N. W. O.-Ondcrgoederen
M50TM.
W li dnknrk
HjLIrtarie.
WlNTEfKöNFO'E
en Halfwollen-Ondergoederen
811e no§ Doorhandene
MAATKNIPPEN
Telegrafisch Weerbericht
A. HOLLANDER
ANTON COOPS
Hoeden, Petten Baretten
Winterhanden- en
Wintervoeten z elf
Fa. Weijer A Hoefhamer,
S. A S. VAN DANTZIQ,
JANSÊN TIELANUS, Vriezenveen.
van Japonnnn, Mantelcostumes en Ondergoed bij
wordt tegen
ueel perminderden
prys opgeruimd
vVÜKi1EfVJOi3K89
ROTTERDAM.
Het heiligdom der stad heet boven de
graven van Abraham en Sara, laaak en Re-
bekka, Jakob en Lea te zijn gebouwd en
bevat o.m. óen tot moskee ingerichte Chris
telijke kerk.
iSUlT&NLANDSUH NIEUWS,
Geweldige Braad te Halifax.
'ie iiaUieft i,Nieuw-bolnAlftwi) is een
geweldige brand uitgebroken tengevolge
van een ontploffing in de haven. ou'-
etaaii bij d« aanvaring tutwcbeu een
Noorwoh vraohtoohip en een AioeriKaanecb
wuiutirtrauttportectiip, welke schok de mu
nitie deed ontploften.
Lm> bemanning deed dappere, m<uu ver
geeteohe pogingen ouv de vl&aanen te blua-
schen 'ioen het vuur de groote ruimten
naderde, waar munitie in w»h, gUuMte
de gezagvoerder beaotienningaiiaalregelen
te nemen, voor het «chip zou zinken, net
dreef «veewet naar deu steiger en enkele
oogeubiikken daarna kwam de oniploiiing
die liet «chip aan stukken scheurde.
De helft van de wijk Ktohmocwl,
boogie waarvan de ramp geschiedde, werd
verwoont eo, hot vuur raast nog dooi
Hoe omzettend deze ontplofling is g«
weost words duidelijk als men leest dat de ver
schrikkelijke stoot de telegraaf en telefoon-
inrichtingen in een gebied van 30 mijl
vernielde De op» agiplaatm
waterkant zijn liewchadigd over
in V/t mijl en over een af
stand van twee mijl zijn goederenwagens
van de spoor omvergeworpen
Het heet dat geen huis in Halifax on-
beschadigd bleef eu het totale verlies aan
eigendommen wordt op nikliioenen dollar
geraamd. Ook de schade te Barthmoutb is
aanzienlijk.
Het aantal inenscheo, door den ramp
om het leven gekomen, wordt volgens de
laatste berichten op 2500 geschat. rAaeht-
olfere liggen docdi op straat. He hospita-
leu zijn vol gewonden, lerwijl velen, ui.
geeu verpleging konden vinden, hulpeloos
door de stad zwerven.
Geneeskundige beuoodfigdlhuleu, voeds.
hulp wordt in allerijl naar
vervoerd, waar naar men ver-
groote hooveolwjden leeftocht
alle dieokn van Niou w-Hchotlandi zijn
heel wat dagen
de telegrafische
e n r i j k -
Waarschijnlijk zullen ei
over heen gaan alvorens
verbinding is hewtoldl
Van bevoegde zijde wordt nog v.rineJd
dat^ hoogstwaarschijnlijk de overige in de
haven liggende schepen, waaronder het
Hollandache schip de „N i e u V - A ni
s t or dam", niet van den lamip heb
ben te lijden gehad, daar zij een eind vau
de stad verwijderd liggen.
Oorlog met Oost
H o n g a r ij e.
Uit Washington wordt gemeld Na
kort debut heeft de .Senaat de resolutie
aangenomen, waarbij de oorlog aan Oos
tenrijk-Hongarije wordt verklaard Presi
dent Wilson heeft het besluit tot oorlogs
verklaring reeds onder teekend,
(Dit bericht ik dus in tegenspraak mot
een vroeger door ons gepubliceerd tele-
gram», volgen» hetwelk een resolutie to
oorlogHverklaring aan al bui tóch land',
bondgenooten. roedfe door den Senaat heet-
te aangenomen te zijn- Red.)
RUSLAND.
In dageh van revolutie.
De legende van T t i a n
Volgen» berichten uit Prtrograd is liet
verhaal van de viucht van grootvorstin
Tatiana het verzinsel van een Amerikaan
scheu iinpressario. De grootvors.in leeft
met met haar familie tezamen iu een kloos
ter 20 werst van Tobolsk onder bewaking
vau 800 soldaten, die onder bovel staan
van een vroegeren politiekeu banneling
De Kussen in frankrijk.
De „Petft Journal" meldt: Trotzky heeft
uit Frankrijk terug-
neutraal
de Russische troqpen
geroepen en verlangt dat zij naar nee
gebied zullen worden overgebracht
daarna naar Rusland/ terug te koeren.
Ontvluchte officieren.
De generaal Denikin, voormalig opper
bevelhebber van het Z.W. front. Markof,
chef van den staf, Orlof kwartiermeester-
generaal, zijn ontvlucht met Komilof
Het heet dat KornÜof zich bij Kaledin
heeft aangesloten.
Voortgezette herkiezingen.
Lenin heeft een schema openbaar ge
maakt voor de voortg.wtto herkiezingen
voor de wetgevende vergadering, wefke
op aandringen van de plaatselijke sovjets
moet- plaats vinden.
De Russische leeningen.
Van 1 ngolsolie zijde wordt uit Peters-
burg gwneldi: De „Pravda" doelt mede dat
alle RHïntogen. dSe Rusland in het buiten
land heeft gesloten, met inbegrip van die
van de banken In den lande en de spoor
weg© l, door de regeering gewaarborgd,
ongeldig wordon- verklaard en dat dte be
taling der rente en de aflossing van het
kapitaal zuljen worden gestaakt
Do e x*T s a a r.
