De fioudscbe Courant,
Adverteert in dit Blad.
GROOT WONDER.
HET VLUCHTOOI
GOUDA.
isLpplerdt slant
A
Het Advertentiebureau
Hoesten
W. STIJIWS
Hebt Gij U
gewond?
Mevr. HA VERHOEK,
bekwame NOODHULP
of BEDIENDE,
„Evenredige Vertegenwoordiging
en de Liberale Unie".
Bij Kinkhoest
STOLWIJK.
A. S. R. A.
Kloosterbalsem
BOSKOOP.
De Heer I. IJSSEL DE SCHEPPER aan het woord.
VOLKSBIBLIOTHEEK
Maatschappij
„Tot Nut van het Algemeen"
geopend
Donderdag 28 Februari
Vrijzinnige Kiesvereeniging Stolwijk
MARKT 31
TELEF. 82
W Inzending van Mn af
schrift steeds voldoende.
VRAAGT UW WINKELIER
Maar ds Wereldberoemde
Meubel en Linoleumwas
Koopt één flesch A. S. R. A. -
Kloosterbalsem
Lange Waranda 17b - Rotterdam.
"Dt heb nooit myn Raar
verwaarloosd."
MN CHOPS, Wijdstraat 29, Gouda.
1.1 VU ZESSEN, Sehosnbom.
TE KOOP:
P. A. WELLER, Zijdeweg 72.
AGENDA.
Zoo tpoedig mogelijk gevraagd een
hg J. KBU, Oed. Kapper,
832 u Dubbele Buurt 8, Gouda.
MOLENWERF.
InplaatS van Vrijdag I
Maart ia de Bibliothaak
op
843 25 HET BESTUUR.
te STOLWIJK.
OP WOENSDAG 27 IFEBRUARI a.a„
dei avond* 8'/, uur bij
P. Stoppelenburg
aal de heer 842 26
Dp. BEEKENKAMP
van Gouderak
een rede houden over de beieekenia van
TOBGANG, ook voor niotlodcn, VRIJ.
HET BESTUUR.
VRO
bejMrgt de plaatün* van ADVERTENTIËN
in alle Nederlasdache en Buitenlanduolac
dag- en weekbladen en andere periodieken,
aonder eenige prijaverhooging.
Inlichtingen worden GRATIS veritrekt.
TE KOOP
tang 1,10; 2,10; 2,70; 8,20; 8,80; 8,70 M.
1Kb. 0,480; 0,000; 0,010; 0,068; 0,000; 1,148 M'.
te bevragen bij
T. VAN HERK,
Aannemer Nieuw erkerk a.d. IJsel.
en verkoudheid Gebruik
Anga-bonbons. Dooa 35 en 70 et-
en slijmhoest, luchtpijpkatarrhen,
bronchitis, slaapstorenden hoeat-
prikkel, hioest bij ouden van dagen
en Asthma 668 20
gebruike men ANGA-slroop.
Per flacon 11.40, 3 flacons f4.
Fabrikant A. MIJNHARDT.
Phamac. Fabriek Zeltt.
Verkr'tjgb.bi) Apoih. en Drogisten.
steeds
welluidend
Wybert
HAASTRECHT
MAGAZIJN VAN
Ijzerwaren, Keukengerei
Hij wielen en onderdeelen.
Landbouwgereedschappen
en Werktuigen.
AdvertentiSn en abonnementen
op dit blad worden aangenomen
door:
L. VERD00RN, Stolwijk.
J. N00MEN, Balarte ha.
Het beste artikel voor het wrijven van meubelen en linoleum Is
veel ottedkooper on voordaellsar in het gebruik
dan de beste bus was
en u bl(jft niets anders gebruiken dan de vloeibare meubel
linoleumwas A. S. R. A.
Waar niet verkrijgbaar wende men zich tot onze HaoMefopHt-
Itouder voor Qouda en omstreken de firma 362 50
L. VAN DZR BfEK Grossier In Koloniale waren QOUDA.
Hebt gij. U gekneusd, vertild, geatooten, /ebrand, ge
sneden of geklemd Steeds zal de
onmiddellijk de pijn verzachten, de wond auiveren en
spoedige genezing tot «tand kunnen brengen.
Ziehier bet bewijs:
De Heer H. Cuijpers, bakker te Vlierden (N.B.), ver
klaarde
„BH het kappen van boomt*, sloeg li mj) door
„broei en kous heen tuit een wond in het scheen-
„teen, dat mijn vinger er wel in paste. De wond
„bloedde vrttstlijk en deed me geweldig pijn.
