ERK
EISEL
.hts,
LS
EN
tiwaren.
Verdronken.
No. 12304.
Zaterdag 18
52e Jaargahg.
tober 1913.
en
Telefoon latere. 82.
S-o.itexxla.xxd..
.50
Gouda
FEUILLETON.
Eerste Blad.
- en Heeren
i h and e 1.
.75
De Leerplichtwet
Telefoon latere. 82.
hmlige veriBgeBwoordigiDQ.
De a.s. Statenverkiezing.
Uitgevers A. BRINKMAN EN ZOON.
TAMINIAU’S
JAM
de EESTE.
ELST. BIJ ARNBEM.
--
Verschijnt dagelijks behalve Zon- en Feestdagen.
JDAM
ten
leerd.
die
er
om
ge-
(Wordt vervolgd)
toen zijn m<
Irinkmin Zn.,
adres:
8. i
der
de
ting,
voert.
Dank
kringen,
de
per paar,
cent per kilo.
Dit Nummer bestaat uit drie
bladen.
wie
of
daar
zoo
dat
sprak
overgave
met
over
het
niet
vertrek,
waarmee
smeekte
had
:ent per flacon.
1TBLTIM,
0.
JTEIT IN
beschuldigden
het
aii
Vrij bewerkt door AMO.
was
ik
?e'
niet in
ge-
nog
50 ot.
26 ct.
l 26 ct.
24 ct.
19 ct.
17 ct.
25 ct.
is
f 1.25
1.50
1.50
1.90
geworden
tuigenis.
dat de i
een strijd
Er is misschien geen wet aan te
die door een deel van debe-
werd
die
het
lid
een
gen en 'et is slechts aan bijkomstige
omstandiheden te wijten dat de stem-
>g duidelijker heeft gespro-
lerwerping ran het verpoli-
idom, dat nog hoogtij
^fittenbestuur. Hofhui-
reikt, is een teeken ge-
district Gouda in de
kan worden
aar moet het
de pogingen, welke in de
afgeloopen ijden zijn aangewend, is
bij de vr innigen dit besef wakker
geven zij daarvan ge-
t is door hen begrepen,
jd welke gevoerd is, is
i beginselen, die niet mo
gen wordei erzaakt, maar die moeten
worden v tgeplant in steeds breeder
lat in het beginsel ligt
kracht ot ontwikkeling van het
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 1—5 gewone regels met bewijsnummerf 0.55
Elke regel meer„0.10
Bij drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 1—5 regels f0.35 bij vooruit
betaling, elke regel meer 6 ets. Reclames f0.25 per regel.
Groote letters en randen naar plaatsruimte.
al „De Réunie“ 8'A
OUda Vooruit44.
al „De Reunie
Gouda Ned. ProtedW'
fige Inriohting
k T O”,
teltskade 78,
terdam.
0 behandeling van
en zenuwziekten,
aid, nier- en blaas-
renziekten enz.
aekuur:
Vrijdags 10—2 u.~
Engeland.
Gisteren bespraken we in óns over
zicht een door Minister Lloyd George
te Bedford gehouden rede over het
erfelijk landbezit in Engeland. Het
tegenwoordige Ministerie dat een zeer
nauwkeurige enquête gehouden heeft
over de landbouwtoestanden zal ten
spoedigste alle aandacht aan deze zaak
schenken. Uit de door Minister Lloyd
George gehouden rede willen we nog
het een en ander bespreken, al gaf de
Minister geen bijzonderheden, maar
slechts in hoofdlijnen weer wat ver
beterd zal worden. Binnenkort, zal hij
in een rede, die hij te Swindon gaat
houden, waarschijnlijk nauwkeuriger
de plannen der regeering meededen.
Nadat hij de reeds gisteren besproken
cijfers had genoemd, vrbeg de Minister
waarom de Staat wel een minimum
loon eischt voor de arbeiders bjj de
mijnwerken en bij de spoorwegen,
maar waarom dan niet toegezien werd
dat de landarbeiders, die toch even
nuttig en noodig zijn, een behoorlijk
bestaan hebben. Want, in waarheid,
de toestanden die onder hen heerschen
zijn een schande voor geheel Engeland.
