w
m4
3
r KOLONIËN.
^BINNENLAND.
4»»
Tie
1
Ooat-lndiA.
Brandstichting en moordaanslag.
He Preangcrbode ontleent aan een particulie
re brief ok Sinabang (eiland Sinaloer, West-
fust van Sumatra) 21 Augustus:
1 Het middernachtelijk uur was juist gepasseerd,
h den nacht van 9 op 10 Augustus, toen de
leer G. P. C. Harmsen, exploitant van erfpacht
ter ccelon op dit en naburige eiland(en), leven
toorde in de richting aer koelieloodsen op lijn
tmlememing Poeloe Lnssia. Het bieek7dat één
Ier loodsen in brand stondl
Direct snelde hij, vergezeld van zijn echtge»
toote, voorzien van een emmer en petroleum-
likken, naar de plaats des onheils.
Mevr. Harmsen bleef even achter om nog iets
Ie halen.
1 Even later, juist' nadat ze gezien had dat de
•net atap gedekte bAnboezcn loods op z'n felst
brandde, hoorde ze het geraas van vallende
blikken «n zog ze een arm zwahien.
De heer Harmsen was op dat moment op 't
Iniddem van de ter plaatse bestaande helling.
Hij riep: „Api ini, snja toean" en daarop zag
Z'n echtgéhoote twee kerels wegrennen, die blijk
baar haar man hadden aangevallen dn nu in de
Richting van den brand vluchtten, waar niemand
*>p hen lette.
Aan den rechter-elleboog b'eek de heer
Harmsen gewpnd te zijn en zijn WÉünd was op de
rugzijde van den hals af tót het middel drijfnat
van bloed.
Men gfng naar buis terug, na den mandoen te
hebben geroepen en te hebben gelast de ééne
loods, die toch niet meer te redden viel, mear
Ie laten branden en de ander nat te houden.
Mevr. H. laadde twee geweren, want ze be
greep dat hier kwaadwilligheid in het spel gras.
Klaarblijkelijk had men den brand gesticht om
'den heer Harmsen naar buiten te lokken, waar
zijn aanvallers hem in het donker opwachtten.
Mevr. H. kon er, na het nemen van den
veiligheidsmaatregel, aan denken om de twee
wonden In den hals en één non den rechterarm
Tan haar echtgenoot te verbinden.
Dié in den arm, even voor den elleboog, was
ier vingers breed en het been was verbrijzeld;
kraakte.
Niemand was er om te helpen, maar gelukkig
behield de heer H. het bewustzijn.
Nadat hij te bed geholpen was, zond mevr.
H. iemand de brand waji inmiddels afgeloo-
pen met een kort briefje per kleine prauw
naaiden controleur.
De bemanning der prauw deed haar uiterste
best om zoo snel mtogelijk hulp uit Sinabang te
halen.
Zoodra de prauw weggezonden was, liet mevr.
H. op de plaats van den aanval naar eventueele
bewijsstukken zoeken en men vond er een plek
met weerhaak sn een half volle flekch met pe
troleum. i
De bebloede piek werd verborgen, met streng
bevel aan den vinder om er niet over te spre
ken.
Hoewel de heer H. nog ernstig bloedverlies
leed, kon hij toch al spoedig verhalen hoe de
aanslag had plaats gevonden.
Met den piek was geworpen, doch men had
gemist. Daarop was de aangevallene over dit
wapen gestruikeld, kreeg tegelijk van links een
houw in den nek en hief den rechterarm op over
het hoofd, net op tijd om een tweeden slag op
te vangen.
De beide daders zijn bekend. Den één had
mevr. H. avond -aan «vond leeren lezen en
schrijven, een week te voren had ze hem nog
yen cadeautje gegeven, omdat hij dikwijls lom
bok, visch, enz. bracht.
De heer Harmsen zond een mandoer naar de
ychuldigen en liet ze zeggen: „Wil je niet han
gen, of of! zijn minst tien jaar in den ketting
loopen, neem dan een klein prauwtje en roei
Weg we zullen wel een oog dicht doen"
De kerels volgden dezen raad niet op en ble
zen.
Precies 24 uur na l^t gebeurde liet de /vette
het anker vallen, pradjoerits, da mantri-poiitie
en de dokter met diens vrouw werden aan wal
gezet. I
De daders werden gearresteerd, de een had
nog bloed aan zijn baadje.
9e heer Harmsen werd naar Sinabang over
gebracht en genas daar bij zorgvuldige verple
ging goed.
Assistent-resident en politie stelden een on
derzoek in. i
Omtrent de reden van den aanslag tast men
absoluut in het duister, te meer waar de heer
Harmsen uitstekend was vo<y zijn personeel.
Wat ook wel blijkt uit do raadgeving aan de
aanvallers om te vluchten.
Diefstallen bij de Opiumfnbrlek.
De Javabode schrijftDe diefstallen bij de
Ppiumfabriek nemen den laatsten tijd wel
Schrikbarend toe.
Het aantal overtredingen door de politie ge
constateerd aanhalingen van clandestiene
opium bedraagt per maand gemiddeld 100,
een getal, dat 'naar wij vernemen, eerst in de
laMrta moanden werd bereikt.
'De strenge contröle In de fabriek kan niet
voldoende beletten, dat er ontzaggelijk groote
hoeveelheden gestolen worden.
De wijze, waarop bet opium verdonkeremaand
wordt, zal men wellicht kennende werklieden
tveterf de tuben In te slikken, op zoodanige wijze,
flat de fabrfeksopz'chters er in de meeste ge-
Tallen niets van merken.
Indien e ■Iets is dn' de dieven in hun werk
vergemakkelijkt, dan is het feit, dat hun toege-
staan is in de fabriek te rooken.
Verbiedt men zulks echter, dan loopt men
groote kóns, dat de fabriek In het geheel geen
personeel krijgt.
De toestand is thong zoo, dat volgens spion
nenberichten in de Viurt van Mr. Cornells de
mensehen ere soort opleiding genieten in hei
•likken van opiumtuben I
De politie doet thans alle pogingen deze (ge-
heir.e) „opleidings-huisje*" (insIik»«chooltjes
Wis F)tr ontdekkenhet is te hopen dat ze er
achter komt.
het opmaken van «en nominatie ter voorziening
in een vacature (mr. Loder) in den Hoogen Raad.
Voorts stek Spr. voor «enige interpellaties
nan de orde te stellen, warbij djb van den keer
Wijnkoop overd en steun aan Sovjet-Rusland op
Donderdag a. s.
Ook ligt het in de bedoeling van den Voor
zatter, den rechtstoestand der ambtenaren nh het
Kerstreces te behandelen.
Aldus wordt besloten.
Beitmrrsherzienfng Ned.-lndlë.
Aan deo rde is voortzetting Van de behande
ling van het wetsontweii» tot nadere wijziging
van het reglement op het beleid der Rcgeering
van Ned.-Indié.
De hoer S c h e u r e r (o.-r.) verdedigt een
amendement, beoogende om in de wet vast te
leggen, dnt het de provinciale raad zelf is en
niet dé regeering, die heeft uit te maken of op
een bepaald oogenblik de benoeming van een
college van Gedeputeerden al dan niet mogelijk
is.
De heer Van Beresteyn (v.-d.) maakt
eenige opmerkingen.
De Minister van Koloniën, de heer D e
G r a a f f, verklaart het amendement over te
nemen.
De heer Dresselhuys (v.-l.) verdedigt
hierna een tweetal amendementen.
Het eerste beoogt om te bepalen, flat in de
wet wordt vastgelegd, dat de volksraad ook moet
worden gehoord bij de ontwerpen van algemee»
ne verordeningen, bedoeld in dé artt. 67a, 67e,
67 c en uit art. 132, vijfde lid, van bet regle
ment.
Het tweede amendement heeft ten doel, om,
ten einde den inhoed van den Volksraad
aanzien van zoo gewichtige regelingen, als in
het eerste amendement bedoeld, te versterken,
genomen motte inzak# v^oogipf wit bon»
grens. Spreker vraagt ol da inimstyT <1*UiikkIsl-
lijk over dit onderwerp met den nieuwen minis
ter vnn financiën heeft onderhandeld an of da
minister da versekering kan geven spoedig roet
een nieuw ontwerp te komen.
De heer San nes (S.-D.) wensdht de aan-
'dacht te vestigen op een moeilijkheid, welke
zich in de praktijk xjordoet, nJ. de omstandig
heid, dat, waar op 2 December 1920 de eerste
rentenkaarten werden nietigd verklaard, onder
deze personen velen in twijfel verkeerden om
trent den verzekeringsplicht. In Rotterdam alleen
bedroeg dit aantal nictifAuklarlngen niet min
der dan 9000.
