III IM Moleaaarsler.
trine
lubiediugeu
■r
ur
fa
tie Courant
U-VEIf
S91O.
S&T4
Me Jaargang.
Zaterdag 16 October 1915.
I
Zon-
behalve
en
i
Uitgevers A. BRINKMAN EN ZOON.
FEUILLETON
□ZSTTXA-
erleniiön kosten slecitó
oroitbelaling
4R
f-
JmFi
en toch 1
hoffelijke
,„eaandoet -f-
u 1
plaatjes
oti.
{tie’VL'WS- en -^.d.’ver'tezxtie’bleud. voor Q-o-cu6.su. ©zx OzxxstzeUsezx-
V.erscliijnt dagelijks
bon latere. 82. f
rste Blad» I
HET
van
in 50-jarige.
Feestdagen.
Telefoon Interc. 82.
i
igaan eener vrgwilEg,
toch
68
«to
15, in
het
itend aan het Bureau.
hei kind den
doek
de
(Wordt vervolgd.)
rinkman Zn., Gouda
Bouw- en Woningtofr-
eretandacominisaie Ar-
)OPS, Wijdstraat 29
SEN.
EVELD Laz.
(LING.
DU t
MM.
u.
P.
Idem
MeK
ben in de
If fMCC0f.
f 0.35, voor elke regel
,Ge
n.
n gebruiken ’V-
hat i».
WOKTKL8. I
r VBT.
OOFDHU’O. I
rout.
bvMywi Ml I
taMk. 7
in Toezicht
jef 1865 en
Mr. A. A.
Indbouw, in de lands-
v& i Open
leg in-
roor-
v? «ke
et i be-
beste
H-wijs
re Schouwburg, 8
iangvereenigingen
1915.
met' wat «egeeringe-
bedrc
in het
in de
Schouwburg, 7% )uar-
Opera „Carmen”.
eken wij geregeld Üjkf
mogen ontvangen v»
concerten, ▼ermakelijkte'
ene dan in onae agente
staal
bewijs,]
nan
koest
nan i
voldai
Art.J 18 <h
altham
in da!
ten id
het land.
5 met7 5-j
afkondiging der
e Schouwburg. Abon-
rstelling.
- Mars,
later Directeur eener H. B. S. met
3-jarigen cursus te Rotterdam de
plaats van den heer Nauta bleef on
bezet door gebrek aan onderwijzend
personeel, wat te begrijpen is bij de
gelijktijdige oprichting van meerdere
scholen. Op Dinsdag 17 October 1865
werd de school plechtig geopend in
tegenwoordigheid van het Dagelijksc.h
Bestuur der stad, den Gemeenteraad,
kwartaal
J- ^franco per post.
eïllustreerd Zondagsblad
franco per post
tementen worden daf
nimum-leeftijd 17 jaar
.ximum-leeftydgöj^
AT ^-~~7
STJES
DE
cta.
LDENS
ARTJES?^
TEN
cte. - g
>5 ets- "5
TtsT') S
klas-
Gedurénde den fcureus groeide
pan tot 3q discipelen,
eepken stak van wal. Al
lan boonfl P,:5
^Toelichting bij
aar dé de mini»
I GOlllSdl E COURANT.
Fr IJS VAN ft-ET ABONNEMENT7?
mmum-le^ftijd 20j«*
ximum-leeft. 29
nimum-leeftijd 19 ijl.
ximum-leeft. 25 jut'
lien reeda zeer vol-
inde kunnende otokso.
ximum-leeftijdMiX)
nimum-leeftijd IflW.
ximum-leeft. 17jJr.'
enden van een brief-
es van aanneming der
50
gen weer naar de stad Kellner,
stuur iemand naar ,,De Zwaan”, Va-
lentijn moet dadelijk inspannen en
hier voorkomen.”
