h
II
I
JSSEN
RAK.
DE OORLOG.
Woensdag S3 October 1918.
^o. 13832
57e Jaargang.
van
ïUWS
VERSCHIJNT DAGELIJKS
Feuilleton.
Gouderak.
dit Blad.
t
IONE MARCH.
Neer het leheteeli
vee 1
5
Bureau: MARKT 31, GOUDA.
II
£T5.eix-w-s- exx. -A-d. -sr ertexi.tie'ble-cL voor <3-o-cud.su exx Ozxxstxelceaa..
BEHALVE ZON- EN FEESTDAGEN.
'gracht 30
Adminiitratie I Telef. Inters. 82.
Redactie i Telef. Interc. 545.
3CHNIBK
den
>A.
Schouwburg. „De
Schouwburg. Lief-
Genoegen, h
Jtn/lhnnw.
nmUl
Ons
v. Landbouw.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regato ƒ1.66, alk» ngrt mMr ƒ0.40.
Op de voorpagina 50 hooger.
dis brochure,
wr tot niets.
abonnementen
t aangenomen
tealon Aldeuhuij-
■ing v. d. Ver.
vertol Ik
t var-
Bohouwburg. Ca-
madel".
ikkerij
>K. - QOUDA.
B. R. CLOCOfïT.
vertaald deer
F. WMBK, IMI-VA» B0MUM.
(■aftrok tmMBm.)
eroepen, voor
en, Notariaat,
i taats, Ouder*
terstaat, Be»
873 150
rener.
Oud-Secrettri»-
irvekeringlbank.
Gép. Luit.-Kol.
Stcrtlarit.
waar de
i armen
jouw Bouw- en
rstandscommlsrie
I 3435 68
3
Mogen de komende dagen of weken ona
tot een voortzetten van den atrfjd oproepen,
of moge de weg naar den vrede worden ge
baand, er kan geen twijfel over bestaan,
dat wij slechts tegen de eischen van den
oorjog of den vrede opgewassen zullen zijn,
door het ten uitvoer brengen van het re_
geerinigsprogram en den beslisten afkeer
van het oude stelsel.
Verder verzekerde hy dat invoering van
het gelijke, geheime kiesrecht in Pruisen
verzekerd ie. Verder zei hjj, dat binnen
kort de Rijksdag als bevoegde volkverte-
genwoordiging bij de beslissing over de ge
wichtigste levensvragen der gansche natie,
by de kwestie van oorlog en vrede, ten volle
medezeggenschap zal krijgen.
Ik weet, zei hy vervolgens, dat de terug
blik op den binnenlandschen politieken
oogst der denkwaardige drie Octoberweken
zeer verschillende stemmingen in u opwekt.
Den een zal hij de schildering van een onbe
zonnen gang op een hellend vlak toeechy.
nen, den ander als een onzeker, dralend tas
ten naar een nieuwe staatsvorm. Beide
stemmingen mogen tot uiting komen, dat is
het recht en de taak der oppaoitie, welke
wij juist voor de onafhankelijkheid van het
parlement noodig hebben. Die vrij van ver
antwoordelijkheid is, is vrij in de kritiek.
Tegenover beiden stel ik namens de regee
ring der Rijksdagmeerderheid vast, dat mijn
collega’s en ik, aoowel ten opzichte van het
doel, als van de wijze, waarop wij het na
streven volkomen ensgezind zijn. Dat doel
is de politieke mondigheid van het Duit-
sche volk. Max von Baden besloot:
Mijne heeren, onze soldaten hebben het
schrikkelijk moeilijk. Ze «trijden met zor.
1 gen om het vaderland, ze strijden met de ge
dachte aan den vrede en staan pal. Wij
danken u, wij vertrouwen u, wij roepen u
toe: het vaderland laat u niet in den steek
(bravo), wat u noodig hebt en wat het kan
geven aan menschen en middelen en moed,
dat zal u geworden. (Levendige bijval).
riieergevor-
- Persoon-
le correctie
r ogenden
re Itaten
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen by contract tot zeer geradu-
ceerden prijs. Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnen wonden ingezonden door tuaschenkomet vu «oliede Boekhan
delaren, Advertentiebureaux en onze Agenten.
lijk geweest. Het Duitsche antwoord -doet
alsof het niet begrypt en wil Wilson een
Duitsche verparlementiseering noen slikken.
