ren,
I
ns
- 4
I
ceding.
sring
,50
1.75
.75
75
RAK.
»wan»
TEN
hl
41
II
Zaterdag 7 Juni 1919.
No. 14025
5Ne Jaargang,
Bericht.
■aai.
uast.
Maandag, 2an Pinksterdag zal
dit blad NIET verschijnen.
OonderaL
■F7'1'
Eerste Blad.
Feuilleton.
Het recht der moeder,
naar ka Detach
van
VERSCHIJNT DAGELIJKS
sJ
XT levfWB- ezx -^-c3."vex‘tezx,ti.e"blaud. vooï 0-ovLd.®,|®aa. O,rv*ns=t‘^-~rpi*l*~^~r*)
BEHALVE 20N- EN FEESTDAGEN.
'i
I
-i
t
.w
Os waarde van het moederschap.
Bureau» MARKT 31, GOUDA.
1
Administratie I Telef. Inters. 82.
2586 249
HOOFM’CK* V II.
IA.
Krols. Verbaad
rervaigk)
kireri;
I I
DE DIRECTIE.
onnementea <V
munten door:
ZMS
17S
Boa»- en
tacoasulaeio Ar-
U, - GOUDA. V
gengrid
traag» «nTSB
T«ukdURM*
w
Redactie: Telef. Inters. 545,
Dit nummer bestaat uit twee bladen
cn twee bijvoegsels.
Fuhka ttaa la On aroag MC m» *M drong bnar dB M to da airi I
unr mri aijn rrteai K« geween ai. Zij urn tel kana» MM« n als-
Gwrn. advsrtaMa n tacnnin madodsaUagen Hl rontraet tot roer gerede-
teerd» jrrtja. Graan letten tand» werd» tankend naar ptaaterulmta.
Advarteatitn heen swta iigtaiMin iou taMotaaimut na nlM. ll-taie
Man., AOrwnmMunnx n enen Agssdro.
HWEtffi BSSLAU.
vtgiaaH door
I. P. WBUÖELINK-v BOBBUM.
(Nadrok wnda.
en tot de lichamelijke, geestelijke en
zedelijke verheffing van de vrouw
meewerken. Maar dit zal niet kunnen
geschieden door de vrouw terug te
dringen, maai* integendeel door ham*
binnen te laten in den wijden kring
van het groote en algemeene men-
schenleven. Mr. K.
ABONNBMBNTBPRIÏS: par kwartaal LSt. ju week M e»t,tari-Ztaiegsblad
JU kwartooi f.SAO, per waak >7 cent, mM waar da teeorging ges longer geschiedt
Franco ju jut pee kwartaal f tl». saet ZrodegiMed 4.—.
Atennemroten wantal degel*» augeueim aaa aaa Buiaaui MABKT 11. GOUDA.
1—6 racala IM, aka ratal naar I.». Va. bulten Gouda d» tezorgkrlngr
1-4 racaia fl.M, alka ratal maar S.«. AtaartaMMa na gekitan tanaatalgk-
Mtai 12H caat per ratel. AdnrtaMVta ia bot gatard.MMlwar SO Mag ap daa
pada.
ongeveer twe honderd personen sterk
waren. Een prachtig bosch, dat onge
rept is behouden gebleven en waarop
het gemeentebestuur van Heemstede;
blijkens de rede van don burgemees
ter, trotsch is en zal blijven. Waar
lijk, de journalisten die over het al
gemeen wel zoowat alles gezien heb
ben, wat er in Nederland te zien valt,
waren verrukt over dit fraaie bosch.
Als je Hagenaar bent, volbloed en
ras-echt Hagenaar, die overal en al
tijd opkomt voor zijn stad, een stad
die bosch en zee beide heeft, dan valt
het niet licht om elders het fraaie
bosch of de schoone see te prijzen.
Wanneer ik dat thans doe ten opzich
te van 't Groenendaalsche bosch, dan
bewijst dit wel, dat het bijzonder
mooi was. Trouwens na den Haag
heb ik altijd Haarlem een der mooiste
en aantrekkelijkste steden gevonden.
Alleen heeft het altijd op mij den in
druk gemaakt, dat de menschen in
Haarlem vele graden stijver zijn dan
die in den Haag. Misschien lijkt dat
zoo en valt het in de praktijk we)
mee.
Haarlem lijkt meer op een dorpdo
huizen zijn er laag, de winkels klein.