In
be-
der School feestelijk herdacht,
i«i uil ur utnvir „breede,
Bergen IJzendoorn, voorzitter I Hng”,fjdie haar
evlen^iin verplichte toe-
als J overgangsexamens be-
Wfike ónmogelijke toestan
den hieruit Jvoortsproten, deelt ons
n‘ jn Parvé mede in de E c o-
ojmist van 1875, bl. 853: „Niet
-a dat söjnwngeh den toegang tot
school ^erlangden en verkregen,
'Ujten onderzoek naar hunne
lenHhad plaats gehad, maar
jebeurde het, dat candi-
jgenaamde toelatingsexa-
en, na daarbij te licht
zijn, toch op de school-
nainen er zijn zelfs
ran leerlingen, die toe-
ring vafy n i e u w e problemen. Van
dit nieuwe onderwijs werd ver
wacht, dat het 't opkomend geslacht
die „bijzondere kundigheden” zou
hanbrengen, „welke de tegenwoordige
maatschappij eii
r 1 hftJ
wften,' *h' den 1
verdediging, bij
bare werken et
Ruim '50 jartti
voering der
bijgegaan en ie
lingen, die eerwjo
1 hebben off nog
Ai maatr*‘~p7u
jsj dat he( ai e.
dl verw4ch«hg,
teiffle en de
s&lde,ten Tplle bpantw$ord en
vij heeft- B ft rfi
rt.iï 18 d«c Wbt luidde: „Erwjn
i 15 m HffB. 8., te veltijen
Irvoor jmeolt gelegen ge|n«n-
de oquer«5|iedden oorden J^n
J. 1/aarun zijn ten n|
5-jarigen Kursya.” 'Kort
-- u dor *Wet wendde ha
2^ Mei^ 186.‘| J meentebestuur van1 Gouda zich tj
Rcgicering Aiet het verzoek, om I
stad van handel en industrie ni
oprichting van een Rijks H. B|<’ 8.
'te bevoorrechten. Een woord wan
hulde voor de „vrojede vaderen” dier I
dagen van onze stad, die toonden
zulk een open oog te hebben voor de
waarachtige belangen der Goudsohe
burgerij. In October van - hctiMfde
jaar bezocht de inspecteur M. O.
d-r. -Steijn Pnrvé een man, aan
wien ons M. O. de grootste verplich
tingen heeft onze s'ad en bracht
verslag uit van' zijn onderzoek naar
de plaatselijke toestanden en het ge
bouw, dat het gemeentebestuur der
Regeering als schoolgebouw had aan
geboden, waarin toen ter tijd de La-
tijnsche school met haar beide afdoe-
lin-gen gevestigd was. Dat er U;
behoefte gevoeld werd aan een
dierwijswaarin de nieuwe
trachtte te voorzien, t‘"'‘
uit het verslag der Commissie
f 1.25
1.50
1.50
.1-90
igelnks aangenomen aan ons Bureau:
I SIbij onze Agentenden Boekh^idel en de Postkanteren.
nmer bestaat uit( brie
te’Tweede Kamer
raai Dei len Mi
volgde de aanneming.-
werd het wetBvJdtstol door de on-
derteekening van den koning tot wet.
Zij 'is het onwaardeerbare geschenk
van den grooten staatsman Thor-
beckr, die door deze wet ons land
op onderwijsgebied wilde ophotten tot
het niveau van Frankrijk, Duitech-
land en België, wok reeds korter of
langer mkMeibaar onlerwijs beetond^
zij lou de schuld der Regeering aan
i ten al ie Lan^ stirfiuoederlljk bedeel-
ta». burgerstand atóoen en dezeti
geven, wat volksklasse en hoogere
«lanil reeds lang bezaten: een eigen
onderwijs, dat berekend was naar de
eischen, die een verjongde maatschap
pij aan (lezen stand stelde, en hem
van intellectucele wapenen voorzien
in den feilen en scherpen strijd om
het bestaan.
Doel en strekking van hot bij deze
wet geregeld onderwijs la plus
influente sur I’esprit du peuple (A.
Thier») was „de vorming van
ontwikkelde jongelui; toegerust met j
de kundigheden, die de heden-
daags che maatschappij in olk be
schaafd man eischt.” De heden-
daagsohe maatschappij I Dat
was de maatschappij van na 1848,
toen het volk constitutioneel mondig
was geworden, toen de toepassing
van den stoom op fabrieken en sche
pen en de -hooge vlucht van de stu
die der natuur- en scheikunde ’han
del en nijverheid tot ongekenden bloei
en vooruitgang voerden.
Dat was de nieuwe staat, de
■nieuwe maatschappij, die n i e u-
w e krachten eisebte voor de uitvoe-
uilj er
mtipgh-
sjopden.