„Na het been voorloopig verbonden te hebben,
„ging it naar mijn huis en liet onmiddellijk bij mi/n
„overbuurman, den heer A. v. Calis, ten patje
„Kloosterbalsem halen. Hiermede verbond it 3 maal
mijn been. Den volgenden dag, toevallig Zondag,
„hield ik eenige rust, doch 's Maandags kon it weer
„tot groote verbating van mijn kennissen, welgemoed i
„aan het werk gaan. Binnen weinige dagen was mijn
„been geheel genezen". De
I»
wonden, huiduitslag, dauwworm, aambeien,
winterhanden en -voeten en ie een heerlijk
wrtjfmiddet bij jicht, apit, podagra, rheu-
matiek an ruggepijn.
Prijs per pot van 20 gram 45 cent, van 50 gram 85
cent, van 100 gram f 1.30 en van 250 gram f2,50. Al
verkrijgbaar. Eischt rooden baad mot onze handtsekeni
L. I. AKKER, Rotterdam. 793
Fa. W. v. ZANEN - 20 O.
Atelier voor
ii Moderne Portret-FotogroOe a
Geneeskundige Kruiden tegen Rheumatlek, Hoesten,
Gebrek aan eetlust. Maagkwalen enz., alsmede Pleisters
en Balsum, voor auivering en genezing ven wonden,
volgens recept van Dr. BUCHAM. Ook te bekomen
voor H.H. Veehouders, verschillende middelen bij Ziekte
enz., voor Paarden, Rundvee, Varkens enz. met ge
bruiksaanwijzing te bekomen in den Geneeskrachtigen
Kruidenhendel bij 807 56
SPREEKUREN VAN 9 TOT 5 UUR.
j der» ld jaar gebruikt en «ma heer
I gebruik kek Ik mywe weelde ven
I Glanzend, Golvend, Gesoai Beer
te danken I"
Ukunt ook Lang. Oezond Naar nebbe*;
Beproef deze methode en begin vandaag.
Qa naar (Jw Apotheker, Drogist qf
Kapper, koop een flescb "KOKO" van
P-0-79, gebruik het 14 dagen zooala voor
geschreven en Let dan op het verschil.
Ben zuivere, Heldere, Niet vette vloeiatot -
bevordert den Haargroei - Versterkt de klieren
ca doet dienst als een Tonicum voor de Haar- I
wortels - Voorkomt hef Splyten dl Uitvallen.
Hoofdzeer en Roos verdwynen, nadat mea
•KOKO" een paar keer gebruikt heeft - men I
sprenkelt het eenvoudig op het Haar, dan wry ft I
men het zacht In eene nedenlaartacbe richting
an borstelt het flink.
Wy stellen neen dwaze of oniBOgalylfE ofoahow I
un "Koko" maar wy zoggen en houden val,
daf aio aan Zuiver Geneesmiddel vaar Net
Haar gaan ander Preparaat dit kaa evenaren
WAARSCHUWING I
Uitstekende preparaten worden dlkwyls
nagemaakt; van hat kryren van da echt#
"Koko" hangt het auccaa van Uw Haar
at. Walgsr elke fleach, die U ale "Keho"
wordt aangeboden, dia niet duldelyk one
Handelsmark "Bea Vrouw ta Paard" op do
bultenvsrpakklag draaft. Bcbt# "Koko"
wordt nooit loa verkocht en werdt nooit
verhecht aonder eene verzegelde bulten-
verpakking.
tl. 0.75, H. 1.60, en tl. 3.— par Fltoon.
Attcen Vcrtegenwoordigsfs-. -
Voor N en Z. HoTlsnd. Utrecht. Zeeland.
N. Brabant en Limburg
Pa DE8SER8, Amsterdam.
Voor Friesland, Groningen, Drenthe, Overyssl
en Oelderlsnd:
Flrata B. MEI8PEH8MA, Barak,
"KOKO" SHAMPOO POEDERS zyn wel een proef
waard, twee soorten -Nat en Droog Koop ze wsar
U 'KOKO" koopt P. 0.12ft per pakje
alle «oorten van Winkelkasten, Café-inventarissen, zooals:
Buffetten met Toonbanken, Caféstoelen, groote en kleine
Tafels, Bierzullen, Steekpompen, Manometers, Toonbanken
van 1—8 M., Toonbanken met glazen Virtrlnes, Toonbanken
met marmeren Bladen, Twee Luchtketels, Drie Kantoor
schotten, Drie Kookketels, 2 van 40 L. en 1 van 75 L., Drie
groote Kookfornulzen, een groote Barblerswaschtafel met 3
Waschkommen en Laden, kleinere Waschtafels, Toilettafels,
Scheerstoelen, Pottekasten, groote en kleine Gruttersbakken,
Fleaschenrekken, een Magazijnkast van 7 M. lang met Laden
er onder, Een Vleeschmachlne v. BERKEL'b Patent, Een
groote Duiventil om in een tuin te plaatsen. Verder een groote
party nieuwe Tatels, Aardappelbakken, Tuinbanken, Tuin-
stoelen, Een Kufkmgchine, Tapmachine om bier af te tappen,
J- en 2 persoons Schrijftafels, houten en ijzeren Ledikanten,
Drogistkasten, groote en kleine Spiegels, Drie groote Grond-
bascules van 100 tot 500 K.G. Verder heeft A. MUTER trf*
koop 200 stuks zoo goed als nieuwe l-persoons Zeegras-
matrassen met Kussens en bij voor spotprijs. 808 70
A. ROITTRR LANGE BAANSTRAAT 41-46.
AltXVf Telefoon 8650. - ROTTERDAM.