Wanneer het een beleed! ging is om
een stad voor dorp uit te maken dan
zouden wij kunnen zeggen dat het
een liet stadje in miniatuur was. Bjj
den ingang aan het statten valt het
op hoe ouderwetsch dorpsachtig het
alles er uit ziet. Ook de Markt doet
heel sterk aan een antiek dorp den
ken. Pas wanneer met de tram de
richting van Heemstede op rijdt,
krijg je een meer stads-idee.
Zoo ziet ge dat een Hagenaar ook
objectief kan zjjn. Deze gelegenheid
greep ik even aan om dat te bewij
zen.
Maar nu weer terug naar den Haag
en dan nog even naar onzen vriend
Pisuisse, die voor een maand zjjn
kamp heeft opgeslagen in het Verka-
de-theater. Druk loopt het er niet
maar eerlijk gezegd geloof ik dat Pi
suisse niet op den goeden weg is. Hij
haalt in den cabaret jutistén die er
niet bij hooren en hjj gaat kleine
koomummers geven. Voorts ver
waarloost hjf het Hollandsche caba
ret. Den ganschen avond worden er
Fransche, Duitsche en Engelsche lie
deren ten beste gegeven en Pisuisse
liet één Holiandsch liedje hooren en
dat was nog ben oud.
(iOIJDSCHE COURANT.
INGMONBBX MBDBDBBUJtMNi 1—4 ngria f 1AA, elke regel moer Srt».
Op de voorpagina M ft toe-re»
MUCVBM tHT M MOMnAD.
CCCCLXXVH.
In Juni heeft in den Haag de ver
andering van tooneel plaats, die hot
winterseizoen doet overgaan naar het
zomerseizoen. Volgens den cabare
tier Pisuisse verandert den Haag in
de maand Juni van een winterschen
wereldstad in een zomerrok dorp,
Daar is inderdaad iets van aan. Naar
beide kanten overdrijft onze beste
vriend een beetje, maar daarvoor is
het een artist die filosofeert en niet
een gewoon Hagenaar, die natuurlijk
niet kan toegeven dat zjjn Haagje een
dprp is. Maar dat er veel verandert
juist in de maand Juni is een feit.
Pisuisse zelf maakt van dien over-
gang gebruik om zjjn klein-tooneel-
cabaret in de overgangsmaand als in
termezzo aan te bieden. Waarlijk
geen slechte gedachte omdat het
vooralsnog veel te koud blijft om
avonds naar het strand te trekken
en het is daarom wel prettig om
'a avonds in de stad nog een uitstapje
te hebben.
Met Hemelvaartsdag is het heel
druk geweest in den Haag. Ik heb er
natuurlijk niets van gemerkt, want
ais goedgeaard journalist ben ik dien
dag naar Amsterdam en Haarlem ge
weest om deel te nemen aan den
Journalistenbondsdag. Een boottocht
door de havens van de hoofdstad
heeft zjjn aardige charmes. Het is
voor de Hagenaars zeker iets bijzon
ders, de Rotterdammers zjjn natuur
lijk een beetje scheel geweest van de
jalouzie. Wjj, residentiebewoners, die
precies in het midden zitten, hebben
natuurlijk noch voor den één noch
voor den ander speciale sympathie.
Het beste zal zjjn dat de Rotterdam
mers ons het volgend jaar eens naar
hun haven inviteeren.
Haarlem is ook een mooie stad.
Vooral als je eerst goed geluncht
hebt en met je eigen tram rijdt. Het
park Groenendaal in Heemstede
kreeg de eer van het bezoek der pers
ridders, die inclusief hun dames met
Mm ©prak over hei vertrek Eer
kalm als ever dat van een gaat die
«W> slechts enkele dagen In het voor
bijgaan, in het (huis ophield. Maar Chris-
tWd gevoelde bij doxe woorden dal. voor
h*r bet einde was geloomea. Zij liep
holpzoekeiid naar baar vader, vlijde zich
«ij a borst en sloeg hagalg de ar-
W* om hem heen. Hij vroeg haar la-
«kend: „wat echeelt je, mijn hart?"
Zij antwoordde nfet.
..AM je er lust in hebt dan kom ik
*Maavon| op je kamer om je nieuwe 11e-
fann te hooren zingen. Gisteren heb je
ht willen doen, en toen Eebben wij bet
Mfen
vergeten.'’
OrWtae knikte hem toe en glimlachte,
haar gltalaoh verriad, boe aange-
■M» xij wm.