Ör- Steyj
d o m
ill^en
|e
zonder dat
kui|xlighed€„«-
biet zetldéir. ge
dalen hei jfcl
pion afieg^lc^z
pevondln te z
tank plaanM namen er zijn zella t
Foorbeeldea^vau leerlingen, die toe- 'f
lating verzochten tot de 2e klasse en,
nadat zij bij. bot examen zelfs voor
4e laagste of 1ste klasse waren afge-
keulrd, toöh in de 2e gingen zitten I”
j^an dezen onhoudbaren toestand
kertl een rimle gemaakt door het K
[1. van 13 'Mg. 1873 (Stbl. no- 121).
waarbij voof 'de Rijksscholen, die in
den eerstedm tijd zeker als modelin
richtingen nedoold werden, de toela-
tings- en I overgangsexamens ver
plichtend werden gesteld. „Dit
besluit werjl een keerpunt in de onl
Wikkeling Jvan ons middelbaar onder
wijs.” (Mj*. HubrechX).
17 October
l| HMI
kilie, bezadigde
j d|scusöie, wier
zoo aangenaam
I «eherp'contrast mot' «at -
V colleges ons in dezen tijd zoo vaalt
I doen hooren werd het wetsvoori
I «W op het m i d d e j baar o n d e F-
w^ijs den 12en Mtort 1863 met 40
f tegen 25 stetomen Aangenomen door
M*. tr-stajen-Gene-
van dat jaar
door de Eerste
Luid ratelend reed de wagen het
erf van den Enz-molen op. Evenals
den vorigen dag verscheen de mole-
naareter op den drempel der huis
deur. Jn de kamer brandde de lamp,
zoodat haar slanke gestalte duidelijk
tegen het licht afstak.
Ondanks de strenge koude kwam
zij naAr buiten en st redde de paar
den.
,/le hebt hard1 gereden, Mahler,”
geide terwijl zij met bewondering
zag, hoe bevallig hij van den bek
sprong. „De paarden dampen.”
„Ja, ik wilde gaarne spoedig weer
thuis zijn, om... Maar zullen we riet
in huis gaan Ge zoudt hier licht
een verkoudheid opdoen, juffrouw.”
Hij ging haar voor tot aan de
deur, liet haar binnentreden en volg
de haar. Daarna opende hij de deur
van de huiskamer. Toen zij daar bin
nen waren en hij tegenover baar
stond en in haar oogen de bange
vraag la» Wat hefct ge voor vdj
knnnen doen toen hij zag, hoe
hare lippen zich bewogen zonder een
woord te kunnen uitspreken, toen
had hij haar gaarne aan zijn hart
gedrukt.
Waarschijnlijk las zij in. zijn oogen,
wat er in hem omging, want bio-
denlokalen van h<
den voortgezet.
Zoo ruimde de oudere! zuster qen
bescheiden plaatsje', aan 1 de jongere
in, die haar weldra bov^n het1 hoofd
zbu groeien.
De eerste Commissie
M. O. dateert van Nov<
bestond uit de heeren
van I
die deze functie 30 jaar heeft waar-
Dobbel T. P. Viruly.
r ca Mr. P. P. P. Kist.
3-j a r i g Cursus.
1865—1'
Met ingang vhn
werd tot directeur
noemd: Dr. W. Jut
rwleur van hei Instituut-Van Kins-
bergen te Elburg en voordien leer-
aar aan het Gymnasium te Zutpheu.’
Tot leeraren werden aangestold: J.
D. v. d. Waals en R. R. Lit voor
de wis en natuurkundige vakken
V. II. van Moerkerk, P. G. Luitjes
en L. Nauta voor het onderwijs in
de Geschiedenis, de Aard rijk «kunde en
de talen; J. J. Bert el man voor het
teek enen *en II. J. Steenbergen voor
de gymnastiek.
De heeren v. ik 'Waals en Nauta
bedankten voor hunne benoeming
omdat zij elders een meer gewensch-
ten werkkring vonden de eerste werd
vervangen door den heer K.
Inl„» nt./uilnxr OAnov TT R
zend wendde zij plotseling het gelaat
van hem af.