De „Pravda" dee t moe, dat verachei-
afd/oelingen der Rood© (iarde-inatro-
naar Tolx>lsk zijn gestuurd omi den
gewezen Tsaar te bewaken
Chef van den staf.
iGjNieraal Trjoulch Bruenevitej is be
noemd tot chef van den staf bij het hoofd
kwartier.
Roemeense he afvaardiging.
De Pravda meldt, dat Zondag een Roe-
roeensohe soldaten-deputatie in het Russi
sche hoofdkwartier gekomen ls en Don
derdag naar Petersburg gaat. Trotsky
deelde den soldaten mede, dat dadelijk na
het stuiten van den wapenstltetatvd de
-aJA uoaoomo^l* uop jmo u^st,ui[.ipuuT|Jj|)iio
de zullen, beginnen. Het b.gln van deze
onderhandelingen is nog in deze maand te
verwachten.
De scheuring.
Naar uit petrograd wordt gemeld, zou
den
zich in de Krim oen onafhankelijke Tar
taarsohc republiek hebben gegrondvest. De
Siberische iroepen zijn verrewig voor liet
grootste gedeelte maximal4wti»ch gezind.
De Nobelprijs voor don vrede
voor Lenln en Trotzki
gevraagd
De „Vorwftrts" verneemt, dat vanNoor-
sche soc.-döm. zijde aan het Noor «oh© co
mité voor de verdeding van den Nobel
prijs. het voorstel is gedéan, den prijs dit
jaar aan I^ealn en Trotzki te verle nen.
De voorzitter van het comité, de vroe-
gero minister Lovland, heeft geantwoord
dat het voorstel te laat is gekomen. Zoo
het evenwel do huidige Rusuteohc regee-
ring werkelijk mocht gelukken, vrede en
orde te scheppen, dan zou een voorstel
om het volgende jaar den vredesprij-i aan
I^onin en Trotzki uit te reiken, zeer zeker
in aanmerking kamen.
De Russische gezant in z
D e ii e ma r k en.
De Russische gezant aan het Deensche
Hof, Baron Meyendorff, i« door de Bols-
jewiki weggezonden en vervangen door
den president van de Ru«*tech© emigran-
teubank te Kopenhagen, die tevens cor-
riwpondlent is van het Russische blad
..Koeskoja Vol ja", Vugmann gehceten. De
huidige Kiusi^che afliiliassade in de Deen
sche hoofdstad zal zich echter uit alle
maclrt verzetten tegen deze gewelddadige
aanstelling van een nieuwen gezant-
DUÏTSCHLAND.
Verhooging k o I e n p r ij z e n.
De directies dier kolenmijnen onderhan
delen met het doel een nieuwe verhooging
van den koJenprij; vaet te stellen na 1
Januari 1918. De directie» motivoeren dit
voorstel door te wijzen op de voortduren
de stijging der exploitatiekosten.
.en volksbond voor v r ij held.
Te Berlijn Is Dinsdag de „Volk-ibond
voor Vrijheid en Vaderland" gesliolr, wel
ke streeft naar aansluiting van de groot
Duilsohe economische vereenigingen en naar
een buitcnlanduche en binnenlandische po
litiek op vrijzinnigen grondslag, in over
eenstenvamng mrt don aard van het volk
Tot voorzitter Is gekozen de bekend© so
cialistische professor Francke.
De „Blind der Koi»ertreur
Deze bond zal de
ke tegenhailg-or van de
tij zijn. Als beschermheer zal fungeeren
de iwrtog Karl 1 dnard van Saksen Ko
burg-Goth®.
In don oproep voor de stichting van den
hond wordt o. a. gezegd; ,,lf. t Du.taclie
ri.lk verkeert inwendig in het groots.e ge
vaar. De meerderheid van den Uij'.ndag
erlangde de parlenien-tarisoerin^ van de
Duitsehe rijkaregwring. De palcnwmlar:-
seeriug is slechts de voorbode van de de.
mooratiseering.
Wij moeten ons voor den strijl gereed
maken, opdat d.- strevingen, die tot drn
ondergang van Int Ihik-c|,e rjjU
wordtti teniet gedaan.
vifeche landen bij
den vrede wérden
en na het sluiten van
besproken.
Curiui Ds. J. BORGER.
Het Godsbegrip.
IL
Sprak Da. Borger in zyn eerste voor
dracht over het bankroet van het antieke
en het middeleeuwsche intellectualisme,
ditmaal behandelde hy het moderne intel
lectualisme. luchter niet bij wijze van inlei
ding, doch als ingevlochten in de stof zelf,
omdat hy den hoofdfactor van dit intellec
tualisme, het materialisme, toch moest be
spreken, wyi van deze zyde het krachtig
ste verzet tegen het godsbegrip is gekomen.
Vooraf handelde spr. echter nog over het
denken zelf, naar aanleiding van een de vo
rige maai tot hem gerichte vraag.
De drieledigheid van onze menschelyk-
heid is: zieligheid, verstandelijkheid, rede
lijkheid. By de zieligheid valt het denken
uit, zy behoort meer tot het gebied van de
intuïtie. De verstandelijkheid is het denken
van het verstand en de redelijkheid is het
redelyk denken. Het verBtand denkt altyd
in bepaaldheden, in afzonderlijkheden; het
analyseert en isoleert; het zet de dingen
afzonderlijk.
Het redelyk denken- daarentegen (spr. zal
dit later uitvoeriger uiteenzetten) gaat bo
ven de beiuialdheid uit. De gekke tiramer-
mco
binri I a tul» c h-pol i tie
vaterlanda-pa
I e
ENGELAND.
fi g c I h c h e a p o o r w
d1 i c n t.
onomlfft" 1» von niecning, <Jai
dc sipoorwcgdim-t aan bruikl>aarhef 1 b.'-
«int In te boeten, waardoor de transport
modlijkh.den grootcr word.-n. I)e mog,-
lijk held is uitgesloten, om de slijtag,
het spoorwi-gmeteriaal door vernieuwingen
of reparaties fgen te werken
Taliooze vertragingen zijn, oorzaak van
«tagnfltie< in tal van fabrieken.
BELGIë.
Do 1' a r ij s c h e conferentie.
