4- 36e Jaargang. VERSCHIJNT DAGELIJKS BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN. Eerste Blad. Feuilleton. LIER DE GELE AFGOD V* No. 13637. Zaterdag 2 Maart 1918. XTievu-ws- en u^.cL-vextezxtn.eToleud.-Troor G-ovud-a, ezx OzxLstxelcezx. jsden Co. Hut being der Arbeiders bij de industrieels ontwikkeling. Bureau: MARKT 31, GOUDA. e plaatse» Iravenhage. en »1ddi Redactie i Telef. Interc. 545. Administratie: Telef. Interc. 82. Dit nnmmer beataat alt twee bladen. 98 3A. 49 (Wordt vervolgt.) voorwaarts verbaizingwe! ooit Wbren 362 50 i GOUDA. niet ge- overeind als ook jnd viel Ijugjon Ie )S n linoleum ia het gebruik Schaakbord”. Ver- Zwemclub (tering Kamer van Bouwbedrijven in Réunie. Concert ■ankniisbrulk. ukkerij K)N Gouda. van H. RIDÈR HAGGARD door Mevr. Storm van Leeuwen—Klerk de Keus. (Nadruk verboden.) aan diaam geregeld tijdig itvangen van ver- vermakeljjkheden, n agenda ta var- j. de Réunie. Ver- Ambachtsetohool «treken.’* •v. «ns h n bij lange tiOiiksiiiEioiiim. La meubel meert Ned. Ver. oor de AM'. Gou- t Nut vén 't Alge rnon van Geeft ken man. „Neen,’ scherpt, omdat een nog onvolledig bewuste arbeidersbeweging, precies zooals een half ingewijde geldbelegger slechts in de baisse verkoopt, zijn looneischen naar vo ren brengt wanneer het bedrijf slecht gaat, en daardoor den lust om die eischen in te willigen gering tegenover zich vindt; In den loop der jaren ie echter de arbei dersbeweging in ons land niet alleen ge groeid, maar ook gerijpt. En zij i» gekomen in dat ontwikkelings-stadium, dat zij haar kracht wil stellen onder de contröle van het overleg, en dat wel juist nu door de écono mische revolutie van den oorlog het pro bleem der volkswelvaart met zijn onuitrw^k- bare opgaven naar voren komt. Al heeft de arbeidersbeweging rich aan dat probleem weinig gelegen laten liggen, cn al zou zij het gaarne evenals vroeger ontwijken, zij zal dat niet kunnen, en zij zal dat niet mogen. Zoowel politiek economisch moeten urgente vragen, door haar beantwoord woeien. 'en, si wgl n vr (tod te bereiken. werden mei kre- ’LHANDEL. HAAS, Tel. M3. BERING 10 'OORRADIG, GARANTIE. INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regels ƒ145, elke regel meer IN. Op de voorpagina 50 hooger. Het eeuw-kwartaal, dat achter ons ligt, was gekenmerkt door een krachtige ont wikkeling van al onze groote bedrijfstak ken, bijna Bonder uitzondering. De landbouw hief zich op uit den toestand van zwakke moedeloosheid, waarin zy omstreeks 1880 verkeerde. Niet alleen toonde zich de ge zonde ontwikkeling in het in cultuur bren gen van vóór dien niet rendeerende woeste gronden, maar ook in het intensiever ex portbedrijf voor veeteelt en zuivelproduc ten, den tuinbouw-, den boschbouw, de cul tuur van industrieels‘‘grondstoffen en zoo meer. VisscherU en transportwezen werden vruchtdragend voor den ondernemingszin. Maar vooral de industrie bleek in ons, naar het heette agrarisch en commercleele land krachtig wortel te schieten. Oude be drijven breidden zich uit, andere, den on dergang nabij, herleefden, nieuwe indus trieën rezen op. Door dat alles hadden de bouwbedrijven en de ambachten volop werk. Slechts de middenstand kwam meer en meer in het ge drang, doch kon dan ook in een jonger ge slacht de mannen leveren, die zich aan de andere bedrijfstakken gingen wijden. On danks, en juist door, dezen maatschappeljj- ken bloei moest de sociale critiék opkomen. De welstand der arbeiders ging wel be langrijk vooruit, maar toch alleen zoover om hen los te maken uit den toestand van onderworpenheid aan het1 lot, die door een eeuw lang, noodgedwongen opgetreden, filantropie, was geschapen. De