De heer W eitkamp meent dot de kleine
werkgevers zullen moeten gaan betalen voor
arbeiders die meer verdienen van zij zelf.
De heer S m e eln k vraagt spoed met de al-
gemecne technische herziening.
De heer Van der Laar wenscht eveneens
verhooging der rente.
Minister A a I b e r s e verklaart het lang uit
blijven mef erop te wijzen dat telkens nieuwe
puzzles opdoken, die ook in de wijziging moes
ten worden betrokken. De uitvoering der motie
Duys zou 14 millioen per jaar kosten. Met de
algemeene herziening zal de grootst mogelijks
spoed worden betracht.
Na nog eenige discussies worden de alge
meene beschouwingen gesloten.
De vergadering wordt verdaagd tot Dins
dag 1 uur.
Uit de Per».
I>« Kerste Kamer»
De Nfeuwe Coulant schrijft
.Bij nota van wijziging in haar voorstel tot
het wenschelijk te verklaren, dot dit niet wordt Grondwetsherziening heeft de Rcgeering 'hans
beperkt tot eelt bloot „booten", terwijl de Tf'fo „ijze ,on ,m d„ ,^,n Hereto
geering O emfwtjoend odvie. vonder meer «>u Kan„,r behoudens de getrapte ecrkiMtng door
kunnen ter zijde leggen. de Provinciale Staten, geheel gelijk gemaakt
Bovendien wordt hiermede tevens redt, ge- m die vnn de leden der Tweede Kornet. Zij
dnon rum den wensch dat de Nedetlnndsche beeft gemeend, op gronden, die allerminst over-
wetgever niet geheel bij de toekomstige tuigend mogen heetcn ook voor de Eerste Kamer
stuursreorgSnisoHe sou worden ortgesrhakeld. ujMM-totl boven het personerrstelsel
De nunister heeft wel versekerd^ dat r,jn #00rW m„„e„
plan is, dat .de Volksraad zal worden gehoord
maar bij deze verzekering bleef het dan ook.
Het tweede amendement verandert geheel het
karakter van deh Volksraad, maar dat acht spr.
geen bezwaar. Aan Indië moet de overtuiging
worden gegeven, dat Nederland meer en meer
vertrouwen gaat stellen in het Indische parle
ment Hiermede wil spreker geenszins, zooals
de heer Wijnkoop zeggen, dat Indië geheel los
gelaten moeV worden. Neen, hij t kan vooropzet
ten, dat het zijn meening is, dat Indië en Neder
land zoolang mogelijk bij elkander moeten blij
ven beljporen.
De heer Sckeurer (a.-r.) ondersteunt het
eerste amendement. Het tweede gaat vo'gens
spr. evenwel te ver. De behandeling hiervan
moet eigenlijk worden uitgesteld tot de herzie
ning van het centraal bestuur en hij hoopt dan
ook dat de voorstellers dit amendement zullen
terugnemen.
De heer A lb er da (S.-D.) gaat van ganscher
harte mee met beide amendementen van den
heer Dresselhuys. Spr. is vast meening, dat de
bef waren van den heer Schetrrer er tegen niet
opgaan. Wanneer we een gelegenheid hebben
om een belangrijke verfeeterag aan te brengen,
moeten we deze aangrijpen. AI geeft het amen»
dement-Dresselhuys reeds veel verbetering, toch
zou de heer Aiberda hierin ook willen betrekken
de instructies van de gouverneurs. Spreker dient
daarna een sub-amendefnent fn van zoodanige
strekking.
De heer Van Ryckevorsel (r.-k.) zegt
reeds bij de algemeene beschouwingen het eer
ste amendement te hebben ondersteund en hij
hoopt dan ook dot de minister dit zal overne-
Twteda Kamer.
(Vergadering van Vrijdag 14 October.
/3eop«nd 1.05 uur.
VoorzitterMr. Dr. D. A. P. N. Kooien.
Installntie-Van Braambeek.
Na het afleggen van da voorgeschreven be
falten wordt het nieuwbenoemds Kamerlid de
meer Van Braambeek, dor den. Voorzitter
gis zoodanig geïnstalleerd.
Regeling van werkzaamheden.
De Voorzitter stelt voor. Woensdag a. s. vódr
pen aanvang der vergadering over te gaar
Wat hét tweede amendement betreft, het ver
wondert spreker, dat de heer Dresselhuys dit
heeft kunnen indienen. Volgens spreker's mee
ning zou deze kwestie moeten wnebten tot de
algemeene herziening van het centraal bestuur.
Anders zou dit amendement hierop praejudici-
eeren. Spreker zal dan ook tegenstemmen, even
als tegen het sub-amendement.
De heer Van Beresteyn (v.-d.) verdedigt
gaarne de beide amendementen en inzonderheid
het sub-amendement.
De heer W ij n k o o p (C.-P.) zegt, dnt uit de
amendementen blijkt, dm in Indii van demo-
ia en parlementairisme geen sprake is. Spr.
zal evenwel niet tegen de amendementen stem
men J
«j Minister zegt, dat hij zijn aanvanke
lijke bezwaren tegen het eerste amendement
prijs geeft en dat hij het overneemt. Spreker
verklaart zich evenwel tegen het sub-nmende-
ment-Albnrda, omdat de instructies niets met
de autonomie te maken hebben en uitsluitend j
regelen bevatten van administratieve belangen.
Spr. ontraadt dan ook aanneming er van. Het
tweede amendement acht de minister een con-
stftutioneele nieuwigheid. Het wijzigt de verhou
dingen tusschen den wetgever, den minister en
den gouverneur-generaal endeze veranderin
gen kan men niet incidenteel inschrijven. De
minister moet het amendement onaannemelijk
verklaren.
De heer Van Beresteyn repliceerend,
trekt zijn tweede gmendement in, omdat hij het
heele ontwerp niet in bezwaar wil brenger».
D^heer A 1 b a r d a (S.-D.) dient hierop het-
ze 1 fazanten dement weer in.
Het amendement-AIbnrdn om de instructies
voor de gouverneurs ook op te nemen, wordt
erworpen met 47 tegen 35 stemmen.
Het amendement-Albarda (vroeger 2e amen
dement-Dresselhuys) wordt verworpen met 55
tegen 26 stemmen.
De heer K o 11 h e k (S. P.) zal tegen het
wetsontwerp stemmen, alleen reeds om de wijze
waarop deze minister de Ka mor behandelt.
Het wetsontwerp wordt aangenomen met 57
tegen 24 stemmen. Tegen stemden de sociaal
democraten, de vrijzinnig-democraten en de re
volutionairen.
Wijziging Invalidfteits- en Ouderdomswet.
Aan de orde zijn de wetsontwerpen tot wijzi
ging der Invaliditeits- en der Ouderdomswet
1919.
De heer Kol the k (S.-P.) vreogt, waarom
deze weinig belungrijke herziening zoo langen
tijd van vooiberekLng noodig had. Hij vraagt
wanneer dealgemeen» technisch* herziening
komt. Ook heeft het hem bitter gestemd dot de
regecring zoo lang talmt met de verhooging
van de loongrens. Ten slotte verklaart do heer
Kolthek zich voor ,de o mandementen-,Sno eek
Henkemans).
De heer Duys (S.-D.) betreurt eveneens, dat
dit ontwerp zoo laat is ingediend, maar nog
meer betreurt spreker het, dat het wetsontwerp
n'»» -wWoMvltrnwetiv de door de Kamer nan-
Er zal nog gelegenheid zijn, ora dit voorstel
meer van nabij te beschouwen.
Aanstonds echter willen we met nadruk vast
stellen, dat de gevolgen van dit voorstel een
maal tot wet verheven, zullen zijn:
lo. dat de Eerste Kamer tot een even voiko-
men verpolitiek college zal worden vervormd^
als de Tweede Kamer reeds sedert jaren is
2o. dat ook de samenstelling van de Eerste
Kamer vdfkomen rel worden beheerscht door
den frvloed der politieke partijbesturen en, dat
derhalve, na de overheerschende macht, welke
hij de jongste wijziging van de kieswet, aan dg
partijbesturèn is .toegekend bij de verkiezingen
voor de Tweede Kamer en de Provinciale Sta
ten, de s&nenstelliftg van onze geheele volks
vertegenwoordiging, wat de leuze der vertegen-
wooidigers betreft, zonder eenig voorbehoud in
handen zal worden gelegd van enkele, niet ver
antwoordelijke politieke leiders.
