 15 Nov. De Fransche bladen
hebban een statistiek gepubliceerd om
te laten sien, wat een Europeeschen
oorlog zou kosten.
Wd EtoOp» bewapende
millioen menschen on zond er 10 mil-
lioen van naar het slagveld. De kosten
zouden per dag 300 A 400 milloen fres.
bedragen. De waarde van het vernie
tigde materiaal zou dozijnen millioenen
Cholera, typhus en pest. por dag bedragen. Na 14 dagen zouden
Andere telegrammen melden dat bij er 500000 gewonden en 100000 dooden
zijn.’Een halve eeuw zou noodig wezen
om de vernielingen en do verliezen in
<lo bevolking te herstellen. Twintig
mttHoen families zouden in rouw ge
dompeld zijn wegens verlies van vaders,
broers of andere familieleden.
zier znl doen met het gezelschap van
zoo’n ruim vijf en veertig jarigen
ouden heer Ach, kom, jeugd zoekt
jeugd.
Hij stampte op den grond, dat de
sèvreskopjes in de zilverkast rinkelden.
Wel, allemachtig, riep hij uit,
moet ik soms een dans-avond organi-
seeren.
Mathilde streek de booze plooien
uit zijn voorhoofd glad.
- Nu niet zoo opgewonden Kalm
bly ven, Albert. Wees nu eens verstan
dig, Böger kan komen. Maar om nu
dat kind niet uitsluitend onder oude
menschen te zetten, noodig dan ook
Spengler uit. Hij was al sinds het be
gin van het jaar niet bij ons.
Goed, zei Albert en hij lachte
verlegen, omdat hij zich weer een
beetje geneerde. Goéd. Ik zal hem ook
vragen, ik wilde het reeds larig doen.
Dat is een mooie gelegenheid.
Hoe maakt hij het, je nieuwe
procuratiehouder
Spengler is een ferme kerel.
Ijverig en flink. Een verstandige man.
Goed dan. Ik zal voor de uit-
noodiging zorgen, Albert. Zondagmid
dag vier uur.
De Zondag was daar en de dikke
dokter Böger was precies op tyd aan
ben we zooeven besloten, .voortaan
'niet meer oom zeggen tegen oom
Hier bloef ze steken in grappige
verlegenheid. Toen sloeg ze met de
vuist op tafel en'riep uit
Maar verdraaid, wat zal ze dan
tegen je zeggen, Albert?
Hij werd vuurrood. De pijnlijkheid
van het tooneel werd voor hem nog
verhoogd door een zoo hulpeloozen
blik uit Ada’s oogen dat hij zich zelf
aan *t eind van de wereld wenschte.
Dat hij toch iedere opwelling van zijn
slechte luimen tot uiting moest bren
gen!
Mathilde kreeg meddyden met de
hulpelooze verlegenheid van de twee.
Ze stond op en maakte een einde aan
de pijnlijke situatie door het voorstel
je zegt eenvoudig „Albert” tegen hem.
O, wat schaamde hij zich Die oom-
geschiedenis kwelde hem. Het arme
kind werd nu heelemaal schuw voor
hem. Als hy de kamer inkwam, zweeg
ze aanstonds en meed zooveel mogelyk
zyn tegenwoordigheid. Mathilde zag
met voldoening, hoe haar man onder
de gewetenskwellingen van zyn on
aardige manier van dqpn leed en zij
lachte over de ziekelyke pogingen die
hij deed om zyn misstap weer goed te
maken. Hij bracht voor Ada allerlei
dingetje* mede uit de stedchocolade,
De Oorlog op den Balkan.
Zaterdagmorgen is de aanval der
Bulgaren op de Tsjataldsja-linie be
gonnen door het in stelling brengen