Hoogst noodzakelyk noemde de minis
ter het dat de Staat ingreep om den
landbouwer te beschermen. Verbetering
der loonen, verbetering der woning
toestanden, was een eerste eisch. Maar
daarvoor moet in de allereerste plaats
gezorgd worden dat nietzooals het thans
is slechts enkelen eigenaar vandengrond
zijn, maar dat meerderen in staat wor
den gesteld het land dat zij bewerken,
in eigendom te verkrijgen en de vruch
ten te plukken van hun werk. De
minister wilde ook de belasting op
mocht
en echt.
I waren valsch! riep
de beschuldil terwijl von Melnik
naar de aigenbank terugkeerdé,
waar hij nal consul Bauer ging
zitten en zicKcht met dezen onder
hield.
Onder het b
nen w
‘Al stonden d*
verband met
wekte t
vervalscht wal
neming in del
het mogelijk
van groot belang eigenlijk hot
eenige’ afdoend middel tegen die fel
heid is, dat is de Evenredige Verte
genwoordiging, die het persoonlijke
element uit dien strijd wegneemt. Ook 1
mag niet vergeten worden, dat daar
door de reden om gemeenschappelijke
candidaten te stellen voorde verschil
lende fracties vervalt, en welke moei
lijkheid daarin voor elke fractie is
gelegen, zal een ieder ondervonden
hebben, die wel eens heeft gecoali-
seerd of geconcentreerd.
Wij blijven dan ook op Evenre
dige Vertegenwoordiging aandringen,
en zouden gaarne zien, dat in de
Tweede Kamer de vraag aan de Re
geering werd gesteld, hoe zij tegen
over dit vraagstuk staat.
Al staat 't voor ons allerminst vast
dat 't zwijgen van De Troonrede over
de Evenredige Vertegenwoordiging
wil zeggen dat het kabinet-Cort van
der Linden van de invoering daarvan
tegenstander zou zijn, zoo dunkt het
ons toch op het oogenblik niet on
dienstig er aan te herinneren, dat de
Evenredige Vertegenwoordiging niet
alleen op het concentratie-program
voorkomt, maar zeker daarvan een
der belangrijkste punten is. En te
recht, want de invoering daarvan is
allereerste eisch voor zuivering van
de politieke verhoudingen, daar ze
iedere partij in staat stelt geheel zich-
zelve te zijn, daar dan alleen met
juistheid zal geweten worden
hoeveel volgelingen elk van haar zal
hebben te beschikken.
En wat bij den steeds feller wor
denden strijd en dat is zeker ook
gewoond.
En vk besluit trekt gij hier
uit? vroeg b voorzitter.
Geenlk gevoel mij alleen ver
plicht dit Ir te vermelde^was het
antwoord.
De verd ger stelde
den eisch
dit punt t( ndervragen.
Nog biet
hoogmoedig het
bus niet
ken van
tiekt chr^
viert in ht
taat, toen
woest, dat
Staten vrijkit^g kan worden ver
tegenwoordigd. paar moet hot heen.
Op dien! weg moet worden voortge
gaan. Irï di e richting hebben de
vrijzinnige een érnstige taak te ver
vullen. W| mogen, wij kunnen geen
vertrouwei schenken aan mannen,
die de aa angers zijn van een rlch-
een verderfelijke politiek
50)
Hoe heet die vrouw? vroeg de
verdediger vlug.
Zij werd mij voor gesteld als Ama-
da Satori, antwoordde consul Bauer.
Zichtbaar naar woorden zoekende,
voegde hij er nog bij:
Nadat het ongeluk gebeurd
kwam de gedachte bij mij op
ben een oud man en heb veel slap
looze nachten of wij soms
de handen van een bedriegster
vallen waren; ik reisde dus
eens naar Berlijn, om haar te gaan
spreken.
En
Men wist niet met zekerheid,
dat geroepen had, de verdediger
de beschuldigde, welke laatste j
met naar voren gebogen hoofd, ieder
woord van de lippen van den
tuige scheen te willen lezen.