Advertentién en abonnementen
op dit blad worden aangenomen
toor
25 Febr. 8 uur. Ned). Bond voor Vrou-
wmkieerecht. Causerie over Italië-
24 Febr 8 uur- Gebouw Conoordta Uit
voering Tooneelclub „ThaUa"
5 Maart- 8 u. Boo. de Reünie. Concert
Volkftboud tegen Drankmisbruik.
Baleefd verzoeken wjj geregeld tijdig
mededeeling te mogqp ontvangen van ver
gaderingen, concerten, vermakelijkheden,
enz., om dese dan in onze agenda te ver
melden.
Eleetrieefae Drukkerij
A. BRINKMAN k ZOON - Gowda.
upiPf
Tweade Blad.
GOUDSCHE COURANT VAN MAANDAG 25 FEBRUARI lélS
No. 15632.
V
Door den heer I. IJssel de Schepper ia
tot de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Het volgend schrijven gericht:
Naar aanleiding van het gesprokene in
de zitting van de Tweede Kamer der Sta
ten-Generaal op 22 Januari 1918 in verband
met het Vluchtoord Gouda, neem ik de vrij
heid my tot U te wenden met het verzoek
Uwe aandacht wel aan het volgende te wil
len schenken.
Teneinde een goed overzicht te verkrij
gen over de geschiedenis van het Vlucht
oord Gouda, rfioet ik tot de maand Septem
ber 1914 teruggaan, en wel, tot het schrij
ven van den Commissaris der Koningin van
-Zuid-Holland dvd. 24 September 1914, Ka
binet No. 669|2, onderwerp: Instelling Com
missie voor Vluchtelingen, gericht aan den
EdeLaahtbaren Heer Burgemeester van
Gouda, destijds den Heer Martens, thans
overleden.
Dit schrijven beoogde eenheid te brengen
in de wijze, waarop hulp en ondersteuning
aan Vluchtelingen in Nederland zoude wor
den verstrekt, en bevatte de mededeeling
van de instelling eener Centrale Commissie,
alsmede de4 overweging ook te Gouda eene
plaatselijke Commissie te vormen, voor het
geval eene zoodanige nog niet werkzaam
mocht zijn.
In antwoord op dit schrijven werd door
den Heer Burgemeester van Gouda onder
datum 25 September 1914, Kabinet No. 10,
medegedeeld, dat te Gouda nog geene Com
missie was gevormd, doch dat overleg was
gepleegd met het Comité tot Steun aan
Noodlijdenden door de Mobilisatie te Gouda,
welk Comité zich had bereid verklaard, zich
de 2org der Vluchtelingen eventueel te zul
len aantrekken, en dat zijn Voorzitter, I.
IJssel de Schepper, gaarne bereid was, te
dier zake nader overleg te jplegen met de
door de Regeering ingestelde Centrale
Commissie.
Daarna ontving ik eene uitnoodiging van
den Commissaris der Koningin van Z.-H.,
d.d. 10 October 1914, tot bijwoning eener
vergadering ten Gouvernomentahuize op
Dinsdag d.a.v. (18 October) ter installatie
van de Provinciale Commissie in het belang
van de buitenlandsche Vluchtelingen.
Intussohen wias op 8 October 1914 door
den Burgemeester van Gouda een telegram
ontvangen van den' Commissaris der Ko
ningin, met verzoek om mededeeling of, en
zoo ja, hoeveel, Vluchtelingen in Gouda in
zoo kort mogelijken tijd zouden kunnen
worden ontvangen.
Op verzoek van den Burgemeester heeft
toen dien eigen dag eene vergadering van
verschillende Dames en Heeren uit Gouda
plaats gevonden, met het resultaat, dat den
avond van den volgenden dag reedB voor
1000 Vluchtelingen huisvesting was gevon
den, welk aantal inderdaad ook te Gouda
aankwam.
In overleg met de Regeering was dit Co
mité gemachtigd, om beslag te leggen op
alle mogelijke lokaliteiten, welke maar
eendgszine voor de herberging van Vluchte
lingen bruikbaar waren, met het gevolg dat
Societeitslokalen, Kaaspakhüizen, Schepen,
enz. werden af gehuurd f sommige Kaaspak
hüizen werden door de eigenaren belange
loos terbeschikking gesteld).