De Maasbode schrijft
Het moge zijn, dat een zgn. per so
rt e nstekel voor deze getrapte verkiezing
de voorkeur hadde verdiend, wanneer zulk
een, stelsel alleen in theorie op dien naam
aanspraak maken kan, omdat afwijking van
de volgorde der candidaten de meest ore*
gewenschte verrassingen brengen moet;
dan is het beter zulk een systeem maar op
te geven. Ongetwijfeld waren correcties
aan te brengen, die genoemde verrassin
gen zouden voorkomen, maar daarmede
werd de teenniek der vaststelling van den
uitslag zoo ingewikkeld^ dat tot dien prijs
het theoretisch-betere waarlijk te duur
sou gekocht zijn.
Dies koos de regeering terecht voor het
1 ij s t e n stelsel, zooals het bij de verkie
zing voor de Tweede Ka met reeds zijn
diensten bewees.
Ie controle op den achoolbonw.
De Nederlander vestigt er de aandacht
op, dat het ontwerp-De Visser alleen bedoelt te
voorkomen, dat 's lands gelden verkwist worden.
Als nu de voorstanders van het bijzonder
anderwijs (en hieromtrent schijnen den mi
nister bepaalde gevallen bekend te zijn)
niet medewerken om alle uitwassen tegen
té gaan en dus in de eerste plaats vpor
de eigen school de grootste zuinigheid en
bescheidenheid toe te passen, dan ware
kentering op dit punt geen denkbeeldig ge
vaar.
I Het is juist, dat de nu ontworpen bepa
ling in honden van een minister, die het
bijzonder onderwijs ongenegen
moeilijkheden zou kunnen leiden. Maar de
wet is slechts bedoeld voor één jaar. Blijkt
dat er geen uitwassen zijn, dan blijft hare
toepassing van zelf achterwege. Moet zij
veel worden toegepast, dan zal ieder hare
noodzakelijkheid erkennen. Aanneming van
het voorgestelde ontwerp zal aan de ver
wezenlijking der bevredigingsgedachte tan
goede komen.
Kam vreemde toestand.
Onder dit opschrift lezen we in het Han»
delsblad:
Het Hoog Militair Gerechtshof te
Utrecht heeft onlangs vrijgesproken een
werkman le klasse bij de ludttvaar taf dee
ling te Soesterberg, die in eersten aanleg
dooT den krijgraad te Arnhem was veroor
deeld tot zes dagen hechtenis, omdat hij als
bestuurder van een motor-rijtuig op den
openbaren weg van Miüingen naar Voort
huizen op zoodanige wijze heeft gereden,
dat h\j de veiligheid van andere wegge
bruikers in gevaar bracht. De man zou,
blijkens de overwegingen van het Hof,
waarschijnlijk veroordeeld zijn geworden,
althans voor overtreding van artikel 15 der
Motor- en Rijwielwet, maar de voornaam
ste overweging van het Hof, waarop de
vrijspraak berust, luidde: „dat echter aan
gezien bij Koninklijk Besluit van 30 Juli
1914, no. 72, is bepaald, dat oorlogsgevaar-
In den zin waarin dat woord in 's lands
wetten voorkomt, aanwezig is en nu ten
processe is komen vast te staan, dat ten
tijde in de teiastelegging genoemd beklaag
de militair bestuurder was vén bedoeld
motor-rijtuig en dat dit werd gebezigd ten
behoeve van Rijks dienst, de Motor- en
Rijwielwet, ingevolge artikel 24 dier wet
ten deze niet van toepassing zoude zijn."
Is er dan nog steeds oorlogsgevaar? Ja,
maar alleen... „in den zin der wet". De
Regeering heeft op 30 Jalf 1914 pebsuik
106 van de Grondwet), om dien „staat" af
te kondigen. Later volgden voor telkens
bepaalde deelen van het land de verklarin
gen van den „staat van oorlog" en
van den „staat van beleg". De ven.
klaringen van beide laatste categorieën zijn
later successievelijk ingetrokken; die van
den staat van oorlogsgevaar heeft men
blijkbaarvergeten.
Wat zijn nu de gevolgen? Zoolang offici
eel de staat van oorlog geldt, zijn ten eer
ste In werking verschillende bepalingen uit
het Tweede Boek van het Wetboek van
Strafrecht, bijvoorbeeld
Art. TOO, sub s. Dit bepaalt: '„Met ge
vangenisstraf van ten hoogste zes Jaren
wordt gestraft hij die, fn tijd van oorlog,
eenig voorschrift van regeeringswege in
het belang der veiligheid van den staat ge
geven en bekend gemaakt, opzettelijk over
treedt." Verder artt. 102 en 104, die straf
bedreigen resp. tegen het opzettelijk helpen
van den vijand ,en het (zonder oogmerk om
den vijand te helpen) verbergen) van spi
onnen of bevorderen van^desertie.
Ook art. 136, dat gaat over het opzette
lijk niet-kennis geven van desertie, ver-
rand, moord, menschenroof, enz.
Maar de verklaring van oorlogsgevaar
heeft nog meer gevolgen. Allerlei bepa
lingen van de Landstormwet, de Inkwar-
tleringswet, de Wet op de Spoorwagen,
den Militiewet, de Landweerwet en de Wet
tot het uitvoeren van art. T52 der Grond
wet (omtrent militaire inundaties) gelden
alleen bij verklaarden staat van oorlogs
gevaar.
Ten slotte is het omgekeerde het
geval namelijk dat wetsbepalingen bjj
staat van oorlogsgevaar niet gelden
met de geheele Motor- en Rijwielwet, en
wel krachtens art. 24 van die wet zelf„In
geval van staat van oorlog of staat van
oorlog enz. (volgt een lange omschrijving
van den staat van oorlogsgevaar) is deze
wet niet van toepassing op motorrijtuigen
en rijwielen met militaire bestuurders en
op motorrijtuigen en rijwielen, bestuurd
door niet-militafre bestuurders, voor zoo
ver bedoelde rijtuigen of rijwielen worden
gebezigd ten behoeve van 's Rijks Dienst."
Zoo zien we dus, dat het voortbestaan
van den staat van oorlogsgevaar wel dege
lijk gevolgen kan hebben. Practisch zal
het niet vaak voorkomen; maar er is'nu
een geval voorgekomen en daarbij .Wijkt,
dot het fn het leven geroepen voor*«cht
der militairen ongemak en gevaar voor de
burgers opleveren kan.
Wij zouden daarom den autoriteiten fn
herinnering willen brengen, dat het wer
kelijk e oorlogswaarde nu voorbij is.
Bestraffing; van officieren.
Het October-nummer der Mededeelin-
gen van het hoofdbestuur der Algemeene Ver-
eeniging van Verlofsofficieren der Nederland-
sche Land- en Zeemacht roert in een beschou
wing „De nieuwe richting" iets nn, dat volgens
de meening van den schrijver nog voor veer ver
betering vatbaar is, nJ. het straffen van offi
cieren.
Men schijnt nog altijd te meenen, dat
men, in het militaire leven, overtredingen
steeds moet straffeh en dat ook bij offi
cieren. Vooral dit laatste, het straffen en
dan ook nog vaak met arrest, var officië
ren, komt ons zéér bedenkelijk voor. Juist
(n deze dagen werd onze aandacht getrok
ken door een bericht in een der dagbladen
(bedoeld wordt ons blad. Red. U. D.)
Een officier, die de jaren des onderscheids
reeds bereikt heeft, een man die leiding
moet geven aan jongere kameraden en
daarbij iemand die behoort tot "de besten
van ons leger, heeft het noodig geacht in
woord en geschrift zich te verklaren tegen
het nu verdwenen ontwerp tot regeling van
g den dienstplicht. Zijn korps-commandant
heeft hem daarover ter verantwoording ge
roepen en moet hem ten slotte gestraft
hebben met arrest. Wanneer dit alles zoo
is, meenen wij dat dit straffen uit den tijd
is; wij hadden niet gedacht dat zoo iets
tegenwoordig nog zou voorkomen.