Naar de Franaohe bladen melden heb
ben voor Belglg aan de Harijaohe con
ferentie deelgenomen minister De Broque-
ville. de ge-zont te Parijs, I)e Galffi.-r
d H<-.dro> en gtneraal Rucquoy
ITALI*.
K o o n o in- i c li e hulp v
I t 1 I
De „Corrière del la Sera" meldt, dat de
Geallleerdenr conferentie niet alleen 10 mil
liard krediet aan Italië zal verzekeren om
zijn door het offensief der ('ontraDn tot
bijna op de helft verminderde artillerie
weer aan te kunnen, vullen,, maar boven
dien nog een even groot bedrag om den
'conomisonen toestand en de voedselvoor
ziening van Italië eenigs^in» te verbete-
ren.
ei
DENEMARKEN.
Ren nieuw vredesvoor
van den Paus?
Hot hoofd van de Kaüiolieke Kerk ln
Denemarken von Fuck verklaart, dat bin-
rwn 14 dagen een nieuw vredewvoord»l
van den Pao» te verwachten la, waarop
in elk geval de Cnt-iUe zal mo ten ant
woorden
OOSTENRIJK-HONGARUE.
Het v e r g e 1 ij k.
Naar uit Weemin gemeld wordt, heeft
het Huls van Afgevaardigden de voorstel
len ^betreffende een voorloopigen „Aus.
lelcli met Hongarije aangenomen.
Treedt Von Boldler af?
De ..Rokal-Anzelger" verneemt uit Wee-
ncn, dat Donderdag In het Huis \an AI-
gevaardigden geruchten in omloop waren
-olgens welke de minister-president, dr
von Seidflerspoedig zou af:reden. Naar
verluidt, zou het tot stand brengen van
voorloopig compromis zijn laatst" be.
langrijke dlaad zijn. lieedw wordt als zijn
opvolger genoetad de onlang» afgetreden
de Keizerlijke Kanselarij, graal
chef van
Polze
SCANDINAVIË.
De Noorse he r ij ken.
Te Christlania hebben tusechen Noor-
sche, Zweedsehe en Deensche gedelegeer
den de voorbereidende besprekingen plaats
gehad voor de interparlementaire confe
rentie der noordelijke landen, welke ver
moedelijk te Kopenhagen zal bijeenkomen
eo waarin do behartiging van de gemeen
schappelijke bcangen der drie Skandina-
man in NTfco van Suchtelen'a „Quia Ab-
surdum", die zeide dat „alles in alles zit'
was aan het redelyk denken toe. Het ver
standelijk denken zegt: a is a en kan niet
b zyn; het redelyk denken ziet in dat men
met deze nuchtere wetenschap niet verder
komt, en beweert, dat a ook niet-a of b
kan zyn. Het verkeert elk ding in zyn te
gendeel en is synthetisch. Spr. minacht de
positieve wetenschappen, als natuurkunde,
scheikunde, geneeskunde enz. met, en ook
de idealistische wijsbegeerte doet dit niet,
maar erkend moet, dat deze wetenschappen
na voltooiing van haar analytischen arbeid
niet verder kunnen. Dit wordt trouwens he
den ten dage niet meer ontkend; de tyd van
Aug. Com te, den Franschen positivist, die
er prat op ging, dat hy zich uitsluitend met
het zintuigelyk waarneembare bemoeide, is
voorby; men hoort niet meer beweren dat
alles wat er over datgene, wat buiten onze
waarneming ligt, gezegd wordt, kinder
praat is; tegenwoordig bekent men: we ken
nen dat niet.
De oude logica had vier wetten: I. de
wet van de identiteit (elk ding is aan zich
zelf gelyk); in den zin waarin dit bedoeld
was, is het onweersprekelijk waar, maar
men heeft aan deze waarheid niets; 2. de
wet van de tegenstrydigheid (een ding kan
niet iets anders zyn dan het is), byv.
kan niet b zyn; dit is absoluut onwaar, een
ding kan wel degelijk het tegendeel van
zich zelf zyn; het eene is óók het andere;
3. de wet van den toereikenden grond, d.
w. z. de leer dat alles een oorzaak heeft en
het eene het gevolg is van het andere, b.v.
a heeft b voortgebracht, b c, c d, enz.; toti
in het oneindige kan men de lyn voortzetten
(de causaal-ne*jis). Maar wie of wat heeft
a voortgebracht, wie of wat heeft het be
gin veroorzaakt? Spinoza zegt en met hem
de Scholastiek: die a is God; Hy is het be
gin en heeft zich zelf veroorzaakt. Spr. is
dit niet met Spinoza eens; immers had Spi
noza gelyk, dan i s iets er voordat het er
i s en dit is een onmogelykheid. Voltaire
zei ook, dat de eerate oorzaak G o d is, maar
overigens bemoeide hy zich volstrekt niet
met God; hij had wel wat anders te doen!
In de bewering: de eerste oorzaak is God,
zit precies zooveel diepte als in een rechte
lyn. In het rationalisme raakt het Gods
begrip dan ook spoedig zoek, het is voor de
rationalisten feitelijk nieta meer dan een
werkhypothese.
Het verstabd is altijd radicaal. De con
sequentie hiervan is dat het niet weet te
waardeeren in breeden zin. Het weet alleen
van uitersten; Iets is goed óf alecht, waar
óf onwaar, aannemelijk óf verwerpelijk; is
het 't eerste, dan kan het dienst doen; is
het 't tweede, dan: weg er mee. Daarom
schaft het verstand per slot van rekening
alles af en eindigt het rationalisme, naar
de geschiedenis heeft geleerd, steeds in re
volutie. Wat niet tot de bepaaldheid be
hoort, erkent en waardeert het verstand
niet; het kent geen betrekkelijke
waarheid en is sceptisch en geborneerd d. i.
begrensd; niet alleen in den zin waarin al
het geschapene begrensd is (al ware het
enkel maar door z(jn begin en zijn einde),
het is ook geborneerd door zyn stellen van
bepaaldheid. En het is sceptisch, omdat het
niet weet te waardeeren datgene waar het
niet „by" kan. Het rationalisme had een
zoetelyke w&ardeering voor godsdienst,
welke met echte waardeering niets te ma
ken had; het was verdraagzaam, maar
deze verdraagzaamheid vloeide voort uit
volslagen gemis aan werkelyke belangstel
ling, uit grenzenlooze onverschilligheid. De
inquisitie was niet verdraagzaam, maar
in haar school 1 ev e n,- overtuiging; den
lieden van de inquisitie lag de godsdienst
na aan het hart. Elke tyd die martelaars
heeft, beleeft in die martelaars hetgeen er
in dien tyd aan waarachtigs verkondigd
wordt.