Maai Wilson zal zeker de punten op de i
'gezet willen hebben. Het antwoord brengt
ous geen enkele oplossing. Het wint tyd,
dat is zeker, maar men vraagt z*cb of, welk
ni»t Duitschland in dat tyd winnen ziet.
Want gedurende dien tijd werkt Foch door,
en &U de onderhandelingen nog een beètje
blijden slepen, zal men niet meer over de
voorwaanden van de ontruiming behoeven te
beraadslagen. Die ontruiming zal oen feit 1
zyn
Wy voegen eraan toe: als er dan maar I
vrede komt, op welke manier ook. Van de
verheven ideeën der Entente schijnt weinig
overgebleven.
den voerden oogenechijnlijk
van bladeren.
,0, dit is snoezig,’* riep
Gisteren is de Rijksdag bijeengekomen.
Aan de tafel van den Bondsraad hadden
plaats genomen de rijkskanselier, Payer,
Solf, Scheuch, Trimborn, Groeber, Schedde-
maim, Hausmann, Erzberger, Bauer en an
deren. Zaal en galerijen waren propvol.
De rijkskanselier voerde het eerst het
woord.
Hij zette uiteen, dat het eerste antwoord
van president Wilson op den vredesstap der
‘Duitsche regeering in alle landen den strijd
der meeningen over de kwestie reebtsvrede
of vrede door geweld tan top heeft ge
voerd.
Deze strijd is nog niet beslist. Wij kun
nen de zielskrachten aanduiden, die tegen
over elkaar staan, maar niet de verhouding
hunner krachten bepalen.
De laatste nota van president Wilson
heeft het Duitsche volk niet ontvouwd, hoe
de openlylke strijd der meeningen zal afloo-
pen. Misschien zal het nieuwe antwoord van
den president daaromtrent eens voor al ze
kerheid verschaffen. Tot zoo lang, zeide de
kanselier, moeten wij bij al onze daden met
de beide mogelijkheden rekeninïg houden:
ten eerste, dat de vijandelijke regeeringen
den oorlog willen en dat ons niets anders
overblyft dan ons te weer te stellen met
de volle kracht van een volk, dat men tot
het uiterste drijft.
Het Duitsche volk mag niet blind naar de
tafel der onderhandelingen worden geleid.
De natie heeft er thans recht op, te vra-
Herald verklaarde namens het Centrum:
Wy keuren den stab der nieuwe Duitsche
regeering by president Wilson goed, even
als ons antwoord. Wy hebben onze bereid
willigheid tot een aannemelyken rechtsvre-
de tot uiting gebracht en de grootste tege
moetkoming getoond. Is er geen vrede door
vergelyk mogeljjk, dan zal de nationale vei.
deddging tot den laatste® man ter redding
van het vaderland worden opgeroepen en
het resultaat zal niet uitblijven.
Ebers (soc.-dem.): Het aan president
Wilson gerichte verzoek heeft de instem
ming van alle tot medewerking geroepen
personen. De Duitsche democratie wil, in
het bewustzijn van haar goed recht en van
maar nog geenszins uitgeput weerstands
vermogen, den vrede steenen uit den weg
ruimen. Wy begroeten het met vreugde, dat
de legenaanvoering streng bevel heeft go
gen: als nu een vrede op de basis van Wil
son's voorwaarden tot stand komt, wat
heeft dat voor ons leve® en voor onze toe
komst te beteekenen? Pm ons antwoord op
de vragen van den president, heeft, naar de
echo der openbare meening te ooideelem, het
Duitsche volk het besef bijgebracht, wat er
eigenlyk in het «pel is. Thans wil het zeker
heid.
Ja, myne heeren, het is een besluit van
geweldig verre strekking: voor onze
machtspositie zal het er n i et meer op aan
komen, wat we zelf voor recht
houden, maar wat in vrye ge-
dachtewisseiing met onze tegensta®,
ders als recht wordt erkend.