Wij kunnen er ons indenken, dat een
korpscommandant het absoluut niet eens is
met uitingen, in woord of geschrift, van
een zijner officieren; hij kan deze desnoods
verderfelijk vinden; dat heeft hij alleen uit
te maken met zich zelf. Dan zal zijn recht
en ook zijn plicht meebrengen, dat hij den
officier, met wien hij het oneens is, tracht
te bekeeren tot andere inzichten. Maar de
- besprekingen, die hiertoe' gevoerd worden,
moeten niet leiden tot een bestraffing; zoo
Iets komt ons voor niet meer fn den tegen-
woordigen tijd thuis te hooren. Wanneer
een officier door zijn optreden den naam
en het aanzien van het leger benadeelt, en
wanneer dit verkeerde optreden aanhoudt,
dan dient men hem te dwingen het leger
te verloten. Maar straffen van volwassen en
ontwikkelde mannen mdf arrest, het lijkt
ons iets waarvoor de Nederlandsche offi
cier te hoog staat; èn de gestrafte, èn de
straf-ORleggerf
Over deze zaak zal waarschijnlijk het
laatste woord nog niet gesproken zijn. Wij
hopen dat ten slotte erkend zal worden, dat
het straffen met arrest van den Nederland-
schen officier, in normale tijden, dient te
verdwijnen. De middelen tot correctie op
hem toe te passen, behooren geen andere te
zijn dan die, welke worden toegepast op
andere dienaren van den staat, op lieden
die zijn evenknie zijn in ontwikkeling en
met wie hij in het maatschappelijk leven
dagelijks verkeert. Voor den officier geen
andere bepalingen in dit opzicht dan voor
'den burgerlijken ambtenaar. Dit rel wel
licht velen vreemd in da ooren klinken, maai
hen kunnen wij ter overweging geven: Tem
pora nutantur et noa mutontur cum illis.
(De tijden veranderen en wij met hen).
Ieder zal deze waarheid niet slechts moe
ten erkennen, doch ook moeten toonen er
van doordrongen te zijn.
fci da nota ten vervolge op de Memorie rm
Antwoord wordt herinnerd aat fn deze Memo
rle ten aanzien van de Addioneele Artikelen i
medegedeeld dat het overleg met het Centras
Stembureau nog niet beëindigd wae. over de bel
palingen welke in het Voorloopig Verslag an ij
de nota van den heer Van da Laar tot critiel
aanleiding gaven en dat daarom in uitzicht wen
gesteld dat nader vdór de openbare behandelinf
op dit gedeelte van het voorloopig Verslag zot
worden teruggekomen.
De bedenkingen In het Voorloopig Verslate
geopperd tegen het door de Regering op hal
voetspoor der Staatscommissie voor Evenredig
Kiesrecht voorgedragen stelsel ter verkiezing
van de leden der Eerste Kamer, welke bezwa«
ren nader zijn uitgewerkt en met een reeks vooie
beelden toegelicht en de sedert verschenen bro*
churo van Mr. G. van den Bergh, hebben zo<f
woidt verder gezegd het Centraal Stembus
rea» geleid tot hernieuwde overweging van de
werking van dat stelsel en van de wenschelijk»
heid om het te handhaven.
Verschil van gevoelen intusschen bestaat bi
het Centraal Stembureou over htgeen in de
plaats van het door de Regeering voorgedragen
stelsel moet komen.
Eenige leden blijven van oordeel, dat op de
gronden uiteengezet in het rapport der Staats»
commissie voor Evenredig Kiesrecht waars
heen de Regeering in de Memorie van Toelich*
ting met instemming heeft verwezen voor del
verkiezing van de ieden der Eerste Kamer eert
personenstelsel aangewezen is. Nu het door die
Staatscommissie ontworpen personenstelsel
minder deugdelijk is gebleken, komt als per»
sonenstelsel in de eerste plaats in aanmerking]
het Hore-Clark-stelsel, dat onder meer in dd
verkiezingen voor het vertegenwoordigende li»
chaam in Tasmania en voor den senaat in Zuidd
Afrika is gebezigd en beproefd gebleken. Op dll
personenstelsel doelt -ook het Voorloopig Vei*
slag de aandacht te vestigen.
Andere leden van het Centraal Stembureau
geven de voorkeur aan een lastenstelsel, gelijk"
aan dat lietwelk geldt voor de verkiezing vart
de leden van de Tweede Kamer. Zij meenen, dat
het Hare-Clark-stelsel minder bevattelijk is ert
meer ingewikkelde berekeningen vergt bij da
vaststelling van den uitslag der verkiezing dart
het door de Regeering voorgedragen personen»
stelsel en achten het daarom verwerpelijk. Dé
toepassing van het lijstenstelsel daarentegen rel
naar hun oordeel voor een ieder begrijpelijk'
zijn, terwijl de vastelling van den uitslag def,
verkiezing weinig tijd za! vorderen.
De Regeering heeft gemeend, aan het In dé
tweede plaats genoemde stelsel de voorkeur té
moeten geven. Of het waarborgen van een groo»
tere vrijheid aan de leden der Provinciale Sta»
ten de keuze van de Eerste Kamer beteekenis»
vol zal beïnvloeden, mag niet boven allen twij»
fel verheven heeten.
Aangezien, gelijk gezegd, de nieuw voorga»
dragen bepalingen zich geheel aansluiten bij
het voor de Tweede Kamer te volgen stelsel,
schijnt nadere toelichting onnoodig.
Ten slotte wordt nog het volgénde aangetee-
kend, in verband met de opmerkingen welke het
Voorloopig Verslag behelst in den aanhef va»
het gedeelte dat de Additioneel* Artikelen ba»
handelt.
Al valt toe te stemmen, dat het verschil in
uitslag eener verkiezing van de leden der Eer»
ste Kamer, waarbij aan de stemmen van de Sta»
tenleden van iedere Drovincie een verschillendé
waarde wordt toegekend, niet veel zal uiteen»
loopen van den uitslag van een verkiezing^
waarbij de stem vqp alle Statenleden dezelfdé
waarde heeft, er zal niettemin altijd een Ter»
schil van enkele zeteds zijn. Bij de tegenwoors
dige samenstelling der Staten in de verschillen»
de provinciën zouden, naar een berekening, dié
het Centraal Stembureau omtrent den vermoe»
delijken uitslag heeft gemaakt, twee psrtije*
een zetel meer, twee andere een zetel minder
bekomen. Een dergelijk verschil kan bij een
lichaam van vijftig leden van groote beteekeni#
zijn. En het is niet gewenscht, dat voor de ver
kiezing van de Eerste Kamer de evenredigheid
slechts ten deele tot haar recht komt, terwijl
deze voor de Tweede Kamer ten volle is door»
gevoerd. Dankbaar toch is, dat als gevolg daar
van in één der lichamen een meerderheid zal
zijn, die in het andere lichaam niet terug te vin»
den is.
BcrfcMea.
De grondwatshei Etenfng.
In Zake de aanhangige wetsontwerpen fot het
in overweging nemen van voorstellen van ver
andering in de Grondwet, zijn verschenen een
nota ten vervolge op de Memorie van Antwoord
hierover, alsmede een nota van wijzigingen op
het ontwerp tot liet in overweging nemen van
een voorstel van verandering van de Addioneele
Artikelen dar Grondwet met geen gewijzigd
ontwerp van wat te dezer sake en een nota van
wijziging betreffende het ontwerp tot verende»
gemaakt van Kaar bevoegdheid (zie art. van hoofdstuk II der Grondwet
OPENBARE EN BIZONDERE UOMAffil»
Vr(J«Innlg-Democrettaetae trond
In de op Zondag 9 October j.L te Amster*
dam gehouden huishoudelijke vergadering vaN
den Vrijz-dem. Bond werd vastgesteld op welk«
wijze aan de in 1922 te houden verkiezingen
voor de Tweede Kamer zal worden deelgeno
men. Besloten werd daarbij uit te komen met
vier verschillende candidatenlijsten. Iedere lijst
zal worden ingediend in eenige kieskringen,
dat vier groepen van kieskringen zullen wordöi
gevormd met voor iedere groep een gelijklurf
dende lijst. Op deze vier lijsten zullen echter dé
eerste zes plaatsen worden ingenomen door des
zelfde candidaten in dezelfde volgorde; de laat»
ste vier plaètsen zullen in de verschillende groe»
pen van kieskringen verschillend worden bezet-
De vergadering besloot met 100 tegen Iw
stemmen zelf te bepalen, wie op alle lijsten dj
eerste candidaat zou zijn. De tegenstemroeif
wenschten uit beginsel ook omtrent deze vraag
de beslissing over te laten aan een onder a
leden van den Bond uit te schrijven referew*™
Vervolgens werd als eerste candidaat ai
wezen de leider der tegenwoordige vrijzinnt
mocratische Kamerfractie mr. H. P. Marei
zulks els een dankbare erkenning voor de
muntende wijze, waarop deze het leiderschap <Mg
partij vervult. De beslissing werd door de Tere
gadering met een applaus, dat in een ovatie aate
mr. Merchant overging, begroet.
