jenten!
i
Istoffen.
II.IEU,
DE VIOOLSPELER.
r
52e Jaargang.
behalve Zon-
Verschij nt dagelij ks
en
rzitler.
innen en
S-vj.xtexila.rxd-.
Buitenlandsch Nieuws.
FEUILLETON.
De Verkiezingen en het
Onderwijs.
/IEULEN,
Rotterdam.
COOPS,
rist.
W-
cons bevallen
15 c.M.8
L’sODOL
n slechts
et. p. stuk.
■velke niet voor-
iveusiaaiid merk,
krijgbaar.
IN, Amsterdam.
tiers.
(a’s.
«Iels.
Telefoon Interc. 82. Uitgevers A. BRINKMAN EN ZOON.
KTie\x-ws- ezx -^d.’v-extezxtïe’bla-d. voox G-O"clcLs- erx. OxxxstxeHsezx.
Feestdagen.
piTiTsThTr^^
Telefoon Interc. 82.
Jhr. Mr. W. Th. C. van Doorn.
Jhr. Mr. W. Th. C. van Doorn!
r Jr"-
No. 12204.
Maandag 23 Juni 1913.
PRIJS VAN HET ABONNEMENT:
CODHA.
van
dan
het
(Wordt vervolgd.)
Irman ft Zn., Gouda
be
te
een
de
het
on-
31.91%
aantal
19.68%
21.5%
25.90%
HANDNAAIMA-
o centen, ook op
ling. Oude worden
js ingeruild. Inrich-
15
de
ver-
Oos-
GOUWE 135.
als Servië
ge
was too-
En juist
im-
het
het
hij
op aan, dat
zou
Vrij bewerkt door AMO.
inbrengen?” j
stem trillend
,,Gij kunt niet bij inylord worden
Per kwartaal f 1.25
Idem franco per post 1.50
Met Geïllustreerd Zondagsblad„1.50
Idem franco per post. - 1 90
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau Lange
Tiendeweg 64, bij onze Agenten, den Boekhandel en de Postkantoren
GOUDSCHE (IIUIAXT.
Van 1—5 gewone regels met bewijsnummer t' 0.55
Elke regel meer0.10
Bij drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 15 regels f0.35 By vooruit
betaling', elke regel meer 6 ets. Reclames f 0.25 per regel.
Groote letters en randen naar plaatsruimte.
tot een resultaat gekomen ben.”
„Ik zal mr. Bateman roepen om te
zien of hij het voor u kan klaar
«polen, mijnheer! Wilt ge zoo lang
maar in de grijze eetzaal wachten? Ik
zal het vuur wat opstoken «en J
mr. Bateman halen.”
Bateman kwam onmiddellijk
riep Achille en drong er x
deze de boodschap aan mylord
overbrengen.
Achille ging werkelijk, maar
hielp niets.
Zooals mr. Howard werd geweerd,
ging ’t ook met de aanzienlijken uit
den omtrek, die kwamen om een be
leefdheidsbezoek aan den nieuwen lord
te brengen. Zij werden allen afge
scheept met de boodschap dat mylord
wegens zijn gezondheid geen bezoe
ken wenscht té ontvangen. Zij lieten
dan hun visitekaartjes achter, doch
Voor de herstemming voor een
lid van de TWEEDE KAMER, op
WOENDAG 25 JUNI a.s.,t bevelen
wij ten zeerste aan het aftredend lid
ten
Een enkel woord nog tot de kiezers
en ook tot de uitgeslotenen van dit
eerste burgerrecht ter voorlichting
welke belangen er bij de stemming op
Woensdag op het spel staan.
Herhaalde malen reeds zijn U die
belangen voorgehouden. Ge hebt kun
nen lezen, hoe dit ministerie U het
eerste burgerrecht, het stemrecht heeft
onthouden en zal blijven onthouden.
Wij hebben U aangetoond dat dit
ministerie met zijn verzekeringspre-
mien en zijn tarieven U het bloed
onder Uwe nagels zal uitpersen. Maar
een even groot gevaar hangt U zeer
zeker boven het hoofd, wanneer de
ondorwijswetgeving van dit ministerie
zou doorgaan. Vijf jaar lang heeft het
kabinet Heemskerk niets gedaan tot
verhooging van het peil van het volks
onderwijs. Het heeft niets gedaan dan
geld binnen gehaald voor de bijzon
dere scholen en ja, het heeft een
aalmoes toegeworpen aan de onder
wijzers, die sedert jaren onvoldoende
waren gesalarieerd. Het heeft een
kindertoeslag in het leven geroepen,
een fokpremie, die een beleediging is
voor elk, die zijn arbeid wil gesala
rieerd zien.
