33e Jaargang
dweek
d
Gouda.
e
Verschijnt dagelijks
Telefoon Interc. 82.
Eerste Blad.
Feuilleton.
De tijd |na den oorlog en
de tbrisis van 1873.
de aan*
rstaande
Het verloren Paradijs.
I
Brieven uit de Hotstad, u.
UOGXXX1X.
Ti foon Interc. 82. Uitgevers A. BRINKMAN EK ZOON.
Zaterdag 7 October 1916.
OUDSCHE COURANT
PROS VAN HET ABONNEMENT:
woon groote keue
handelsdrukwerk.
uit drie
i, Verbandstoffen.
bpgrijpt, hoe wij allen
dragen. De ellende
Toiiet-artikeien.
en, Japonstoffen.
ge
en en Flanellen.
3. Ziet étalages.
hun
Winkd-
indötehe
;rs, Verhuizingen.
en Gedistilleerd.
0, Gouda
en onderdeden.
sche Installaties.
Gouda
landwerksigaren.
n. Zie de étalage.
10-12
terij, Behangen).
uar
vm
van
lien, Drogerijen,
Geneesmiddelen.
Tel. 463
Toiletartikelen.
Dit
bladen.
Naar het Dultsch
van EDWARD 8TIDGEBAUER
Met autorisatie bewerkt door
J. P. WEBSEDINK—VAN ROSSUM.
verirtiniderdé
tijd factoren
zUA. in
Maar
wortelen
reffende reclame.
17
tndsche vruchten,
narkt
Zie de étalages
et 60
ÏEIZERBITTER.
len, Dekens enz.
3
Glas-assurantiên.
ms, Vriezenveen.
HE INDUSTRIE.
1. 286
eek onze e talige.
EINS INK"
ij1- de BESTE.
I SCHADELIJt
HOLLAND.
238.
a en Comestibles.
18
tren, Comestibles.
>rukk«rij
ZOON -Gou*.
wij geregeld lijdlg
ontvangen VM
an, vermakalljïbr
n ia mm agMdn
rolkomen begrijpelijk, dat
i abnormal en tijd ook de
meer dan normale be-
De oorlog
verwoestingen
cre-
be-
En hij
raadt aan van. ne credüetmiildelen een.
zoo voorzichtig en spaarzaam moge
lijk gebruik te maken. h..
immer bestaat
i.'
t en naar maat.
8
n en Sigaretten.
franco per post.
Geïllustreerd Zondagsblad
franco per post
inementen worden
ir 31bij onze Agenten,
hit woest beuraöpel, onverantwoorde
lijk emiaöiebedrijf en onbegrijpelijke
kortzichtigheid1 werd geboren en den
toestand van thans. Die beantwoor
ding lijkt hem trouwens vrijwel ón
mogelijk, zoolang wij geen gegevens
hebben over den rentetoestand na den
oorlog, vooral den renXetoeetand in
de ons omringende landen. Maar wel
wijst hij erop, dat ons land een be
langrijke positie heeft gekregen voor
de onderlinge verrekening tWdhen
de oorlogvoerende en de neutrale lan
den en dat de ‘geldmarkt gevaarlijk
ruimer iet.
liet vreest voorts, dat, waar de
credietadddlelen in dé oorlogvoerende
landen tot het uiterste gespannen1 «ijn,
en waar de mogelijkheid niet buiten
gesloten is, dat het verkeer tusechen
de geallieerden en centralen m de eer
ste jaren nog met tal van moeilijk
heden verbonden zal blijken, in de
neutrale landen vaak tusschenperso-
nen zuilen worden gdaocht en
diet zal worden gevraagd ten
hoeve van in- en exporten.
nu, waarin hij zich sedert weken,
sedert maanden, een eenzame hier op
zijn prachtig slot, bevond tegenover
haar te staan voor wier geluk
dat wist hij en ook het zijne had hij
geofferd hij deze pracht had
ingeruild. Of zij nu nog vijf minuten
langer wachtte, kwam er eigenlijk niet
op aan.
En als in een kadeadoscoop, met
een verschrikkende snelheid trokken
op eens in deze enkele minuten die
hem nog acheiddien van het weerzien
de tooneelen van een geheel leven,
naar het hem voorkwam, aan, zijn
geestesoog voorbij. Zijn jagen naar
eer, geluk, roem en rijkdom, en dit
huwelijk met Melitta, die nu bijna
steedte ver van hem leefde, dit huwe
lijk waaraan niet een® het kind', de
blozende, kleine Marietta, van wien
hij toch alles nad gehoopt, den séhijn
den Schemer van het geluk had kun
nen geven, dat hij met open oogen
had weggegeven, ofschoon die nog
eens al» door een wenk van het nood
lot, der V oorzienigheid kort voordat
de beSlis&ing vief, zijn weg had ge
kruist.