Ten aanzien van de tweede plaats op alte öPte
ten nam de vergadering vervolgens met Ö2té«
gen 26 stemmen het besluit, dat deze zal
den ingenomen door de mannelijke of vrouwe
lifke candidaten, die bij een te howden releiéj
dum, waaraan alle leden der partij, welkeT aa»
tal ongeveer twintig duizend beloopt, zullen
nen deelnemen, de meeste punten verkrijgen.
De laatste vier plaatsen der lijst zullen r»
zet worden door de candidaten, die de me"
punten verkrijgen bij een referendum, te 1
den onder alle leden der pertij, die W"
binnen de kieskringen, waar de lijst
gediend.
„Het Oranje Krule"
In de Woensdag te Zwolle gehouden alfi
Bondsvergadering van het Oranje Kruis hie d
voorzitter, Z. K. H. de Prins der Nederlen
een# openingsrede, waarin de werkzaamheid i
dezen bond werd geschetst.
Daarna werd het jaarverslag over 1920
bracht door dén heer C L. W. van Dm*
Deze wees op de hulp, verleend WJ di a
Elaaté gehad hebbende ÖTÉt«f<J»nfhgfcn in Lim-
urg en No6fd<4!ralMUR, veroorzaakt door den
buitengewoon hoéf en waterstand vnn de Mftni,
die op verarfcillende plaateen dljhbtaken ten
gevolge had.
Bij date ramp, dia het Zuidelijk gedeelte van
jLimburg en het Oostelijk gedeelte van Noord-
llrabteftt heeft getroffen, trad het groote nut der
Iriovinciale Commissie voor die provincies op
den voorgrond. Beide commissies verrichtten
•net veel (jver en toewijding de haar toever
trouwde taak, die in Limburg onder voorzitter-
achap vnn den heer mr. P. J. J. Janseen, te
Maastricht, die in Noord-Brabant onder dat van
Wen heer jhr. mr. E. van Meeuwen, te s Her
togenbosch. Een woord van dank daarvoor was
Wel op zijne plaats.
Verder vermeldde Spr„ dat de vereeniging
►4"let Nederlandsche Roode Kruis" weder nis
„gewoon lidtot den Bond van de Vereeniging
was toegetreden.
In het afgeloopen jaar werden door bemidde
ling van het bestuur van den Ned. Bond van
iVrijw. Burgerwachten verzoeken ontvangen tot
het maken eener regeling voor verzorging van
gewonden bij eventueele troebelen. Deze werden
in handen der Prov. Commissie gesteld.
Te Utrecht had op 17 Maart 1920 eene ver
gadering plaats van de daartoe opgeroepen
voorzitters der commissies onder leiding van
"den vice-voorzitter den heer Rambonnet Als-
toen werd gewezen op de wenschelijk held:
L Opgaven te vermelden betreffende mate
rieel en personeel, waarover de bij den Bond
eengesloten gemeenten kunnen beschikken.
lL In de verschillende zeebadplaatsen een on-
gestane idsëelo doeleinden Ingaan en dat tot
dusver verkeerd zoude «fjn het werk van de pro-
pagonda voorgoed stop te Zetten, gelijk het
voorstel der afd. Enschede beoogt. De werkzaam
heid van den tegen woordlgen functionaris hee,ft,
sinds hij zijn krachten daaraan gaf, den Bond
niet alleen voor achteruitgang behoed, maar
zoowel zijn ledental vermeerderd als 't getal
der afdeelingen doen toenemen.
Het hoofdbestuur stelt tegenover Enschede
vo* dat de algemeene vergadering ter tijde
lijke vervanging van den tegenwoordigen func
tionaris en op dezelfde voorwaarden een pro
pagandist henoeme en wel tot 1 November 1923,
op welk ftjdstip het aan den heer Van der Hoeve
vrij zal staan gemelde functie wederom op te
vatten dan wel definitief daarvan af te zien.
-» Kwartgulden-v ereeniging Hef»
de-ontgin Hing. Te 's-Gravenhage heeft de
kwartgulden-vereeniging voor heide-ontginning
haar 28ste jaarvergadering gehouden, welko
met een kort woord geopend werd door jhr. J.
Hora Siqpama van de Harkstede. De heer Hora
-Siccama sprak er allereerst zijn vreugde over
uit, dat de presidente der vereeniging, mef. van
der Hucht, weder van hare ernstige ziekte was
hersteld. Spr. wenschte mej. Vnn der Hucht
voorts geluk met het bereiken van haar 90ste
levensjaar.
Uit het jaarverslag, uitgebracht door de se
cretaresse, mej. Nuyens, dat eveneens werd
goedgekeurd, bleek o.m., dat, nu we in ons
land op gunstiger levensomstandigheden mogen
wijsen en er sinds het vorig jaar meer kunst
meststoffen werden aangevoerd, er allerwegen
op de ontginningen vooruitgang viel te bespeu-
an «rtrouwtn walk. kat Milan dr.igon door do goror da klarbodoalda bavoagdhaid nlat haalt,
beproevingen heen. I in het hiervoren bedoelde bijzondere geval be-
Het comité bestaat uitHsnriötte Roland sliste de Hooge Raad, In 1916, met betrekking
Holst, Te vport„ ds. P. EMering, 2e voorz„'tot een verordening van Venlo, dnt een tapver-
mevr. G. Buriks, le aekretaresse, mr. H. Giltay, bod toegelaten was. Het gold hier een verbod
2e aekretaris, dr. Dan. de Lange. Janakerk- om te tappen gedurende den tijd van mldder-
hof 2, Utrecht, penningmeester, dr. H. P. Ber- nacht tot morgens 8 uur. Intusschen, ook
lage. Den Haag, M. J. Brusse, Rotterdam, Just,met het oog op hetgeen thans door pleiter werd
Havelaar, Apeldoorn, B. de Ligt, Den Haag,'aangevoerd, hoopte pleiter, dat de Hooge Raad
J. F. Staal, Amsterdam. thans zou heslissen, dat elk tapverbod door den
Instemming hebben o.n. reeds betuigd: mej. gemeenteraad ontoelaatbaar is. Bovendien be-
H. Ankenunit, Amsterdam, Co Arnoldi, Am- toogde hij nog, dat vernietiging sou moeten vol-
sterdam, H. P. Berlage Jr., Den Haag, dr. J.'gen in de onderhavige zaak van do beslissing
van Breemen, Amsterdam, mr. dr. A. Bnriks,
Den Hang, Frans Coenen, Amsterdam, Dirk
Coster, Amersfoort, dr. P. Endt, Enschedé, dr.
G. P. Frets, Maasoord, A. vatvGogh-'Knulhach,
Arnhem, Jac. Jongert, Rotterdam, Hildo Krop,
Amsterdam, Lod. van Mierop, Blnricum, dr. J.
Mendcs dn Costa, Laren (N.4L), prof. J. vnn
Rees, Hilversum, A. Roland Holst, Bergen (N.-
H.), prof. R. N. Roland Holst, Zundert, Arthur
vnn Schendel, Domburg, J. Speenhof f, Haar
lem, J. Toorop, Domburg, L van dar Waals,
Blaricum, mr. Onrn Wichmann, Den Haag, Jan
Wils, Den Haag, Augusta de Wit, Amsterdam,
H. Tl\. Wijdeveld, Amsterdam, ds. M. C. van
Wijhe, Barchem.
der rechtbank, omdat het verbod werd uitge
vaardigd voor het voor het ptebliek toeganke
lijke gebouw of bijbehoorend erf en zoodanig erf
niet altijd voor het publiek toegankelijk be
hoeft te «ijn.
deraoek te laten instellen in hoeverre de geno-,
men veiligheidsmaatregelen beantwoorden aan ren.
fle door het bestuur voorgestelde maatregelen. Dp werkzaamheden in het afgeloopen jaar
lil. Bij voorkomende ongelukken bij het snel- hadden evenwel omvangrijker kunnen zijn, in-
Terkeer een onderzoek te doen instellen naar de
Oorzaken en omstandigheden, ter vaststelling van
Be wenschelijkheid der door de Commissie voor
het Snelverkeer voorgestelde maatregelen.
Gekomen" aan het huishoudelijk gedeelte vpn
het verslag deelde Spr. mede, dat de werkzaam
heden van het Centraal Bureau gestadig toena
men, hetgeen blijkt uit het aantal ingekomen
•tukken en uitgaande brieven.