Als vergoeding voor huisvesting, ligging
en voeding mocht aan de Regeering 80
C-t®. per dag, per Vluchteling worden in
rekening gebracht; voor huisvesting alléén
10 Cts. per dag, per Vluchteling; in dit
laatste geval werden dan matrassen, peluws
en dekens door bovengenoemd Comité ter
beschikking gesteld.
Ondergeteekende stelt er prijs op, reeds
hier te doen uitkomen, dat deze bedragen,
welke de grondslag ook van verdere beta
lingen waren, niet door hem, noch door
het Comité waren bedongen, maar door de
Regeering geheel uit eigen beweging aldus
werden vastgesteld.
Gelden, kleeren, schoeisel, huisraad, speel
goed voor de kinderen, in één woord alles
wat men kon missen, werd bijeengebracht,
om zooveel mogelijk te voorzien in de noo-
den der Vluchtelingen.
Het ligt voor de hand, dat in de eerste
weken veel mutatie onder de Vluchtelingen
plaats vond; het Was een voortdurend over
leg tusschen Commissies en Comdté's in
verschillende plaatsen des lands, om ver
loren geraakte familieleden weer bij elkaar
te brengen; velen der Vluchtelingen gaven
er de voorkeur aan, naar de groote centra
des lands te verhuizen, in de hoop daar
vrienden en kennissen te zullen vinden;
anderen werden weer door de Regeering
naar Gouda gezonden, of werden op eigen
verzoek hier ontvangen, terwijl eindelijk
ook velen na een kortstondig verblijf we
derom naar België teruggingen.
b spoedig na aankomst van de eerste
|htelingen, ongeveer 1200, kreeg de
meester van Gouda het verzoek nog
een 800-tal Vluchtelingen te herbergen, en
heeft Z.EAchthare zich toen aanstonds ver
staan met de Directie der Snjjgroenlcwee-
ket^j vh. Gebr. Steemmft, met het gevolg,
dat binnen 24 uur door hefr «en gedeelte
der kassen voort) ontvangst van deze 600
Vluchtelingen werd ingericht.
Dit kon natuurlijk niet andera geschie
den dan met vernietiging van een groot
adntal der zich in die kassen bevindende
planten, waartegenover de inrichting, d.w.z.
de bevloering, entc. door de Regeering werd
bekostigd.
Hier is dus de eerste aanraking van het
Comité tot Steun aan Noodlijdenden door
de Mobilisatie te Gouda met de Snygroen-
kweekerij v.h. Gebr. Steensma, en wél, zoo-
als boven gezegd, door bemiddeling van den
toenmaligen Burgemeester van Gouda.
Als huur werd biervoor overeengekomen,
alweer namens de Regeering door den
Burgemeester een prijs van 60.per dag,
gebaseerd op 10 cents per dag, per Vluchte
ling.
Deze zelfde vergoeding werd overal ge
geven in gevallen, waar alléén huisvesting
werd verschaft, want het werd al heel .spoe
dig daarheen geleid, dut de Vluchtelingen
overdag verblijf hielden en hunne maal
tijden gebruikten in de verschillende loka
liteiten van de Sociëteit „Ons Genoegen",
waar zij 's morgens vóór het ontbijt kwa
men en vanwaar zij 's avonds vertrokken,
om naar hunne verschillende nachtverblij
ven te gaan.
Dit laatste bleef zoo tot de eerste dagen
van December 1914, terwijl nog steeds het
Comité tot Steun aan Noodlijdenden door
de Mobilisatie te Gouda, dat hiervoor eene
afzonderlijke afdeeling, n.l. de Afdeeling
Vluchtelingen, had gevoimd, zich met de
zorg der Vluchtelingen bleef belasten.
Als Voorzitter en Secretaris dezer Afdee
ling traden de ondergeteekende en de Heer
W. A. Hoyng op, reap. Voorzitter en Secre
taris van het Comité tot Steun aan Nood
lijdenden door de Mobilisatie te Gouda, ter
wijl de waarnemend Voorzitter en waar-
nteral Secretaris van het oorspronkelijk Co
mité, de heeren W. Gol en W. A. Piete,
zich bereid hadden verklaard, de oorspron
kelijke werkzaamheden in verhand met den
steun noodig. als gevolg van de Mobilisatie
op zich te nemen.
Reeds in November 1914 vermeldden de
dagbladen het plan der Regeering tot vor
ming van bepaalde centra voor de Vluchte
lingen, zoogenaamde Winterkampen als te
Nunspeet, Ede en Uden werden gebouwd.
Waar nu de Vluchtelingen in Gouda veel
vertier brachten en verscheidene voordeelen
aan den Goudschen Middenstand afwierpen,
zoude het vertrek der zich te Gouda be
vindende Vluchtelingen een zware slag voor
Gouda zyn geweest-
De Burgemeester is toen in over
leg getreden met de Directie der Snygroen-
kweekerij* v.h. Gebr. Steensma omtrent de
mogelijkheid hare overige en zeer uitge
strekte kassen ter beschikking van de Re
geering te stellen voor de inrichting van
een Winterkamp.