Ahgmaêee keek haar bezorgd toen
W van hem ging. Hij daoM wad een
en als den natuurlijken weg tot volste
ontwikkeling van het wezen der
vrouw te miskennen. En voor hen, die
in de hitte van den gevoerden strijd
in de war mochten geraakt zjjn en
ook tegenover de enkelen misschien,
die de waarde van het moederschap
miskennen, kan het zeker nuttig zjjn
met die nog eens meer te belichten,
waartoe een onlangs gehouden rede
voering van prof. Kornser een gun-
stige.gelegenheid biedt.
Men kan ongetwijfeld zeggen, dat
in het algemeen voor iedere normale
vrouw het moeder zjjn het hoogste
geluk vertegenwoordigt. Wanneer
het haar wordt onthouden zoekt zjj
een plaatsvervangende functie daar
voor. Het verlangen naar het kind is
een onderdeel van haar wezen. Na
tuurlijk zijn er vrouwen bjj wie het
moederinstinct minder sterk of nau
welijks ontwikkeld is. Ook zjjn er
daamiast wier normaal aangelegd
instinct ten deele wordt verstikt door
overdreven ijdelheid, gemis aan
plichtsgevoel, grof egoïsme en derge-
lijke. Maar dit doet aan den regel
niets af.
Voor de normale vrouw is over 't
algemeen het moederschap een be
hoefte van ziel en lichaam beide. Dat
de voldoening aan die behoefte naast
het géit* ook nadoelen, zoo Uchame-
Ijjke alMmdere hanwpteveren, spreekt
vanzelf. Maar het is de plicht van
allen en van de gemeenschap in de
eerste plaats de gevaren van het moe
derschap en de nadeelen, die er uit
kunnen voortvloeien, zooveel mogo-
Hjk ter zijde te stejlen of te voorko
men. Deze plicht vloeit voort uit de
zorg voor de moeder en uit die voor
het kind en wijst als vanzelf op de
beteekenis, die het moederschap
voor de samenleving heeft, waarom
deze in de eerste plaats tot de vervul
ling van dien plicht en tot de goede
zorg voor moeder en kind zich heeft
in te spannen.
De samenleving, de staat heeft be
lang bij de geboorte en bij de groei
ende opvoeding van het kind. In na
genoeg alle beschaafde landen daalt
het geboorte-overschot. Bovendien
daalt over ’t algemeen de lichamelijke
hoedanigheid der ter wereld komende
kinderen.
Deze laatste omstandigheid legt
bisoudere verplichtingen op ten aan
zien van de kinderverzorging. Wij
fichtal W twuieo.
ger «i UiriaUiw taddn «Uur de
haul «wrik* «u vunrk
Ker Md b»« e«> kleine «roeuo mere,
kljiwa nwppe geeevea «n lot heer
„Bwur <M. Bweaé bet voos mU-''
Ën Cbrlsdae vMt dk wM bel hoog
lied der llrid» bWd hol eonrirod In
do hand.
7xa> kwam dj laat la den avoul tael
gtroerd hart op haar otiUe katoor htrug.
AUm In buis wartal te bed «edteaa- Da
Vl.uftktair, die eau haar kamer naar da
.véraada voerde, etond wijd opoo, eu da
boldare uaehl veo tea Noted» droog
zatte en rootete in de echwweofhüfe
huiselijke ruimte.
Clirlatlno leuade Ufta do (oopeude deer
en koek naar buiten te den lute. Weer
lag tteaolUe aware narei ate enkete dagen
pobdeu eet» Wlhorg, hrt pabeete land, de
aaohu borkon. de enariatiogen. de mot rrtja
moe bedekte kwee blokken, do lljoterbee-
twuboeriótte, bei voobdge fwnode graa,
de nee, Vtetetlne doet tte groene mappa
mei bevende handen open, bladerde erin
een keek naar het eterlli.
Toen wend het haar aoe ruim an teoh
aoo omarulUk te moede. BIJ wan haar
too nabij on iegrtljk aoo ver. Haar rial
kwam haar too groot, aoo mutatie roof
en vervuld rap een ongekend leven.
Zij drukte de HtCM raket nat op het
hert, atad «Ij hel tegen wilde houtatroo
Maar taan negen mtSMafta tat etduUt
*n Ktr en rij tan
M drong hnar dB M In de dri I
In den nu voor ons land vrijwel
beslisten strijd over vrouwenkies
recht, is door de tegenstanders tel
kens weer getracht de vrouw naar de
kinderkamer terug te dringen door
haar te wijzen op haar plichten als
echtgenoote en moeder. De vrouw,
zoo heette het, behoort in het huisge
zin en heeft haar handen met de
bestiering daar van en met de opvoe
ding der kinderen zoo vol, dat zij zich
met staatszaken en politieken strijd
en met alles wat het openbare volks*-
leven betreft, niet meer kan inla
ten. De waarde van dit argument ter
gen de invoering van vrouwenkies
recht is reeds genoegzaam belicht.