Een bitter brok voor een
trotach volk, gewoon te zege
vieren, want de rechtskwestie houdt niet
vóór onze nationale grenzen, die wy als
voor ons beslissend hebben aanvaard. Ze
betreffen ook de vraagstukken op het
ryksgebied zelft Myne heeren, van
vele kanten heeft men my tegemoetge-
- voerd, dat de aanneming van Wilson’s voor
waarden met de onderwerping onder een
aan Duitschland vijandelijke vierschaar ge
lijk zou staan en dat de kwestie van het
recht uitsluitend uit het oogpunt van het
eigenbelang zou beslist worden. Indien dat
waar ware, waarom schuwen dan juist de
machtepolitici door dik en dun in de entente
de kamer der onderhandelingen gelijk de
schuldige het gerecht?
De kern van geheel Wilson’s program is
de volkenbond. Deze kan in het geheel niet
tot stand komen, als alle volken zich niet
tot een nationale zelfoverwinning aangor
den. De verwezenlijking van de
rechtsgemeenschap eischt het opga,
ven der onvoorwaardelyke
zelfstandigheid, die tot dusver het
teeken was der staatssoevereiniteit, van
ons zoo goed als van de anderen. Voor
onze heele toekomst zal het van doorslaan
de beteekenis zyn, in welken geest we deze
noodzakelyke ontwikkeling volgen.
Blijven wy in het binnenland op
grondslag van het nationale egoïsme staan,
hetwelk wy tot voor kort huldigden, dan
zal er voor ons geen weder-opleving, geen
vernieuwing zyn, dan biyft het gevoel van
bitterheid bestaan, dat ons voor geslachten
zou verlammen. Doch wanneer wy hebben
ingezien dat de zin van dezen gruweiyken
oorlog vóór alles de overwinning van de
gedachte van het recht is, en wanneer wy
deze gedachte niet tegenwerken, doch ons
aan haar onderwerpen; niet met voorbe
houd, doch volkomen vrijwillig, dan vinden
wy daarin een geneesmiddel voor de won
den van het huidige oogenblik. Aan zulk
een taak zal het Duitsche volk met allen
zakeiyken ernst en allen nauwgezetheid,
welke ons erfdeel zyn, medewerken.
De volgende passage werd alleen door de
llinksche partyen toegejuicht:
ik het deed, dan zou er zeker oen van
dde gemeene bende komen en hier zijn
ankertje neerleggen, als hij er eendg er-
mooden van had, dat er hier zoo’n ge
zellig hoekje was. Daarom heb Ik over
al voetangels en klemmen neergelegd om
hen er uit te houden. En van hen die
gevangen worden of geschoten, gooi ik
de beenderen in den put! O, ik heb aan
alles gedacht!"
Ione en idalla stonden hand aan band
in de duisternis onder aan de trap. Mar
cus ging naar boven en verdween.
„0,” riep zijn vrouw, plotseling den
arm van lone gjrijpende na een oogen
blik van angstige stilte, die aJleen ver
broken werd door gemompelde vervloe
kingen van boven, waar Marcus moeite
bad met den sleutel en de rondfladderen
de vleermuizen in den klimop
„Stel je eens voor, dat bet werkelijk
een betooverd kasteel was en hij nooit
terugkwam. Marcus, Marcus, Ik kom mi
dadelijk bij je boven versta je goed, dat
ik niet wacht. Neen, Marcus Hardy - In
dien je denkt te kunnen spelen met de
jeugdige genegenheid van Idalia Judd,
en haar daarna kunt verlaten, tot zij hier
in een meloenscMl veranderd is, dan
vergis je je!”
Marcus verscheen intijds om zijn vrouw
op het nauwe, met bladeren omgeven bor
des, juist aan bet verste efod, i
leuning was afgebroken, In zijn
op te vangen.
i, Idalia, jou ondeugend kind,” riep
hij ernstiger dan T;ijn gewoonte was,
„weet je wel, dat je je hals bad kun
nen breken Waarom kon je niet even
wachten?"
I Ik dacht, dat jo nooit torugkwaamt
en lone en ik voelden ons daar bene
den zulke verlaten, eenzame vrouwen.
Bovendien hoorde ik legers kakkerlakken
overal in het rond kruipen en schuiven!