Inmiddels had dan ook één van de Direc-
teuren, de Heer AE. Steensma, daartoe de
noodige stappen ondernomen, teekeningen
doen vervaardigen van de eventueel^ inrich
ting, en zich tevens gewend tot den Voor
zitten der Centrale Commissie tot Beharti
ging van de BcMngen van naar Nederland
uitgeweken Vluchtelingen, den heer F. W.
Baron van Tuyll van Serooskerken, terwijl
door den Burgemeester ook stappen te be-
voegder plaatse werden gedaan.
Het gevolg van een en ander was, dat
door het Comité tot Steun aan Noodlijden
den door de Mobilisatie te Gouda, afd.
Vluchtelingen, langzamerhand kortheids
halve genoemd Vluchtelingencomité Gouda,
een schrijven werd ontvangen van de Cen
trale Commissie tot Behartiging van de
Belangen van naar Nederland uitgeweken
Vluchtelingen, dd. 16 November 1914, met
de mededeeling, dat de Voorzitter dezer
Commissie, de heer F. W. Baron Vand|^B
van Serooekerken, vergezeld van Freule
van Itteraum binnenkort een bezoek aan
GOUDA en enkele omliggende plaatsen zou
brengen, en dat zij zich bij aankomst bij
den Burgemeester ten Stadhuize zouden
vervoegen. Dit bezoek ie door bedde ge
noemde Leden der Centrale Commissie en
kele dagen uitgesteld, doch vond op Vrijdag
27 November 1914 plaats, terwijl tevens
door genoemde Commissieleden dien dag
een bezoek aan Moordrecht en Schoonhoven
sou worden gebracht.
Het bezoek aan GOUDA gold het instel
len van een onderzoek nahr de kassen der
Sn ijgroenkweekerij vit. Gebr. Steensma en
de plannen voor de inrichting daarvan tot
een Winterkamp, daartoe door hare Direc
tie ontworpen. Volgens deze plannen, wel
ke onmiddellijk grooten bijval bij de beide
Leden der Centrale Commissie vonden, zou
den 2500 Vluchtelingen kunnen worden ge-
hyisvent, dodh, waar hier en daar nog wel
een plaatsje voor eene zoo goed mogelijke
huisvesting moest worden afgenomen, werd
het aantal der eventueel te huisvesten
Vluchtelingen op 2400 gesteld. JBta
Door dsn Burgemeester vsn G"WF
ds werd met den Vooraitter der
Centrale Commissie omtrent de
voorwaarden overlég gepleegd, en, wsar het
getal der te huisvesten Vluchtelingen, zoo-
als boven genoemd 2400 bedroeg, de prijs
pet dag daarvoor bepaald op 2400 X 10
cts. dus het bedrag, dat naar hierboven
werd uangeteekend van den aanvang af
dooi de Regeering zelve waa aangenomen
en bepaald) 240 golden per dag
met inbegrip van verwarming
der bij de Vluchtelingen 'n f®"
bruik zij nde kasaf n, of
210 gulden per d«g zonder ver
warming.
Reeds spoedig mocht het Vluchtelingen
comité door tusaohenkomst van den Burge
meester bericht ontvangen, dat op GOUDA
p keuze voor een Winterkamp was geval-
m, en dat 2400 Vluchtelingen zouden wor
den gehuisvest in de inrichtingen der Sny-
gioenkweekery vh. Gébr. Steensma; tege
lijkertijd verzocht de Burgemeester aan het
Vluchtelingencomité, om wel alle stappen
te doen voor eene zoo spoedig mogelijke
.saanenbrenging der zich in GOUDA bevin
dende Vluchtelingen in de inrichtingen der
S ijgroenkweekerij
Het ligt voor de hand, dat de inrichting
der kassen eenige weken moest duren en
dat niet alleen de meeste spoed daarmede
moest worden betracht, maar ook daaraan
de grootste zorg moest worden besteed.
De inrichting der kassen kwam voor re
kening van de Snijgroenkweekerij en heeft
bedragen met inbegrip van alle vloeren, ta
fels, banken, kasten, etc. ƒ15.000.—-; te
vens moest zij zich ook een belangrijk kapi
taalverlies getroosten, n.l. ruim ƒ20.000.
voor vernietiging van. planten, welke alle
in den vasten grond stonden; als tegemoet
koming in dit verlies en in deze kosten
werd door de Regeering aan de Snijgroen
kweekerij een bedrag van 5.000.— ter be
schikking gesteld; bleef dus een post aan
kosten voor de Snijgroenkweekerij van
ƒ15.000.— -f ƒ20.000.ƒ6.000.—
30.000.welk bedrag dus door de Snij
groenkweekerij In, laat ik het zoo zeggen,
hare nieuwe ondemomiag werd gestoken.
