Mln
'a
Blad.
I
DUIN.
DOP.
ZOON,
31, GOUDA,
rw
13715.
Zaterdag 8 Juni 1918
57e Jaargang
leverbaar.
VERSCHIJNT DAGELIJKS
erllnsen
Bureau: MARKT 31, GOUDA.
Eerste Blad.
zagen
ijdewag72.
i dit Blad.
Feuilleton.
J De Gletschervrouw.
Hoar het Duitaob
Parlement en Volk.
BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN.
dtt prfr. Groot. Uttra nuta wnta MHiMd «aar «taatandnAa.
1907 40
Adminiatratie i Tatof. latere. 82.
Redactie i Telef. Inters. 545.
Dit nummer beataat uit twee bladen.
BBIE VKN UIT DE HOXTXD.
1940 118
int.
1598 12
J.
DA.
n« Genoegen. Ls-
abonnementen
m aangenomen
BICHARD VGiZ
mat auisriaatfe bewerkt dot
7. WEWiL 1MK-VAN BOÜ8UM.
(Kadruk vsrbsdsn.)
k<n. Zette omdat
ziet gijjoiigetjel
naar hul*
warden
ilk heeft toon reeds het loon
het voor den moord op do
Boe. Ons Genoe-
ek Landstormkorp»
keek hem
J van sulk
c«woM wdig
nuMret^TM vsr-
„One Genoegen”,
svereen. Spreker:
raai A. W. F.
kfcerij
- GOUDA.
hebben. Het zien
1 voortdu-
iredpon-
i zezult
wsemtaan en jege-
Geneegen” Open-
>eniging „Burger-
f. Mr. J. Heeres,
f.
teren,
tuur."
('ourtien was verbleekt. Hij wilde hef
tig uitvaren, beheerschte rich echter, trad
op zijn Eckhard toe, legde de hand op
den schouder zijnevriend», k
zwijgend; aan met een blik vol
een droefheid, zulk een wanhoop, dat
Vital zich moest afwenden.
Spoedig daarop verHe* deze do kamer.
Toen hij na geraimen tijd terugkwam,
bracht hij zijn buks mede en hing haar
op de plaat waar hij ze voortdurend
voor oogen had: - een verzoeking, die
hij zou doorstaan. Courtlen trachtte voort
aan een bHto op die plaat* vaa dm muur
te vermijden....
Dab aanxden jager d* jacht waa ont
nomen? beteakende rear den goeden Gian
AdvsrtanWn tommsa wvrdaa tawaaendas door hni©Mh—ri vw ssitod* BaaMas-
delaran, Advartastiaburaaux en onze Agenten.
eenige malen de eer genoten met zijn
gezag de opvattingen dér Regeering in
ons Nederlandsch Parlement te moeten
dekken,een pénótration pacifique, waar
tegen krachtig verset van de zijde van
Kamerleden niet ia uit gebleven. En
kele malen ia het zelfs tot een botsing
gekomen, die echter op den tydelijken
voorzitter van den ministerraad slechts
tydelijk indruk maakte. Hij was steeds
meer aan de rechterzijde der Kamer
te vinden dan aan de linker en meende
blijkbaar dat men daar genoegen mocht
nemen met het feit, dat hij er in had.
bewilligd voor de Kamer als minister
te verschijnen. Wie zijn oogen den
kost gaf, kon slechts vermoeden, dat
de meest geraadpleegde autoriteit der
groene banken Monseigneur Nolens
was, die in de oogen van den kabinets
formateur een aanzien geniet, dat zelfs
de heer De Savornin Lohman niet
nabijkomt. t
Nog voor kort is het bij de stemming
over de begrooting van Binnenland*
sche Zaken gebleken, dat de vrijzin
nige partijen allerminst ingenomen
zijn met de verhouding die tussehen
haar en de Regeering bestaat. Het
intreden van den oorlogstoestand heeft
er niet toe bijgedragen om het extra
parlementaire Kabinet meer intra-par-
lementair te makén. De voornaamste
bron van inlichtingen voor de ver
tegenwoordigers des volks waren de
dagbladen, waarop zij waren geabon
neerd. De Volks vertegen woording kon
haar controleerende taak slechts ver
vullen door vlijtig couranten te lezen,
want de Regeering voelde zich weinig
of niet'geroepen om in omstandigheden
als het Koninkrijk der Nederlanden
nooit beleefde, in zaken van hoog ge
wicht, voeling met het vertegenwoor
digend lichaam te houden. De tydelyke
voorzitter bovengenoemd hield nu en
dan diepzinnige redevoeringen, die met
andere geleerde vertoogen gemeen
hadden, dat zij den hoorder even wjjs
lieten als hij was, maar henr toch het
genot verschaften het bewustzijn in
zich om te dragen, dat hij uit des
premier’s eigen mond deze woorden
had mogen op vangen. De oogenblikken
van hartelyke verstandhouding tus
sehen de Regeering achter de groene
tafel en de afgevaardigden aan de
zijde der concentratie, met wier be
ginselen de Regeering by haar optreden
sympathie betuigde, zyn nauwelijks te
vinden. En ook de leider der sociaal-
Opsnb. Vergad.