welstand van de andere klassen, soms zich uitende in uitdagend weeldevertoon, ging belangrijk meer vooruit. Dat moest tegenstellingen op werpen en doen gevoelen. Maar ook feitelijk volgt de loonsverhooging de bedrijfsontwik keling steeds met een achterstand en voor al in de industrie. Zoodra de winsten van het eene op het andere jaar met sterke schommelingen af wisselen, zal het loonpeil Ingesteld worden op de laagste, niet op de gemiddelde be drijfsopbrengst. Vandaar dat loonactie en loonstrijd met de hevige gemoedsbewegingen, die daaraan by een jonge industrie en een nog jeugdiger vakbeweging verbonden zijn, de sociale te genstelling in *t leven riepen, die in een democratisch land onvermijdelijk door een politieke wordt gevolgd. Dit wordt nog ver- altyd behoefte. Wanneer het die laat ver trekken, verzwakt het zich en toont het zich niet geschikt om van zulke personen ten algemeenen nutte profijt te trekken. Want het is een békend verschijnsel in eiken maatschappeltfken kring, dat van de vele personen, wier arbeid en weriezaamheid noodig is, er toch steeds enkele zijn, die den weg wijzen en door wier prestatie alle anderen mee verdienen of genieten. En aan zulke personen met energie, initiatief, in zicht en bekwaamheid is de behoefte steeds grooter dan het aanbod. De beste uitweg voor -ten bevolkingsaanwas, die daarmee van een overcompleet tot een tekort kan worden, is de industrie. Daar vereenlgen zich de resultaten van techniek en weten schap om aan den aibeid van den enkeling een productiviteit te verschaffen, die steeds toeneemt en die onbeperkt is ten opzichte van de bodemvruchtbaarheid. De industrie schept werkgelegenheid, terwijl de land bouwbedrijven steeds gebonden zijn aan een beperkte hoeveelheid arbeid. In tegenstel ling met den handel en meer in ’t bijzon der met den tusschen-handel werkt boven dien de industrie en de industrieels ont wikkeling, die met haar een aanvang neemt, gunstig op het doen dalen van de prijzen der verbruiksartikelen en daardoor op den relatieven welstand van alle verbrui kers. Het is daarom onbetwistbaar, dat de wel vaart, die een gevolg is van de industrie, x>k beteekent meerdere welvaart voor de* arbeidersklasse. Niet alleen, en zelfs niet too zeer, voor de engere groep der fa brieksarbeiders, maar voor alle arbeiders. De industrie wekt levendigheid in ’t bouw bedrijf en in het transport. Zij, is de indirecte oorzaak voor loonstijging, zelfs ook voor de landarbeiders, daar zjj het loondrukkende overcompleet tot zich trekt Daarnaast brengt zij steeds neer producten onder het bereik der arbei ders, die hun leven veraangenamen, verlichten of verbeteren. Men denke slechts aan rijwiel, naaimachine, waschmachines. Er z(jn echter tal van andere, kleinere pro ducten die vroeger boven 't bereik der ar beidersklasse lagen, doch die thans door haar kunnen worden gekocht. De nadeelen, die vooral in de eerste da gen der industrie aan den fabrieksarbeid verbonden waren, de kinder- en vrouwenar beid, de gevaren voor gezondheid en leven, en ervenmin de tegenstelling tusschen het poëtisdhe leven op het land of dat in een troosteloos somber fahriekecentrum, kun nen daarom niets afdoen aan deze waarheid', dat de industrierie ontwikkeling van een tot tijd knikkend alsof zij tot hfm sprak en hij hoorde wat rij ze tóe. Toen liep hij om de verhooging heen, waar Alan hem niet meer zien kon en kwam daarna terug mrt Kleine Bonea In zijn rechterhand en in zijn link'w een gouden kom. lM°p" stil te heerachte alom Hij trad naar den eer sten man toe de gesprongen had en bood hem de kon» DeZé wendde zijn hoofd at, »nen ..drink”! ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal 1.50, per week 12 cent, met Zondagsblad per kwartaal 2.15, per week 17 cent, overa waar de bezorging per looper geschiedt Franco per post per kwartaal 1.90, met Zondagsblad 2.55. Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons bureau: MARKT 31, GOUDA, bjj onze agenten, den boekhandel en de po tkantoren. ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en o istreken (behoorende tot den bezorgkring): 1—5 regels 0.80, elke regel meer ƒ0115. /an buiten Gouda en den bezorgkring*. 1—5 regels ƒ0.95, elke regel meer ƒ0.18. Adver entiën van publieke vermakelijkheden 10 cent per regel. Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bjj contract tot zeer geredueeer- den prijs. Groote letters en randen worden jerekend naar plaatsruimte. Htermec was het echter nog eindïgd, want nu rees de Asika c- «n begon, met den Mungana, haar echtge noot, aan de uitvoering dfeél te nemen. Zelfs Jeekte begon te springen m te krij- schen, zoodat ten slotte slechts) Alan en de Ogula’s stil en zwijfeiend zaten tqmf.d- d”n van een tooneel en een lawaïni zooals men zich kan voorstellen dat het zal zijn als de poorten der hel zjteh openen Haar echtgenoot in den (Steek latend kwam de Asika op Alan af en trachtte hem van zijn stoel af te duwen door tel kens mei haar gouden masker tegen het zijne te stooten. Hij weigerde te beweg»a en na eenigen tijd verïiiet zij hem en keer de weder naar dien Mangana terug- Lui ker en luider klonk de mUriek en sloegen ®e trammenwilder en wilder werden de kreten. Af en toe viel' er iemand! uitge put neer en werd in het water geworpen, waarin hij verzonk of meedreef met die langzaane strooming, alg een deel van een B onbegrijpelijke comedie die vertoond werd Plotseling stond (te Asika stil en hief bare armen omhoog, waarop alle duizen den ook tegelijk etil stonden. Weer hief 'a>i hare armen op en allen vieflen plat ter *ids su^ bleven liggen aWof zij dood wa- Prof. Is. P. de Vooys schryft ip het jong ste nummer van „In- en Uitvoer” onder bo- venstaanden titel: De sociale en politieke tegenstellingen tusschen de leiders der industrie en de ar beidersklasse veroorzaken dat het belang, dat de arbeiders hebben bij de industrieele ontwikkeling van ons land, maar al te dik wijls uit het oog verloren is. Toch bestaat dit belang. Dat de beteekenis daarvan in het eeuw-kwartaal op den achtergrond van de publieke belangstelling is geraakt, kan zonder veel moeite verklaard worden. Een dengeiyke verklaring is niet alleen van theoretische waarde. Integendeel kan daar door duideiyk gemaakt worden, dat een ver- waarloozing van speciaal dit belang ernstige gevolgen kan meebrengen. Bovendien is het mogelijk daardoor inzicht te verwerven in de beteekenis der middelen, die aangewend kunnen en daarom ook moeten wor den om den welstand der arbeiders te ver heffen. Vooral in dezen tijd, nu ieder ge voelt, dat de economische verhoudingen en verbindingen in de wereldhuishouding diep gaande veranderingen kunnen doormaken, veranderingen, die in plaats van een gelei delik een plotseling ingrijpend karakter kunnen dragen, mag niets verzuimd worden om dit inzicht te verhelderen. In een demo cratisch geregeerd land moeten nu eenmaal alle daden, ook van de kundigste en be kwaamste leiders, door het volk begrepen worden, indien men voor die daden de noodzakeiyke medewerking wil verwerven, die een gunstig resultaat waarborgt. Wanneer in een vroegere period/ gespro ken werd van de volkswelvaart, kon ieder dat verstaan. Het was een begrip van een voudige helderheid, omdat het op deze waarheid berustte, dat een volk slechts hoogstens kan verteren het inkomen