Maaif die dit argument ge
bruikten, hebben waarschijnlijk nog
nooit zich voldoende rekenschap ge-
geve i van het gevaar, dat daaruit èn
voor de vrouw, èn voor de gemeen
schap kon voortvloeien, waar men-de
uitoefening van haar hoogste plicht
en haar heerlijkste recht, waar men
de innige zaligheid der moederweelde
als een beletsel trachtte,te schuiven
op den weg, naar de volle én schoon
ste ontwikkeling van haar persoon-
Ujkhëïd.
Hot scheen wel, of men dit dilem
ma aan de vrouw stellen wilde, dat zij
aljeen moeder en vrouw kon zijn van
haar volle rechten als mensch.
Gelukkig heeft de vrouw zelf hei
valsche van deze tegenstelling be
grepen. Want dit staat toch wel vast,
dat gefn vrouw en geen voorstander
of voorstandster van het vrouwen
kiesrecht er ooit aan gedacht heeft
het moederschap als de hoogste plicht
maar ook als het heerlijkste recht,
als de volledige vervulling van haar
dierbaarste wenschen en verlangens,
„Ano kind!” En in den geeet boorde
hij heer het KyrtkJ zingeo.
„Hoe zij zich alleo aantrekt! Wat W4t
zij aan het dwaze Med? Kon men zoo'n
engebachtig kind Bieobts behouden eo me-
denemeni
Fuhke, wien ineer den al de «n|leren
Chrietine’e zwijgen Vs® opgevallen, wan
delde inet Ker in den tuin op ea neer,
totdat zij Chririlne tegenkwamen.
K<* greep de hand vau. Christine en
zekie: morgen vroeg vertrekt het'echip
Wie weet of wij elkander weer zullen
zien. Ge moet gelukkig worden.”
Oristine ziet hem treur:®, vragend aan
daarop gaat nieti weer vaneen, en Fuhka
schudt onder het verder loopen bat hoofd
en richt zich tot Ker.
11c zou willen weten, Ker, wat dit be-
teekent
In dien avond liepen (Cristina en haar
vader samen de ons welbekende met Klae
den belegde trap af met de lange breeds
treden waarover bet zoo gemakkeUjk loo-
penwae.
Toen zij In de kamer van Christine
waren gekomen, vleide Ahrartee rich in
een leuningstoel dicht bij den vleugel 02
Christfae natn plaats. Zond-u* etm woord
te zoggen begon zij zaeit te spelen m
r.og zachter te zingen-
„Wordt geen treurige dwaaa, Christel.
Dat eeuwig ziek zijn ia akelig, Mc voel
het ik word knorrig en oud - oud -
oud - en nu n»et je mij helpen. Ik teef
van ie opgeruimdheid. Wat aobaeid» i»
vandaag mijn kind?”
„Mets!'* riep (Arteöoe «o
vloog haar rate on don bate.
hebben niet het recht te «veren voor
groote waardeerin? van het moeder-
achap, roolang wij niet met de daad
toonen, hoe groote waarde wij hech
ten aan het behoud vah het kinder
leven. Want ten «tótte krijgt voor
den staat het moederschap toch uit
sluitend zijn volle waarde door het
geboren kind. Maar dit sluit toch di
rect bescherming van de moeder in.
Dezs bescherming dient zich over het
ganrohe leven der vrouw uit te strek
ken. De vrouw is de verzorgster en
opvoedster van het kind in de eerste
plaats en in de eerste levensjaren vrij
wel uitsluitend. En als zoouanig dient
zij geschikt te Wijven voor haar
werkzaamheid, ook in het belang dor
gemeenschap.
Want immers bij het opgroeien van
het kind tot den in lichamelijk en
geestelijk opzicht meest voortreffo-
lijken mensch, heeft elke gemeen
schap een overwegend belang. Daar
om dient zij de voorwaarden voor
dien groei zoo gunstig mogeljjk te
maken. Maar dit hangt voor een
groot deel hiervan af, of de moeder
lichamelijk, intellectueel en moreel de
eigenschappen bezit, die haar stem
pelen tot een goede opvoedster en dus
van de zorg, die aan de moeder be
steed wordt. Daarnaast komt dan de
directe zorg voor hek ongroeiend»
kind.’ Natnóritlk heeft Oagameen-
schap die niet geheel in de hand. Zoo
is het van algemeene bekendheid, dat
het opgroeien in een groot gezin of
althans te midden van broertjes en
zusjes voor het kind oneindig veel
beter is dan het alleen opgroeien.