tfteten. Spreker:
ril dat gedaan heelt-
«.ij heeft voel onheil
gesticht en zal het nog meer doen. Mij
heeft rij 'daar echte* goed mee denken te
doen* Dat zak i doos Gian Vital riet wor
den vergeten.
Courtten ws* zoo vólkernen In dnmaoht
van zijn hartstocht, dat hij voor lijn
lietdoMmari ivaa rijn tamermri. feenreeh-
to deelneming kon gevoelen- Het belang,
dat Josette in de zaak stelde, hield hem
alleen bezig; het waa zoo goed van haar.
Eh hoe meer goedheid hij aan haar ont
dekte, tra te Inniger had hij haar lief
l „Zij ia uitmuntend Het doet mij ge
noegen, dat gij uw onrecht jegens haar
inzie* en haar dankbaar zijt. Het doet
u eer aan. En wat goed vaa haar, zich
bovendien Nerina aan te trokken. Het
meisje, ia niet m«e* .te. harkenpe»u Zij.was
toch eigenlijk een half-wildi schepsel. Do
gravin beweert, dat zij een bewonderens-
w aardig* talent voor kamenier heeft, en
wU iiaar voor zichzelf laten onderrich
ten."
Maar nu barstte Vital rit
„Daarvoor ben ik haar niet dankbaar,
daarvoor niet! Het ware beter, dat
zij het halfwilde schepsel was gebleven
- duizendmaal beter, voor haar zelf en
voor mij Nu wil zij ook niet weg van
uw gravin, is fijn geworden, leeft ris een
prinses in het vervloekle vreemdelingen
huis; zij zit aan tafel met de kameniers
en kamerdienaars der hyren en laat zich
M- hoi maken door het laketangesputa....
Al*, dat tot eea goed einde voert... Schil-
dsrije» sehhdertje! Een vrome christen
hot Parlement om over Bulk een be
langrijk ontwerp, waarnaar door tal
loosen hakend is uitgezien, in bijzon
derheden te treden dat alles is
typisch voor hot beleid-Cort van der
Lindea. Het ia hem blykbaar een laat,
dat het Parlement er is.
Dit wyst op ongezonden toestand.
Wy hopen, dat de verkieaingen tot
zuiverder verhoudingen mogen leiden.
i.
In onze staatkundige inrichting
wordt het beleid over ’s lands zaken
gevoerd door samenwerking van
Kroon en volk. Het volk is daarbij
vertegenwoordigd door het Parlement.
Vooral de Tweede Kamer geldt daar-
by als rechtstreeks verkozen lichaam,
als „de” Volksvertegenwoordiging,
waarover zij, die door de Provinciale
Staten verkozen worden om in de
Eerste Kamer zitting te nemep, hun
bedachtzaam oog mogen laten gaan,
maar die toch meer waarborg biedt,
in ruimen zin des woords, uiting van
den volksgeest te zijn, dan het acht
bare lichaam, dat dezen waakzamen
blik gaan laat. De Ministers staan
tussehen Kroon en Parlement. Zij
vormen het verbindend lidzij zijn
dienaren der Kroon^. mdar worden
(sinds het instituut der zoogenaamde
Koninklijke ministeries tot het ver
leden is gaan, behooren) niet tot hun
taak geroepen, zonder dat de Kroon
zich heeft vergewist, dat de geest de
zer Kroondienaren in overeenstemming
zal zijn met den geest, dien de meer
derheid heeft 'in de rböhtstreéks ver
kozen Tweede Kamer.