Rousseau kon het, in tegenstelling met
Voltaire, met zijn verstand alleen niet stel
len; z(jn gevoel openbaarde hem dingen
waar zyn verstand geen raad mee wist. Zoo
kwamen er twee momenten in het rationa
lisme van die dagqn: het gezond verstand
en het gevoel.
Na Rousseau ontstond de veneratie van 't
gevoel: het jubel-tydierk van de sentimen
taliteit en de gemoedelijkheid. Dttrop liep
het verstand ten slotte uit!
Wij z(jn die gemoedelijkheid en sentimen
taliteit nog lang niet kwjjt. Er zijn nog
oud-moderne predikanten, die zwelgen in
de liefelijkheid der natuur. De vrijzinni
gen van tegenwoordig komen er «enigszins
van terug; wy leven dan ook in schokken
de tyden, die het bewustzyn wakker roepen.
En er zyn orthodoxen, die met precies de
zelfde gemoedelijkheid zwelgen m hun dog
ma's. donder die gemoedelijkheid zou het
niet gaan de verschrikkingen der hel zoo
rustig dein hoorders vóór te houden, als het
nog van memgen kansel geschiedt.
Waaruit is het standhouden van die ge
moedelijkheid te verklaren? Uit de rust in
de maatschappy. Calvyn kon zyn praedes-
tinatie- en reprobataeleer b e 1 e v e n in zyn
ttfd de 20e eeuw kon dit niet meer. Had
zy de kerkeiyke dogma's als: schuldverzoe-
mng, pLaatsbekleedend lyden, eeuwige za
ligheid, eeuwnge rampzaligheid enz. me
daad beleefd, zij zou anders gehandeld
ben.
Wij menschen worden van jongsaf
de maatschappy opgevoed en zyn er
deel van. Wy voelen ons er in thuis. Ons
streven is om in de maatschappy terecht
te komen. Zyn we daarin geslaagd, wat
hebben wy dan met die geweldigheden als
eeuwige straf en eeuwige zaligheid
doen. Lieden die niet terecht zyn gekoi
zullen er wellicht ontvankelijk voor
maar waarom zou een rustig levend burger
gaan tobben over eeuwige Btraf en uitver
kiezing? Een maatschappy die aan zich
zelf gelooft, aan zich zelf vasthoudt
het leven wèl de moeite waard vindt
zulk een maatschappy stelt in 't geheel
geen prijs op dergelijke leerstukken. En wie
er nog wèl van willen hooren, vinden
prediking ervan (die natuurlyk gemoedelyk
is) mooi en nemen deze overigens voor ken
nisgeving aan.
Stel daartegenover een maatschappy die
wankelt op hare grondvesten en besef heeft
van hare waardeloosheid; in zulk een maat
schappy is er plaats voor de machtige pro
blemen der Chr. Kerk. De rust is weg, de
uiterlyke scbyn bedriegt niet rfteer, de heer
lijkheid is voos bevonden. In zulke tij
den zyn er altyd figuren, die welbewust
vrijwillig uittreden uit het leven; spr. w<
op de figuur van Petronius in „Quo Vadis".
Maar zulke tyden zyn ook ryp voor ni<
leven, dat evenwel ontspruit aan o
ideeën. De problemen der Chr. Kerk kee
in zulke tyden steeds weer omdat daarin
leeft de ziel der menschheid. Misschien ge
schiedt dit ook in onzen tyd.
In wetenschappelijk opzicht is het h
naiisme uitgeloopen op het material»
dat een cultuur-factor van beteekenis is ge
weest en nóg niet heeft afgedaan. Vooral
de natuurwetenschap is er door vooruitge-
bracht. Practisch is vrywel iedereen mate
rialist, in zoover iedereen zorgt dat hy 't
in deze wereld zoo goed mogelyk heeft;
spr. noemt als uitzondering Franciscus van
Assisi.
Wat het wetenschappelijk materialisme
leert, is zeer bekend. Alles is stof. De leiven-
de lichamen zyn niet anders dan een won
derlijk spel van atomen. Spr. vertelde iets
over het Indische en het Grieksche materia
lisme, welk laatste leerde dat de atomen
(die slechts quantitatief, niet qualitatief ver
schillen) zich als het z jj n d e bewogen in:
een oneindige ledige ruimte: het n i e t-z y n-
e. Door die beweging vormen zy zich, vol
komen toevallig, tot lichamen; doelmatig
heid kent het antieke materialisme niet, er
is alleen toevalligheid en daaraan danken
dingen en toestanden het aanzyn. Dit mate
rialisme nam het bestaan van een ziel aan,
doch het verstond dit stoffelijk; de ziel zou
bestaan uit vurige atomen, welke het bewe-
gelykst zouden zyn omdat zy het lichtst
zyn.
Belangrijker dan het antieke is het mo
derne materialisme, dat met deAufklarung
begon. Deze, uit Engeland naar Frankryk
gekomen, is/daar geworden tot materialis
me. Het Fransche materialisme is echter
niet zoo belangryk als het Duitsche, welk
laatste ontstond als reactie tegen de idealis
tische wijsbegeerte van Fichte, Schelling en
Hegel van het begin der 19e eeuw. Deze
wijsbegeerte was te macRtig voor die da
gen; men wilde terug tot Kant, den wys-
geer van het empirisme, de ervaring. Kant
maakte onderscheid tusschen het noume-
non (het „Ding an sich") en het phe»ome-
lon (het ding zooals het verschijnt); met de
tastbare wereld alleen kon hy zich be
moeien. Lijnrecht hiertegenover staat het
beginsel van Hegel's philosophie: ik denk
my de wereld. Kant is intusschen door
velen verkeerd begrepen; hy heeft niet ge
leerd dat er geen dingen op zich zelf
y n, maar dat hy' van die dingen niet af
wist.