Daar had je aan kunnen denken, Mar
cus. Je kunt mij niet liefhebben geen
ziertje. Ik vind je afsobuwelijk. Ik wil
de, dat ik Washington Alston had ge-
1 trouwd. Hij zou mij zoo niet hebben ge
plaagd, noch zijn weggeloopeo om mij
tot mijn knieën alleen in den meet op
het achtererf van een krankzinnigenge
sticht te laten staan! En bovendien heeft
hij een veel mooier en neus dan jij.”
„Let maar niet op mijn neus, vrouw
tje,” zei de goedgeluimde reus; „kom
Mimen: en kijk of je niet vindt, dat Ik
ook eenige goede eigenschappen heb, even
goed als Washington Alston; Iona, geef
mij je hand,!”
In een oogwenk bevond bet dwalende
trio zich in het liefste en netste neet
van kleitae kamers. In de eerste en
grootste was de tafel voor den avond
maaltijd gedekt; het zilver en hei blan
ke tafellinnen schitterden hen tegen. Met
een vergenoegden lach op zyn ander» on
bewogen gelaat stond Caleb bij de deur,
gereed om de gasten van zijn meester
te verwelkoznen Hij had zijn koetelers-
laarzen nog aan maar zijn roode vest
was gedeeltelijk bedekt door een ouden
blauwen rok met groote koperen knoopen,
waarop een anker was gestempeld. Toen
de drie binnentraden, groette bij leder óp
zijn eigenaardige manier door zijn rech
terhand en elleboog «tij! op to heffen,
man, Directeur
jool, Jhr. Jan
Dr. A. J. M.
>1, Prof. W. C.
id-leelMr Gym-
'imin, accoun-
i de Rechten, 7
ird meer dan
De nota. - In den Rijksdag. - Max von Baden erkent
de afhankelijkheid van Duitschland ten opzichte
van de Entente. Oostenrijk laat Wilson niet los.
DS Duitsohèrs in Oostenrijk in vergadering. -
Valenciennes, Gent, Thiont en Doornik
staan opi’t lijstje.
ONS OVERZICHT.
Hoe de Duitsche antwoord-nota in de En-
tente-landen 'beoordeeld wordt, laat zich sa.
mewvatten in één zin; men vindt, haar te
vaag.
Direct na de publiceering in Amerika
heeft de republikein Poindexter een motie
ingediiend, waarin aan het Congres wordt
voorgesteld, verdere onderhandelingen van
de Vereenigde Staten met Duitschland te
verineden, totdat de Duitsche troepen zich
onvoorwaardelijk hebben overgegeven.
De parlementaire correspondent van de
Daily Chronicle schrijft: De nieuwe Duit
sche nota was vanavond in de wandelgan
gen van het parlement het voornaamst^ on.
derwerp van gesprek. De conservatieven en
de meeste liberalen beschouwden haar met
argwaan als een nieuwe poging om ver
deeldheid te zaaien tuaschen Amerika en de
Entente; en het nieuwe bevel waarby den
duikbooten verboden wordt passagierssche
pen te torpedeeren werd beschouwd als een
listijjp lokaas voor Wilson. Het was immers
de toevlucht tot den onbeperkten duikboot-
oorlog in Februari 1917, die Amerika in
den oorlog heeft gebracht Enkele radikale
en arbetders-afgevaardigden zyn daarente
gen van tneening, dat de nieuwe nota bij al.
het vroegere en grooten vooruitgang betee-
kent
Een Engelsch diplomaat zei tot den corr.
van de N. R. Ct.:
„Een feit «taat dus vast Duitschland
breekt de onderhandelingen niet af en
neemt in beginsel aan, dat ontruiming door
de militaire raadslieden geregeld moet wor.
den. Maar de formule, waarmee het aan
geeft, dat de ontruiming en de wapenstil
stand de huidige krachtsverhoudingen op de
fronten tot basis moet nemen is zeer vaag
en is dit waarschynly’k opzettelijk. DuPwh-
land tracht zich verder te verontschuldigen
voor de misdaden, die het bedreven heeft,
door de militaire noodzakelijkheid in te roe
pen. Maar de feiten liggen voor ons en «r
is geen onzydige commissie meer noodig om
er over te oordeelen. Omtrent de duikboot-
kwestie geeft de Duitsche nota indirect toe,
dat de duikbooten te voren wel degelyk or
der hadden ook de passagiersschepen te
torpedeeren. Dat ’8 ie beteekenis van een
misdaad. Wat de kwestie van de Duitsche
regeerders 'betreft, was Wilson heel duide.
geven de verwoestingen op het militair
noodzakelyke te beperken.
Het volk zal zich het recht op zelfbe
schikking niet meer afhandig laton maken.
De aanhangige herziening van ryk»
grondwet gaat one niet ver genoeg. Wy
verlangen het recht, dat de oorlogsverkla
ring zander inperking in alle gevallen van
de toestemming van den Rykadag afhanke
lijk wordt gemaakt. In de grondwet dea
rijks moot de parlementaire regeeringsvorm
onherroepelijk worden vastgelegd. Het mi
litaire gezag moet onder verantwoordeiyk-
held van rykskanselier en Rijksdag komen
te staan. Op de kwijtschelding van straffen
moet geen uitzondering worden gemaakt
Het gev al-Liebk neeh t ie nu hy
op vrye voeten la g»«t«ld uit
de wereld. Het zyn of niet-zyn van one
volk staat op het spel. Wat ook geschied»,
wij blijven als een talrijk en flink volk over,
eind. Willen onze vyanden ons echtor «1»
het uitvaagsel van het menschdom behande
len, dan roepen we hun toe: paat op, elke
knechting neemt eens een eind. Wy willen
een bestendigen vrede en een bond van vrye
volkenWorden we evenwel ontgoocheld,
dan zullen we niet versagen. Wy gelooven
in ons volk. Trouw willen wy het byataan.
De conservatief W&starp zei: Wy zien in
de nieuwe ontwikkeling niet een vooruit
gang, maar een noodlottige wending. De
regeering wordt gewoonweg tot de uitvoe
rende macht van den Rykwlag. Wa wijzen
de verantwoordeiykheid voor de gevolgen
der ontwikkeling af. Het vredesaanbod waa
niet doelmatig en evenmin noodig. Ook wy
wenschen van harte vrede. Het Duitsche
volk ia echter niet geneigd, voorwaaidan
aan te nemen, die met de eer en de begin
selen van een rechtvaardigen vrede niet ta
rymen zijn. Wij moeten vasthouden aan de
onschendbaarheid van het rechtsgebied, ook
in het Oosten. We willen daarom niets we
ten van de ongehoorde aanspraken van Po
len. Roept de Regeering het volk op, door
te vechten, maakt ze het duidelijk wat ar op
het spel staat, dan staan wij achter haar,
dan weten we, dat het geen smadeiyken
vrede wil aanvaarde nen evenmin behoeft ta
aanvaarden.
Vandaag voortzetting.
Minister .president Husaarek zeide in het
Oostenrykacha Heerenhuis, dat het ant
woord van Wilson geenszins aanleiding is
om de voorbereide gedachtenwiMeling ala
afgebroken te beschouwen. Wy sullen vert
eer, na zorgvuldige overweging van de in
het telegram van Wilaon vervatte factoren,
onze vredezactia voortzett,o,n
en tot het beantwoorden der nota overge
gaan. Wy hopen, dat'de vredesbespreking,
ondanks alle in de nabijheid zynde moeiiyk-
heden, het volk op een niet al te ver afge
legen tijdstip van het onzegbaar lijden zal
verlossen.
U)
„Ja, mevrouw,” antwoordde de knecht
onderdanig.
Daarna nam mevrouw Forsaker Hardy
nog eens hhar roode sjaal op, schikte
die over haar schouder met de zachtzin
nigheid en zeil verloochening van een mar
telares voor een groote Zaak.
Ondertusedjen ging Marcus naar bene
den en rende door de gangen met de
luidruchtigheid, die alle jongens aan den
dag leggen, als zij aan de school zijn
ontsnapt. Idalia en lone volgden hem
haastig.
Hij nam een sleutel uit zijn zak en
opende een klein deurtje, dat toegang gat
tot een lage gang, witgepleisterd als die
van een gevangenis.
„Nu, meisjes," zd hij, een stap ter
zijde doende om baar te laten voorgaan:
„Wij gaan eventjes paar buiten en het
is zoo donker als de nacht Ik heb
Caleb verleden week geschreven, dat hij
het oude tuinhuis in orde moest maken.
Daar placht ik te slapen en mijn mid
dagmalen ta gebcnlkaa, aki hat ma hier
GOinSIIIE COURANT.
alsof zijn vingers nog bet «énd van aan
zweep vasthielden. Op de warmgeuronda
met eikenhout betimmerde gang kwamen
verder drie kamera uit. Ione viel in da
eerste op oen stoel neer en begon hul
peloos te lachen. Iets in den klank van
haar geluid deed Idalia uit haar eigen
slaapkamer met een reuUleachje naar haar
toevliegen.
„Wat scheelt er aan, lome? Gauw er
i mede voor den dag!’’ riep Idalia, ploé-
seling een beslisten toon aanslaande.
„Niets," zei loco, nog altijd «nikkend;
half worstelend met een niet te beheer-
achen verlangen om te lachen, „het leek
alleen zoo grappig door de woestijn Sa
hara en de wildernissen van Colney Hafoh
te komen en dan te zien, dat ja benoo-
digdheden netjes op bad ultgeaprrtd lig
gen, jo toilfrtdtt open en warm watèr
in een tinnen kan to de kom - meteen
waterspuit er op! Ha - ha - hal Het
is zoo grappig, Ik kan brt niet helpen!’’
Nu fronste Idalia de wenkbrauwen en
schudde haar vriendin bij de schouder».
Het geval werd ernstig
Indien je niet ophoudt, dan Vi
Keith Harford, dal je- hem hebt
pleegd."
Ione hield oiuniddellijk op; alle spoor
van vroolijkheld waa van haar gelaat
geweken.
„Neen, doe dU ato jeblirtt niat,” «mak.
te tij.
„Gedraag je dan ook bekoorlijk!"
in de abdij te machtig werd'. Ik kon
het met mijn geweten niet beet overeen
brengen, dat er meer dan drie keer per
week verandering van godsdienst was.
Hei benadeelde mijn digestie. Een gedeel
te van het tuinhuis is vlak boven hei
koetshuis; door de vloerreten stijgt een
beetje geur van de paardentuigen naar
boven Maar daar staat tegenover, dat
niemand bij ons kan komen zonder een
dozijn mijlen om te loepen en door het
tuinhek te gaan en dat Is bijna altijd
gesloten. Daar fie ik zelf op toet"
Hand aan hand gaande als kinderen,
liepen de drie over het sombere gepla
veide plein. Het was precies alsof zij
uit de gevangenis ontsnapten Mhrous
deed nog een deur open, die hij weer
zorgvuldig achter zich sloot. Toen merk
te Ione, dat zij door een tapijt van
klimop In een breed tuinpad strompelde,
dat langs komkommerbedden voerde en
verder onder vrwchtboomen dóór naar den
met klimplanten bedekten govel van een
ver af gelegen huis leidde. Eenige tre-
a__ -c j^j. neet
,0, dit is snoezig,” riep Idalia in
de handen klappende; het is of wij het
kasteel van een weerwolf bestormen en
gevangen genomen worden en dan in het
laatste hoofdstuk uit zijn klauwen ont
snappen met den prins uit het sprookje.
Ik stem voor een feest, geheel voor
ons allen!”
„Wacht, totdat ik de deur open en een
lamp haal,” zei Marcus. „De treden zijn
niet precies, zooalé zé zijn moesten, maar
Ik wM ze niet laton herstellen. Want als
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal 2.—, per week 15 cent, met Zondagsblad
per kwartaal 2.99; per week 22 cent, overal waar de tiézorgtog per looper geschiedt.
Franco'per post per kwartaal 2.50, met Zondagsblad 3.40.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
by onze agenten, den boekhandel en de postkantoren.
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken (bahoorende tot den bezorgkring)
15 regels 1.05, elke regel meer 0.20. Van buiten Gouda en den bezorgkring:
1—5 regels 1.30, elke regel meer 0.25. Advertentiën van publieke vermakeiyk-
heden 12 H cent per regel.
ÏNSCHAPPEN
RDE
BSCH.
IELEER
I8TIEK
f.LEER
REKEN
PIJL
RIFT-
ÏRBETERING
GOED
REKENEN
I