In het verwijderd Bofceme, in Ma-
riënbad zat zijn vrouw, reeds Sedert
maanden, zij, die toch naast hem be
hoorde te zijn, die hij zich als de
bevruchtSter van zijn kunst, de nte-
óearbeidlter aan zijn plannen en wer
ken had voorgesteld', aan wie hij ook
graag zijn Schuld tegenover Quilitz,
Voor liefhebbers van ue beoelening
der plantkunde is den naag wel de
meest uitgezóchte woonplaat», boson
en duin zijp er in overvloed en naar
wij vaak van de beoeteatuuw hoor
den, bevatten doze een groote schat
van d« merkwaardigste planten enge-
wabSen. Vlak bij de residentie ligt
al weer hot lage weiland, zo o dal
slechts een klein uitstapje buiten het
territoor van den Haag den jiefheb-
bei in het waterland brengt.
Geen wonder, dan ook dat tal van
jongeren zoowel als ouderen de plant
kunde beoefenen. De gelegenheid'
maakt den liefneober. Wie Zondags
morgens door de duinen dwaalt, ont
moet er geregeld clubjes, gewapend
met groene botaniseertrommels, dik
wijls onder geleide van don leeruar
of onderwijzer, i rachtige verzamelin
gen zijn al aangelegd en dank zijde
liefde die de onderwijzer» voor de na
tuur weten aan te kweeken, worat
ook het natuurschoon door de jeugd
ontzien en beschermd Vele Scholen
hebben een eigen tuin waarin duintjes
dagelijks aangenomen aan
ten, den Boekhandel en de Postkantoren.
schoven, lagen en stonden nier in
het rond. Kostbare tapijten, die hij
het vorige jaar van een reiS naar
het oosten nad meegebracht, bedekten
den parketvloer van net groote ver
trek. Kunstwerken, die hij zich, een
luim volgend, in Griekenlanden lui-
kije had aangejehaft, waren met smaak
in hoeken en meson aangebracht,
vanwaar uit Erich inplaat., van de
warmte en het leven, de arbeids
kracht en de arbeidslost, die hij nier
had verwacht, leegte en ijzige koel
te Schenen toe te waaien.
In het mudden van het atelier Stond
een groot modjern bureau-minis ter,
daarvoor een echt ijdber euvel, waar
op de schrijtstoel stond. En hier zat
de eigenaar van het slot KoSenhohe
nu reeds tien minuten, onbeweeglijk
dén mooien, door bruin haar omge
ven kuntenaarSkop op de hand, ge
steund en peinsde. Want zoo lang
was het geleden dat de knecht het
kaartje van de vreemküq dame had
gebracht.
Nog Steeds kon hij er niet toe be
sluiten naar het Salon te gaan, waar
zoostó hij wist, het bezoek op hem
wachtte.
Telkens weer had hij fluisterend,
het kaartje steedc' weer lezend', bij
zich zelf gezegd
,,ElSa ElSa
Dat zij Etea heette, dat zij heta
aan die herinnerde, die hij gelukkig
in den roe» van het leven en de
volheid van zijn rijkdom, van het
geluk, zooals zijn benijders zeiden,
die hem hier omgaf, meende te heb
ben vergeten
Het was toch te kinderachtig.
Er waren toch dozijnen, honder
den, duizenden 'ElsaS in het geliefde
Duitsche vaderland, sedert Richard
Wagner zijn Kopengnn Schreef, dacht
hij, zachtjes bij zich zelf glimlachen
de. En op het kaartje stond m het
geheel- niet ElSa Braun, maar Etea
Schünemann. En toch, de woorden
waarmee de knecht het bezoek had
aangekondigdi, hadden hem toch da
delijk, toen hij den voornaam had ge
lezen, getroffen.
Een oude vriendin uit zijn jeugd
wenSchte mijnheer Borst over een,
voor haar gewichtige aangelegenheid
te spreken, nad hij gezegd. Een oudé
vriendin uit zijn jeugd en ElSa, het
rooeöt todh zoo „zijn, het wilde hem
niet uit het hoofd.