Na Kant is het Neo-Kantianiamehet na
turalisme ontstaan. Men wenschte zich
weer aan de natuur, aan de werkelyke we
reld te houden; met al dat gephilosopheer
had men niets meer op. Waarheid was dat
men te slap was om de systemen der idea
listische philosophen door te denken. Schel
ling stelde de dwaling in het licht en wees
er op, dat de werkelijke wereld het voor
werp van alle wijsbegeerte is.
Dat onvermogen om de systemen van He-
gel, Schelling en Fichte te begrijpen, was
een der oorzaken van den bloei van het Duit
sche materialisme. Een tweede oorzaak
was de groote vlucht, die de natuurweten
schappen namen. Als derde oorzaak noemde
de spreker het monisme, ontstaan uit den
drang om alles wat wij waarnemen uit één
'beginsel te verklaren (het dualisme van
Descartes e.a. nam twee beginselen aan:
geest en stof); dit monisme is de groote
verdienste van het materialisme. En het
verzet van de wetenschap en ook wel van
den lïienseh tegen de vlakke theorie over de
natuur, de schepping, God, hel en hemel
as de vierde oorzaak van de opkomst en
den bloei van het Duitsche materialisme,
waarvan Haëckel de wetenschappelijke ver
tegenwoordiger is geweest, (spr. kende hem
dit praedicaat met eenige reserve toe) en
Büchner de populaire verbreider.
In den volgenden cursus hoopt spr. nader
op dit materialisme in te gaan «n er het
wrakke punt in aan te wijzen, waarna hij
dit zal gebruiken als uitgangspunt voor de
ontwikkeling van zyn eigen Godsbegrip.
UIT DE PERS.
De quaestie Treub-Posthum».
De Vaderlander schrift onder bo-
venotaand opschrift
De interpol lade vau den heer de Jong
over hu verbod van Minister Triub om
de kaas uit te voeren, waarvoor Minister
Porthuina consent had' gegoven, is op ver-
zoefk van den heer Cort van der Linden
eenige dagen uitgesteld, lteedb mototen
wij vernemen, dat, al heeft Minister Treub
in deze zaak toegegeven, dit niet 1
dat ».et eigenlijke punt in geschil tusweh™
de beide Ministers tot oplossing kwaïu
er eene regeling zal kunnen wordrii ae.
troffen, die een conflict als thans voor
kwam, onmogelijk zal maken. Ln het was
juist op grond van die hope. dat de Mi
nister uitstel van de interpellatie verzocht
die z. i. de oplossing- van het geschil zou
hebben bemoeilijkt.
De Kamer heeft natuurlijk aan zijn ver
zoek gevolg gegeven, al ia het heels ge-
val dan ook van zoo bedenk el ijk en aard
zooal de heer Nolens tereoi.t aantoonde'
dat alleen welwillendheid tegenover het
hoofd van het Kabinet, waaraan wij zoo
veel verplicht zijn, de Kamer er toe kon
bewegen deze interpellatie over eene zaak
die ons oen even bedenkelijk figuur in
het Buitenland doet slaan al» in het bin
nenland, niet dadelijk to houden.
In 4 de laatste Troonrede is er roU na
druk op gewezen, dat wij zoo bemaixk-n
tijd tegemoet gaan, dat alle Nederlanders
zich niet genoeg kunnen doordringen van
de waarheid, dat zij door eensgezindheid
i moeten helpen om het schip van Staat
door de branding te helpen. Men zou ge.
nedgd zijn te vragen of alle Ministers wel
vau dOze vermaning aan de Nederlaudsche
natie kennis hebben genomen. En al schor
ten wij tot a.s. Woensdag 12 December
den dag waarop de interpellatie zal wor
den gehouden, ons oordeel op over hu
deel van schuld, dat hij dit conflict op de
betrokkenen ligt, dlat kan toch zeker nlels
afdoen aan hu feit, dlat zelfs hij die het
olsto gelijk aan zijn kant had, liever
had moeten heengaan dan het in het open.
u—r tot efen toestand to laten komen, die
ver ais wij weten een uikeum is hl
onze parlementaire geschiedenis en ons in
deze tijden meer kwaad doet dan ooit. Hoe
wel natuurlijk de goede toestand zou ge-
woest zijn, dat do meerderheid vaq het
ministerie met den Premier voorop, aoo
kras zou zijn gaan staan achter dien van
de beide Excellenties, die in hun oog ge
lijk had, dat de man van het ongelijk zich
wel had* moeten terugtrekken
Wij verstaan het, dat de heer Cort van
der Linden op dit oogenblik zoowel Drug-
deinst voor eene crisis aan Financiën al»
aan Landbouw, maar wij zouden toch de
vraag willen stellen of ©ene dergelijke cri
sis niet verre te verkiezen is boven hU
huidige conflict, dart men tracht bij te leg
gen, maar waarbij diiiect de vraag op de
lippen koant: Voor hpo lang In het be
lang vau ons laqd is zoowel m4 oog
op onze internationale podtie aW de Jt-
v en>«nBdd)elenvoorzleniing, innige verstand»,
houding en voortdurend overleg tusfeehen
Financiën en LandbouV wemschelijk, juis
ter gezegd onontbeerlijk ©n waar dat over-
leg reeds lang ontbrak, vragen wij, of
door oplossing van het geschil, dat thans
nèar buiten gekoanea is, maar diat reeds
lang secret de P<x!ichenelie was, bUere
toestand zal worden verkregen, Lr het
land kan op dit oogenblik niet gewaagd
worden aan proefnemingen dn hoeverre
mensohen, die vóór alles gaarne op hun
stuk blijven staan, tot mildere gezindheid
zijn te brengen.
De interpellatie van den heer De Jong
zou, nu de kaa» njag uitgevoerd worden,
geen zin meer hebben. Indien zij niet door
dton loop der omstandigheden ware gewor
den een interpellatie aan de Regeering.
Wat ook door den Premier ate zoodanig
is opgevat, andera ware hij niet mei zijn
gedocumenteerd1 verzoek gekomen om de
interpellatie uit te stellen.
Maar xapge die interpellatie don ook
aoo geleid worden, dat het volle licht zal
komen te vallen op alle» wart er gebeurd
is, opdat de Kamer, al i» dat dan ook haar
taak niet maar in buitengewone tijden
komt men tot buitengewone rfoaatregehn
mede kan werken tot herstel van de
homogeniteit in hu Kabinet, die altijd con-
slituliooeele eiach te, maar thans, óok met
het öog op het buitenland, oen buitenge
woon groot landsbelang.
(IBM ENG DU BERICHTEN.
De verduistering van f 45.000.
De recherche te VIaardingen ia et in ge
slaagd aan te houden de daders van den
diefstal van f45000 van dfe Rotterdamsche
Bankvereeniging. Zooals men weet werd dé
bediende die het bedrag moest incasseeren
verdacht. Thans heeft men te Roozendaal
aangehouden een broeder van hem, aldaar
in garnizoen, die op een paar honderd gul
den na nog in 't bezit bleek te zyn van de
f 45000, welk geld hy in de voering van zyn
tunique had verborgen.
Uit alles blykt, dat hier volgens een
vooraf beraamd plan te werk ia gegaan.
Toen toch door den verdachte het geld
in het bjjkantoor te Schiedam was ont
vangen, en hy met den anderen bediende
naar Vlaardingen terugkeerde, stapte hij
naby den Diefhoek te Schiedam, onder het
voorwendsel, dat hij even een noodige be
hoefte moest doen, van zyn fiets. Van het
korte oogenblik, dat hy alleen was, maakte
hy gebruik om de enveloppe met de f 45000
daar neer te werpen, welke door zyn broer,
de soldaat, die kort in de buurt was en met
verlof hier vertoefde, werd opgeraapt.
Deze reed over Ketel naar Vlaardingen en
verstopte het geld in een van de grintbak-
ken die daar langs den weg zyn. Den vol
genden dag (Zondag) haalde hy het daar
weder vandaan en verborg het in zyn tu
nique.
Hoewel dus alles prachtig was opgezet,
heeft de groote activiteit der Vlaarding-
sche politie een leeljjke streep door hun re
kening gehaald en zullen beiden het met de
noodige gevangenisstraf moeten boeten.
De daders, 18 en 21 jaar, zyn in verze
kerde bewaring gesteld.
Eigenaardige jacht.
Een hoogst zeldzaam jachtavontuur heeft
zich op een der marktpleinen in Barneveki
afgespeeld. Juist op het moment, dat de
kippenmarkt haar grootste drukte had be
reikt, vloog een wilde fazant met zóóveel
kracht tegen een der kerkramen, dat het
beest, geheel bedwelmd door den schok,
midden tusschen een groep drukhandelen-
de kooplui neerdwarrelde. Aanstonds wier
pen zich een aantal handelaars op het be
geerde wildbraad en niet dan met de groot
ste moeite gelukte het een hunner den
prachtigen vogel te bemachtigen.
Zeer zeker 1b nooit te voren, in een zóó
vreemdsoortig jachtveld en op dergelyke
wyze een wilde fazant buit gemaakt.
Vrsemd jachtavontuur I
Toen eenige jagers een drgfjacht
hielden bjj Vlijmen, ontdekte er een
dat er iets bijzonders uit den grond te
voorschijn kwam.
J uist wilde hij schieten, toen hg be
merkte dat heteen mensch was.
Naderbij gekomen bleek het een
gevlnohtte Russische soldaat, die in
den grond, met een hol als kamer,
zijn verblijf hield.
Naderlandar gesneuveld.
Bg de familie te Maastricht is be
richt ontvangen, dat J. L. Rademakers,
die als adjndant-chef eener mitrailleur-
af deeling vrg willig in het Fransohe
leger diende, in den ouderdom van
41 jaar op het slagveld is gesneuveld.
De Rotterdamsche bankhoudster-
kasteleines.
De houders van een oontraot met
de kasteleines mej. V., uit de Weste
Wagenstraat te Rotterdam, ongeveer
200 personen, hebben besloten, di%
juffrouw per deurwaardersexploit te
sommeeren tot afgifte van alle be
scheiden op deze zaak betrekking
hebbende, Dit besluit is genbmen,
nadat alle pogingen om met de kaste
leines in der minne tot een schikking
te komen, gefaald hebben. Mocht ook
dit besluit geen resultaat hebben, dan
zal men een klacht indienen bg de
justitie.
CRISIS-MAATREGELEN.
Melkprijs.
Door hot Centraal Bestuur uit de Bon-
deu. van Melkveehouders werd oen adres,
gezonden aan den minister van Landbouw,
Handel en Nijverheid1, waarin er op werd
gewezen, dat de lage melkprijs reed» nu
ten gevolge heeft, dat vele "boeren hun vee
droogzetten, waardoor overal melktekort
"dTeigt; dat dé hooge maximumprijzen,
vastgesteld voor gecondenseerde melk en
melkpoeder niu te rijmen zijn met het
streven om den melkprij» hoog to houden,
waaroa» het verzoekt den prijs voor de
versehe melk ook te verhoogen, zoodat
de productiekosten worden gedékt en waar
door zal wordon bewerkt, dat 'de boeren
met meer energie zullen tracliten melk te
produoeeireni.
Papiercontract opgezegd.
Naar wij verneimen heeft de Nederland-
eche Bond' van Papierfabrikanten aan den
Nederl. Bond1 van Drukkerspatroon» met
ingang van 1 Januari het contract opge-
zegd.
STADSNIEUWS.
GOUDA, 8 December 1917.
Burgemeester Mij slaan.
De Raad der gemeente Middelhamis be
sloot een nieuw aangelegde laan aan den
Prinses Julianaweg den naam te geven
van „Burgemeester Myslaan".
Tooneelclub „De Goudsbloem".
De Tooneelclub „de Goudsbloem" geeft
op Zaterdag 15 December hare eerste uit
voering in dit seizoen. Opgevoerd zal wor
den „Zyn Zoon", blyspel fn drie bedrijven,
naar het Duitach van G. von Moser- De re
gie is in handen van den heer M. Ësser.
Voor de Militairen.
Dat het hier in het Goudsche Depót niet
bepaald „lijntrekken" is wat dienst-doen
aangaat, mag by onze lezers vrywel als be
kend verondersteld worden. Maarer
wordt ook wel wat voor „de jongens" ge
daan, dat beeft men al meer in ons blad
kunnen lezen; nu eens ia er cabaret, speci
aliteiten of bioscoop, dan weer muziek van
het dappere depót-strykje of kledn-tooneeL
En dat verzoet veel; overdag een flink en
dienst en dan 'savonds ieto in de cantine of
in den Schouwburg, dat wil er beat in. En
zoo ook hadden de officieren (of wie dan
ook de organisator mag zyn!) gisteravond
«ew>rgd voor een aardigen avond: het
Utrechtsch Klein-Tooneel gaf in den Nieu
wen Schouwburg een Amerikaansche klucht
van Darnley, getiteld „In den mist".
Wy hebben mèt de jongens genoten van
het vroolyke spel van dit Utrechtsch Klein-
Tooneel, allen dilettanten, ale we ons niet
vergissen, maar dilettanten, die vlot en aar
dig speelden (al schoot een enkele wel eens
in den lach als het n i e t moest), en die dan
ook ten volle de bloempjes verdienden, wel
ke een der officieren namens het Goudsche
depót aanbood. „In den miat" waa de ge
schiedenis van twee- op-reis-geweeet-zynde
dames, wisr echtgenooten denzelfden naam
dragen, in hetzelfde huis wonen, alléén met
verschil van étage en waarvan de ééne me
vrouw Smith zich vergist in de étage en het
zich in de nog-niet-geziene nieuwe étage
van haren echtgenoot gemakkelijk maakt.
Verder een mynheer, die 's nachts een avon
tuurtje gehad heeft in den mist, een type
van een boemelaar, complicaties, enfin, een
volkomen lachsucces! De militairen hebben,
dank zy de aardige vertolking van het stuk,
een gezelligen avond gehad. Kritiek, die er
natuurlyk altyd is, laten wy gaarne achter
wege, maar wy stippen nog aan dat het
onmisbaar strykje zorgde voor een aller
gezelligste stemming. De militairen zyn
gisteren vrooiyk lachend naar kooi ge
gaan.
Gaarne roepen wy het-J^trechtach Klein-
Tooneel een „tot weerziens" toe.
Boekhouder Levensmiddelenbedrijf.
Door Burgemeester en Wethouders is be
noemd tot boekhouder aan het Levensmid
delenbedrijf der gemeenter de heer A. H.
van der Pool, alhier.
Cand.-examen rechten.
Aan de Ryks-Univeraiteit te Utrecht is
geslaagd voor hert; candidaats-examen rech
ten de heer C. Jonker alhier.
Broodkaart.
De directeur van het Centraal Broodkan-
toor maakt bekend, dat de broodkaart van
het 36ste tydvak loopt van 10 tot en met 20
•ecember.
Graan en alcohol.
Het Goudsche Drankweer-Comité zond
ons een groot epistel, bevattende een oproep
aan het Nederlandsche volk, waarin wordt
aangedrongen op matigheid in dezen ern-
stigen tyd, tot stryd tegen het drankmis
bruik.
Hoeiwel ten volle aympatihiaeerend met dit
doel, meenen wy toch aan dit epistel om
den agiitatorischen vorm, waarin het is ge
steld, geen plaats te moeten verleenen, zy
het ook dat de groote omvang van bedoeld
stuk de opname in dit blad toch niet zou
veroorloven.
Wie helpt 7
Met génoegen kunnen wy mededeelen dat
voor het arme gezin, waarvoor gisteren
door den heer W. Gol bystand is ingeroe
pen, aan ons bureau is ingekomen:
Van N. N. f2.50; R. f2.50; P. J. B.
Jr. f 1.
Verder kwam in by Pastoor Gol: v. D.
fl; N. N. fl; N. N. f6; N. N. fi; N. N.
fl; H. en R. f2.50; N. N. fl; H. H. f2;
N. N. f2.50; v. D. fl; Mevr. H f 1 en een
pakje kieeren; S. f2.50; R f6.
Pastoor Ooi voegt hieraan toe:
Hartelijk dank aan de geefsters en ge
vers. Wie mag ik by eene volgende gele
genheid danken?
Stagnatie in de kaasdistritatte.
Het treft wel slecht, zegt bet N. v. d. D.
Verleden week werd de levering van de
vleeechwaren tydelyk stopgezet, en nu
houdt, zooals men uit de gisterochtend ver
melde circulaire van de Kaasvereeniging
gezien heeft, ook de verzending van
kaas op.
Niet dat er gebrek aan kaas is. De cen
trale regeerlngspakhuizen zitten tjokvol; er
moet tusschen de 6 en 7 millioen K.G. door
de regeering zyn opgeslagen. De oorzaak
schynt hierin te zitten, dat de regeering een
nieuw distributie-systeem ontwerpt, waar
mede zy schijnbaar nog niet gereed is.
Intusschen zyn verleden week de kaas-
pryzen al zeer belangryk verhoogd, zoodat
de regeering hiermede een voordeel behaalt
van ten minste een paar millioen gulden
(volgens het N. v. d. D.). Dat nog daarge
laten is het wel jammer, dat er op 't oogen
blik voor de boterham zoo goed als niets
meer te verkrijgen ia tegen schappeUjken
prys. En dat juist in dezen tyd!
Moge de regeering wat voortmaken, 't Is
toch al te dwaas, dat er in een land als 't
onze geen kaas beschikbaar is.
In verband met den noodtoestand in de
kaaslevering is tegen Maandagmiddag door
winkeliers, die kaas verkoopen, een verga
dering belegd in „Het Schaakbord", om den
huidige» toestand te bespreken.