dat het als geheel verdient. Hoe meer de verdienste 'bedroeg, des te grooter kon de volkswel vaart zijn, zoowel door het deel van de ver diensten, dat voor verbruik werd bestemd, alsook door het bespaarde deel, dat den on dernemingszin steundq en de bedrijvigheid aanmoedigde. Deze waarheid is niet onderste boven ge worpen, en het begrip volkswelvaart is niet denkbeeldig geworden. Beide zyn echter By geen deel der volkswelvaart heeft de arbeidersklasse zooveel belang, als by dat der industrieele ontwikkeling. Daarvoor zijn talryke redenen aan te geven, te vele dan dat ik volledig zou kunnen zijn, wanneer ik beproefde, die op te sommen. In ’t algemeen genomen kan men zeggen, dat een bevolking, die aangewezen is op landbouw, en de aanverwante bedrijven geen belangrijken aanwa» meer mag ver- krygen zoodra de goede, maar nog niet in cultuur gebrachte gronden, gaan ontbreken. Komt die aanwas toch, dan moet er een overcompleet ontstaan. In een handeldrij vend land als het onze, schijnt de handel een eerste uitkomst. Zoo zeer zit dat in ons volk, dat iedere hulp aan verongelukte per sonen het eerst beproeft om voor hen een „izaakje” op te zetten. Nederland lydt dan ook onder een geweldige overvulling van den tusschen-handel. Die omvat een zóó groot percentage der bevolking, dat zij noodzakeiyk een veel hooger inkomen op- eischt, dan met den gepresteerden maat- schappelyken dienst der distributie over eenstemt. Dit heeft ons land gemaakt tot een duur’ land. De detailprijzen zijn onnoo- dig hoog en ook de arbeidersklasse draagt daarvan de lasten. Een anderen weg, dien het overcompleet eener bevolking kan trachten in te slaan, is die der landverhuizing, dat ia dus de trek naar landen, waar nog wel goede woeste gronden aangetroffen worden. Voor land verhuizing deugen echter niet de onbekwa me en slappe, maar alleen de bekwame en energieke personen. Daaraan heeft een volk verborgen geraakt achter de splitsing, die het begrip der volkswelvaart onderging in de afzonrieriyke welvaart van verschillende klassen en groepen binnen het volk. En dit bovendien in verband met de belangstelling voor de onderscheidene vormen, waarin het bespaarde inkomen of het geaccumuleer de kapitaal een aandeel aan de winst op- eisehte. Met andere woorden uitgedrukt, heeft de vendeel ing van het volksinkomen over de verschillende groepen en klassen der bevol king de voornaamste aandacht tot zioh ge trokken, waarby de economie zich verdiepte in een verklaring van het productie-stelsel, dat als het kapitalisme wondt aangeduid. Want aan dat stelsel werd de schuld gege ven, dat de arbeidersklasse een te gering aandeel ontving, van wat gezamenlyk wend verdiend. Het is niet het feit dezer sociale critiek, die niet alleen uitging van dè arbeiders klasse maar ook van allerlei andere krin gen, met name van die der intellectueelen; het is niet dit feit, dat thans te beschrij ven en te verklaren is. Daarvoor zfo’n tal rijke gegevens tot ieders beschikking, voor zoover men het niet door de ervaring van het dageiyksch leven kent. In de uiteenzet ting, die ik hier geef, komt het alleen aan op de verklaring van het feit, dat deze so ciale critiek een onverschilligheid en zelfs hier en daar een vyandigheid in het leven riep tegenover alles wat ten bate der volks welvaart voor verhoogde productiviteit wordt gedaan. Dit nu is uitsluitend hierdoor veroor zaakt, dat die volkswelvaart geen oogenblik in gevaar verkeerde. Integendeel; ons land maakte een periode door van bloei en van een sterk groeiend bedrijfsleven. De arbei dersklasse kon tegen zichzelf zeggen, dat die volkswelvaart vanzelf omhoog ging. Daarvoor behoefde zy