„Ik heb me veroorloofd een lente
groet mee te brengen. is wel
wat vroeg, als het buiten neg vriest,
dat het kraakt, niet waar Maar zij
geuren zoo heerlijk, dat ik... Als ’t
u belieft, juffrouw.” Bij deze woor
den bracht hij het mandje met bloe
men, dat hij van de kleine Christa
Maria had gekocht, van onder zijn
mantel te voorschijn en reikte het
haar toe.
„Wat heerlijke viooltjes Ge ver
wendt mij, Mahler Tot nog toe heeft
niemand... aan zoo iete gedacht,” sta-
melde zij met neergeslagen ogen
„Laat mij dan de eerste zijn, die...
i Ernst bleef steken. Mocht hij haar
'nu reeds zeggen, welke gevoelens hem
bezielden, en wat hem hier aan deze
plek bond Neen, neen, het was
nog te vroeg, de. vrucht was nog
niet rijp; hij moest zich bedwingen
en zijne wenschen in zijn hart be
sloten houden tot gelegener tijd.
Terwijl Christa Maria haar gloei
end gelaat in de koele, geurige bloe
men bijna geheel verborg, verhaalde
Ernst, wat de uitslag van zijn, zen
ding was. ..Geen uitstel, dat had ik
wel gedacht,” klaagde zij, „en dus
moet de Enz-molen...”
„Spreek niet uit, wat dank zij
uw buurman Knoop in de stad de
muaschen van de dak^n elkaar toe
roepen,” sprak Ernst toornig. „Zoo
.te vestigen Men was ten volle l^p-
vredigd en koesterde de beste ver
wachtingen van de nieuwé inrichting
voor Gouda’s spes patriae.
‘De uitkomst Reeft sedert bewezen,
dat “de Regeering Gouda terecht tot
„de meest gelegene” gemeenten heeft
gerekend. De H. B. 8. hs eigenlijk
dö school voor Gouda ei£ omstreken;
het getal buitenloerlihgen is gaande
weg toegenomen, bedroeg, vóójf 1900
gewoonlijk 1/3 van het taal4 aantal
discipelen en is in de featste jaren
tot ruim gestegen.i
Wie meenen mocht, dat de kwan-J
titeit hier tefi, nad^oie va*n de k|jfali-J
lelt komt, vergist pich deerlijk.
Door klc^nlr inwendige, verbeterin
gen; was bp! I gebouw aart Jen' Lan
gen 'lienddkflig sfMedig djelirfatig in-
gerieM; de lessen deryl Latijnsche*
schoot, Jwiej 2e uf|jeplin^ opgü.^,^'
de Commissie van Toezicht, de hoofd
onderwijzers te Gouda en de ouders
der leerlingen. De Directeur hield
^ene rede, waarin hij de algemeene
Strekking der Wet op het M. Q. en
het speciale doel van een.. H. B. S.
met 3-jarigen cursus uiteettuette. Na
hem werd nog het woonl gevoerd
door dön1 Inspecteur, dr. Steyn Par-
vé en den .B^rgeipeeeter van Gouda,
Mr. Van Bergen IJzehdoorn. Den
19en October namen de lessen des
morgens te^j 9 uur een aanvang met
24 leerlingen, verdeeld over 2
een. C
dit getal
j II et sci
J ,1||H wel jan booril Betrékkelijk. In
yup Memorie van,’jTpeliChting bij het
Wvetsvoorapl verklaarde de minister
tijnsche1 S.ljïiemandt is verplicht Andere lessen
'èhevenjpp Li te swonen, dan die .hij goedvindt te
Vftn n)j_
i de H. B. 8.
|ëen reSlturant maakte, waar men zich
la. cake k-n. ™“o
fiajjrihtu. ”2 1
Jrinciwp der Wet, die door
S-ichtiM van V. 'd?'