Het bestuur onderging in het afgeloopen jaar
geene veranderingen. Het aantal „gewone'"
.buitengewone" leden bleef hetzelfde.
Spr. eindigde met de hoop uit te spreken, dat
alle aangesloten vereenigmgen krachtig aaneen
gesloten zullen blijven, ten einde door eene aan
gename samenwerking het doel van den Bond te
bevorderen.
Vervolgens werden de jaarverslagen dar Prov.
Commissiën medegedeeld.
dien de opbrengst der geldmiddelen gelijken
tred had gehouden met de steeds hooger wor
dende loonen.
De totaal-opbrengst der vereeniging heeft het
afgeloopen jaar bedragen 4207.54.
Van de opbrengst van den oogst, voorname
lijk rogge, heeft men een goede verw»chting.
In totaal is thans reeds 153.000 door de
kwartgulden-vereeniging bijeengezameld, wnnr-
mede het doel van den Oranjebond van Orde
kon worden gesteund.
Jhr. Hora Siccama wees er op, dat de vereeni
ging met verschillende moeilijkheden heeft te
kampen gehad, doch niettegenstaande is de
toestand op het oogenblik bevredigend te noe
men en in vergelijking met het vorig Jaar ver
beterd. Hij kon constateeren, dat de vereeniging
interessante ontginningen bezat, vooral uit
landbouw- en boschbouwkundig oogpunt. In het
van der Huchtbosch is tot nu toe 68.000 ge
stoken, in het Westerzond 27.000, in het
Drouwenerzand 56.000 en in de Rovertsche
heide eveneens 56.000, terwijl de totale op
brengst dezer bezittingen beeft bedragen
105.000. Ook de verkoopwaarde der bezittin
gen, welke op 3 ton kan worden gesteld, acht
spr. bevredigend.
De aood In Rszlesd.
Er beeft zich gevormd een „komftee tot
propaganda onder de intéüektueelen voor
hulpverschaffing aan Sovjet-Rusland", dat den
leelijken naam „Komprinus" draagt. In een
oproep aan de vereenigmgen van intellectuee-
len wordt o.m. gezegd dat het comité zich spe
ciaal tot dezen licht omdat het wil gelooven
dat fn vele inteüektuaeien min of meer bewust,
min of meer krachtig, het gevoel leeft van er
kentelijkheid voor de gaven, die zij van het Rus
sische volk hebben ontvangen, afkomstig zoo*
wel uit de klare, stille sfeer der schoonheid als
uit de storm-bevlogene van den maatschappe-
lijken strijd.
Zij hebben van dat volk ontvangen de gave
eener schoonheid als in het moderne West-Eu;
ropa nie* heeft gebloeid. Verder hebben Eur<
peesche intellektueelen voorzoover ht
eigen ontvankelijkheid reikte gedurende e<
reeks van jaren uit Rusland schitterende vooi
beelden ontvangen van ontembaren vrijheid:
wil, heroische zelfopoffering, voorbehoudlooze
overgave aan sociale en politieke idealen. Vme
jaren lang, eer de maatschappelijke krachten
die het C2aristisch stelsel ten val zouden bren
gen, tot wasdom waren gerijpt, stond het Rus
sische intellekt, klein en zwak in aantal, maar
groot in zedelijke kracht, tegenover dat stelsel
Nefl. Vereen, voor Gem een t eb e-
angen. Te Hertogenbosch heeft de alge»
(neene Vergadering plaats gehad van de Ned.
Vereeniging voor Gemeentebelangen, «teer lei
ding van mr. X Wytema.
In een bespreking door mr. G. A. van Poelje
fan bet rapport der Staatscommissie «oor de
Serzkwdng van de Gemeentewet, betoogde hij,
lat het vraagstuk rak den besten organisetie-
fono voor de plaatselijke gemeenschap, niet
jooak Thorbecke meende, een afzonderlijk op
VduteK te beschouwen quaestie is, maar dat dit
bezien moet worden in samenhang met de ont
wikkeling ven het Staatsrecht Het vraagstuk is
«iet op te lossen, zonder dat meii zich reken
schap geeft van de geheels evolutie van bet
maatschappelijke en economische leven, die zich
'door ontwikkeling van de industrie en mecha
niseering van hef verkeer, in de T9e eeuw In
Europa heeft voltrokken en met den wereldoor
log zijn einde vond.
Spreker meende, dat voor alles noodig is aan
'de gemeenten zelf een groote mate van vrijheid
te laten, om haar organisatievorm zoo te kiezen
als noodzakelijk is met het oog op de verhoudin
gen, die zich in een bepaalde plaats op een be
paald oogenblik voordoen. Zoo'n bevoegdheid
lebben ook de gemeenten in sommige staten
/an Noord-Amerika en in eenige Zwhsereche
kantons. Door zoo het gemeenterecht te brengen
bt overeenstemming met den eisch van den nieu
wen tijd, behoeft men niet in eens te komen
Staan voor groote en diepe ingrijpende verande
ringen, daar men altijd zal "moeten trachten
zich aan te sluiten bij het bestaande en het
Ideaal zonder groote sprongen te verwezenlijken.
Mr. H. J. Romijn stelde in het licfat,,dat de
wet van Thorbecke zoo elastisch is, en volgens
'de voorstellen der Staatscommissie nog zooveel
elastischer wordt, dat de gemeenten langs lijnen
Tan geleidelijkheid den hoogsten graad van ont
wikkeling zullen kunnen bereiken, zonder dat
•nen een nieuwen organisatievorm heeft te zoe
ken.
Versdifllonde andere sprekers kwamen nog in
ferret tegen het staqfdpunt van den heer Van
Poelje, waarna deze/de sprekers beantwoordde
én de voorzitter er op wees, dat de spre
ker zijn idealen langs lijnen van geleidelijkheid
wenscht te bereiken. Zijn denkbeelden zullen
haar belangrijkheid blijven behouden.
Voorts dient nog van de vergadering te wor»
Wen gemeld, dat naar aanleiding van den aan
drang van mr. Romijn tot instelling van een
leerstoel voor bestuursorganisatie het bestuur
een commissie heeft benoemd, die het vraagstuk
der hoogere opleiding onder de oogen zal zien,
Deze commissie, waarvan het voorzitterschap
zal worden waargenomen door den voorzitter
'der vereeniging, mr. dr. Wytema, is met het
oog og de daaruit voortvloeiende kosten voor
alsnog niet bijeengeroepen
Ds voorzitter acht het vraagstuk van zoo
'dringende* aard, dat hij zeer spoedig de com-
misskien bijeen hoopt te roepen en tot een
Rapport te komen. Eenige opmerkingen zal het
bwrttmr overwegen.
Tï tr*6 ^eatt,BrnBverkiezing werden de heeren
De Vulder van Noorden en mr. G. v. Baren,
burgemeester van Delft, gekozen.
Ned. Protestantenbd'hd. De een-
en-vijftigste vergadering van den Ned. Protes
tantenbond zal op 24, 25 en 26 dezer te Bns-
sum worden gehouden. De inschrijvingsbrief be-
Tflt o.a. een openbare godsdienstoefening in de
JGroota Keilc te Naarden onder leiding van ds.
van Dorp, een feestelijke samenkomst, waarbij
mevrouw A. Noordewier—Reddingius liederen
Fl en me* het mlddeleeuwsche spel
„blckerlic" zal opvoeren en de behandeling van
We al of niet voortzetting van het propagandis
tenschap naar aanleiding van de benoeming van
den tegenwoordigen propagaadbt, fl*. A. van der
Hoeve tot wethouder van onderwijs te Utrecht
rneromtreirt heeft fle «fdeeding Enschede een
kNgtefand, «re het eindigen rest hst vol-
Jgends bondjysnr «I zoo mogelijk «erder, de funo
r* vnn Wolcligd propagandist op te heffen, met
htettef«pfle fwwmcieïlen last ir nan verbonden.
£Het hoofdbestuur adviseert dit voorstel niet
te nemen. Hat meent toch, dat het tot schade
we* hond als geheels «oude sreküoen, im-
1 ••gen ds bevordering der doorhem jtqoo j )wn t. de uitingen van sympathie;
De trnetv«rmliig In de ateenkool-
veerzleelny.