zich niet te interes- seeren. Voor zoover het niet in den nood- zakelijken ontwikkelingsgang van het kapi talisme lag, konden de kapitalisten, en de onder hun invloed staande regeering, er voor zorgen. Haar taak was het niet. Deze verleidelijke betoogtrant verandert echter niets aan 't feit, dat juist de stijgen de volkswelvaart, veroorzaakt door een snelle economische ontwikkeling van het geheele volksleven, de directe oorzaak is geweest van het zich op den voorgrond geraken van het probleem der volkswel vaart. Want een probleem blijft het, sla pend wanneer alles goed gaat, doch ontwa kend tot een min of meer scherpe urgentie, zoodra er gevaren optreden. Dat die kun nen optreden heeft de oorlogstoestand maar ren. Voor de derde meaili JiteJ zij hare armen op en zij verhieven; zlich en bl<- ven zoo stil staan, dat slechts het geluid van hun zware ademhaling hoorbaar wae. Daarna sprak, of liever krijschte zij: „Kleine Bonsa te terug gekomen, met zich brengend den blanken man, dJeha^r wegbracht,” en een man uit de toehoor ders riep: .JGeinö Bonsa is teruggeko- Weer zien wij haar op het hpofdi <te Aielka, evenal» onze vadteren. haar een offer, geeft haar <ten blan- man.” krijstohle zij terug, „de blanke man te mij. Ik roep hem uit tot aanstaan de Mungana.” jOhoB’ loeiden <te toehoorders, aOho! zij roept henv uit als de volgend? Manga na! Gegroet nieuwe Mungana! Wanneer zal hei trouwfeest zijn?” „Zeg het ons,’ Mangana, zeg het one, riep de Airtka, haar wanhoplgen echtge noot op het gericht slaand). Zeg one, wan- nefcr ge van| plan zfijt te sterven, aooata je plicht la te doenu” „Op den nacht van de tweede volte maan van nu af gerekend,” antwoordde hij met een ateohuwelijkeii kreet die als aan zijn hart ontwrongen werd; „op dien nacht te mijn ziel opgegeten. en mijn dag is voorbij Maar tot den tijd ben ik de heer vftn de Aéika en ate zij dat vergeet zal de dood haar lot zijn, zooadsi een oude wet da* gebiedt” „Ja, ja,” riep de onzichtbare zegs man, „de dood zal haar lot zijn en haar nrinnaar zullen wij offeren. Sterft In eere, Mungana, zooadd allen sterven, die voorn waren.” „Den liane! zij dank!" mompelde Alan in zich zelf, „de eerste twee maanden ben ik veilig voor die heks," en door de oog gaten van Rijm masker bekeek hij haar roet afrijzen m angaL l<»n kon Bonea er een goudeai- alom Hij trad naar i de gesprongen l Dözé wendde ■maar dkihenden stemmen riepen „drink”! Toen nam hij <fe kom eq, dronk, daarna volgde een tweede, die op zijn beurt i<n Mok nam» en daarna het val aan den der den priester reikte, dangeen die het ma», ker gegrepen zou hebben, indien de Asi ka het niet hooger gehouden had. Do man dronk de kom tot den. bodem toe leeg, en wierp tlaorya met zulk een wpede de leege schaal lu het g. zicht van den gekozen priester, dat deze op den grond viel en oen oogenblik liggen bleef. Nu begon de priester1,, die het Wrt ge- dnonken had ate een dolle Jta dansen, waarin hij spoedig door de twee ander n werd nagevolgd Hunne bewegingen wa ren zoo allerdolst, en> hunne grimassen, want rij hadden hunne maskers afgedaan, zoo dwaaa, dat oen luid gelach van uit de toeschouwer* opsteeg, waaraan ook de Aidkia deelnam. l erot dacht Alan, dat het sl«cltte een- grap was en de meneehon slechts stom dronken gewaakt waren, totdnt hij in het ’maanlicht de uitdrukking hunner oogen waarnam en hij bemerk e, dat zij ontzet tendo pijnen leden. Hij keerde rich ver ontwaardigd on» en wilde een soort van proleet teg<vx de Asika richtten- Zij wasi op dnt oogenblik ook niet ie mand, waar men met genoegen naarkijt. In het wülde gespring en la de opwinding van haar waanzinnigen dans had! zij haar