Elsa SchUnemann, dus ook zij was
getrouwd, zoo moest, zoo zou het
zijn Hij was reeds- opgestaan, om
zich naar het groote salon te bege
ven, teneinde zich zekerheid te ver
schaffen of het werxelijk de vriendin
was, de geliefde, een» zijn verloofde
van dé lang vervlogen dagen zijner
jeugd in de bergen van zijn geboor
teplaats. Toch aarzelde hij nog een
oogenblik. Het kostte hem werkelijk
heel wat overwinning op zich zelf
in den zielstoestand waarin hij zich
was
ilaiie aan.
het pu-
was
eerde o mier nemingen met eigen geld
waren betaald. Wal werden bannel
en nijverheia in de ortade betrokken,
toon de prijzen van groote artikelen,
zooak ijzer en steenkool, reageerden
en het bleek, nat veie onöornomm-
gen, op zulke nooge prijzen geba
seerd, ten slotte ten doode waren op
geschreven, maar de oorzaak
toch ten slotte de oV#Specul
de effectenbeurzen, waiaraan
bliek al niet mineer schuldig
dan zij, die het hadoon opgezweept.
in het ailgemeen i* het gebeurde
due in hoofdzaak toe te schrijven
aan de snelle ontwikkeling op aller
lei gebied zoowel in t|B*oude als die
nieuwe wereld, aan de daarmede niet
gelijken tred houdende natuurlijke ver
meerdering van kapitaal, en aan de
lichtzinnige wijze waarop men door
een overmatig gebruik van crediet-
middelen trachtte in dit tekort aan.
kapitaal te voorzien. Daarnaast heeft
de groote kapitaatevwpfaataing van
den oorlog en de daardoor in uuitson-
land veroorzaakte opwinding zeer ze
ker een rol gespeeld’. Ook zijn on
getwijfeld -oe Kap^taaiteveiwetiigfuig
door den oorlog en de ve
worden nagebootst. Te kust en te
keur vindt men ue fraaiste exempla
ren uit de botanie en deze worden
met zorg gekweekt.
Keer verdienstelijk maakt zich daar
bij de Ned. iNatuur-Historische
44)
De blikken der vreemde dwaalden
over de hefelijke pracht, over de in
vollen, zomerföoi prijkende bedden, met
rozen en andere bloemen, omlaag
naar der. Waterspiegel van het blau
we meer, dat zich al» een liefkozend
kind tegen zijn moeder, aan. zijn door
den hoorn ue» overvloed» en dei
schoonheid1 overgoten oever vlijt.
En terwijl de vreemde langlzaam,
alsof het haar mbeielijk viel, met Slete-
penden tred d*en knecht volgde, die
haar tot in het slot en daar in een
prachtigen salon bracht, met het ver
zoek hier een oogenblik te willen
wachten, totdat mijnheer ifdrst zou
komen, zat Erich peinzend' la znn
groot atelier, dat den geheelen
het noorden gewenden vleugel
het Slot innam en een overvloed
gedempt licht door een enkel groot
raam ontving.
Honderd onvoltooide ontwerpen öq
schetsen die db Schilder begonnen
was en daarna weer terzijde hadge-
produetie gedurende
geweest, welker uitweg
de crisis heelt getoond. Maar de
eigenlijke oorzaken wortelen Veel
dieper en zijn van'ouderen datum.
Uit het bovenstaande bujkt vol
doende, dut ook de hiaiduge oorlog zijn,
invloed wel op oeconomtisch gebied'
zal cüoen gelden. Zoo zullen de laatst
genoemde factoren van kapitaalsver
nietiging m verminderde productie
i»og veel ziwaarder hun kracht doen
voelen. Maai- niettemin valt uit een
dergelijken invloed met het oog op
de crisis van i«/?3 geen nieuwe crisis
te voorspellen.
De heer Westerman; meent dan ook
in zijn praeadvies, dut hoewel er wel
punten van overeenkomst zijn tus-
schen wat in UW3 en wat nu ge
beurde, men niettemin bij de beant
woording der vraag, wat onS allen en
speciaal Nederland' te wachten Maat,
zich moet loamaken van ae crisis
van 1373, oufloat er niet het minste
verband bestaat tusechen wat toen
bij de Ned. iNatuur-Historische Ver-
eeniging die door het orguniöeeren
van wandeltochtje»' en van tentoon
stellingen hen tot efkaar brengt, die
overeenstemmen in liefdé of sympa
thie voor de kinderen vau lora en
die tevens de animo wekken om deel
te nemen aan deze „sport welke
niet alleen een gezonde uitspanning
is doch ook leidt tot meerdere ont
wikkeling van de jeugo.