Ik heb haar in de woning,
waar zij verblijf hield, niet gevonden
maar zij heeft Berlijn verlaten; nog
meer, naar ik onderzocht heb bij
den burgerlijken stand, heeft er in
Berlijn nooit iemand van dien naam
wijzen,
volking met zooveel tegenzin
ontvangen als de Leerplichtwet,
het Kabinet-Borgesius in 1901
volk had gebracht. De propagandis
ten der Kuyper-partij, krachtig ge
steund door den leider en zijn blad
zelve, hadden de kleine luyden voor
gepraat dat de wet indruischte tegen
de Ordonnantiën Gods, het ouderlijk
gezag van de schouders der ouders
nam en overdroeg op den Staat. De
'ophitsing had op het platteland suc
ces en werkte tot den Kuypertriomf
ne, bleeke gezicht, dat onder den
zwarten hoed zichtbaar was,
van diepe smart en stille
aan het noodlot.
Met ingehouden adem luisterden al
len, men wilde geen woord missen,
van wat zij te verklaren had en men
bewonderde algemeen de nauwkeurige
overeenstemming van haar gezegden
met die van haar zoon. Hoezeer de
officier van justitie en de president
ook trachtten haar in de war te
brengen door vragen, zij was geen
oogenblik van haarvstuk te krijgen.
Men had hier te doen met twee zeer
geslepen menschen, welke de comedie
die zij zouden vertoonen, tot in de
kleinste bijzonderheden hadden uitge
werkt en ingestudeerd, of wel... men
moest aannemen, dat zij waarheid
spraken.
En deze overtuiging kreeg allengs
de overhand; zij ging als een electri-
schen stroom van het publiek op de
jury en van dezen op het gerechts
hof. Uit hoofde van zijn ambt bood
de officier van justitie het langst te
genstand en daarom stelde hij haar
ook weer de vragen, die de groote
struikelblokken waren voor den be
schuldigde.
Hoe kondet gij er toe komen,
om juffrouw von Kaussel niet te
vragen, hoe zij in het meer gekomen
was? En hoe kondet gij als verstan
dige vrouw uw toestemming geven
tot de avontuurlijke vlucht van de
dan zooeven, maar
hóófd achterover,
trad deze kr voren, en -betreurde
het, dat zijiooggeeerde vriend hem
niet van droomemen had ingelicht
-, en meende, U het volstrekt niet ón
mogelijk w|dat die dame, die hun
1 als Amuda irtori was voorgesteld,
inderdaad el anderen naam had ge
dragen; hodjj ook mocht heeten,
de brieven i
Noen, I
i beschuldil
de d
hij nal consul Bauer
individu en van het maatschappelijk
leven. Dat beginsel 4s de grondslag,
waarop moet worden gebaseerd de
keuze van den verU|senwoordiger, dat
beginsel moet zijn des leidende gedach
te bij het verkiezen van een candidaat
voor de aanstaande J. Statenverkiezing.
Over eenige dagen reeds zal deze
verkiezing plaats hebben. Den 28en
October is daarvoo/ vastgesteld. De
kiesvereenigingen in het district Gou
da zullen hunne keuze hebben te
bepalen op een man, die als de dra
ger van het vrijzinnig beginsel tot
candidaat zal worden aangewezen. Zij
zullen met hun keuze rekening heb
ben te houden, dat de man, die als
afgevaardigde wordt gekozen, een
vertegenwoordiger zij, die het ver
trouwen verdient van allen, die tot
de stembus worden geroepen, een
mhn, die èn om zijn beginsel, èn om
zijn kennis en bekwaamheden de aan
gewezene moet worden geacht om
den eervollen post in het Statencol
lege te vervullen.
Wanneer straks die keuze zal zijn
bepaald, dan rust op de vrijzinnigen
den plicht om dien candidaat te steu
nen, zooveel het in hun vermogen
ligt. Het district Gouda mag niet een
schaduw werpen zooals Middelburg
het deed. Gouda’s vrijzinnigen moeten
toonen dat er geestdrift is bij hen
waar het geldt een Statenzetel door
een bekwaam vrijzinnig man te doen
bezetten. Ieder doe wat hij kan, op
dat de zege kan worden behaald.
liek en de gezwore-
was veekvendigheid ontstaan.
JAieven niet in direct
u met [aanklacht, zoo ver-
toch dcLgelijkheid, dat ze
1 een levendige deel-
jeschuldigde en was
lorden om zijn daad
minder streng I beoordeelen.
Deze stemmiiwerd nog verhoogd
-loeil binnentrad. Het fij-
onmiddellijk
hheer von Melnik op
jonge dame en uw zoon Hoe ook
kondet gij het goedkeuren dat uw zóón
een toekomst verwierp waarvoor gij
u zulke opofferingen had getroost?
De arme Vrouw wierp een angstig
en smeekenden blik op haar zoon;
daarna boog zij het hoofd en zeide:
Dat kan ik niet zeggen.
Omdat de geheele geschiedenis
niet waar is, zei de officier.
Ze is waar, zoo waar als
een God in den hemel is.
We hebben geen eed van u ver
langd, zweer dus ook niet bij den
naam van God, vermaande de presi
dent. Wat gij ook tot vrijstelling
van uw zoon aangewend hebt;
helpt u niets, zoo deze punten
opgehelderd worden.
Juffrouw Eltester zag den kring
rond; zij las op de gezichteij van de
rechters en gezworenen, ja zelfs op
dat van den verdediger, dat deze
uitspraak bevestigd werd; en nu
greep haar de angst aan, de vertwij
feling van een moeder.
Dan zal ik spreken, riep zij
met heesche stem, terwijl zij een
stap naar voren deed.
Van de bank der 1
klonk een zwakke uitroep, als
ware een waarschuwing; doch
hoorde dien niet, of lette er niet pp,
want ze vervolgde:
Wij vroegen Gertruda niets,
omdat wij vermoedden, dat zij hem,
die haar met moordplannen in het
water geworpen had, niet noemen
wilde. Wij stemden met haar plan
in, omdat wij begrepen, dat zij wilde
vluchten, omdat zij zich anders niet
zeker gevoelde haar leven tegen nieu
we aanslagen te beveiligen.
Heeft zij u dit gezegd vroeg
de voorzitter onder een overgroote
aandacht van het publiek.
Niet met woorden, maar wij
begrepen het uit haar blikken, uit
iedere beweging, uit den haast en uit
den angst de toebereidselen die zij
maakte voor haar heimelijk ',r
uit den roerenden ootmoed,
zij mijn zoon om vergiffenis
voor het onrecht dat zij hem
aangedaan!
En wie wilt gij van de misdaad
betichten? vroeg de president.
Ik noem geen naam, maar ant
woord met een vraag: wie had voor
deel bij den dood van Gertruda von
Kaussel? Wie had er belang bij, dat
aan haar leven door een ontijdigen
dood een einde gemaakt werd?
De gestalte van de tengere vrouw
scheen te groeien, zij had zich om
gekeerd, keek langs de getuigen heen
tot één onder hen en richtte lang
zaam en toornig, doch tegelijk aan
klagend haar oogen op hem.
van 1901, ö.a. in het district Zierik-
zee, mede. Het verzet tegen de wet
openbaarde zich op de Zuid-Hollaiïd-
sche eilanden in den. vorm van Leer-
plichtvereenigingen, welker doel was
gezamenlijk de boete te betalen, als
één der leden wegens overtreding fier
Leerplichtwet veroordeeld werd.
Wij zijn thans 12 jaar verder. De
Leerplichtvereenigingen zijn reeds
lang ter ziele gegaan. Bij de verkie
zingen wordt het Leerplicht wapen
niet meer gehanteerd, men heeft van
den kant van den tegenstander ge
merkt, dat het volk zich door de
praatjes van 1901 niet meer laat op
hitsen. Het feit, dat de heer Kuyper,
tot minister-president opgeklommen,
geen poging deed om de ontchriste-
nende wet te wijzigen, of in te trek
ken, heeft er zeker toe bijgedragen,
dat velen anders over de Leerplicht
wet gingen denken. Dat noch de ka
tholieken, noch de christelijk-histori-
schen in Borgesius’ wet strijd met
het christelijk beginsel hadden kun
nen ontdekken, heeft den heer Kuy
per waarschijnlijk naast de redenen
van continuïteit en stabiliteit, doen
afzien van een poging tot ingrijpende
wijziging. Nadat de heer de Visser
in de Kamer openlijk als zijn mee-
ning heeft uitgesproken, dat zijn er
varing, in arbeiderskringen opgedaan
hem heeft geleerd dat uitbreiding van
den schooltijd dringend noodig is, is
verzwakking der Leerplichtwet
eenenmale uitgesloten.
Toen de heer Kuyper optrad, ver
klaarde hij de Leerplichtwet „the
fair trial” te zullen gunnen.
Wij zullen later nagaan wat deze
„fair trial” omtrent de wet heeft ge-
zaal „t Schaakbord
rgad. Kiesvereenigutë
jhtu.
- en WoningtoezicN
g. Onderstandscomn*
;org.
eken wij geregeld tijdig
mogen ontvangen^*®
concerten, vermakelq*'
m deze dan in 0°*
lelden.
Het verscheiden van een der ver
tegenwoordigers van het district Gou
da in de Provinciale Staten van Zuid-
Holland heeft het noodzakelijk ge?
maakt dat een nieuwe verkiezing
voor dat college moet plaats hebben.
Deze verkiezing vraagt thans onze
abndacht.
Bij de jongste periodieke verkie
zingen voor de Staten is het gebleken
dat de samenstelling van het Staten
college niet de algemeene sympathie
geniet van het overgroote deel van
het kiezerscorps in dit district. De
stemmencijfers van Juni hebben doen
zien dat de meening der kiezers voor
een zeer belangrijk deel is ten gun
ste van een vrijzinnige vertegenwoor
diging. Die cijfers spreken van een
krachtige strooming, welke ingaat te
gen een streven om het bestuur der
provincie op te dragen aan vertegen
woordigers van een richting, welke
beoogt door overmacht de landsre-
geering te brengen tot het doen van
daden, welke lijnrecht in strijd zijn
met de economische en de geestelij
ke ontwikkeling van de bevolking.
Meer dan ooit doet de politiek
coalitie haar invloed gelden in
samenstelling der Staten, omdat daar
van afhangt de politieke gesteldheid
van de Eerste Kamer, die haar vo
tum kan uitspreken over datgene wat
door de Tweede Kamer, de eigenlijke
volksvertegenwoordiging, wordt tot
stand gebracht. Het Hoogerhuis is
niet anders dan het politieke bolwerk
dat door de rechterzijde met zorg
wordt geconserveerd als het machtsli-
chaam, dat zich naar de politiek van
den leider voegt, zoo hij dat wenscht.
Bij dezen stand van zaken is het
noodig, dat ter dege onder de oogen
wordt gezien het groote belang van
\de aanstaande Statenverkiezing. Het
PRIJS VAN ÉET ABONNEMENT:
Per kwartaal
Idem franco per post
Met Geïllustreerd Zondagsblad
Idem franco per post
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau:
Markt 31, bij onze Agenten, den Boekhandel en.de Postkantoren.
niet een belang, dat alleen het
district Gouda aangaat, ook niet jiit-
sluitend het belang der provincie van
onze inwoning, er staan hier veel
hoogere belangen op het spel, die in
geen enkel opzicht mogen worden ver
waarloosd. De aanstaande verkiezing
i* er eene, waarop aller oogen in
hl geheele land gevestigd zullen zijn.
let Statendistrict Gouda heeft
moLlere malen de vertegenwoordigers
derVechterzijde afgevaardigd. Daarin
is Buis een keerpunt gekomen. Reeds
werd pij de jongste verkiezingen een
rechterzijde vervangen door
tegenwoordiger der vrijzinni-
GOUDSCHE COURANT,
ezx voor O-oixcIsu exx OrxxstxsUsezx.
50
oó