xlaase^een „breede, Algemeene
wikkeling” yroeat schenken. Hpe was
I deze ^.breede, algeipeene ontwikke-
r omlijning vond in
art. UT. te rijmen met de volkomen
vrijhewl der Ifwrlingen om te’ volgen
welke vakken **zij wilden En toch
was dit geen óóndagsopinie van den
minister, want nog in de Kamerzit
ting van 187172 antwoqrdde hij op
een vraag, of de overgangsexamens
voor de leerlingen verbindend wared
om de lessen in de hoogere klassen
lo volgen „Noen, want ons stelsel
'van M. O. berust op het beginsel
van volkomen vrije studie”. De be
doeling van (ten wetgever met deze
vrijheid was, dat elke II. B. 8. zich
naar locale behoeften en plaat-
s e I ij k e omstandigheden zou kun
nen regelen en in rich ten. Maar in
een tijd, toen men nog zoo weinig
wist, wat men precies wilde, dat
.noch de wetgever, noch een der volks-
vertegenwoordigers een juiste defini
tie van „middelbaar onderwijs” ver
mocht to geven, zette deze facultatief
h.elling dit heele onderwijs op los^e
schroeven, en bleek al heel spoedig
oen verderfelijke maatregel, die dezen
jongen tak van onderwijs met onvrucht
baarheid sloeg. „Van een b r e e d e,
ontwikkeling
_rnu vooraf in
hoogste klassen vele leerlingen
kelc vakken
Stevn I’arvé, de Economist van 1868
1869, 1870).
Daarbij kwam nog, dat (o, Eldora
do roepen sommige paedagogen thans
PRIJS DER ADVERTENT! ÉN:
Van I—5 gewone regels met bewijsnummer. f 0.55
Elke regel meer„0.10
f By drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van b5 regels f0.35 bij vooruit
betaling, elke regel meer 6 ets. Reclames f0.25 pér regel.
Groote letters en randep naar plaatsruiiAte.
lang ik hier bon en ge mij uw ver
trouwen schenkt, zal dat nooit ge
beuren.”
„Maar de boert o Hebt ge die dan
vergeten klaagde zij, terwijl zij
moedeloos op een stoel ging zitten en
den arm onder het hoofd legde.
p en al-
u heeft aange-
was bij Va-
Die twee
weer mooie
Maar den
schui-
den hals
- penning zal hij het
f geld terugldrijgon.
I „Ge zijtj niet wel bij het hoofd
"laar zou ik het geld van
14)
„In den Anger, no.
achterhuis, mijnheer.”
„En hoe heet je
„Chrieta Maria' Ruppert.”
„Goed.”
Ernst sloeg LU
weer om, wikkelde het geld voor haar
in een papier, gaf haar rtog eenige
broodjes met vleeach en bracht haar
toen naar bulten.
„Dank u wet, mijnheer God
loone u
De jonkman oogde haar na totdat
z>j om den hoek der straat verdwe
nen was, en keerde toen, in de ge
lagkamer terug.
Tegelijk met hem trad een postbo
de binnen.
„Is hier mijnheer Ern^t Mahler
„Dat ben ik. Wat hebt goT’
„Een telegram.”
Ermfl*scheurde het open en las
„Kantoor reeds gegoten, morgen
vroeg wordt het gevraagde poste
restante afgezonden.”
„Verduiveld, dat te fataal mom-
pride hij ontstemd. „Nu moet ik-om
die simpele tweeduizend mark mor-
Het getal nieuwelingen bedroeg ge-
durende liet 1c decennium gemiddeld
20 per jaar, het aantal leerlingen
varieerde tusschen 40 en 50.
April 1878 word het 12% jarig
8 aan der Cchccï
waarbij de directeur een rede hield
over „De zedolijke opvoeding van
(len jongeling in huis en op school.”
De inrichting lelde in den cursus
J877/78 52 leerlingen- Gedurende deze
3 2% jaar was de school bezocht
Hoor 246 leerlingen 207 voor vol
ledig onderwijs en 39 voor enkele les
sen van de eerSigetioeandon hadden
foen 31 oen diploma 3-jar. „cursus
5 erworven.
Dal niet allen den toewas van leer
lingen met onverdeeld genoegen aan
zagen. meen ik te mogen 'opmaken
uit een passage in de rode van den
directeur bij de herdenking van het
’5-jarig bestaan dor school, in 1890
..Ze (do school) zette haar onder
wijs jaar op jaar voort met een toe-
nemend aantal leerlingen, vooral <>ok
uil de omliggende gemeenten. hoe
wel cloricale invloeden dien toestand
zochten te breken- Tevergeefs
De wet van 2 Mei 1863 heeft de
vrouwriijke jeugd zoor stiefmoederlijk
piodaeht.