Naar aanleiding van het contract, dat de
gemeente Amsterdam heeft gesloten met de
Amsterdamsche Anthraciet-Mij. om de brand-
stoffonvoorziening te verzekeren tegen lagere
prijzen dan berekend worden door de Ameter-
dainsche trust-combinatie „Kolen-Groothandel
Amsterdam", wordt nogmaals do aandacht ge
vestigd op het eigenaardige feit, zoo schrijft de
„N. R. Crt", dat de Ned. Staatsmijnen door
middel van haar agenten deelnemen aan deze,
ook in andere steden voorkomende trustvor
ming, waardoor de kleinhandelaar met dwin
gende contracten aan handen en voten gebon
den wordt.
Om ons voorloopig tot Amsterdam te bepalen,
onystreeks het tijdstip van de verdwijning van
de Rijkskolendistributie kwamen, zoo deelde
men het blad mede, te Amsterdam bijeen eer
vertegenwoordiger van de Steenkolen-Handels-
vereenigin, een vertegenwoordiger van enkele
Belgische mijnen en de vertegenwoordiger van
de Nederlandsche Staatsmijnen. Deze combi
natie ven drie firma's heeft den detailhande
laren te Aipsteerdam een contract laten teeke
nen, waarbij de laatsten zich verbonden alle
benoodifdc brandstoffen alleen bij de drie
firma's te koopen. De Steenkolen-Handels-Ver
eeniging heeft het Rheinisch-Westffilische Koh-
lensyndikat achter zich en bovendien is de
Braunkohlenbriketverkaufsvercin door twee van
de drie firma's vertegenwoordigd. Ook van de
cokes van de Amsterdamsche gemeentelijke gas
fabriek hadden zij het monopolie. Als men nu
weet, dat bijna alle Amsterdamscche detailhan
delaren het hun voorgelegde contract hebben ge-
teekend, begrijpt men de macht der combinatie
„Kolen-Groothandel Amsterdam."
Had het niet eerder op den weg der Neder
landsche Staatsmijnen gelegen om daarbuiten te
blijven, evenals de Mij. tot exploitatie wan Lhn-
burgsche steenkolenmijnen (Oanje-Nasaau mij
nen) en de Domaniale mijnen, en prijsregelend
op te treden vraagt het blad.
In Rotterdam wordt de combinatie vertegen
woordigd door de N. V. Vereenlgde Brandstof-
fenhandel. Ook deze drong den nog buiten haar
vereeniging staanden kleinen onafhankelijke*
kdlenhandelaren een contract op, aan welks
teekening de vrees voor vergeldingsmaatregel»
veelkl niet vreemd was en waarbij zij zich weer
verbmden moesten hun kolen alleen te betrek-
ken/vnn de N. V. Een der aanleidingen tot die
wéés was, dat smeenootjes en gietcoke*, door
me Staatsmijn geleverd aan een der bij de Ver-
eenigde Brandstoffen-Handel aangesloten firma's,
slechts bij de N. V. te verkrijgen zijn.
De combinatie heeft van de spoorwegen een
vrachtreductie van 3.— per ton gekregen (de
Oranje-Nassnu-mijnen slechts I..waardoor
de concurrentie eveneens moeilijker gewor-
den. t
In vakkringen, zoow erd aan het blad ten slotte
gezegd, begrijpt men diet, dat de Nederlandsche
Staatsmijnen haar natuurlijke concurrente, de
Steenkolen Vereeniging, die later bij vermeerde
ring van den aanvoer uit Duitschland weer haar
eigen weg zal gaan, helpen den vrijen kolenhan-
Kumt en Wettn»ch«p.
Tengevolge van do economische omstan-
dtglteen in Duitschland tiet Dr. Wilhelm v.
Bode «lch genoodzaakt om een belangrijk deel
van zijn kostbare bibliotheek onder den hamer
te brengen. Op 29 November en volgende dagen
zal de auctie bij Lepke te Berlijn plaats heb
ben. De catalogus opent met een inleidend
woord van Dr. Bode zelf die daarin mededeelt
dot hij van de bescheiden villa welke hij 36
jaar geleden heeft laten bouwen, krachtens be
schikking van den rijkswoningdienst verscheide
ne kamers moet afstaan.
„Wanneer ik zoo schrijft hij mijn
huis niet geheel en al verbouwen en
daarvoor verscheidene honderdduizenden mar
ken uitgeven wil, don zou zulks slechts
zóó kunnen geschieden dot mijn bibliotheek en
mijn werkkamer in twee aparte verdiepingen
worden ondergebracht, wat bij mijn rtüderdom
gepaard aan een chronisch spierlijde« een on
mogelijkheid is. Zoo moest ik er toovbesluiten
afstand te doen van het grootste gepelte mij
ner bibliotheek, met name van de meeste pracht-
catalogi en tijdschriften en mij te bepalen tot
mijn bibliotheek van landboeken, voor zoover
ze in mijn werkkamer plahts kan vinden.
Bijzonder zwoor volt het me eerj. aantal mij
geschonken werken benevens tal van waarde
volle drukken van collega's en kennissen even
eens te laten verkoopen. Doch bij mijn leeftijd
en gezien het feit dat ik in dienst van het mu
seum meer dan een tiental jaren door den strijd
inzake de uitvoering van den muscumoanhouw
in beslag ben genomen, zullen die werken in
de handen van jongere collega's betere diensten
verrichten dan bij mij, die wei is waar de be
hoefte aan wete^Prhappelijke weikzaamheid
goddank nog in volle mate ondervind, doch bij
mijne onbewegelijkheid maar al te zeer mij moet
beperken tot het doorwerken en omwerken vt
ze nimmer. Zelfs mevrouw Zigzag, dis een «re
kend wonder van tak dek was, had in dit opzfeti
•chipbreuk geleden.
-Mijn man wacht", «te, hoog rood het iW
vrouwtje, toen mevrouw Zigzag op een morgteÉ
lief over het tuinhekje leunde en de Klinkhamer»
sche rozen prees. En se schoot weg.
JHaar man.,..", bromde teleurgesteld me
„'t kon wel haar opa zijn."
„Neen, de weg werd «H dft zonderlinge I
houden niet wjjs. Men vermoedde dat de i
nt't het kalotje rijk was, dat mevrouwtje Elisa*
beth hem om de dubbeltjes getrouwd had....«
Dóch hoe dit zij, 'n ideaal paar was het in geeR
geval, had mevrouw Zigzag beslist. En de wefl],
zei 't haar, bewonderend, na.
Op een dag kwam de 6-jarige Alf van mé»
vrouw Roseboom stralend thuis. „Moeder zei
hij, „je raadt nooit waar Tc gespeeld heb. Bij,j
bij bijmevrouw Elisabeth!"
Mevrouw Roseboom bleef stokstijf staan, gré
lijk de befaamde zoutpilaar. „Kind".... stottet*
de ze.
beetj
«titel
vroegere publicaties. Wie weet hoe spoedig
rest van mijn bibliotheek, die mij nog geblevei?
is, denzelfden weg op zal gaan."
Movrouwt|e Elizabeth
door
t was zóó prettig» zei AI f, nu i
je angstig om de uitwerking zijner woordc.-
,Ze was erg lief en we hebben op den divüfl
heerlijk „paard" gespeeld. Zij was 't paard eéf
ik deê hop-hop
Zulk een zonderling spel was mevrouw Rosé»
boom nog nimmer ter oérr gekomen. Zorgvuk
dig hoorde ze AU uit. Hij had twee koekjes ert
chocola gehad. In de kamer stonden gele stoe»
len en een divan met kussen*. De oude meneeN
■liep in den tuin. Br wee ook e*n plano ert
zoo'n tokkelding en er stonden een hedeboeT
bloemen.
Mevrouw Roseboom wist niet goed of AH.
bestraffing den wel lof verdiende. Voorzichtig
koos ze het eerst. „Je gaat er niet weer heen,
stout kind. Wij kennen die menschcn volst ren
njet. Donk er om hoor." Alf vond het verdrie
tig. Mevrouwtje Elisabeth had zulke klein*
zachte handen en z« rook soo lekker, fin nooh
had iemand nog zóó leuk «et hem gespeeld'.
Dien avond vernam mevrouw Zitw AU
Roeebooms-bevinden. Beide dames plozen ds
zaak uit voor zoover het mogelijk was. Neert
stellig.jMf mocht er niet meer heen. Wat w«
„paard" nu voor 'n snel f
Op „den weg" gleden de dagen gelijkmatig
voorbij. De grijze parasol en het kalotje waren
dagelijksche dingen geworden. De eigenaar
hief nog sleede zijn koel-afwi#zende houding
tegenover de buen niet op en mevrouwtje Hf-
sabeth bieef het voorwerp van afwachtend t
wantrouwen, det met niemand praatte en
slechts een enkele maal, kleurend, groette.