Er werd dag en nacht aan de inrichting
geWerkt, alsmede aan de voorbereiding van
do overbrenging der Vluchtelingen, omdat
het de wensch was, dat van den beginne af
alles zoo goed mogelijk in het nieuwe ver
blijf zoude loopen.
Van het resultaat der door den Burge
meester met den heer Baron v^n Tuyll van
Serooskerken gevoerde onderhandelingen,
wewj aan Z.E. den Minister van Staat, Mi
nister van Binnenlandsche Zaken kennis ge
geven door mijn schrijven van 7 December
1914, in welk schrijven te gelijkertijd werd
medegedeeld, dat door den Burgemeester
uit het bestaande Gomité, waaraan vele
personen uit Gohda ook hun hulp hadden
verleend, eene Commissi^ was benoemd, be
staande uit de Heeren:
I. IJssel de Schepper, Voorzitter.
W. A. Hoyng, Secretaris.
Kapt. De Winter.
Dr. A. C. Geitel.
H. J. Nederborst Jr.
R. U. Jongenburger.
A. Bertheux.
terwijl de heeren R. L. Martens, Burge
meester en Mr. M. M. Schim van der Loeff,
Lid van de Tweede Kamer der Staten-Gene
raal, zich hadden bereid verklaard, het
Eere-Voorzitterschap der toen gevormde
Commissie van Toezicht op het Vluchtoord
te Gouda te aanvaarden.
Op 17 Decetnber 1914 betrokken de
Vluchtelingen hunne nieuwe verblijfplaat
sen in de kassen der Snijgroenkweekerij,
waar door de practische inrichting eene
groote verbetering in hunne vroegere huis
vesting, enz. te Gouda werd gebracht. Een
ruime eetzaal, recreatiezaal en leeszaal
vormden het dagverblijf, terwijl eveneens
ruim slaapzalen, welke goed waren ver
warmd, af zondtri ijk voor gezinnen en man
nen en vrouwen voor nachtverblijf waren
ingericht; natuurlijk waren ook doelmatige
wafichinrichRngen, keuken, enz., enz., aan
gebracht.
17 December 1914 gold dus als de aan
vangsdatum van de door den Burge
meester van G o u d«a met Baron
van Tuyll van Serooskerken
namens de Regeering gemaakte over
eenkomst, en van dien datum werd aan de
Snijgroenkweekerij over 2400 Vluchtelingen
10 cts. per persoon, per dag, of 240 gulden
vergoed.
De Commissie van Toezicht heeft zich
steeds beijverd, en mocht daarbij den zeer
gewaardeerden steun van Baron van Tuyll
van Serooskerken ondervinden, om door het
aanbrengen van verbeteringen, den bouw
van scholen, een Ziekenhuis, etc., etc., het
Goudache Winterkamp meer en meer aan
de te stellen eischen te doen voldoen. Ook
voor de geestelijke belangen werd zorg ge
dragen op eene wijze, waarover, de onder
geteekende tot zijne vreugde dikwerf de
betuiging van tevredenheid van de zijde der
Geestelijkheid-mocht ontvangen.
Voor elke verbetering werd de hulp van
den Voorzitter der Centrale Commissie, den
heer F. W, Baron van Tuyll van Seroosker
ken ingeroepen, die zich dan zijnerzijds
weer met bet Departement van Binnenland-
schï "Zaken verstond, en waarvoor dtn in
het ééne geval wèl, in het andere niet, toe
stemming werd verkregen.
Trouwens het geheele Vluchtoord stond
onder leiding van even genoemden Voorait-
ter van de Centrale Commissie tot Beharti
ging van de Belangen van naar Nederland
uitgeweken Vluchtelingen en de Plaatselij
ke Commissie was slechts belast met de uit
voering van de door dezen Heer gegeven
aanwijringen, of van opdrachten, welke sty
rechtetreeka van het Departement van Bin
nenlandsche Zaken kreeg.
Langzamerhand was wsrkeiyk het
Vluchtoord natuurlijk omstandigheden in
aanmerking nemende een alleszins goed
tijdelijk verblijf voor de Vluchtelingen ge
worden, en het heeft der Commissie van
Toezicht dan ook niet ontbroken aan her
haalde beyrijzen van volkomen instemming
en ingenomenheid van Regeeringawege, ter
wijl zeer vele malen officieele en offlcieuse
bezoeken aan het Vluchtoord werden ge
bracht, waarbij als het ware elke gelegen
heid te baat werd genomen om aan die in
genomenheid uiting te geven en vergelijkin
gen te trekken met indrukken, welke men
by het bezoeken van andere kampen had
verkregen.
Het past mij natuurlijk niet, hier namen
te doemen doch het ligt voor de hand, dat
de Commissie van Toezicht daardoor in
hare meening werd versterkt, dat haar
werk en hare bemoeiingen ook van Regee-
ringszyde op prijs werden gesteld.
Langzamerhand naderde de zomer 1915
en kwam men reeds toen onder den indruk
van den langen duur van den oorlog!
In een schrijven van 14 Juni 1915, dat de
voorzitter der Centrale Commissie tot Be
hartiging van de Belangen van naar Neder
land uitgeweken Vluchtelingen aan mij
zond, wijst deze op den hoogen prys, welke
als huur aan de Snijgroenkweekerij werd
betaald.
Op dit oogfflfiblik moet niet uit het oog
worden verloréh, dat de Regeering
volkomen vVij.was, de huur van ƒ240
per dag, van dag tot dag op te zeg
gen!
Zy gaf, zoo schreef de Voorzitter der
Centrale Commissie in dezen brief, er de
voorkeur aan de Vluchtelingen naar Nun-
«peet over te brengen; doch, waar dit kamp
zeer terecht eenigsrins als „strafkamp"
door de in Nederland vertoevende Belgen
werd beschouwd, bestond by de zich in
GOUDA bevindende Vluchtelingen natuur
lijk bezwaar togen deze overbrenging.
Ook GOUÏ)A zelf had bezwaar tegen
deze overbrenging, omdat verschillende
Goudoobé'winkeliers, by wie zooveel moge
lijk alles, wat in het Vluchtoord noodig
was, werd betrokken, zich op deze leverin
gen hadden ingericht, terwyi bovendien ty-
dens het verbiyf der Vluchtelingen eene
aangename verhouding tuggchen hen en de
Goudsche Burgerij was ontstaan.
l5e Snijgroenkweekerij vh. Gebr. Steens
ma had, ruwweg gesproken, op dat oogen-
blik van de Regeering bruto ontvangen on
geveer 180 X ƒ240.— se ƒ43.200.—; van
dit bedrag moest alleen voor verwarming
180 X 30.ƒ6400.— worden afgetrok
ken, zonder rekening te houden met andere
onkosten; biyft dus 37.800.derhalve
zag zy juiet eerst toen hare voor dit doel
reetatreeks gemaakte uitgaven van 30.000
nauwelijks goedgemaakt, maar zou natuur-
ïyk, wannSïF IW91 net kamp opgeheven
war? waartoe de Regeering de volle be
voegdheid had door de koeten om de ge
bouwen weer tot hun oorspronkelijk doel In
te richten en om zich den vernietigenden
inventaris opnieuw aan te schaffen, een vry
aanzienlijk verlies te boeken hebben gehad.
Het spreekt dan ook wel vanzelf, dat de
plannen dpr Regeering haar minder aaage-
,m waren, terwyi bovendien het terug
brengen van hare inrichtingen in den ouden
toestand veel tijd zou vorderen en het
daarna nog geruimen tyd zou duren, vóór
zy van de nieuw aan te brengen planten de
vruchten zoude kunnen plukken.
Na veel heen en weer praten met de Re
geering alweer door tuaschenkomst van
den Voorzitter der Centrale Commissie, F.
W. Baron van .Tuyll van Serooskerken
werd eindeiyk afgezien van het pkui tot
opheffing van het Vluchtoord Gouda en
door de Snijgroenkweekerij vh. Gebr.
Steensma toegeetemd in een verlaging der
huurpenningen tot ƒ180.per dag. Te
genover deze prestatie harerzijds, verlang
de de Snijgroenkweekerij eene contra-pree-
tatie van de Begeering in den vorm eener
toezegging, dat dan ook de Vluchtelingen
in de inrichtingen der Snygroenkweefcerij
zouden biyven zoo lang dé oorlogstoestand
nog zou duren.