Dezer dagén had deze Vereenüging
weer een tentonnstelling georgani
seerd' en met heel veel genoegen heb
ben wij daar gadegeslagen wat er te
fcien valt in de natuur gedlurende den
herfst en wat de plantenwereld onS
vertoont bij haar voorbereiding voor
den winter. Het was propvol op déze
tentoonstelling en uit de groote opge
wektheid waarmede dloor honderden
werd deelgenomen aan het bezidhtigén,
bleek duidelijk welk een goeden in
vloed er van. deze liefhebberij uit
gaat. üntegeneeggelijk is deze tak
van de „sport- heel wat meer ver
edelend' en beschavend dan zoo me
nig andere, die zich dloor woestheid,
brute kracht en dwaze wedstrijden
kenmerkt.
Het is opmerkelijk dat juist, waar
schijnlijk in reactie op deze excessen
i dé vermaken vah de jongelui, de
lefhefoberij om dé nM«ur en. haar won
deren te leeren kennen, in den laat-
sten tijd zeer is' toegenomen. Wij
mogen dat wel als een verheugend
verebhijnsej constateeren. De wandel
sport op zichzelf heeft nooit veel af
trek gevonden. Men heeft naar het
schijnt er behoefte aan dén geest be
zig te houden tijdens dé wandeling.
En wat i» dan beter en ver.edélender
dan de natiur zelf tot in bijzonder
heden te beSohouwen De tijd' van
het délle fietegerij is ook gelukkig
afgeloopen. Dat medejme vwkeer»-
mtódel dat oordpronkefijt een Speel
tuig was, heeft zich geheel vervormd
tot oen zeer onmisbaar instrument.
De afstanden, dte voor het verkeer
altijd weer nieuwe moeilijkheden in
den weg legden, zijn door <te fiets
grooténcbels weggenomen.
Het gévolg dbarvan iS echter ook
dat die groote fietstochten die vroeger
op Zon- en feeSIdagon georganiseerd
teerden, hoe langer hoe meer ver
dwijnen. Op werkdagen wordt reödh
genoeg gefietst, van hui» naar bu
reau en terug dan dat de liefhebberij
groot blijft om Zondags nogeenSspe^
ciaal een tocht te ondernemen. Het
allerminst uitgesloten. Daar de som
bere voorspellers zich echter ook op
een voonbeeld uit de geséifiextents
plegen te beroepen en op de crisjiS
van 1873 wijden, om een nog veel
ernstiger crisis na een zooveel ge
weldiger strijd dan de ransch-Duit-
sche oorlog van 1870/71 te vóórspel
len, ie het zeker niet ondienstig wi te
gaan in hoeverre die crisis van 73
ons omtrent de toekomst iets loeren
kan. De Vereeniging voorue btaat-
huijhoudkunde en de Statistiek heeft
daarom dan ook voor haar komende
vergadering de vraag aan de orde
gesteld „in noévea-re uit dé crisis
van 1873 lessen zjjn te putten voor
hetgeen ons op oeeonmisch gebied te
wachten sta^c over wedlce vragen
zoowel van Mr. A. H. Hartogh, lidi
van de firma Wertheim en. Gomperts,
als van den president der Kotter-
damnche Banxvereeniging, den heer
Westerman, schriftelijke praeadiviezen
ontvangen zijn. En uit beide ant
woorden blijkt dat de twee praeadvi-
eeurs het hierin met elkaar eens zijn,
dat die vroegere crisis ona bijna niets
te loeren heelt omtrent hetgeen ons
op oeeo'nmasch gebied na dezen oor
log wacht.
Over die crisis van 1873 is inder
tijd al o.a. door oud-minister l'ierson
geschreven. De oorzaak daarvan bleek
niet allereerst te zoeken iu deu oor
log van 1B70/71. Als voornamere
oorzaken daarvan zijn te noemen de
groote geldruimte van 1868 met als
gevolg de bouw van •►.ipqorwegen in
Noord-Amerika en de groote activi
teit der Weener beurs met haar on
gebreidelde speculatie; in de tweede
plaats de opoioei van tfongarije in,
verband met aanzienlijke uitbreiding
der biljetten-circuiaiie in de Donau-
monarchie eu ten derde de verminde
ring dier staatsschulden, gqpaard aan
de reeds genoemden aanleg van Spoor
wegen in Amerika. Deze crisis was
vooral een beurscriste en heeft zich
daar in de grootste hevigheid ge-
openbaasd, waar misbruik was ge
maakt van crediietmiddelöiA, zooal» in
Weenen en minder hevig in landen,
waar, zooale in Duitschland en Hol-,
land, vele aandeeleu in nieiw-gecre-
Het is ve
men in dezen
toekomst wet
zorgdheid üegemoet ziet
richt zulk^ enorme
aan, ook op oeconomisch gebied, dlat
men van zelf begrijpt, hoe wij allen
over heel dé wereld daarvan nog ja
ren lang de drukkende lasten zullen
moeten dragen. De ellende die reeds
thans geleden wordt, zal niet dadélijk
en zelfs niet Spoedig daarna ophou
den, mtaar er zal ook dtn nog aller
lei te kort en veel te kort zijn. De
o economische toestand' van het o ogen
blik, zal in dien zin blijven voort
duren, dlat hij ook dan nog verre van
rooskleurig zal zijn. Maar het zou
voorbarig zijn omtrent het hoe reeds
nu voorspellingen te wageh. Lteze
oorlog gooit als 't ware alles on
derstboven en zal op velerlei gebied
geheel nieuwe verhoudingen en toe-
star.dten Scheppen, waaromfront wij
nü nog niets weten, maar die onge
twijfeld ook op ons oeconomttSch le
ven een grooten invloed zullen oefe
nen. Zoo zal de oeconomische oor
log, die thans reeds door de Entente-
landen wordt voorbereid, ook wan
neer hij niet geheel overeenkomstig
die toebereidselen mocht worden
voerd, zijn uitwerking wel niet mis
sen. Wij leven dus in een onzeker
heid met alleen het zekere uitzicht
dat het niet al te beet zal zijn. En
dit maakt dat velen zich aan. de voor
spelling wagen, dat dan, na dezen
oorlog de ellendé eerst recht begin
nen zal.
Het is moeilijk deze voorstelling te
weerleggen, maar ook niet wel doen
lijk haar juistheid dloor bewijzen te
bevestigen. Dat het zeker niet Schit
terend zal zijn den eersten tijdl, werd
bovenal toegégeveih. Maar de moge
lijkheid' van een Snelle opleving i»
waarover hij zeil toch eigenlijk veel
te streng oordeelde, zou hebben be
kend. Ginds zat zij, en hij was hier
alleen Zij was den kalven winter
In Napels geweest, want de dokter
had gezegd dat voorzichtigheid voor
haar noodig was. Men had hen van
elkaar gescheiden, z#j begrepen elkaar
niet, pasten niet bij elkaar en hij
vond noen den moed, noch de krocht,
de goudén ketenen te verbreken die
hij zelf welbewust om zijn armen had
gesmeed1. Hij was de man van zijn
vrouw, hij leefde in het slot van het
geld van zijn Schoonvader, en de ad
deren benijdden er hemt om. Ken on
vrije, een slaaf, een belachelijke oogvn-
dienaar was uit hem, dén eens toch
zoo vrije mhn geworueni, uit hem,
dien dé artistieke vereurüging der
„Nieuwlichter» hun Hercule»1 had^
den genoemd.
Eindelijk had hij zich eenigormate
In bedwang, had hij een deel van
Zi^i rust, van zijn koelbloedigheid te
ruggevonden en zoo verliet hij het
atelier, en ging naar het groote Sa
lon waar de vreemde hem sedert een
groot kwartier wachtte.
Hij was niet in het minst ver-
baaed, töen hij nu inderdaad' ElSa
zag en haar zoo bekende Stdm) hoordé.
Goeden dhg, Erloh;’ kwaïn het
eemgalzinS gedrukt van haar lippen
„Je maakt mij het onderhoud tot
een vreugde, zeddé hij met oen mat
lachje.
ons
iworw vervolgd.)
f 1.25
1.50
PRIJS DER ADVERTENTIÊN:
Van 1—5 gewone regels met bewijsnummerf 0.55
Elke regel meer I .0»0.10
Bij drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 1—5 regels f0.35 by vooruiU
betalingelke regel meer 6 ets. Reclames f 025 per regel.
Groote letters en randen naar plaatsruimte.