Afd. Gouds Ned. Herv. Ver. vsn
Fabrieksarbeiders.
De afd. Gouda van de Ned. Ver. van Fa
brieksarbeiders houdt op Zaterdag 22 De
cember een propaganda-feestavond in den
Nieuwen Schouwburg. Als feestredenaar
treedt op de heer A. Dykgraaf. Opgevoerd
zal worden het tooneelspel irr 6 bedrijven
van Inte Onsman „Het Licht in den Nacht".
BOSKOOP.
De Rechtbank te 's-Gravenhage heeft uit
gesproken het faillissement van J. van der
Vliet, aannemer alhier.
Tot curator is benoemd Mr. W. G. E. Bor-
gerhoff Mulder.
De heer A. Kok Wsen., alhier, is Woens
dagavond op zyn stoel plotseling dood ge
bleven, tengevolge van hartverlamming.
BURGERLIJKE STAND.
GOUDA.
GEBOREN: 6 Dec. Woutenw Josephus,
z. v. T. H. Heesen en M. P. F. Awms.
Grietje, d. v. C. J. Rjjnaard en W. Tulpen
burg.
ONDERTROUWD: J. van Loon en W.
M. Kuys. W. Ockhorst en J. C. Verlaan.. B.
van den Broek en N. Hofstede. A. F. Jonk-
OVERLEDEN: 5 Dec. Gerrigje van Dam,
11 mnd. Gij abortus van der Laan, 19 mnd.
Willemyntje IL Z. Hortensius, 2 mnd.
PREDIKBEURTEN.
ZONDAG 9 DECEMBER
GOUDA.
RBMONSTRANTSCHI KERK.
IO'/j o. T.m. D.. A. E. F. JUNOD.
Ev. Luth. Pred te Den Haag.
ST. JANSKERK.
10 u. v m De. J. BöRGER
2 u. n.m. De. J. W. BRRKELBACH v. d.
SPRENKEL,
6 u. n.m. De. J. E. BIJL.
KERK PEPERSTRAAT.
2 u. n.m. De. a J. DEUR
LUTHERSCHI KERK.
10 u. v.m. De. Th. SCHARTEN.
BOSKOOP.
REMONSTRANTSCHE KERK.
10 u. v.m. De. A. JAGER.
NED. HERV. KERK.
10 u. v.m. De. NlEUWBURG.
GEBOUW SALVATORI
9'/a u. v.m. en 6 u. n.m. De. v. WICHEN,
uit Ameterdem.
WADDINXVEEN.
REM. KERK.
10 u. v.m. De. LINDEMAN.
NED. HERV. KERK.
9'/j u. v.m. en 3u. n.m. De. v. d. WAL,
uit Delft.
MOORDRECHT.
NED. HERV. KERK.
10 u. v.m. Dr. R. MIEDEMA.
GOUDERAK.
NED. HERV. KERK.
2 u. a.m. De. VAN WILLEN8WAARD,
te Krimpen e.d. IJeel.
STOLWIJK.
NED. HERV. KERK.
10 u. v.m. De. F. A. FRANCE.
EVANGELISATIE GEBOUW.
97i u. v.m. en 67a u- D'm' Óen heer H.
J. 8CHOONDERBEEK, #oded. ond. te Putten.
HAASTRECHT.
NED. HERV. KERK.
10 u. v.m. De. E. v. D. BROEK.
GOUDA.
WOENSDAG 12 DECEMBER.
St. JANSKERK.
12 u. m. De. J. E. BIJL.
Huwelijktinzegeniag.
KERK PEPERSTRAAT
87« u. o.m. De. J. BöRGER,
Bijbellezing.
Barometerstand onbekend'.
"Verwachting tot den volgenden dag
meeat matige tot krachtige Zuidelijke tot
W'eatelijké Wind. zwaarbewolkt met tijdelij
ke opklaring, waarschijnlijk regenbuien,
zoHde temperatuur.
9 Dec. Café de Groot, Gouwe. Tcutoon-
stulllng van Postduiven.
10 Deo. Soc. ,,Ona Genoegen". 8 u. Biljart
en K aart-concours.
1L Dec. Nieuwe Schouwburg 8 uur. Too-
n<'el vooratel ling door het Toonöelgt-
7.el«eliap van de Plantage Schouwburg.
13 Deo- Soé. „D« Kéuniif' 2)4 Uur. Verg.
Ned. Vereen, van Httitvrouwen, afd.
Gouda.
13 DwC. Soc- ,.d« Kétuiio". 8 u. Nut -
avond Mr- Kamp.
17 lïec- 2 uur. Gebouw Bouw- en Wo
ningtoezicht. GnderetandHOouuiriwQe Ar-
menvorg.
ADVERTENTUN.
■■RICHT.
De trekking en de event, afhaling der prijsen
van de loterij ven den Liefdadigheidabesar
,,8t. Viaeentiua-Voreeaigiag" sullen eea
maand worden altgeeteld.
Alsnog loten te bekoaaea bij:
DONKER, Graal Florisweg 26.
TIMMERMANS, Kleiweg 37.
12 2894 VERKERK, Markt 56.
HUIS- EN DECORATIESCHILDER.
Bip xlch steeds
beleefd aanbevelen
voor het uitvoeren
van VERF- en
DECORATIEF
SCHILDERWERK.
saw
ADRES VOOR HET SCHILDEREN VAN
X BEDRIJFSRECLAMES. W
BOELBKADB ,6. m OOUDA.
Ü*B
DROOIST - WqDSTRAAT 2».
Tharmoo*nawaltan
Rhaumatlakwatlan
2891 10 Mean's Unlmant
Koopt Uw
kil
OAREL KROPMAN,
u-ciwce eouDA,
llMwa madallan, 12
Ml 2888 14
APOTHEEK.
OOUWE 135. - TEL. 37.
MARKT M
n vsn M
«oor Domes on Jonge Dames.
Grondig onderricht in het knippen en maken 2203 20
Inlichtingen giatto Moj. TIESEMA, Fluweelen Singel 14.
NOOROBISrtKfll
2892 228