Want in het groote gezin leert het
kind matigheid, bescheidenheid, zelf
opoffering, liefde voor den mede-
mensch, zelfstandigheid en tal van
andere deugden. De dageljjkrohe om
gang met andere kinderen vormt het.
Maar er zijn ook tal van omstandighe
den, die op de opvoeding influencee-
ren, wnarop staat en samenleving in
vloed eeienen. Trouwens geheel zon
der in icht om de opvoeding in groo
te gezinnen te bevorderen, zijn staat
en gemeenschap waarschijnlijk niet.
Vooral de betere waardeering van
het moederschap zal hierbij van in
vloed zijn. Deze waardeering zal aldus
langs twee wegen der samenleving
ten voordeel kunnen zijn. Want zjj
zal ook de beteekenis van de vrouw
als moeder nog meer doen uitkomen
„Nlote - la h« gebod niei," ri»p zij
nog 0011a hartatochlolljk ta labls - ter
wijl zij zteh van ham loarteakte, doch
zóo. dat baar banden nog op zijn «Aon.
de« lagen, - en keek bon In da oogan
Nu vond zij bom werkelijk ziek en ver.
mogerd, lijdend en oud, - oud, zoadat
een ontzettend gevoel vao weodoia haar
overviel, gijn verzoek bom te holpeii,
heia op te vroolijkeo doowooed Iw het
bert. Voor het eerst aoktea baar vader,
dte voar haar niet ander» wan dan „haar
vader'* en mot niemand andere te »org—
lijken ate een ouder wordend, zlak, arm
nKtiaeb, zooate er outelWSr veten In de
ware* rondliepen. Dat leek haar zoo bo-
triaaanewaardlg, dat zij hem In do armen
sloot, heeubermoad zonal, oen moeder
haar arm Mud, en loon zij -weer sprak
waren liet woorden van de teerste, stuar-
tehjkst bewogen UeUo, dte wildon troos
ten, die hoop en al bel goede, wa hot
lot biedt, zoo overvloedig opdrongen, als
slede» een ooeebuMIg jong meneehsnharl’
datnog gelooft, nwlt 'zijn lM<te bergen la
kunnen verzette» en bet noodlot te kun
nen dwingen, kan doen. Ën Heinrlcfc
Ahrenses viel zijn lievehng niet In de
rede; hij luisterde naar Laar zachte lld-
dewoontai en woaótea van boop, zonale
oen errtetlg zieke naar de zachte, eerste
voorjaams termen luistert, die taan voor
bijtrokken.
Het duurde niet lang ot beiden Bnp»»
weer naar do huiskamer en beide» win
ten weer, wat zij aan dkautar hndftte
woenen I
ZIJ ging ro do veratria eu sloeg da
armen om de pilaren, dte tan dak dras,
g.n van tien klek»n ulllnuw en tart
zonk zoo in drwnmvijen, In een zee van
angstige vregrtalhdd, wuertu voor tear.
rr«»» dulbniifen e.1 nog ,-*ns digseoderi
hi eoiwmernachl verzonken waren g.-wrest,
zoolang d. wereld breiask Zoo atari
Chrénlu» «ei kesdt mei overvoi tart on
tranen In do oogen naar den twreb’lhen
«dus» tal haar, al fk «m donkere ge.
«talte opdouk - het leek bear als een
wonder - «ij wiai. dat desa gwtafts,d|a
zij kende, WH la het dtopnt barer ziel
hulveringwekkaeri geweer werd, dat dear
gateaute tte oreren op haar had gertoht
Vuur taorltep haar. Et» juichkreet blaf
den de jreigdiro lipped tertgg - Christina
hei Hnd, dat sterk en greond en bUJ
In do breehetmkig der kkrintald find ge-
terid, en oog nlete daarbuiten bed ga
ketel - wooeri nu «oor 1st grimini, dai
lieer eigen tart verborg - onverwacht,
verreet, tegenover bat groote, eeoa, dat
wij Hekje noeeMu.
Zij stond en bewoog sM nM - sa
toch, zwier dat lij bet wist, itetai haar
«roe» de bouten stijlen tat, die zij omvat
handen eu drukten zleb gevouwen op haar
hart „Heer, mijn goed, tfod hulatonte
zl) onbewust.
En au trri een klaas baar oor-Mae
naam, haar eigen ouKbuMgr waste I