Zij g(H‘ft maar in één artikel aanlei
ding tot hel oprichten van middel
bare meisjesscholen door particulie
ren, gemeenten of provinciën met of
zonder subsidie van hert Rijk. Toch
word do behoefte aan M. O. voor
meisjes gevoeld Haarlem richtte
mij
Ernst was dichter bij haar getre
den en zag haar dtep in de oogen,
zoodat zij schuw ter zijde keek. Nog
verzette zij zich tegen de bekoring
die zij in zijn nabijheid gevoelde, zij
ergerde zich over de willoosheid die
haar o vermeesterde, en over het ver
langen, dat haar vervulde om hem
onbeperkte macht tc geven over haar
zelve en over alles, wat zij bezat.
Om dit alles te verbergen wierp zij
het hoofd trotseh in den nek en zei
op gevednsd onverschilligen tor>n
..De plicht der naastenliefde, anders
niet.” Doch hare blikken log^nstraf-
ten hare woorden. Al ompantserde zij
haar hart nog zóo sterk, haar oogen
had zij niet meer in hare macht.
„Natuurlijk, ik dacht ook aan niets
anders”, antwoordde Ernst luchtig.
„Gneden nacht, juffrouw, wel te rus
ten. Slaap gerust, ik waak. En als
God wH, zal het Kerstfeest een recht
vroolijke zijn.”
Ernst drukte Christa Maria
hand en ging...
Den volgenden dag, een poosje
vóór twaalven, toen Ernst nog niet
uit de stad teruggekeerd was, reed
het wagentje van Knoop de werf!?
van den Enz-molen op.
hier
on
Wel
blijkt, dunkt ons,
l’nmrniauio VaTl
Toeziolit op de Scholen voor Lager
Onderwijs over 1863 „Gouda teil in
Verhouding tot de grootte barer be
volking weinig vermogende inwo
ners. Terwijl elders het kapitaal aan
de kennis de hand reikt, zullen onze
jongelingen bijna uitsluitend door
hunne bekwaamheden zich een weg
door het leven moeten banen. De
eischon, waaraan voldaan moeten
worden, stijgen met iederen dag.” Is
het te verwonderen, dat er in het
gemeenteverslag over 1864 een juich
toon weerklinkt over het hesluit der
Regeering om in deee gemeente een
Rijks IT. B. S. me< 3-jarigen curèUB
ken
de
en
gingen bij’wonen” (dr
«ra.. IttAft
algemeene
geen sprake zijn,
>n I was, zouden “VooT&rètTti dé b«ne-| rolgenf.” Deze meening
I -^rixteiebouw wor-fi Wateri waardoor hij Van
«.0X11*11 runt nmalrto vx
"in
j kon. laten bedienen, was
iten strijd met hot grond-
.r de in-
het M. der burger-
ont-
zou
digc
it voor het weldia-
Iql, in het fabrieks-
irdediging, bijjden aarjteg
zah, sédert
o a) het M 0
tniizenden I
illo'j beti'Qkkinj
■r nog bekleed
itsf-typpij, szij* 1
ie( Nieuwe oi
dje meAjlrvÉm
‘heri| die men er
gonomen. D.
C. L. Walther en Ml-
De 3-jarigèlC
11 October 1865
«er inrichting be-
iHus, toen nog di-
„Ik vergeet niets, juffrouw
lerminst hetgeen men i. I-
daan. Knoop, dié schoft,
lentijn in „De Zwaan”,
brave zielen tullen wel
plannen gemaakt hebben,
oigenaar vad den Thal-molen
ven wij ons morgen van
tot den laafsten i
Wijf
„Ge zijtj n.i
Mahler VVaa.
daan halen
Ernst glimlachte.
„Waar vandaan ook ©en
knecht heeft wel eens goede verbin
dingen. Morgen kan ik het geld uit
de stad halen en daarmee Knoop den
mond stoppen. Het andere zal zich
wel schikken. Maar kom, ik denk,
dat het nu tijd is om naar bed te
gaan, juffrouw. Ge hadt niet 'floeten
wachten op mijn terugkomst, voor
namelijk omdat daarvan niets vooruit
was bepaald.”
„Alsof ik dan rust zou gevonden
hebben,” z©ide zij openhartig. „C
hadt Valentijn bij u, en die haat
geloof ik.”
„En waart ge daarorti bezorgd over