Hot is vooral deze bepaling, welke 4e
Heeren Beumer en Schaper blykbaar heeft
geetooten. Voor eiken man van zaken ia zy
echter volkomen begrijpelijk. De Snijgroen
kweekerij deed feitelijk afstand van haar
bedrijf; zy moeet haren inventaris oprui-
aan hare kweekkassen eene
vreemde bestemming geven; al hare han-
deinrelatum verloor zy. Zij zou daarvoor au
ontvangen lOtL— por dag, soker ten mooie
som, 66.700.per jaar.^Maar zy udst
niet, evenmin als de Begeeriag het wiet en
evenmin als iemand het wist, hoe lang die
sas» zou worden uitbetaald. Ala de ontrui
ming reeds na een half jaar waa gevolgd,
kan men gerust zeggen dat sy mst die
180.— per dag geen winst, maar verlies,
sou hebben gemaakt Nu achteraf, nu de
oorlog blykt zoo lang te duren, daarover to
schreeuwen is natuurlijk gemakkelijk, maar
toen was het voor de Snygroenkwookeri),
al vooriag hare Directie wel dat de oorlog
in de eerste dne muanden niet sou eindigen,
toch altijd de vraag, of de Vennootaehap
wel eenige winst zou kunnen boeken- En ge
stald eens, die bepaling ware niet gemaakt,
en de Snygroenkweekery stond or aan
bloot, dat de Uegeering eiken dag het kamp
kon verplaatsen, welke waa dan hare pooi-
tie geweest? Zou niet elke man van sakea
den Directeur hartelijk hebben uitgelachen,
wanneer eens gebleken was, dat hy, verlokt
door een fraaien dagelykschen huurprijs,
zich voor het feit had zien gèsteld, dat hij
dien fraaien huurprije maar vlsr korten tijd
genoot en daarvoor siJn geheele bedrijf had
ontredderd 7
Maar de Snijgroenkweokery maakt nu,
zoo zaide de Minister, misbruik ven deze
bepaling, en hocnUsl zy zelve het nu wel
moet erkennen, dat, nu de oorlog »oo lang
duurt, die huurprijs veel te hoog is, dwingt
zy de Regeerin^ op grond dier bepaling,
dien hoogen huurprijs to blijven betalen!
Dit is zoo weinjgpvaar, dat die hoogt huur
prijs slechts tpven met 16 Maart 1916 ia
betaald dus gedurende acht maanden
en toen verminderd ia tot ƒ120.terwijl
ik kom hierop straks terug de Snö*
groenkweekery zelve er in toestemde het
geheele contract te ontbinden.
Ik zelf vraag mij af, Indien de Sn\j-
groenkweekery alle beswaren had kunnen
voorzien, of zy, wat bet geldelijk belang
aangaat, niet beter had gedaan, zich meer
te houden aan haar oorspronkelijk bedrijf,
en of zy daarmede niet veel meer winst
zoude hebben gemaakt dan met deze heelp
verhuring!
Doch ik hervat thans den draad van de
geschiedenis der feiten.
Die veitmndering van den huurprijs tot
180.— evenals die bepaling, dat de Regee
ring nu ook niet het recht zou hebben de
Snijgroenkweekerij eiken dag met de ge
heele zaak te laten zitten, werd vastgelegd
in een schaven van de Commissie van Toe
zicht nan F. W. 'Baron van Tuyll van Se
rooskerken op 28 Juni 1916, terwyi zyner-
zyds Baron van Tuyll op 8 Juli 1916 in zyn
schrijven No. 2530 Afd. A, woordelijk als
volgt bericht:
„In antwoord op uw schrijven dd. 28
„Juni heb ik de eer U mede te dealen
„dat ik heden per missive van den Minis-
„ter van Staat, Minister van Bitmenlond-
„sohe Zaken mocht vernemen dat Zyne
„Excellentie acooord gaat met Uw voor-
,Atel om den huurprys der plantenkas-
„sen ent. te Gouda te bepalen op 180.—
..(Zegge: Honderd en Tachtig gulden)
„per dag, ingaande op 11 Juli 1916."
Uit dit schrijven blykt dos, dat door den
Voorzitter der Centrale Commissie overleg
is gepleegd met Z.E. den Minister van
Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken,
en dat Z.E. zich schrifteiyk heeft vereen!gd
met het voorstel om den huurprijs tot
ƒ180.-— per dag te verlagen.
Voor goed begrip van zaken mag Ik hier
niet nalaten mede te deelen, dat ook nu
weer, zoowel van de zijde der Regeering,
o.a. bij monde van den Heer Secretarie-Ge
neraal van het Departement van Binnaa-
landsche Zaken, als persooiyk door den heer
F. W. Baron van Tuyll van Serooakeriten,
heihauUl# ipalen blyken van groote inge
nomenheid aan de Commissie van Toezicht
*yn gegeven met het resultaat dezer onder
handelingen!
Wel te verstaan ia óók tn dezen prijs van
ƒ180.— per dag weer de verwarmldjp der
kassen Inbegrepen- g
Na eenige maanden van rust. bere&ta in
het einde van 1916 de Commlaaie van Toe
zicht, andermaal door tusschenkoaurt* van
den Voorritter der Centrale Commissie; een
reraoek mede te werken „tot opheffing van
het Vluchtoord Gouda, eb toen in antwoord
op dit veraoek door de Commissie van Toe
zicht er op werd gewezen, dat de Regee ring
had toegelegd de Vluchtelingen in de inrich
tingen der Snygroenkweekery te laten, zoo
lang ais de oorlog zou duren, ontzag de Mi
nister van Staat, Minister van Binnenland
sche Zaken rich niet in styn schrijven van 9
Februari 1916, Ne. 1469 afd. V. A., het vol
gende uit ta spreken:
Ik heb eentgen tijd geleden ven
„opheffing afgezien omdat ik had toef-