Wie deze grondbeginselen van ohze,
staatsinrichting in het oog houdt, be-'
hoeft slechts oppervlakkig kennis te
hebben genomen om tot het inzicht
te komen, dat de tegenwoordige toe
stand niet in overeenstemming is met
wat deze beginselen vragen.
Vooreerst is daar de positie van het
Kabinet. Toén de uitslag der verkie
zingen in 1913 niet leidde tot het vór
men van een ministerie, dat gegrond
was op de geheele linkerzijde of op de
concentratie-groep in die linkerzijde,
is het extra-parlementaire Kabinet Gort
van der Linden tot stand gekomen.
De Kabinets-formateur verklaarde, dat
dit Kabinet verschillende punten uit
het concentratie-prograip toFMe-zijne
maakte, doch wist voor den grondslag
van zyn bestaan niet beter te doen,
dan zich te beroepen op den volkswil,
zooals die door een buitenlandsch ge
leerde Ostrogorski was belicht.
Genoemde geleerde heeft sedert
G 011 Mil L COURANT
iTievi-ws- en voos Groxxcl®, ©m. Oaanstxclcezx-
INGEZONDEN MEDRDKELlNGBNil^i rsgste fiM, alk» rsgni naar
Op d* voorpagina M hoogs*
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal 1.58, per week 13 cent, met Zondagsblad
per kwartaal 2.15, per week 17 cent, over» waar de besorging per looper geschiedt
Franco par post per kwartaal /LM, mat Zondagsblad /LM.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aaa ons bureau: MARKT IL GOUDA,
bjj onze agenten, den boekhandel en de po tkantoren.
ADVBBTBNTIEPRU8: Uit Gouda en o «treken (beboorende tot den beaorgkriag):
1—5 regels f9M, riko regel meer /0.15, /en buiten Goudd en den beeorgkring» 1—5
regels 0.55, elke regel moor 0.18. Adver entün van publiek* vermakalijkhadri 10
cent por regel.
was het echter nog niet genoeg. Ook de
andere helft van zijn bestaan zou hem
ontnomen worden: zijn smartelijk-zaïiig,
wonderlijk liefdeleven. Bijna werd hem
te veel van zijn bestaan weggenomen.
Zelfs voor deze machtige natuur te veel
gewelddadige verzwakking van haar besta
ikaracht.
Nerina trok zich geheel van haar min
naar terug. Nerina werd eensklaps vroom.
Het ongeluk kwam zoo langzaam over
hem, stoop zoo griuidlooe nader,
overviel hem zoo in den rug, dat hij bet
nog niet begreop, toen het er reeds was.
Aiaar toen zelfs wilde hij er niet aan ge-
loeven, want: „Ik behandel haar aloulj*
weftige vrouw, beschouw haar toch als
zoodanig. Waarvoor hebben wij dan eerst
den priester noodigf? Alsof zulke christe
lijk.» huwelijken niet vaak' zeer onheili
ge huwelijken rijn!"
„Heb je mij dezen zomer niet geeegd,
dat je bcaloten was een christelijk hu
welijk met je liefste te sluiten?" vroeg
Courtlen, voor wien de starre kalmte van
den afgewezen minnaar benauwend waa.
„Zoo iets zegt men wel/ maar een
mensch als Ik.... Bedenk toch! In de
eerste plaats kerkboet eti schande. Een
mersch als ik, Sivo Courtlen! Dan pas
alieolutie. Het aHerhefligete zou In mijn
hart tot het alleronheiKgsto worden! Hoe
mag ik dat doen!.... En al nam ik haar
en ging met haar weg - waas wij Ook
zouden komen, geen priester zou ons aan
elkaar geven, voordat ik gebiecht e» ge
boet zou hebben. Zij wil ook niet met
mij weggaan. Bedenk eene: zij wil niet!
king!" Daar hangt' mijn buks ook,
mij het gebed te doen leeren. Maar o f
ik het leer?.... En of ik riet het onder
spit za’ delven bij deze verzoeking? Wij,
I armzalige mwischje*. weten in het geheel
ntet, wat In ons plaats hebben en met
oim gebeuren kan. Indien wij het wis-
ten, zouden wij mtesehien huiveren. Daar
i wij oaa onse gedachten niet zelf geven,
inomten wij bidden, dat ons goede ge-
dachten gegeven worden. Andera kunnen
wt| voor on» zelf riet instaan. Ik kan
het‘riet! Neen, neen, neen - ik k an het
niet!"
Do man was bu’ten zichzelf.
Vital wilde Nerina in het gehate hotel
der vreemdelingen niet opzoeken; hij Ver
laagde van haar, dat zij tot hem zou
j komen. Maar dat deed rij riet. Na ori-
vlamde in dear vurige mannenziel de
strijd tegen do duistere machten in eena
menachen borst, van welke hij zelf niets
'weet - niet eerder dan wanneer hij strij
der wordt. Daar (Man Vital riet met be-
ren kon worvtrien, loerde hij op het roof-
dl<*r in zijn borri en worstelde hierme
de, want het ww: hem te moede, alsof
hij een doodslag moest begaan, ihdten hij
niet te' zich ze»F feta als een moorde
naar dood|rio*g. Om deze ntat, te doen
uitbrelwe, moeet hij hem in ketenen steen;
nu en dan hhd hij het lichemetift gevoel
alsof zijn borst roet ketenen waa inge-
Anoeiri. Hem kwelde de vrees, <tet er een
uur zou kunnen komen, waarin de ban
den zonden epringen. Wat dan? Hij moest
<ta bepreevlngtoch doorstaan
ke woonkamer en zeide met diepen ernst:
„Hang daar je Iriks' op! Want je moet
haar steeJs voor oogan
vao je geweer moet voor je een
rende verzoeking, een voortdui
dersoek zijn; Ik weet, dat je
doorstaan, je zrit ze 1
IWd wapra ntefr aanraken - niet voor*
dat je er tow gwMh«©i boni. UM >da-
geüjksclien strijd met je begeerte - de
dagelijkoche overwinning over je zelf -
zaJ een groote kracht voor je groeien.
Je zte', hoe ik je vertrouw."
Gian Vital keek den spreker vast in de
oogen en antwoordde kalm
„Hei jongetje! Waar en wanneer heb je
het prediken, geleerd? Misschien dezen
zomer in de TornohutBohildertje, je
hadt monnik moeten worden. Je zoudt de
geloften wel hebben gehouden, en je zoudt
niet door louter zondigheid hebbeo* hoe
ven weg te trekken. Wat ben ik toch een
a.umper in vergelijking met jou!.. In-
tuscchenr dank ik voor je goed vertrou
wen.' Jammer, dat ik ook jou niet heb
vertrouwd; dan zou je de verzoeking ook
zeker doorstaan hebben. Nu moest ik
zulk een laag vertrouwen tegen je koes-
monrikje, tegen je menschelijke na-
occoxxv i.
Aan den voor-avond van bet historische
feit dal het «tMidbeold voor Johan de Wltt
wordt onthuld, mogen wij nog wei even i
de dagen van 1673 in herinnering brengen,
ds«en, die even zoovele zwarte pagina's
in de analen van ons vaderland vullen.
Toen de oorlog in 1672 tegen „eins Weit
von Felndomet vlotte, kreeg Jan de
Wilt de schuld daarvan en al spoedig
kwam dezo verbittering tot uiting in een
moordaanslag. Op den 20 Juni werd de
Wltt door een viertal jongelui van aapzien-
lijk huize aangevallen en verwond. Alleeö'
zekere Jacob van der Graeff, zoon van.’ j
een lid van het Hof van Holland werd t
gearresteerd en ter dood veroordeeld. Ty- i
pisch staaltje van de rechtspraak in deze
tijden. i
Drie dagen later werd Cornells de Wltt
in do Gevangenpoort opgesloten naar aan- I
leiding van een beschuldiging van zekeren i
Tichelaar, een par—--
digde moordplannen tegei
koesteren. Men weet dat
de pijnbank werd gelegd
kenteris te brengen. Hoer
schuld riet kun vcnvijsvu, wwu uij
maar uit zijn ambt van ruwaard gèaat
voor eeuwig “A--J
een prachtig
gevolg was
in
Jan
democraten is roeds komen verklaren,
dat deze extra parlementaire perzik
‘niet naar meer smaakt. Men kan het
der. rechterayde waarlyk niet euvel
duiden, dat zij dit merkwaardige
schouwspel menigmaal niet zonder
ironische belangstelling jndealaat en
bovendien zoo verstandig is te beproe
ven intusschen te halen, wat er van
te halen valt. Zoo nu en dan blyft
van die zijde een goedkeurend woordje
dan ook niet achterwege, zodder dat
daarom de toorn steeds wordt opge
schort, die er op berekend is op de
„zelfstandige” bewindslieden den no
digen indruk te m&ken.
Ostrogoraki kan dan voor geruimen
tyd in den schemer zyns roems op
den. achtergrond worden gehouden, de
„volkswil” gaat dan met klein verlof,
om weer gemobiliseerd te worden wan
neer de omstandigheden het vereischen.
Het pikante van deze situatie is ver
hoogd door debatten, die hoofden van
departementen achter de ministerstafel
tegenover elkaar hebben gehouden. De
Kamer kon dan waarnemen, dat de
eenheid, die de Minister van Financiën
thans zoekt in den Economischen
Bond, door hem in het college van
ministers niet werd gevonden.
Terecht is in het Parlement het ver
langen uitgesproken naar betere toe
standen. Er wordt wel eens gefluisterd,
dat de heer Gort van >der Linden het
voornemen zou koesteren na de ver
kiezingen aan te blyven. Inderdaad
geeft het optreden van dezen bewinds
man soms grond voor een dergelyk
vermoeden, al heeft hij wel eens het
tegendeel verklaard. De stoelvastheid,
waarvan hij wel eens opzettelijke ver
klaring heeft afgelegd, het dreigen
met kamerontbinding, de rust,, waar
mede uitspraken van het Parlement
werden genegeerd, en het herhaalde
berodp op de baitenhewone omstan
digheden, zyn versohynselen die te
denken geven. En met Ostrogorski zal
het wel te bewyzen zyn, dat |aanbly ven
vólkomen in den haak zou zyn. Of het
daarom opk zou zyn id ’s lands belang,
wagen wy met zeer velen te betwyfelen.
De wyze, waarop nu, om één voor
beeld te noemen, de salarisregeling van
burgerlijke ambtenaren is ingediend
en toegelicht, de jacht, die er (door
het jaren lang talmen der Regeering)
op het laatste oogenblik moest wor
den gemaakt om dit wetsontwerp te
behandelen, de onmogelijkheid voor
vota Ulo; 1* taaM ou de huiobetacatife
vadteteudritott* van d*n éta te oudernchd-
<lea van d* eerlijke pdiktak vaa den ander
Hctataxdo zich aan de zijde van demachte-
iriBbruikurs.
De overmachtlge Prins die op 22-jarlfen
lorilijd optrad, heeft niets nagelaten om
hot volk elzn medezeggenschap te ontno
men. Hij benoemde, ontsloeg, zette naar
zijn hand, zooals hij dat wilde en van
geheim» zaakje» waa hij riet afkeerig.
Hnt volk heeft toon reeda het loon f»-
bad,i dat het voor den moord op d» d»
Witen ten volle «verdiende.
Johan de Wltt waa een zoon vaa het
lid van de Staten van Holland, Jacob de
Wltt, die op den 80 Juli 1650 al had on
dervonden wat tyran de Prin» wao. Hij
werd op dién dag te Loovestein opgeslo
ten.
Nadat Johan de Wltt te Leiden zijn
ridtoche studie had volbracht, maakte
een lange reis door het Intitentand.
vestigde zich daarna te ’►Gravenhage en
werd reeds in 1653 op 2d-jarigM> leeftijd
aJa opvolger van Adrlaan Pauw, raad-
peiuAlonn u-in van Holland. Het ie duizend
maal moei lijker om op dien leeftijd raad
pensionaris te Zijn dan bij artelijke tra-
dido op 22-jarlgen leeftijd Prin» te speten.
i De Witt waa oen schrandere kop, een
tatorivob etaateman, een voortreffelijk ma
the-u>aiicus. Zijn onomkoopbaarheid ie at*
gtuneen bekend en spreekwoordeUjk ge
worden. Stootte heeft hij gestaan tegen een
overmadht van Iritriganten, die ook de pen
te hunnen dienste hadden. Dit heeft de wltt
akijtl gebracht tot een krachtig verzet te
gen de* pers. De middelen waarmede hij
moest trachten rich te beveiligen tegen de
nanvaHen en kuiperijen van zijn tegen
standers konden op zichzelf niet artijd door
den beugel, maar zij waren vaak noodza
kelijk om gevrijwaard te zijn tegen da
aaaunriging eu do stille kracht dto tegen
hem werkte.
Zijn degen ala raadspensionaris hsMten
uren van glorie gekend zoowel al» uren
van verguizing. Hetgeen natuurlijk niet te
veranderen wam Hij was een nieuweling
in de staatkunde, een baanbreker, een
voorlichter op het pad. Het volk waarop
hij geen staat kon maken omdat het zwe
vende waa in zijn sympathie, waa gemak,
kei ijker te vinden voor de htaterieohe
lijn, die der oranjevorsten, waarop men
altijd weer zijn hoon bouwde en waarmede
men vaak van «en koude kermis is thui»-
gekemen, daa voor de nieuwe richting,
die tin een goed georganiseerde staata-
inntahdng als basis voor een etaatessuheid
noodig achtte.
Wij, IwIntigiBte-eeuwere, staan natuurlijk
tegenover belde stroomingen sceptisch. Zij
staan hanat even ver van onze opvattingen
tf. Doch wanneer wij trachten one in te
denken in den geeeteaetrljd van die dagen
en wij trachten on» eea goed denkbeeld
te vormen van de gemoedsgesteldheid van
hot volk, dan komen wij tot de erkenning
dat de opvatting van alle staatkundigen in
onze eeuw uitvloeisel Is van de theorie
die in den meeat elementairen vorm door
Johan de Wltt werd verkondigd.
En driwrom is de oprichting van
46
Maar Gtan Vital had het beter; wan* hij
weende op de Grap da Chüern, bij dsn
man, die zijn trotsche hoogte en zijn ge
weldig werk had verlaten en de geliefde
vrouw in de diepte was gevolgd.
.Gian. Vital waa riet^neer in dienst van
het, Malojabotel. Het had zoo riet langer
kunnen duren de woesteling1 deugde
eveznrn voor heerenknecht ala voor knecht
God. Hij bezat, behalve zijn hartstocht
voor de jacht, nog een sterke gave, die
voor de liefde, en moest voor beide een
martelaarschap ondergaan.
Toen Courtien den huisgenoot bij zich
opnam, riep hij hem een broederlijk wel
kom toe. Daarna weea-hlj’ naar esn plaats
aan den wand van de gesroenschappelij-
opgesloten
luldiging vi
aarteboet die hem beschul-
m den Prins te
Cornsli» zelfs op
om hem tot
brengen. Hoewel het Hot zijn
kon bewijzen, word hij toch
-a eu
uit Holland verbannen. Weer
staahje van rechtapnyUr. Het
dat het volk bleef geteoven
de schuld van de Wltt.
de Witt die spoedig hersteld was,
nam zijn ontslag als raadspenaionnaris sn
word lid van den Hoogen Kaad. Toen hij
op den 20en Augustus zijn broer Corne
lia in de gevangenis opzocht, schoolde het
volk voor de Gevangenpoort samen, O, de
overlteM zorgde voor bewaking, maar wij
weten hoe de schutters juist behoorden tot
de vijanden van. de de Witten.
DU boeventuig, Tichelaar en Vsrhoeft
aan het hooud, drong in de gevangenis
door en sleurden de beide broers
ton. Op de tegenwoordige plaats
zij vermoord.
De Prins achtte het beter de moorde
naars niet te vervolgen. Te spitsboeven
kn-egen zetts nog brioonisgsn. Dit is het
derde staaltje van rechtspraak in die tij
den.
Wanneer dus bij de oprichting van het
Jtandbeeld van Johan de Witt al deze fei
ten worden herdacht, mag wel een» het
volle licht vallen op de wil te waarop de
aristocratie dn 1072 handelde. Het aristo-
criitadhe stelsel van regeersn zegevierde
over de politiek van Jan de Witt en het