Htl spel gul Ingin».
I0M-
NEER
NP
nhuis.
SÜe Jaargang.
\’o. 12339.
Verschijnt dagelijks
Feestdagen.
behalve
Zon
en
Telefoon latere. 82.
Uitgevers A.
EN ZOON.
EEN
0 000.
B-oJLtexilaixd-
«msm
/EL1LLEJÜ.\
«2.
[4
iet Leven,
A AG.
Eerste Blad.
dVtimtlijR 6»minó.
Zaterdag 29 November 1913.
XTïevL-^rs- ezx ^.d.-vextezxtïeTola.d. voor O-o vlcLsl ezx Oaaa-strefeexx-
De Memorie van Antwoord
op Hoofdstuk I.
Telefoon Interc. 82.
TAM1N1AIF8
JAM
de TBTISTE.
ELST BIJ AHMIKM.
Ook
ira.
met, dal de (olie wijze,
toet
rzekering tegen
minister ontkent, dat hel kabi-
dier partijen gruoteudeela logo*
K.
LEIN.
ik
ifcovew, en
Ntfa.
gaan mei prijsgeven van hef-
vormirgen, die het atgetredea kabinet
Dit Nummer bestaat uit drie
bladen.
verantwoordelijkheid kon aan*
PRIJS VAN HET ABONNEMENT:
Per kwartaal
Idem franco per post.
Met Geïllustreerd Zondagsblad
Idem franco per post
Abonnementen worden w
Markt 31, bij onze Agenten
naar
hem
wor
mei
I ge-
uér
Bo
de In-
met
?rea.), Dr. A. E.
ÏDEN, Dr. P. H.
km an A Zit., Goods. I
Vrij bewerkt door AMO.
GOUISCHE KU RAM
helpt ons?
oo d sc hap aan een
i en wy zullen
wat U te missen
In politieke kringen werd
is gevoerd het optreden
in één kabinet uitsloot.
djst de regee-
tmus-polilick van
I. In hel heelo
ind mei de me
nnet een uitste-
ti, vooral daar
I wordt hoe de
dficatie op on
raag om kleeding
nu ook de vraag
nmissie
E.
I, Vice-Voorz.
QNDORtr; Pen.
3öcr.
.DE.
unie 8 u. Ned. Bond
•cht. Spy. Mej. Staan, I
Duitsehland.
Een thana by den Rijksdag logo*
'diende wet brengt in Duitsehland vele
pennen in beweging. Algemeen wordt i
het ontwerp afgekeurd, door de strenge
bepalingen die hot bevat. De regoering
wil met deze wet spionnage tegen
gaan en daarom worden strenge straf
fen, zelfs levenslange gevangenisstraf
gezet op het schenden van militaire
geheimen. We moeten eigenlyk zeggen,
op het vertellen van wat door do mili
taire autoriteiten als gbheim beschouwd
wordt. Want dat is de bedoeling. In
de wet staat n J. dat in het verder ver
tellen van door de militaire overheid
als geheim aangegeven bevelen of be*
richten geluk staat met verraad van
militaire geheimen. Het is nu maar
de vraag hoever de militaire overheid
gaat met die als geheim aangegeven
bevelen of berichten.
De Kölln. Zèitung geeft b.v. een
eenvoudig geval aan van oen officier
die in zijn gezin iets vertelt van oen
mobilisatie. Vertelt nu een der leden
uit dat gezin dat weer aan vrienden,
familie, enz, dan maakt men zich
r- en Woningtoez. I
•nderstandscommis-
1
m wij geregeld tijdig
>gen ontvangen vu>
certen, vermakelijk'
deze dan in on»*
len.
.au een exlra-purleneutair ka*
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 1—5 gewone regels met bewijsnummer. t 0.55
Elke regel meer 0.10
By drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 1—5 regels 10.35 by vooruit
betaling elke regel meer 6 ets. Reclames f 0 25 per regel.
Groote letten en randen naar plaatsruimte.
te brengen en
villa Karetenbroók zijl gij iu kennis
gekomen mot Gabrlöne Welinegr, niot
waar?”
„Zoo is hot,” antwoordde Jordan,
,,op den hook van de Albrechtstraat
en do Martinstraat redde ik een vrouw
dié gevaar liep o verreden te wor
den. Zij noemde zich Gabriüite Well
ner en ik had haar nooit va» mijn
leven gezien."
„Die vrouw in den volgenden mid
dag omstreeks vier uur aan uw wo
ning geweest. Zeg mij eeua wat er
toen on daarna gebeurd is on ver
geet daarbij niet dat alleen het be
kennen van de waarheid in uw voor
deel kan zijn."