Op een wermen séniermiddag waagde, on
bespied Alf Roseboom het, met een groots
«nergriet zelf geplukt in zffn handje, den
Klinkhamertuin binnen te sluipen. Meneer
A modern sliep onder zijn parasol Mevrouwtje
zot in de veranda en las een brief. Toen zei
achuw Alf „alstublieft" en legde de bloem M
haar r
opgericht, voor geen offers terugschrikkend en del afbreuk te doen. Het is van de directie der
- Staatsmijnen een politiek van vrees geweest,
terwijl toch reeds alle openbare gebouwen ver
plicht zijn hun kolen van haar te betrekken.
Juist den vrijen kolenhandel zullen de Staats
mijnen en de andere Liraburgsohe mijnen later,
wanneer de Steenkolen Hendels Vereeniging, die
optreedt als Nederlandsch verkoopkantoor vnn
het Rheinisch-WestfSlische Kohlensyndicat, hoar
agenten opnieuw gaat verbieden staats mijnkolcn
te verkoopen, ten zeerste noodig hebben.
door geen nederlagen ontmoedigd.
In 't heden ten slotte, hebben de Europee-'
sche fntellektueelen uit Rusland een gave ont
vangen, wederom voor zoover hun eigen
ontvankelijkheid reikt door de Russisrho
volksmassaas en in het byzonder door dier
strijdende voorhoede, met oneindig leed en on
telbare bloedoffers gekocht Toen de heele be
schaafde wereld leek onder te gaan in bloedige
wanhoop, toen is het de Russische revolutie
van Maart en Oktober T9T7 geweest, de moeder
der Duitsche revolutie van November I9T8, die
uitzichten opende van hoop en wedergeboorte,
van eindelijken vrede en eindelijk hiel. De op
roep uit den lof over de tegenwoordige cultu-
reele toestanden in Rusland en besluit
Het volk van Sowjet-Ruslnnd heeft door zijn
sterk onbaatzuchtig idealisme andere volken
oneindig veel gegeven, oneindige krachten van
hoop en moed en zelfbewustzijn en zelfver
trouwen opgewekt. Boven zijn kracht heeft het
gegeven, zooals het heeft geworsteld boven zijn
kracht. Het hoeft zijn doel nog niet kunnen be
reiken, is zelfs een schrede moeten terugwijken,
niet alleen door de ekonomische achterlijkheid
van Rusland-zelf, maar bovenal doordat zijn
radilaal, voorbehoudloos idealisme geen vol
doende weerklank vond bij de arbeidende mas-
saas van andere volken.
Het Russische volk, uitgeput, geestelijk even
zeer als lichamelijk, wordt thans bovendien
door een weergalooze natuurramp geteisterd.
N« kan dat volk niet verder leven, laat staan
verder werken en strijden, zich ontwikkelen en
zich maatschappelijk orponiseeren, zonder de
broederlijke steun van andere volken.
Zeiven geroepen door de aangrijpende bede
van Maxim Gorki, roepen wij u, Nederlandsche
kunstenaars en intellektueelen„ op tot hulp aan
Sowjet-Rusland.
Met tot da geïnteresseerde hulpvaardigheid I
der diplomaten, staatslieden en kooplieden,
maar tot de onbaatzuchtige hulp; die voort
vloeit uit gevoelens van erkentelijijkheid en so
lidariteit. Tot de hulp, die middelen an wegen
weet te vinden om, te zamen met het stoffelijk
brééd, dat het volk van Sowjet-Rusland -h wil
het niet te gronde gaan zoo dringend be
hoeft, aan dat volk te doen toekomoen het
wat het thartk evenmin
Het tmprerhiHI.
Mr. N. Cramer, advocaat te 's-Gravenhage,
hoofdredacteur van De Gemeentestem,
heeft voor den Hoogen Raad gepleit over de
vraag, of de gemeenteraad bevoegd Ls tot het
maken van een zoogenaamd „tapverbod".
Db rechtbank te Heerenvoen veroordeelde na
dat in eersten aanleg de kantonrechter eem ont
slag van rechtsvervolging had uitgesprokert> een
caféhouder (W. S.) te Gorredrj^ (gemeente Op-
sterland), wegens het toedienen van sterken
drank in een voor het publiek toegankelijke lo-
caliteit, terwijl daar een bioscoopvoorstelling
werd gegeven, hetgeen bij gemeenteverordening
was verboden.
In de tot dvsver behandelde zaken werd, be
houdens een bijzonder geval, door den Hoogen
Raad zoo deelde pleiter mede nog geen
beslissing ten principale over het zoogenaamde
tapverbod gegeven. In deze zaken werd n.1. be
slist, dat de betrekkelijke verordening niet toe
passelijk was omdat men te doen had ook met
een sociëteit, waarin de overtreding w>u zijn
gepleegd.
Hier nu betrof het een gewoon voor het pu
bliek toegankelijke vergunningslokaliteit, waar
in in strijd met de gem. verordening sterke
drank werd getapt. En mr. Cramer betoogde,
dat de plaatselijke wetgever niet bevoegd is een
verbod van sterken drank te verkoopen, toe te
dienen, enz. uit te vaardigen. Een tapper krijgt
zijn vergunning om te tappen van de uitvoeren
de macht, soms van burgemeester en wethou
ders, veelal van Ged. Staten en ook in hoogste
instantie van de Kroon. Het hoogste administra
tieve gezag geeft vergunning. Gezien al reeds
deren toestand, acht pl. 't niet aannemelijk, dat
de gemeenteraad de bevoegdheid ton hebben
zulk een vergunning voor bepaalden tijd in te
trekken. Mear ook betoogde pi. reet eon beroep
da bepalingen der wet, dat de Gemeentewet»
JET VAN STRIEN.
Toen mevrouw Elizabeth op „den weg" kwam
wonen, hadden de bewoners elkaar veelbetee-
kenend aangezien en „hmm", gezegd.
„De weg" was er een, even buiten de kleins
stad, bebouwd met aardige landhuisjes. De
woners waren Hol landsch-ingetogen. Men zag
er geen luchtig fladderend blond krulhaar
japonnetjes met een Liberty-cachet
Mevrouw Elizabeth bezat beide en dat gaf
„den weg" aanleiding tot het reeds geciteerde
„hmm".
Het had overigens niet dreigend geklonken.
Er was iets afwachtends in. Men was bereid de
diagnose later nader te stellen, al zag men reeds
aanstonds verschijnselen, dieenfin, men
sou zien.
Mevrouw Elizabeth had, uiteraard, een achter
naam. Zo moest dezen, e enigen tijd van tevoren,
ten stadhuize geschonken gekregen hebben van
den heer Amadeus Klinkhamer.
Althans een gepoetst koperen naambord wees
uit dat de heer des huizes dusdanig was ge
doopt
„De weg" had, bij het aanschouwen van den
heer Klinkhamer, geoordeeld dat er voor me
vrouw Elizabeth eenige verzachtende omstandig
heden bestonden. Ja, „de weg" had puur-ver-
baasd gestaan na het ontdekken van de licht
grijze rijden parasol, waarmee de heer Amadeus
steeds gewapend was, en vooral ook van het
kalotje, dat zijn eerbiedwaardigen schedel dekte,
wanneer de zwarte kaasho^d het niet deed. Gaf
gezegde kaashoed hem nog iets van een man op
middelbaren leeftijd, het kalotje rangschikte
hem rechtstreeks onder de oude heeren.
„Neen", had mevrouw Zigzag gezegd, en haar
oordeel was geacht op „den weg" omdat haar
deugd en levenswandel in lijnrechte tegenstel
ling stonden tot haar naam, „neen, ik kan dat
jonge schepseltje veel vergeven, nu fk haar man
gezien heb. Ben man met een kalotje is een vree-
se lijk wezen."
- Naast de parasol en het kplotje had de heer
Klinkhamer op „den weg" aldra zekere ver
maardheid om zijn koel-afwgsende houding te
genover alle buren sn om rijn neuzig stemge
luid.
De bewoners vnn „den weg" gingen op bembv-
neltjk-beschaafde wijs met elkaar om. Mot dronk
eikaars thee en tren bewonderde elkaar's tuinen.
Men bewees elkaar kleine diensten en taxeerds
eikaars inkomen.
De heer Klinkhamer wenschte niets van dit
alles. Zijn stelregel was niemand te groeten en
zich met niemand te occupeeren. Dit verdroot
„den weg" zeer, ja, rijn bewoners voelden zich
door deze exclusiviteit beleedigfl. