Igitiare Verkoop'!
J. C. SIlïlïES
BRONGAÜ
Vraagt
DE HENGELAAR,
Morks' Magazijn
poli
Zelfbinders,
Klierdruppels en Pillen j^j^^jr^ainperkraal
WOOMIt is.
f» A D BANTZINGER
Adverteert in dit Blad.
WOONHUIS,
BurgerwoonMis,
Burgerwoonlmis,
Woonhuis,
1. J. van SCHALEN,
ÊSSSSS-
•Brsa«aysra-jisss
Wit- en
Jaeger-Flanel,
Sportflanel,
Dienstaanbiedingen
GroudschQ Courant
Sloan's Liniment
WOUTERLOOD,
r-agaagsr iSta'
VESSSt»w*«H
BRONGAS.
Opleiding L. O»
Ve iVe lie
MARKT 18-19.
Openb. Verknoping.
OmMtdgk. Arbridibtm STERNFELD,
Leeraar in het Dansen
Bhythmische Gymnastiek,
Tapijten en.Meubelen
lehangerij, Stoffeerderij,
en Beililenmakerij.
"i5m-
w—- -«
.L a<—
Hoogstraat 7, Gouda.
Telefoon 423.
VRAAGT STALEN AAN.
Lofodinsclio Levertraan
Nordlandsche Levertraan
Berger Levertraan
P. WEIJ KR,
Wie wil prachtig licht hebben?
Jb. KOOIJ Kz.
ANTON COOPS,
Leiden.
door BRANDARI8,
'f. 0-aiu.l,~r,l.,. Oma.
Het beste Tafelwater
Zuiver en natuurlijk Bronwater.
Abueert
K fl— inMndmg van
mii ue geiiio«*üHtx*A»aien van hen, ü»e
i.Uh en van m een kerk-
genuuthclMji neiiooie»», gelijkelijk wor-
„iui gèéêrmedigd.
ui), kan ue® m»hyn wekken dal in
•in untnerp net «MNl van üe vrije
keuze tusschen eed eu belofte wordi
gevolgd. Met nadruk wordt echter
int tweemaal toe in de Memorie ven
1 oelii hting gezegd dat zulks niet hei
geval is. üe Minister» zijn ervan
overtuigd, dat de godsdienstige ernsi
van de groote meerderheid onzer be
volking deze ervan zal weerhouden
genioeti«bezwaren legen eedsaflegging
voor ie wenden. In deze opvatting
zijn zij versterkt door de omstandig
heid, nat, voor zoover de tot nu toe
verkregen gegeven* strekken, in hn-
geiund waar een dergelijke regeling
geldt, uls bij dit ontwerp wordt voor
gesteld, het opwerpen van aan gods
dienstig gelooi hul leende gemoedsbe
zwaren een groote zeldzaumbeiil is.
Fr is hier dus wel een zeer groot
verschil met het vroegere out werp.
Toen werd de rechter gemachtigd om
aan iedere verklaring omtrent ge-
uioiMiMhezwuren te wijleien, thans is
hij verplicht ze alle te accepteereu.
Wij vermogen het groote verschil
met het stelsel van vrije keuze niet
in te zien. Vrije keuze veronderstelt
loch ook dat ieder datgene zal kie
zen wui voor hem hel meest binden
de is. Niel-getoovigeii een eed op te
leggen is een dwaasheid. Voor hen
is een belofte het hoogste' Vrije
keuze kan dus alleen beslaan voor
gehmvigen; driedrie» kun zich dan
voordoen een geloovige kiest de be
lette omdat hij gemoedsbezwaren heeft
tegen een eed of hij kiest de !>©-
iofte omdat hij die gelijk acht aah
een eed, 6f hij kiest de belofte om
dat hij die minder acht dan een eed.
Alleen in dit laatste geval doet hij
iet* dat niet goed is I En het thans
voorgestelde ontwerp iaat de gele
genheid daartoe in precies dezelfde
mate ais het stelsel van vrije keuze.
Werd bij het vorige ontwerp doof
de rechterzijde gejammerd dat van
een geloovige meer werd gevergd ter
bevestiging van zijn woord dan van
een ongeioovige, thaus met dit ont
werp wordt den geloovige de gele
genheid geschonken ofn minder tego-
ven dan het hoogste dat hij geven
kan.
Of iiit de heereu nog niet tevre
den zijn y Met 1 Januari lttlü houdt
deze wet op van kracht te zijn. Vóór
dien datum zijn das de principieels
debatten te wachten.
Keu vooruitzicht, dat ons niet aan
lokt. V1DI.
orderingen in den munitie-aanmaak
gestadig toenemen en dogeiijkwh een
meer regelmatige productie verzekeren-
De Geallieerden beijveren zich hun
ontzaglijke hulpbronnen voor geza
menlijk nut te gebruiken en het ini
tiatief te steunen, dat zich thans in
het Tsarenrijk vrijuit kan openbaren,
nu de dagen der Ruseiscfc* bureau-
oratie zijn geteld. Bovendien zal Sich
weldra eeu nieuwe bondgenoot aan
de zijde der Russen scharen, dit wel
licht het meest krachtige en gewel
dige blijken zal: de winter. L>e gru
welijke Russische winter, die reeds
nadert en bij machte ia den vijand
te vernietigen.
De correspondent verheelt niet dat
Hij te Moskou, zoowel als te Odessa,
Ooemaioden en industrieelen heeft ge
sproken, die openlijk hun afkeuring
uitspraken over het administratieve
regiem, dat de ontwikkeling van het
KuHslsche rijk zoo lange jaren be
lemmerd beeft. Zij drongen allen aan
op grondige hervormingen doch
wenschten vóór alles dat de vijand
wordt verjaagd. De godsdienstige ge
hechtheid aan den Russischen bodem
openbaart zich bij den Rnseischen
adel zoowel als bfj den eenvoudlg-
sten werkman.
Ken treffend bewijs van deze bij
kans heilige liefde wordt nog door
den correspondent van den Matin ver
haald. Een «dame, die thans te Mos
kin» vertoeft, moest haar landgoed in
Rolen verlaten bij de nadering der
Duitschers. Het kasteel, dat zij be
woonde, dateerde uit vroeger eeu-
jwen; haar vader en haar voorouders
ware» er geboren en gestorven. Toen
/.ij de komst der Duitscbe legers ver
nam, gut zij haar personeel bevel
het kasteel Ie verbranden, alvorens
heen te gaan.
Het schijnt wel of het Russische
volk van 1915 eveu ontembaar is als"
dat van 1812.
Het ontembare Rutland.
Verschillende gebeurtenissen uan
hei oostelijk trout wijzen er op uu»
oe opmarsen der Duitschers door den
krui uiigen Kussischeii tegeusiaud'wordt
DCitanmeiri, ja, zeits hier en daar tot
sotaii is geluncht.
t'oor ue ticailieerden, die tijdens
den sneiien terugtocht der Russen
eeu iftnerigke vrees nauwelijks ver
küooluou Ie onderdrukken, doch die
ui hei openbaar slechts van een tij-
oei ijk terugwijken hunner bondge
«ooien spraken, zijn de berichten va«
veu hervatten vdn het offensief def
bussen op verscheidene punten vgn
het fruit!, met groote voldoening ont
vangen. En zij hebben uauieidiug
gegeven aan de b ransche en Engel-
scne pers om opnieuw optimistische
ariikeieu te publiceereu over den toe
stand van het Russische leger ett het
Russische Rijk.
Keu bijzondere correspondent van
de Matin heeft eenige weken in Rus
land doorgebracht eu hij geeft een
beschouwing over hetgeen hij daar
zag en hoorde.
i>e correspondent begint met zijn
lezers mede te doelen dat bij vol ver
trouwen is over het elude van den
strijd. Waarop dit vertrouwen it ge
baseerd wordt nu niet bepaald nader
omschreven, doch mogen wij den
correspondent gelooveii, dan is de
overwinning der Gealli<«erden eeu ze
kere zaak. Hef is natuurlijk begrij
pelijk, zoo zegt de schrijver, dar de
liuitsciie communiqué s den toestand
in Rusland zeer zwart afschilderen
Zij spreken van een uitgeput en uit
gehongerd Rusland, dat nimmer meer
het offensief zal kunnen hervatten.
Doch zij vergeten, dal de soldaten bij
miilioeneii oprijzen uit het land, waar
van zij slechts het grensgebied be
zetten.
De correspondent woonde kortgele
den te Odessa de oefeningen bij van
eenige bataljons, welke deel uitmaken
van een nieuwe lichting, die 1.200.000
man beeft opgeleverd. De groote
stevige boeren waren reeds in com
plete uit rusting- "En het schijnt inder
daad tt» zijn gebleken, dat de Russi
weke soldaat te velde tnllooze eigen
schappeu toont, die bij de strijders
lier andere iegera niet worden aan
getroffen.
Wat het munitiev raagstuk betreft
zoo meende de Parijsche journalist
zijn oordeel niet te «nel te moeten
uiispreken. Doch n*ar aanleiding van
hetgeen hij heelt vernomen tijdens ge
sprekken van ministers, met Doema-
leden en met induwt vleiden, kreeg hij
den steiUgen indruk dat het crilieke
uur voor Rusland voorbij is, dat de
boot heeft ons beslopen. Door snel
draaien ontgaan wij zijn torpedo.
Twee torpedo booten, die tot nog toe
trouw onze zijde hadden gehouden
werpen zich op den gevaarlijken vij
and. Ais het vlaggeschip dan nog
een iweede duikboot rapporteert, die
ons naar het schijnt bij den v^tgnng
beloert, wórdt het voor ons hoogtijd
het gevaarlijke vaarwater te veria
ten. Onze taak is bovendien ver-
vokk De batterijen zijn tot zwijgen
gebracht en de Russische kruiser is
niet meer te genaken. In zigzag koers
en met de grootste snelheid stoomen
wij uit het moeilijke vaarwater, steeds
den vijand onder vuur houdend. Zoo
bereiken wij tien rest van het eskader.
De beschieting van Uto.
In de E 1 b i n g e r Z e i t u n g
leest men eeu brief van een matroos,
waarin bijzonderheden vermeld wor
den over de beschieting van Uto, een
steunpunt voor kruisers eu torpedo-
booten in de Finsche Golf. Een
Duitsch linieschip en een kleine krui
ser namen aan deze onderneming auy
de kl ippen rijke kust deel.
De matroos vertelt Den morgen
van den tien Augustus verkeerden wij
allen in spanning, wieu de taak zou
opgedragen worden, het linieschip of
den kruiser. Tot ons aller teleurstel
ling valt de keuze op dezeu laatste,
ilij zet koers naar liet eiland, welks
vuurtoren scherp tegen de horizon
afsteekt, ziet echter onmiddellijk daar
op vijandelijke torpedojagers, waar
op bij jacht begint te maken. Nu gaat
plotseling op ons vlaggeschip het
signaal omhoog Uto beschieten.
Groote vreugde aan boord. K-laar tot
het gevecht, wordt aangeslagen en
met groote snelheid varen 'wij op het
eiland toe. Wij komen voorbij een
mijuvcrspeiTtng en vervolgens in het
moeilijke en klippeurijke vaarwater,
waar wij den koers onmiddellijk naar
den vuurtoren nemen. intusschen
heeft de kleine kruiser de torpedo-
booten tegen «Ie kust gejaagd. Achter
het eiland wordt tegelijkertijd een
pantserkruiser vaii de klasse Bajan
zichtbaar. Duidelijk teekeuen de
vier schoorsteenen zich tegen de rot
sen van het eiland af. Door ulle
spreekbuizen gaat nu het bericht
Eeu vijandelijke kruiser in zicht. Op
zeven duizend meter afstand draaien
wij bij en onmiddellijk worden de eer
ste salvo s door de zware yen gemid
delde Artillerie op den pantserkruiser
en de torpedobooten gelost. Deze ge
ven zich niet eens de moeite het vuur
ie beantwoorden. De booten verdwij
nen achter het eiland. De kruiser
loopt snel verder iu het door klip
pen ert rotsen versperde vaarwater,
.Spoedig bedraagt de afstand veertien
lot zestien kilometer, slechts schoor
steeuen en masten blijven nog eeni
gen tijd zichtbaar. De waterlinie is
door de tusschenliggende klippen voort
durend gedekt. In plaats van den
pantserkruiser opent uu plotseling ver
dekt gebleven landbatterijen op het
eiland een hevig vuur tegen ons.
Aan het mondingsvuur herkennen wij
niet minder dan drie batterijen. Een
verdekt opgestelde houwitser-batterij
schijnt daar achter te liggen. Men
moet het den Russen nageven zij
schieten niet slecht. Want spoedig
hagelen de goed gerichte salvo's om
ons schip, üe vaart wordt vergroot,
de koers veranderd en ook onze ar
tiilerie houdt zich niet «til. Onze
zware granaten vinden haar weg in
de vijandelijke batterijen, waar de ka-
noDiien met hoog opspuitende ontplof
fingen buiten gevecht worden geeteld
üe Russen verdedigden zich dapper,
maar langzaam sterft hun vuur weg
en weinige minuten later weten we
dat de vijandelijke batterijen tot zwij
gen zijn gebracht. Slechts één gra
naat trof ons. Zij barstte in den
voorsten schoorsteen en zond naar
alle kanten splinters tonder echter
ieniAnd le kwetsen of belangrijke scha
de aan te richten. Terwijl onze ar
tillerie zich weer den pantserkruiser
wijdt, dien wij zoo gaarne wat nader
waren gekomen, wordt een nieuwen
vijand gemeld. Een vijandelijke duik
Hierbij spreekt het echter van zelf,
dat de scheidsrechterlijke uitspraak
niet de beteekeniz zal hebben van een
algemeen© beslissing over de vraag of
de Duitscbe doikbootoorlog volksrecb-
telijk toelaatbaar ia, ja of neen.
De Amerikaansche leverantie.
Een part. telegram d.d. 4 Sépt. uit
Keulen aan de N. R. Ct. meldt
Dr. Karl Bftrehem publiceert in de
Kolt». Volksztg. een lang artikel.
Daarin critiseert hij dc berichten, die
verbreid zijn over de groote leveran
ties van ooriogstuig) door de Ver. Staten
aan de Bondgenooten. Hij verzekert,
dot een hoogstaande Amerikaan hein
met beslistheid heeft verzekerd, dat
de oorlngsleverantiea door de Unie
nooit opk maar in de verte zoo'n
omvang hebben gehad, als door de
Duitsche couranten was bewêerd.
Tot dusver was enkel munitie voof
geweren in matigen omvang geleverd
doch nog niet één enkele granaat.
Wel zijn, in aanzienlijken getale,
automobielen geleverd.
Dr. Barehem vindt, dater gegron
de reden ts om aan te nemen, dat
achter de berichten over ontzaglijke
leveranties gfan Amerikaansoh wapen
tuig een bepaald systeem zit en dojt
de Duitschers door de overdreven be
richten over Ainerikaansch oorloge-
leveranties systematisch tegen de Ver,
.Staten worden opgehitst om Duitsch-
land in een oorlog te verwikkelen
met de Unie.»
Het is meent dr. Barehem de
plicht voor iederen Duitseher met
politiek inzicht op dit punt, voorzich
tig en terughoudend te zijn in de
hcoordeeling van de Amerikaansche
regeering, speciaal In dit oogenblik.
Het Arabic-geval.
Uit Berlijn wordt d.d. 10 Septem
ber gemeld. De volgende aanteeke-
ning is aan den Amerikaanschen ge
zant alhier ter hand gesteld.
Den I9en Augustus had een Duitsche
onderzeeboot 60 zeemijlen zuidelijk
van Kinsale de Engelscke stoomboot
Dunsley aangehouden en zij stond op
het punt den prijs, nadat de beman
ning het Bchip verlaten had, door ka*
non vuur tot zinken te brengen. Op
dit oogenblik zag de commandant een
groote stoomboot lijnrecht op zich aan
komen. Deze stoomboot, die, naar
later bleek, mot de Arabic indentisob
was, werd voor een vijandelijk schip
gehouden, daar zij geen vlag noch
neutraliteisteekenen voerde. By het
nader komen veranderde zij den oor-
spronkel ijken koers, doch zwenkte «ver
volgens weer reCht naar den duikboot
toe.
Hierdoor kreeg do commandant dq
overtuiging, dat de stoomboot van
plan was hem aan te vallen en te
rammen.
Om deze%aanval te verijdelen, Het
hij de onderzeeër duiken en schoot een
torpedo af. Na het schot overtuigde
hij zich, dat de zich aan boord be
vindende personen zich in 15 booten
redden.
Volgens zijn instructies mocht de
commaudant de Arabic zonder waar
schuwing en zonder redding van de
menschenlevens aanvallen, wanneer
het schip óf een poging tot vluchten
deed óf tegenstand bood.
Uit de by-omstandigheden moest hy
echter opmaken dat de Arabic een
gewelddadigen aanval op de duikboot
van plan was. Deze govolgtrokkin,
lag te meer voor de hand, daar h
den 14*n, dus eenige dagen vroeger,
in de Iersche Zee door een groote
blijkbaar tot do Britsche Royal Mai!
Steimpacket Cv. behoorende pe
giersboot, die bij noch aangevallen,
noch aangehouden had, reeds op groo-
ten afstand beschoten werd.
Dot door het optreden van den com
mandant menschenlevens verloren zgn
gegaan, betreurt de Duitsohe Regee
ring ten zeerste. In het byzonderbe-
tuigt zij dit leedwezen aan de regeering
der V. S. wegens den dood van Ame
rikaansche burgers.
De verplichting hiervoor schadever
goeding te given kan zij echter niet
erkennen, zelfs niet voor het geval,
dat de commandant zich inzake het
aanvalsplan van de Arabic vergist
mocht hebben.
Kocht over dit punt tusschen de
Duitsohe en Amerikaansche regeering
ge*n overeenstemmende opvatting te
verkrijgep zijn, dan is de Duitsohe
regeering bereid, krachtens art 38
van de Haagsche Overeenkomst deze
auaeetie aan het Haagsche Hof op te
dragen.
lol moeten betalen, en In tie ^*7
plaats de landen, die nauw awtj!
oorlogvoerenden in betrekking gj?
Dr. Hersch ging dit na voor
oorlogen van 1866 en 187071. j*
België was de steilte in 1866 -
Theodor Wolft over janrèf
iu het Berliner Tag eb I at t
schrijft Theodor Wolf! «aar aanlei
ding van een artikel in de Berner
l ag w acht over Jaures
ken uit Ituslaud afkomstige, maar
meestal te Tarijs wonende socialist
Kappaport had iu dat blad een arti
kel geschreven onder den tiledWat
zou Jaures hebben gedaan Hij ver-
teit daarin, dat Jaures zich in zo0
scherpe bewoordingen tegen den oor
log had verklaard, dat de onder-mi
nister van buitenlandsche zaken Abel
J erry, die een vriend van hem was,
hem gewaarschuwd had Op den
eersten den besten hoek van de straat
zult ge neergeschoten worden.
Naar aanleiding daarvan nu geeft
Wolff zijn eigen beschouwingen. Jau
res, zoo zegt hij, zou uit de fmin-
hoopyn van zijn levenswerk den moed
van het vrije oordeel hebben gered.
En als hij dit niet altijd had kunnen
uitspreken, zou hij toch in ieder ge
val zelfstandig naar de waarheid heb
ben gestreefd en de formules, waar
mede men de snel bevredigden naar
huis stuurt, onbevooroordeeld hebben
getoetsi. Men mag natuurlijk niet ge-
tooven, dat hij de gebeurtenissen die
in haastige, korte opeenvolging en
verwarring aan den oorlog vooraf
gingen, ongeveer zoo beoordeeld zou
hebben als in de officieele Duitsche
voorstellingen is geschied. Men mag
ook niet meenen dat hij de Belgische
kwestie met haar gevolgen en bege
leidende verschijnselen of., het onge
luk van de Noord-Fransche bevolking
zeer veel anders beschouwd zou heb
ben dan zijn landgenooten dit alles
nu zien. Hij zou slechts zijn best
hebben gedaan hartstochten te vermij
den. Hij h/ld het gevoel niet de heer
schappij over zijn verstand gelaten.
Hij zou zich het beeld van het Duit
sche volk, dat hij op reizen en vriend
schappelijk verkeer gekregen 'had
weer voor den geest hebben geroe?
pen en dat alleen al had hem be
waard voor de uitspattingen in ge
dachte en taal, die thans in Frank
rijk woeden. Hij, die voor alle con
ferenties en scheidsrechterlijke uit
spraken op kwam en ook gedurende
dc Balkan-crisis de eonferentie van
Londen nauwelijks heeft gecritiseerd,
zou zeker niet gevonden hebben, dat
de diplomatie der centrale mogfudhe
den juist handelden toen zij de 'yoor-
gestelde beraadslaging van gezanten
verwierp. Hij zou echter ook zijn
eigen regeering hebben gevraagd
Welke bindende verplichtingen heeft
Toinearé bij zijn bezoek te Sint Pe
tersburg op zich genomen. Welke
woorden van waarschuwing en aan
vuring heeft hij daar laten hooreri
En wat hebt gij, behalve nw goed'
bearing van bet voorstel van Grey>
voor het verhinderen van den oor
log ge<iaan Krachtens zijn opvat
tingen zou hij de politiek, die den
inderaardschen Servische»» brand niet
vroeg genoeg in de vrije lucht afleid
de, bij.het aanschouwen der catastro
phe nog eenmaal aangeklaagd. Maar
met zijn sterk gevoel voor histori-
scheu samenhang en met zijn helder
begrip en omvatten van den vpelvor-
migen wereldloop, had hij ook over
de verderfelijke politiek van allian
ties en ententes, over het voortdurend
verdiepen van den kloof tusschen
Frankrijk en Duitschland, over allee,
wat nu hij deze ééne gelegenheid tot
uitwerking kwam, nog eens een ver-
oordeelend vonnis geveld.
Neutrale oorlogs-slachtoffers.
In de Nieuwe Amst. vertelt wr. H.
J. Nieboer aan de hand van een
boekje van dr. L. Hersch „La mor
tality chez les neutres en teinpa de
guerre (Genève 1915) merkwaardige
en droeve dingen.
Het lijkt, dat de oorlog nog lang
nadat de wapenen rusten, slachtoffers
vraagt. Voor de oorlogvoerende lan
den is (jit begrijpelijk, Immers vele
doen sleepende kwalen op of sterven
dpor langzame uitputting.
Merkwaardig is ook, dat de meeete
slachtoffers niet door de wapenen of
oorlogsziekten maar door de oecono
mische gevolgen van den oorlog
sterven. De verlieecijferi voor 1870
bewijzen hetzelfde. In 1850—71 stier
ven in Frankrijk 600,000 menschen
boven het normale sterftecijfer, doch
van deze 600.000 waren maar 100.000
militairen Duitschland verloor <41.000
combattanten en 270.000 slachtoffers
van den oorlogstoestand. -
De niet-directe oorlogeslachtoffers
zijn niatineu en vrouwen van alle
leeftijden, het meerendeei kinderen bo
ven 1 en heneden 5 jaar en ouden
boven de 65. De »chrijver komt dan
ook tot de treurige slotsom D e
groote n maken den oorlog
en de heele kleinen zijn de
v o o r it a a m s t e s I a c h t o ff e r s.
I)e doodelijke invloed der oecono
mische oorlogsgevolgen maakt het be
grijpeiijk, dat de neutrale landen ook
leken bij 1865 24 pet. meer, iQ^?
derland 12 pet. De oorlog van»?
71 gaf drie jaar lang een hoon.
sterfte. In ons land 57 pet. vuT
sterftecijfer in 1869, in België v»J
1870-'71 40 pet. hooger. De leeftijd*
wefke in neutrale landen 't sterk*
worden aangetast, zijn precies |B
zelfde als in de strijdende landen-
zeer jongen en ouden. In ons taaï
waren bijna 2/3 van hen die door
den Fransch-Duitschen oorlog
ven kinderen beneden 5 jaar.
Dr. Hersch verwacht van den w*.
reldoorlog nog veel «ohromeHjker ge
volgen. doch cijfers kon hij nog Bf«
geven.
Mr. Nieboer meent het droeve
schijnsel reeds te ontwaren Hoewei
1914 grootendeels voor den aorlop-
crisis voorbijging, kwam het kinder
sterftecijfer toch al van 91.52 in 19B
op 96.58. Een vergelijking va» \]t.
maandstaten van het Ceutnff Bu
ren u voor de Statistiek Aug. J9i4_
Juni 1915 geeft de meerdere atertte
van 5522 (voor een heel jaar ion
dit zijn 6000). Het relatief sjerftecij
Ier was in alle. oorlogsmaanden, be
halye October en Jaquari, grooter
dan een ja«T te voren.
Kinderen beneden 1 jaar zijn er
na aftrek van de Belgische) in ons
and iu de 11 oorlogsmaanden 1269
méér overleden dan In dezelfde maan
den van 1918—14 en het relatieve
sterftecijfer is voor 8 van die 11
maanden hooger, dan in 1909, dus
mag, meent mr. N., van een eenige-
zins belangrijken invloed van den oor
log op de kindersterfte nog niet
gesproken worden.
Dus, concludeert hij: ér is wèi«fc
oorlogsslerftq, in ons land, maar de
kinderen beneden het jaar deefa
daarin naujgplijks en ook overigens
neemt zij lang niet de»» omvang aan
als tijdens vroegere oorlogen,
j* Of het zoo blijven zal Dr.Hemk
wijst er waarschuwend op, dat tij
dens den Fransch-Duitschen oorlog
in alle getroffen landen, oorlogvoe
rende en neutrale, het jaar 1871 veel
moorddadiger was dan 1870. Hij acht
het waarschijnlijk,, dat wij hier met
eei* algemeen verschijnsel te doen
hebben. Daar komt bij, dat de kin
deren van het tweede oorlogsjaar
door alles wat de moeder tijdens de
/.wangerschap heeft moeten doorma
ken, zeer dikwijls zwakker ter we
reld zullen komen dan in gewonen
tijd.
Om die oorlogsgevolgen zooveel mo
gelijk te voorkomen, is er maar één
hrtdkje^: sociale voorzorg.
PREDIKBEURTEN.
GOUDA.
Zondag 12 September.
REMONSTRANTSCHE KERK.
toy, tl. v.m. Ds. H. VAN ASSEN-
DEL¥|
St. JANSKERK.
7'/, u. v.m. De. J. W. BERKELBACH
v. d. SPRENKEL
10 u. v.m. De. H. -CANNEGIETEB.
2 n. n.m. Geen dienst.
KERK PEPERSTRAAT.
2 n. n.m. De. J. E. BIJL.
5 n. n.m. de heer VISSER,
Kinderpreek.
LUTHERSCHE KERK.
10 n. v.m. Ds. Th. SCHARTEN.
HAASTRECHT.
NED. HERV. GEM.
10 u. v.m. De. E. v. n. BROEK.
GEREF. KERK.
9'/j n. v.m. De. B. VAN HALSEMA.
6'/, n. n.m. De. B. VAN HALSEMA.
MOORDRECHT.
NED. I1KRV, KERK.
10 n. v.m. De. J. F. L. BOONACKER,
Em. Ned. Herv. Pred.
Den Haag.
OOUDA.
Woenedag 15 September.
Sr. JANSKERK.
12 n. m. De. J. E. BIJL,
Haveiykeiniegening.
SLTÏn te zenden onder „L. U
"bureau van dit Wad. I
Te huur geeraagd
m dk Bovenwoning
'J^van dit Wad._7
te Gouda,
- op MAANDAG 27 SEPTEM-1
m BER 1915, des avonds zeven
ÊtSf uur, in het HOTEL „DE
ZTZ' aan de Marfct, ten overstaan
W den W Haastrecht gevest.gden I
||otif'g i* KOEW^i
van
Ho 1. Een goed onderhouden
W GROND aan de Win-
Hiermede berichten we de ontvangst van een
groote verscheidenheid
waaronder de NIEUWSTE KLEUREN en
PATRONEN.
voor,' verdere
terdi}k,nabnhetNieuwe
Park/ te Gouda, Ka-
J daster Sectie G No.
1190 groot 270 centiaren en Sectie G
kooppenningen.
No. 2. Een goed onderhouden
geteekend No. 20 met ERF en GRON D
aan de Nieuwe Markt te Gouda, Ka
daster Sectie C No. 920 gvpot 60
centiaren.
Verhuurd tej de week voor f WO-
No. 3. Een onlangs nieuw gebouwd
san de Graaf van Bloisstraat No. 33
met ERE en GROND te Gouda,
KiAnter Sectie I No. 900, groot f2
•Ctintiarsn.
Verhuurd bij de week voor I 2.60.
Eh No. 4. Een' onlangs nieuw ge
bouwd
nutst het vorige perceel No. 35 te
t Gouda, Kadaster Bectie I No. 899,
groot voor het geheel 73 centiaren.
Verhuurd bij de weok voor f 2.00.
De perceelen 3 en 4 worden
combineerd.
üe perceelen zijn te bezichtigen do
laatste drie werkdagen vóór de veiling L
en op den dag der veiling van 10 tot I
4 uren.
Nadere inlichtingen geeft NOTARIS
KOKMAN voornoemd. 65
Kp1 krachtens art. 1223 B. W. I
te zevenhuizen, in het Café „ÜE
SINT JOÏUS", op Zaterdag 25 Sep
tember 1915, des voormiddags te 11 uur,
ten overstaan van den Notaris REIJN-
DERS aldaar, van een hecht en sterk
•et Schuur, Erf en Tuinland, te Ze- l
▼knhüizrn, in den Zuidplaapolder van J
Schieland, aan den Midden- of Bree- I
denweg, kadaster Sectie Bbis, Nos.
672 en 673, samen groot 66 aren, L
Te aanvaarden bij de betaling der
kooppenningen op November 1915.
listen voor rekening der koopers
•sdert 1 Januari 1916.
Nadere inlichtingen zijn te bekomen
Jta kantore van voornoemden Notaris.
Lid vmi het Ned. D. O. O.
•wksht hiermede, dat hij zijn lossen
OCTOBER zal hervatten.
Aanvragen van werknemers.
Volwassenen
1 metselaar, 1 opperman, 1 stnea-
door, 1 machinist, 1 kelner 1 koetsier,
1 schipper, 1 pakhuisknecht, 6 werk
lieden zonder vakkennis.
Beneden 18 jaar:
1 timmerman.
Aanvragen van werkgevers.
Volwassenen
1 schilder.
Beneden 18 jaar:*
1 meubelmaker, 1 smidsjongen.
Wijdst reet No. 21. Tel. 368.
MAGAZIJN VAN 15
irijving v»n Leerlingen d«-
Keizersgracht 153 - Amsterdam - Tel. lnterc. Noord 10789.
Aid. Schriftelijke Cursussen.
CURATORIUM:
Mr. Dr. C. F. SCHOCH, Prot. DHD J E,N
Dr. H. C. PRINSEN GEERUOS, Jhr. Mr. L. H. VAN LENNEP.
Onder leiding van bekende Leeraars organiseeren wij 129
schriftelijke Cursussen, als volgt verdeeld
A. Handelswetenschappen (32 cursussen):
Boekhouden (populaire leergang en examen-cursns), Handels-
rekenen, Handelscorrespondentie (Nederlandsch, Fransch, Duitsch,
Engelsch, Zweedsch, Russisch, Spalmsoh.Maleisch), Handelsrecht,
Handelsaardrüksknnde, Handelskennis, Warenkennis, de Techniek
der Administratie, de Tebhniek der Bedrijfsreclame, de Techniek
der Etalage, Stenografie, Schoonschrijven, Maohinoschnjven.
N.B. Speciale leergangen voer de praktllk-dlploma a.
B. Talen (24 cursussen):
Fransch, Duitsch, Engelsch, Italiaansch, Spaansch, Deensch—
Noorsch, Zweedsch, Russisch, Maleisch, Latiin.GriekBoh, Esperanto,
bovendien een Cursus in de Algemeene Literatunrgeschiedems.
N.0. Bijzóndere Caranseem voor het SUatsexamen Oude Talen A en B.
C Exacte Wetenschappen en Techniek (16 cursussen):
Wiskunde, Scheikunde, Weer- en Sterrenkunde, W^'uig-
kunde, Eleotro-Techniek, Lijnteekenen, Meten en Teekeuen,
Vak-Duitsch, Vak-Engelsch.
D. Ontwikkeling en Beschaving (30 cursussen):
Algemeene Ontwikkeling, Algomeenn BoseLavmg ^yc iqr.nl
loizie Sociologie, Logica (de kunst van het denken), Rhotoriea (de
knnst om zich uit te drukken,, Aesthetica, Mnziek Muziekgeschie.
denis, Harmonieleer, Bijbelkennis, Gezondheidsleer enJ^xueele
S Kt^dthXvi" »toed1eCt^'b"kwezenfe,
Journalistiek, Herhalings-Onderwijs, Uitgebreid ^«^^OTwys,
FvHbelen Slöid, Spolleiden, Dammen, Schaken, I ot^5la,""r3
S.B. D. Cnmuaien HerhaMngsiadcrwl,. U. L. O. o-vatta. .11. lag.
ach. vakkan.
E. Opleiding voor een acte L. O. (4 cursussen).
Fransch, Duitsch, Engelsch, Wiskunde.
F Opleiding voor een M. O. (II cursussen): i
Nederlandsch, Fransch A, Duitsch A,
denis Aardrijkskunde, Staatsinrichting, Staathuishoudkunde,
kunde, Boedhonden, Schoonsohnjven.
O Cursussen voor de Vrouw (5 cursussen):
De Techniek van bet Huishouden, Kookkunst en Voedings
leer, Linnlnaaien, Kjgderkleedlng, Costnumkn.ppen en Cos-
tuumnaaiei». y
H. opleiding tot Ambten en Beroepen (7 cursussen)
Postale Aardrijkskunde, Opleiding Hulptelegrafist en Kan-
toorbediende P en T, Opl'et/ng Kommies bö de Belastingen,
Opleiding Handel, Opleiding Techniek. u
s. k R.halve voor de hlar genoemde ambten ot b.roepeo geheele ol
Van het onderstaande neme men goede nota
De Cursussen duren minstens 3 maanden, hoogstens 3 jaar.
eventueel word", uitgewerkt. Persoonlijk contact tusschen docent
liefhebberij" volgt. achrifteliike Corsussen is aan
;rCrtln7«''",1Ini,i""«e-p;o.p.c.u.. dat .11. v.rd.r. bllzond.rh.d.n
JOH. GÓBEL Jr., Oir.
vanaf de goedkoopste tot de
beste kwaliteit 25
hebben in de
limit t*ccr*
Deze adverleniién kosten slechts
bij vooruilbelaling:
1—6 regels f 0.35, voor elke regel
moer 6 cents.
Opgaaf uitsluitend aan het Bureau.
>>ij
Apotheker.
GOUWE 135. Telefoon 37,
13
Hij «rende zich tot JAC. KOOI J Kz.
puttènboorder te Wleringerwaard,
die zich gaarne belast met hetnistal-
leeren van
Reeds jaren lang is dit werk door
ondergeteekende met het grootste
succes uitgevoerd.
Begrootingen kosteloos.
Aanbevelend,
W1ER1NOERW AARD
tegen rheumatlek. 10
Flacon 75 cent hij
DROGIST, - WUDSTRAAT 39.
V, blik
Kalfsgehakt
Kalfsgehakt, gotrnffeoril d,UJ
Galantine de Veau 2,20
Galantine de Volallle 2,30
Tête de Veau en Tortue. 3,60
Tête de Veau Hollandals 3,60
'I, blik
.f 1,65
'.«O
1,25
1,35
1,«5
1,86
ti blik 'I, blik
f 0,90 f 0-50
1,- V 0,55
0,75 0,45
0,80 0.45
1 0,55
de Veau nouanum» a
Hot prettige, goïHustreerdo werkje:
no RFWTF TIJD - DE BESTE KLEEDING - 0WIE1MMID-
DH BlfTE UJD D|VKBSE SOORTEN AAS --„HM VAN-
nuM van VERSCHILLENDE vischsoorten
0KN ENKELE SkIJIKF, BEPALINGEN
werd nis gratis bijlage opgenomen in
Dovilrecht,
te Schagen, worden metsnecea merk „OOR*"
van Dr. E. 10*®^
postwiaael f.50 franco door Apnthek^HENRI SANDERS,^
KRAAL to KAMPEN.