gouden bergplaat wtggwworpen Zij was nu geheel van klcederen ontdaan behalve haar opperkleed, een dunne met goud be werkte shawl over haar schouders, waar haar zwarte wanordelijke haren over lieert vielen. In het zilveren maanlicht vormde haar lenig, koperkleurig! lichaam een groot contrast met het masker van Klitte Bon sa, dat op baar hoofd zat en dat met zijn starre, kristellen oogen rondgluurde als zij haar langwx lials heem en we<T be woog. Zoo udgedost, had de Asika ntets menschoiijka meer en Alan’s hart waé ver vuld van medelijden voor het arute, ver sierde wezen, d)M rij haar echtgenoot noemde, en die zoo jukt gedwongen was geworden, «miï den datum van rijn zelf moord aan te kondigen. Hij vergat hem echter spoedig, want een. nieuwe akte van het drama waw be gonnen. Twee priester#, gekleed! in vellen, Staarten en horens! kropen naar den. troon, en maakten, op een teeken, het masker van Klrine Bonsa los De Arika de-d het nu van haar verhit gelaat, daarna bracht zij het lager ter hoogte van haar borsten het utet beide handlen vasthoudend1, Mep zij tot den rand van de verhooging, waar pries tere, die vijanden vooretelden, ernaar begonnen te springen, trachtend! het met hunne vingensi te bemachtigen en het aan haar greep te ontrukken. Een voor een sprongen zil wet de wanhopigste energie op haar af. Ieder mocht drie pogingen aanwenden en Alan merkte op dat deze nieuwe sprlngwwtetrijd door alle toeschou wers met do grootete belangstelling gevolgd wend; op dtt oogenblik wist hij nog niet waarom Da «etste twee, die waarachifclijk al op I« Itijd wart na niet in, het Hunne mislukte pogingen ten van verachting ontvangen. Zij vi len uitgeput op den grond en Alan zag het krajnipachtig bewegen van. hei Hel dat een van hen. snikte, t rwljl de and r irt dof stilzwijgen liggen bleef. Daarna trad een jongere man naar voren, die bij den derden greep bijna den fetisch be- machtlgd had). Hij zou het ook werkelijk gekregen hebben,, indien do Asika hem niet gefopt had, want zi nde, dat hij wel zou stagen, hield zij hei masker twee duim hooger, zoodat ook hij misgreep, en zich met een jammerkreet bij de andere on ge lukkigen voegde. Daarna kwam een vier de priester naar voren, die er nogi v ree selijker uitzag dün de andoren, die Jkui- voorgingen. Alan merkte op dat zijn mas ker lichter was, dat ziin toilet hoofdaake lijk bestond uit beSchudorlngeni on dn het geheel een skelet moest voorstellen Hij was een magere lenige kerel en d toeschouwers begroetten hen* met een juich kreet benige pcconden bleet hij staan, naar het masker loerend sis een wolf naar een onbereikbare prooi. T’oen Hep hij plot seling voorwaarts en sprong in de lucht Zoo’» verbazingwekkende sprong had Alan nog nooit teloren gosien. Deze was in derdaad zoo hoog, dat het hoofd des pri a- ters op gelijke hoogt»? was met dat van den frtlsch, hetwelk hij met beide handen vasitgreep en het aan den greep der Asi- ka ontrukte. Met een boiw kwam hij weer op den. grond neer, daarna sprang hij in het rond, onderwijl het masker kussend. De menigte gilde nu „Klrine Bonea heeft gekozen. Welk lot gewordt de gevallenen Vraagt het den priester?” De man stond 11, en hield den mond van Kleine Bouw aan zijn oor, van tijd Advartenttën kunnen worden ingezonden door tuaechenkomet van eoliede Rnehhee- delaren, Advertentiebureau* en onze Agenten. al te kwaadaardig doen gevoelen. En nie mand kan waarborgen, dat de gevaren voortby zullen zijn, indien na den oorlog de volken tot een nieuw economisch leven zül- len ontwaken. 6)- Leerarea, n innit aieuwe leerlingen ENDOORN.

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1918 | | pagina 1