Voor de bijzondere school geld, meer
geld Dat is de lenze geweest voor
de clericale overheerschers, onder aan
voering van minister Heemskerk. Deze
schijnt het woord in 1876 door zijn
vader gesproken, vergeten te hebben
„De rechtstreeksche zorg der overheid
mag en kan zich niet verder uitstrekken
dan tot de openbare school, die een
voorwerp van staatszorg is. opdat er
zekerheid zei, dat overal heUnoodige
volksonderwijs wordt gegeveM.
Do eisch, om uit de openbare kassen
offers te brengen, ten einde de mede
dinging der bijzondere scholen te steu
nen, is nóch billijk, nóch grondwettig?
De tijden, dat zoo gesproken werd,
Wij vestigen er nog de aandacht
op, dat' de stembureaux geopend yijn
van 85 uur.
Belgie.
De Belgische Schoolwet.
De schoolwet, welke gisteren in do
Kamer zou worden ingediend, bevat
voornamelijk bepalingen betreffende
het verplicht onderwijs van het zesde
tot het veertiende jaar en voert op
toonen, willen we teekenen met een
aanhaling uit een weekblad van Has
selt, dat schreef tegen den koning van
België. „Gij zijteen koning van carton,
wij zullen u het land uitjagen.” De
eerbied dien de bijzondere school aldaar
voor het gezag had gekweekt, was dus
ook al zeer gering.
Uit alles blijkt dat het onderwijs in
handen der clericalen niet veilig is.
Zij volgen een verdommingssysteem,
dat als eindresultaat moet en zal bren
gen, het teruggaan van Nederland uit
de eerste rijen der beschaafde landen
naar de achterste. Wie dat niet wil,
voor diegene is de keuze niet moeilijk.
Wie voor zijn kinderen vraagt een
onderwijs, dat hem later in staat zal
stellen, zich een goede positie in het
leven te verwerven, die zal blijven
aandringen op zoo goed mogelijk
volksonderwijs.
De clericalen hebben bij dozen ver
kiezingsstrijd het onderwijs tot inzet
gemaakt, laten wij hot zo tot uitzet
uit het regeeringskasteel meegevon.
Daarom allen Uw stom uitgebracht
op den voorstander van zoo goed
mogelijk openbaar onderwijs
Allen gestemd op
zijn echter lang voorbij. Thans deinst
minister Heemskerk er niet voor terug,
het openbaar onderwijs door de grond
wet achteruit te dringen, zoodat het
zal worden aanvulling, in de hoop dat
het weldra geheel zal zijn verdwenen.
De bevestiging van dit laatste is ge
komen van een kant, waar men het
weten kan. Dr. Kuyper toch schreef,
dat de openbare onderwijzers tegen
over hen zouden staan, vooral nu, „nu
de President-Minister in officieele taal
hun school ten doode opschreef.En
ook de minister-president heeft zich
op dezelfde wijze uitgelaten. Hij toch
zou het een 2egen achten, „als er in
Nederland geen enkele openbare school
meer bestond? We moeten dus heen
naar de bijzondere school. Maar voor
wij dezen tocht der vernedering aan
vaarden, mogen wij wol eons zien naar
die landen, waar het bijzonder onder
wijs hoogtij viert.
En dan treffen wij in Belgie een
land aan, waar de vrije school zich
bijna zonder concurrentie gevoelt. Hoe
daar het onderwijs is, willen we u in
’t kort meedeelen.
De wet waaronder her Belgisch on
derwijs is geregeld, dateert van 1884,
gewijzigd 12 September 1895. Als ty-
peoring van het optreden der clerica
len laten we hier volgen, dat in 1884
alleen in de provincie Oost-Vlaanderen
1225'scholen voor ouderen verdwenen
185 bewaarscholen werden afgeschaft,
en het aantal opgerichte bijzondere
scholen was steeds minder dan het
aantal afgeschafte openbare. Voor de
scholen kwamen in de plaats herber
gen, meer dan 15 lokalen van de af
geschafte gemeentescholen van Oost-
Vlaanderen werden in kroegen her
schapen. En aan wie wordt dan het
onderwijs toevertrouwd Ziehier. De
ongediplomeerden, die als onderwijzer
aan de bijzondere scholen werkzaam
waren, moesten na twee jaar, dus in
1886 examen doen. Vierhonderd deden
dit, maar slechts 10, zegge tien, slaag
den er. Doch de geestelijkheid, die alles
van achter de schermen regelde, wist
raad. De examencommissiën werden
„herzien” en de afgewezenen slaagden
schitterend. De vrije Normaalscholen
kregen het diplomeeringsrecht, zonder
eenigerlei controle van staatswege.
Wat de resultaten van dit onderwijs
.zijn, deelen we mee door het aantal
analphabeten in percenten op te geven
van de verschillende provincies
Oost-Vlaanderen overwegend aantal
analphabeten vrije scholen 30.75%
86)
Met recht zeggen de burgers in de
stad mylord is de landheer en ho-'
hoort met ruime hand de armen
ondersteunen. Ik kan niet heengaan,
voordat ik met mylord gesproken en
West-Vlaanderen vrije scholen 38.90%
Limburg
Luxemburg overwegend
openbare scholen
Namen
Luik zo.yuu/0
In Spanje, waar het onderwijs even
eens in handen is der geestelijkheid,
kunnen 60 van de 100 menschen geen
letter lezen of schrijven. Misschien
zeggen onze lezers, dat het bij ons
zoo erg niet zal worden, omdat in ons
land de examens en de toelating van
leerkrachten wettelijk geregeld zijn.
Maar dan merken we direct op, dat
de controle van staatswege voor de
openbare school veel scherper is, en
veel zwaarder eischend, dan voor de
bijzondere school. Wat gebeurt nu
reeds Nu reeds komt men tegen die
eischen in verzet. In haar propaganda-
De Balkan.
Nog altoos blijft de zuidoost-hoek
van Europa meer dan ongewone be
langstelling voor zich opeischen. Wie
gedacht mocht hebben, dat met de
verdwijning van Turkije uit de rij
der Europeesche mogendheden
woord heksenketel voortaan van
pas zou zijn, blijkt zich in hooge
mate te hebben vergist. De gespannen
toestand, eie al sedert weken en we
ken de gemoederen in Europa ver
ontrust, blijft nog maar steeds aan
houden. Want behalve dat de Balkau-
staten zelf het nog volkomen oneens
zijn, is hun onderlinge naijver
oorzaak van een wangunstige
houding tusschen Rusland en
lenrijk-Hongarije. En dit zal zoo blij
ven, zoolang niet Bulgarije en Ser
vië het eens zijn over de verdeeüng
van het bezette gebied. En daarop is
voorloopig nog géén kijk. Bulgarije
wil gaan onderhandelen als
dat gebied, dat bij het vroeger
sloten contract aan Bulgarije
gewezen, weer ontruimt,
daarvan wil Servië niet weten,
mere het wil een gedeelte van
thans bezette gebied, dat door
blaadje „Voorzetting van den school
strijd14 van de UnieDe school met
den bijbel, staat„De Overheid vor
dert van onze onderwijzers gelijke be
kwaamheid als van de openbare, de
exameneischen zijn voor beide gelijk,
zij worden door dezelfde commissies
geëxamineerd.” En verder„De Over
heid schrijft ons voor, aan welke
eischen onze schoolgebouwen moeten
voldoen, in welke vakken er moet
onderwezen worden en hoeveel uren
per week dit moet geschieden.”
Het blaadje vermeldt or niet bij dat
de hygiënische eischen voor de openbare
school steeds zivaarder zijn dan voor
de bijzondere, dat het leerplan voor de
openbare scholen de bekrachtiging be
hoeft van gemeentelijk en rijksschool-
toezicht, terwijl het leerplan van de bij
zondere scholen slechts ter kennismaking
behoeft ie worden toegezonden. Ook
Jhr. de Savornin Lohman schreef in
zijn bekende brochure „de Pacificatie14
op bl. 68 dat genoemde voorwaarden
zeer drukkend waren. Hij vroeg een
onderwijs, waar men in eigen inzicht
de eischen kon stellen. En hij wilde
ook als leerkrachten toelaten, personen,
die tijdelijk en uit liefhebberij zich aan
de opvoeding der jeugd wilden wijder.”
Die kyestie van gediplomeerd moeten
zijn is dus een doorn in het oog der
rechtsche heeren. En zij zullen dezen
druk opruimen, wanneer zij er de
macht toe hebben. Thans nog een
laatste woord over de kwestie of de
openbare school geen eerbied voor het
gezag zou kweeken, wat wederom in
diezelfde brochure van de Unie wordt
gezegd, maar niet bewezen. Welken
eerbied of de clericalen voor het gezag
bij lord Asherton
of moet ik mijn sehrif-
lelijk beklag voor je onbeschoftheid
inbrengen?” riep de advocaat met ’n
van verontwaardiging.
loegeluten, zei ik u reeds, maar ge
kunt schrijven, wat ge wilt. Signor
Giotto zal den brief wel open maken
en lezen. Schrijf wat ge wilt, het kan
mij niemendal schelen.”
„Over rechtzaken aan een muzi
kant schrijven riep do vertoornde
advocaat. Ben je nu heelemaal dol
geworden. En dan?” 1
„Dan zal er wel antwoord komen,
mijnheer”, antwoordde Achille koel.
„Ik heb verder do eer u te groeten,
Goeden morgen, mijnheer
gedaan”.
„O, ia hij de lijfknecht?” vroeg
mr. Gale, onmiddellijk het besluit ne
mende om Achille uit den weg te rui
men. „Zeg hem, dat hij zonder ver
wijl hier «komt on laat mij niet te lang
wachten.”
Achille liet niet lang op zich wach
ten. Met een vriendelijk lachje kwam
hij vlug aangestapt, naderde mr. Ga
le met een diepe buiging en begroet
te hom met een „goeden morgen, mijn
heer
„Ik moet lord Asherton spreken,
breng mij spoedig naar zijn kamer en
on meld mij aan. Ik heb gewichtige
papieren bij mij, die do handteeke-
ning van mylord behoeven.” En hij
stapte in de richting van mylord’s
vertrekken.
„Blijf hier, mijnheer”, riep Achil
le, terwijl hij den advocaat in den
weg trad. „Ge kunt niet bij mylord
toegelaten worden. Dat is onmogelijk
want hij is ongesteld. Het is volstrekt
ónmogelijk. Ik behandel alle zaken,
ik zal de papieren wel ondertceke-
nen; ik heb volmacht om alles te tee
kenen. Geef maar hier, ik ben ge
reed.”
„Jou vervloekte ezel!” riep mr.
Gale buiten zich zelf van verbazing
en woede. „Jij onderteekenen, ezel!”
De advocaat was zoo woedend dat
hij geen woord meer kon uitbrengen.
„Ach, dat woord kan ik evengoed
uitspreken, als de Engelschen zelf,
contract aan Bulgarije was toegewe
zen, voor zich behouden, en wel op
die gronden, dat Servië in den oor
log meer heeft verricht dan waartoe
het verplicht was en in de tweede
plaats eischt het opk zekere gedeelten
van dit gebied, omdat het door het
dwingend optreden van Oostenrijk-
Hongarije Albanië heeft moeten mis
sen. Hoewel door beide landen de
arbitrage van den Czaar aanvaard
hebben, heeft dat dus niet in ’t min
ste den toestand verbeterd. Integen
deel, er is alle reden om te verwach
ten, datv elk oogenblik een verscher
ping van het conflict kan intreden.
Waar toch Bulgarije heeft geweigerd
om het vroeger gesloten contract in
het belang van Servië te -wijzigen,
daar bestaat groote kans, dat Servië
deze weigering zal beantwoorden met
oen annexatie van het thans bezette
gebied. Dan is natuurlijk de strijd
niet meer te voorkomen. Evenals in
dertijd Italië zich de pas afsloot om
een bemiddeling te aanvaarden, waar
bij niet Tripoli als Italiaansch ge
bied word erkend, toen het eenmaal
door het Parlement de annexatie had
doen uitspreken, zoo is thans wan
neer Servie tot een gelijken stap
overgaat elke andere oplossing dan
die door middel van het zwaard uit
gesloten. JJat zou een klap in het
gezicht van den Russischen Czaar
zijn, die zoo welwillend zijn bemid
deling had aangeboden. Maar waar
beide Balkanstaten zich thans hebben
verstout om' tegen de wenschen van
Rusland in te gaan, daar zullen zij
zich ook in het vervolg door dit land
niet meer laten wcerhouden van een
wederzijdsch optreden tegen elkaar.
Nu toch zijn zij ook tegen Rusland»
verzoek (lees: gebod) ingegaan. Rus
land had de wenschte kennen gege
ven dat de 4 minister-presidenten bij
een zouden komen, waaraan wel ge-
hoor gegeven zal worden. Maai- hef*'
had er tevens bij gevraagd demo
bilisatie aun beide kanten, waaraan
geen gehoor is gegeven. Zoo staat
dus het ergste te vreezen, te meer
waar ook Oostenrijk-Hongarije op den
loer ligt of Rusland in niet de ge
ringste mate ten voordeele van één
van beide, naar het meent Servië, zal
optreden.
en ik maak u hetzelfde compliment”,
antwoordde Achille met onverstoorba
re kalmte. „Loop naar do hel, mijn
heer”, voegde hij er met een zeer be
leefde buiging bij.
Shanker was een goed afgericht la
kei en verried zelden door woord of
gebaar, wat er in hem omging, maar
nu werd het hem toch te machtig hij
kon een glimlach niet onderdrukken,
en dit verhoogde nog de woede
den advocaat.
„Word ik nu
binnengeleid
hem bewegen tot het óntvangen van
bezoeken. Wanneer door een aardbe
ving alle landerijen in een afgrond
verdwenen waren, zou hij u nog niet
ontvangen om uw bericht aan te hoo-
ren.”
Mr. Gale- was in eigen oogen een
man van gewicht. Was hij niet de
zaakwaarnemer van de Asherton-ei-
gendommen? Gingen zijn vrouw en
dochters niet om met de voornaamste
burgers in den omtrek? Hij rekende
zich in de geheele stad als een man
van invloed; in werkelijkheid had hij
juist weinig invloed; en daarom was
het noodig dat weinige breed uit te
meten. Tegenover zijn ondergeschikten
was hij praatziek en ook deed hij
zich hoog voor.
„Gekheid, Shanker! Lord Asherton
wil geen bezoek ontvangen, alles goed
en wel, maar ik ben zijn zaakwaar
nemer, mij zal hij dus niet afwijzen.
Dat zou al te gek zijn. Ga mij maar
dadelijk aandienen”.
Shanker krabde zich bedenkelijk
achter de ooren.
„Mr. Gale, ik geloof dat het het
beste is, Achille er bij te roepen”.
„Achille? Wie is Achille?”
Mr. Gale wist heel goed, wie die
Achille was, maar zijn waardigheid
in zijn eigen oogen eischte, dat hij
zich onwetend hield.
„De vertrouweling van mylord, die
alles en allen hier op het kasteel re
geert. Zonder hem wordt hier niets
ook daarop werd geen acht geslagen.
Sommigen waren wat stoutmoediger,
en zonden daarna nog een uitnoodi-
ging om te komen dineeren, doch
ook hierop werd evenmin antwoord
gezonden. De secretaris van mylord
wist wel, dat fiij den graaf daarmee
toch vergeefs beou lastig vallen, en
handelde mmjlr 'alsof men geen uit-
noodiging '<fiad ontvangen. De lieden
in den omtrek werden op die manier
diep beleedigd en trokken zich terug.
Toen bond men in het stadje Buntom
den strijd aan in de bladen.
De voornaamste courant vestigde de
aandacht op lord Asherton als
waardig vertegenwoordiger yan
trotsche, opgeblazen aristrocatie.
Dc uitgever had stellig nooit den
beklagenswaardigeu lord gezien, die
meer op een gebreklijdende arme ge
leek dan op een welgedaan edelman;
anders was nooit het woord „opge
blazen” gebruikt geworden. Het cou
rantenartikel beantwoordde aan het
doel, het werd in politieke bladen be
sproken.
ónder de afgewezen bezoekers was
echter niemand zoo verontwaardigd
als mr. Gale, de advocaat. Gewa-
wapend met eenige huurcedels en an
dere belangrijke papieren, die de hand-
teekening van lord Asherton behoef
den, meldde hij zich op zekeren dag
op het kasteel aan. Shanker stond
hem te woord: „Mylord ontvangt nie
mand, mr. Gale. Niets ter wereld kan