„Meent go dan, dat ik roden zou
hebben om de waarheid niet te «eg
gen en «iets te verbergen?’’ vroeg do
jonkman verontwaardigd. „Die ver
moorde vrouw kwam aan mijn woning
toen ik niet thuis was. Toen stak
zij het briefje, dal u even goed .bei
kend is al^gnij, in het sleutelgat. Go
zult u wdfo kunnen begrijpen, hoe
ontroerd ik* was. Dit was de eerste
toespeling op mijn ontstolen erfenis
en ook bevatte het dus ecy toespe
ling op iets, dat mij als een giftige
angel in het hart stak, namelijk op,
Balder. De inhoud kan inderdaad ón
mogelijk anders wonden uitgelegd. Al
kwamen allo rechters om dit togen
te spreken, mijn hart zei mij, dat zij
van alles af wist.” -■
(Wordt vervolgd)
ongehoorde handelwijze. Hij had ech
ter niets te weten kunnen komen dan
dut het testament geheel Volgens de
etechen der wet was opgemaakt, «n
dat de secretaris en do zieken ver
pleegster Genève hadden verlaten di
rect na de opening van het testament.
Toen Jordan tot zooyer gevorderd
was, hield hij eerst een oogenblik <y>
■en wisebte zich het voorhoofd af. Hij
beantwoordde een paar vragen om In
lichting over het gesprokene, voor
dat hij weer eenigszins tot zijn ge
wone bedaardheid was teruggekeerd.
Mèt bitteren baat in het hart té
gen Wittig verliet hij de plaats weer.
„Ja”, vervolgde hij verder, „ik
verliet direct de plaats weer, waar
mij slechts spot ten deol kon vallen
bij al het geleden onrecht. Doch ik
voelde toen reeds een sterk wantrou
wen tégen Balder.
Ik geloofde toen en ik geloof het
nog op dit oogenblik dat die man
vaiscbI spel heeft gespeeld, te meer,
daar ik reden heb om te geiooven,
dat de; verzoenende brief van mijn
oom door andere personen is geopend
en gelezen.”
„Zijt ge toen hier komen wonen,
mijnheer Jordan?”
„Sedprt twee jaar woqn Ik in deze
stad, en ik doe mijn beet om mot
onderwijs ld tcokenen en muziek mijn
brood te verdienen.”
„In den avond van den tweeden
November bij uw terugkeer van de
f 1.25
1.50
1.50
1.90
dagelijks aangenomen aan ons Bureau:
ten, den Bockhandel en de Postkantoren.
vragen voor bevestigende beantwoor
ding met vatbaar zyn.
uepoogd zou kunnen zijn1 een ge
mengd kabinet te lormeeren uit reen
ter- en linkerzijde, dal lot taak zou
toobbcii gehad pacificatie le brengen
door |ih aangaan van een compro
mis auugaunue sommige quuesuea.
Hel diuküeeld zou kunnen lueuutoen,
ware
waaroi over en weer de verkiezings
strijd
leiders
vendien zoude dal optreueu gepuurd
moeten
Vormingen, uic net uigvtreueM Kamnet
ais urjent* op zijn regeeringsprugiam
had gobruchl.
De tpdrucht <ter Koningin tot vor
ming 1
bmet kcheen derhalve der Kegeenng
niui alleen een oplossing van de cri
sis aa i te geven, waarvoor zij
voile
vaarden, maar inderdaad de beste, die
bij de gegeven situatie mogelijk Was.’
De minister uulkenl, dal hel kabi
net een verkapt couc-entratieinintelerio
zou zijn. Wel te waar dat de regee-
ring iet hoofdpunt van het prugra|n
der vrijzinnige partijen tot uitvoering
tracht
belang 'ijk punt daarvan aan de wen-
schen
moet komt.
Zeei t
gemot! ^eerd.
De /raadsvergadering van gisteren
zal in de annalen der geschiedenis
van de klad Gouda kunnen worden
geboekstaafd als een exempel, hoe in
dezen tijd: waarin alles wordt gedaan
voor beschaving en ontwikkeling, het
bekrompen standpunt van een bepaal
de groep van menschen aanleiding
geeft lot tooneelen, getuigend van on
verdraagzaamheid en politieken haat.
Bij de behandeling van de motie-
echter niet in voldoende, mafe gdtokte
en nog steeds had hij hoop op \de
erfenis van zijn oom. Bij toéval vbc.-
nam bij teen tevens, dal zijn oom
wegens toenemende ziekelijkheid 'Zijn
vaste goederen en fabrieken verkocht
had en in gezelschap van zijn se
cretaris en een huishoudster Zich in
het zuiden had gevestigd.
Omstreeks een jaar later ontving
hij onverwachte een brief van zijn
oom uit Genève, waArin deze meldde
dat hij zijn einde voelde naderen, dat
hij alle hardvochtigheid h«l over
wonnen en daarom zijn neet de hand
ter verzoening wilde reiken. Daar
aan was de belofte toegevoegd, dat
hij voornemens was Jordan tot zijn
universeel erfgenaam te benoemen en
hij verwachtte dan ook, dat hij, zoo-
dra hij geroepen werd, naar het zui
den zou reizen om zijn zegen en zijn
nalatenschap In ontvangst te jiemen
Die oproeping te echter nooit ge
komen. Daarentegen vernam Wilfred
Jordan eenige maanden later bij toé
val dat zijn oom reeds lang dood en
begraven was, en dat hij zijn secre
taris tot ufiiverseei erfgenaam had be
noemd, terwijl aan de ziekenverpleeg
ster een belangrijke som gelde ge
schonken werd. Van hem, Jordan, was
in het testament met geen woord ge
rept. Geprikkeld tot toorn en met
kwade vermoedens, was de jongeman
naar Genève gereisd om nadere in
lichtingen te verkrijgen over snik een
Muijlwijk uui «UT te gaan lot hel
ling eeuer belasiing up openbare ver-
makeli^hodeu is door het opwerpen
vuu hot bestrydingsargumeut ais zou
van het touneei uilgaan eeu opvoe-
dende kracht, een discussie ontstaan,
zoo heftig, dat het peil vau s Kaads
vergadering daardoor zeer te gedaald.
Met steeds grooter felheid, die wij In
de afgeioopen maanden aanhoudend
zagen toenemen, wordt hel wapen
van den politieken strijd gehanteerd
legen het algemeen belang, dat dwingt
tot optreden.
.Dat antirevolutionaire raadsleden
uit beginsel geen waarde hechten aan
het tooneel is verklaarbaar en voor
niemand vreemd, ludien daarvan bij
do behandeling van deze motie blijk
was gegeven, had zulks ook nié
mand verwonderd en niemand sou
daaraan aanstoot hebben genomes.
De wijze echter, waarop spetiaal door
alen voorsteller der motte Hcijeruuuis
looueriwerk „Allerzielen" is besmeurd,
hesit eu terecht van de zijde
der vrijzinnige loden vau deu Kaad
eou ernstig protest doen opgaan, liet
vuutow over dat werk gevold, be
rustte niet op eigen oordeel, Zooajs
bleek uit hetgeen werd uauguvoerti,
doch dat oordeel kwam vau hen, die
op dit oogenblik niet in den Raad
zijn vertegenwoordigd. Dagen achter
een te dat vonnis van die zijde reeds
uitgesproken op gezag. Voor dén
antirevolutionair heelt dit stuk even
min eenige appreciatie als elk ander
omdat eik luoiieolwork uit den boo
ze wordt geacht.
Waarom dit speciale geval dan Z<|o
naar voren is gebracht? Waarom dan
in verband hiermede oen interpellatie
te gehouden in den Raad?
Er «ehuiit hier een addertje in hel
gras. De politiek van den dag maakt
het gewénscht, dat er zij een overeen
stemming van gevoelen, een verwant
schap, die het sameugaau der groe
pen der rechterzijde bindt. Wij zijn
in tijden van vurkieziugen. Straks
gaat de Statenstembus open en wel
dra komt ook die voor den Raad
dezer Gemeente, waarin thans drje1
vacatures te vervullen zijn. In het
Roomsch-Katholicke kamp gaan stem
men oji voor een eigen .Staten-candi-
daat, maar deze worden teruggedron-
gen naar de plaats, vanwaar zij ko
men, omdat thans de tijd nog niet ge
komen wordt geacht dat Rome’s can-
didaatj met succes kan dingen naar
den zetel. Daar moet nog wat mede
worden gewacht. De heer Polbaret
heeft het den al te haastigen broeder
in het „Centrum" al gezegd. Antire
volutionair zal dus de candldaat moe
ten zijn, of chrtetelljk-htetortech, zoo-
ate óók al wordt gewenscht. Maar
wie het dan ook «ij van deze groe
pen, hij kan den steun van ai wat
rechts staat, niet onthoeren. Bij de
stembus voor de Gemeente sullen ech
ter de r.-katholieken hun eischen stellen
Voor wat, hoort wat. Dan is dus
noodig, dat èn antirevolutionairen ••u
christelijk-htetorischen hun schouders
zetten onder de Roomsch-Katholiuke
candidatuur, want anders gaat het
ook niet.
De Kechlache groepen hebben el
kander noodig bij deze verkiezing, zij
kunnen elkaar niet missen. Het is
dus heul begrijpelijk, dat sU elkander
wM doen en de „geestelijke" verwant
schap, die ze, zoolang er nog een
coalitie bestaat, voor elkander' gevoe
len, met zorg aankwecken.
In (Ut Hebt beschouwen wij
terpeilatio van gisteren en do
Zooveel tslhèid gevoerde discussii*.
Wij doorzién die quasi-principieoie
verontwaardiging: pluimstrijkerij voor
den politieken bondgéhoot on anders
niets. Heel handig in olkahder gezet.
Maar wij kunnen niet nalaten onzen
afkeer te uiten voor zulk gedoe,
waardoor eik rospool voor den anti
revolutionair bij den tegenstander i er*
loren gaat.
Intusachen, de dag van gisteren
heeft weder leering gebracht.
Het «pel gaat beginnen...
In politieke kringen werd naar
de memorie van antwoord op Hoofd
stuk I, het Staatsstuk, waarin het
kabinet zijn pogingen zou afbakenen,
tegenover de aanvallen die in het
Voorloopig Verslag op het Kabinet
zijn gedaan en mede naar aanleiding
van de gestelde vragen, mét belang
stelling uitgezien. Wij hebben de Me
morie aandachtig en met groot ge
noegen doorgelezen. Met beslistheid
en zekerheid blijkt het Kabinet zijn
weg te zullen gaan. Rondweg geelt
het te kennen, hoe de houding der
regeering zal zijn. Daar te allereerst
de vraag of het optreden van dit ka
binet te rijmen te met goede parle
mentaire gebruiken.
Hoort hoe de minister het optreden
van zijn kabinet uitmuntend moti
veert.
„Verschillende oplossingen van de
crisis worden aan de hand gedaan,
die allen de voorkeur zouden ver
dienen, boven die, voor welke de re
geering de verantwoordelijkheid heeft
aanvaard. De vraag is wellicht ge
oorloofd of het wel zoo zeker te dal
men van de voorkeur zou hebben ge
tuigd indien een der aanbevolon
ministeries werkelijk waren opge
treden. Het is trouwens niet zoozeer
de vraag of de opgetreden regeering
theoretisch de best denkbare te maar
of ze beantwoordt aan de eischen,
die haar mogen worden gesteld.
Beproefd had moeten zijn de vor
ming van een zakenkabinet; een ka
binet dus dat geen rekening hield
met de groote vraagstukken, die ons
volk in breeden kring zouden hebben
bezig gehouden. Gesteld het ware le
vensvatbaar, zoude het in ’s lands
belang zijn geweest, naar den achter
grond te verschuiven, wat in de na-
fie met klemmenden aandrang op den
voorgrond was gebracht? Het vorige
kabinet ware vefzoefit kunnetl wor
den te blijven» Zoude dit in overeen
stemming geweest zijn met de parle
mentaire gebruiken? Dat een kabinet
dat bij de verkiezingen de nederlaag
leed, desniettemin de teugels van liet
bewind in handen hield? Zoude het
zijn oude program moeten handha
ven dat door het land was veroor
deeld, of optreden met een nieuw, en
zijn eigen bewind verloochenen? Het
komt de regeering voor, dat deze
over zijn jeugd, over de maatschappe
lijke positie zijner ouders, die gaarne
op groeten voet leefden en daaraan
het vermogen zijner moeder, een zus
ter van Sylvester Wittig hadden op
geofferd. Hij sprak over zijn liefde
voor de schoone kunsten en zijn af-
keer van alle brootedudie. Hoe hij
gewalgd had studie in de
rechtswetenschappen. Van zijn jeugd
af had hij toegegeven aan dien afkoer
te meer nog daar de nalatensdHp
van Sylvester Wittig hem altijd was
voorgespiegeld als zijn onbetwistbaar
eigéndom, ofschoon zijn ouders en
later hij zelf ook, den wenseh
Wilfred Jordan moet brouwer
den, zooals zijn oom wenscht,
spot en verachting van de hand
wezen.
Van den kant zijner ouders werd
later wei een poging gedaan tot toe*
nadering, doch tevergeefs, en te laat.
Tussehen den overmoedigen jonge
ling en den zachtzinnigen oom, met
een door zijn rijkdommen versteend
hart, éras een heftig tooneel het ge
volg, dat de breuk onherstelbaar was
geworden. Nadat zijn ouders kort na
elkaar gestorven waren, liet hij alie
geregelde werkzaamheid voortaan ach
terwege en wijdde zich een korten tijd
aan het kunstenaarsleven, doch spoe
dig stond hij aan den afgrond van
zijn financieelen ondergang. Sedert
dien tijd begoqflHj^ jonkman
werkzaamheden flM^oeken, wat
27)
Den volgenden morgen
rechter van instructie bij Jordan in
wierp een onderzoekenden
blik op den jongen man, waarvoor
deze echter de oogen niet neersloeg.
Daarna zeide hij zonder eenige inlei
ding:
„Gij staat onder verdenking van
moord en roof, gepleegd op Gabriel
le Wellner. Bekent gij daaraan ook
schuldig te zijn?”
„Neen", antwoordde Jordan dof.
„Met verontwaardiging wijs ik die
beschuldiging van mij af."
Daarop stelde de rechter hem vra
gen, betreffende zijn verleden, in het
bijzonder over zijn verhouding tot
«>jn overleden oom Wittig.
Jordan had genoeg tijd gehad om
zich daarop voor te bereiden, doch
toch werd hij daardoor pijnlijk ver
rast. Hij voelde den dwang die men
door het benemen van zijn vrijheid
op hem oefende. Een opkomend ge
voel van wrevel deed zijn bleek
gelaat kleunen. Doch snel dit van zich
afechuddend, begon hij te spreken,
zacht, aoms nauwelijks verstaanbaar,
up een ander
terecht^ wordt dit als volgt
„lm ners welke invloeden ook bij
den v «rkiezingsstrijd zich deden «el
den, i|et slaat vaet, dal de kiezers
door huu «tem uit te brengen op die
candldaien, die finale uitbreiding van
het kiesrecht voor mannen en koste-
looze ouderdomsrente als hoofdpunt
in hup verkieziogsprogram hebtxn
opgemnnen, daarmede voor de beide
hervormingen partij hebben gekozen.
In een conslitutioneul geregeerd land
moet iedere optredende regeering daar
mee rekening houden. Een kgbinét,
dal daaraan niet voldeed, zoude noch
in do vertegenwoordiging, noch in
het laud steun vinden."
De rechterzijde heeft in zake de
onderwijsquaestie haar Non-possumus
(ik wil niet; doen hooreu. in de
bekende staatscommissie wil zij alleen
zitting nemen, «fis bij de Grondwets
herziening ook art. 192 aan de orde
wordt geslS^^^^l^™8
ui dit opzicht scheukt de re
giering klaren wijn» „Een voorstel
tot herziening van art» 192 der Grund-
wet ig van het Kabinet niet te ver
wachten. Zoodanig voorstel zdude niet
passen bij de beperkte taak, die der
Regeering (|oor den uitslag der ver
kiezingen is voergeechreven. Er te
geenszins gebleken, dat zich een meer
derheid ten gunste vau de herziening
van art. 192 heeft uitgesproken, liet
aan de orde stellen van deze herzie
ning zoude het karakter dragen vau
een compromis, dat dé regeering ni(H
zou kunneó'aanvaarden. Een compro
mis op onderwijstijd met behoud
dor wederzijdsche beginselen acht de
Regeering niet ulloea. mogelijk maar
zij zoude de althans
eindiging van den i
zegen achten voor het
promis echter ter zafci
terogehe onderwerpt»
tioneel recht als OMei
recht uit den aard i^d
mag door de regeert
bevorderd."
Volkomen terecht
ring dus de non-poss|
den heer Kuyper fl
land zal dit, in vern
tiveering van het kaj
kenden indruk inakq
uitvoerig uiteengezet)
regeering zich de pi
derwijsgebied voorstel
Wat de lérondweMitenriening aan
gaat, de Memorie «ermeldt, dat de
regoering spoedige [aanneming zoo
veel mogelijk zal bevorderen.
De vereenvoudiging van TabnA’s
verzekeringswetten zalj „heel wat in
grijpender moeten zijn dan vooranien-
deering mogelijk wat."
Wij zouden onzen [iiMiruk van de
ze Memorie wil len samenvatten in
deze woorden: „Zij; is waardig on
gansch in contrast mét den luchihnr-
tigen toon van Heemskerk’s Memo
ries; zij is fier, zondflr trotsch te zijn,
zij te hoog, zonder eenige hooghar
tigheid.
Den volgenden morgen kwam de
rechter van instructie bij Jordan
blik
op onderwijstijd
Regeering niet alloea i mogelijk
zij zoude de althans 'voorloopige be-
van den ^schoolstrijd een
land. Een eom-
;e van zoo he-
i van constitu-
irwijs en kles
der zaak zijn,
og niet worden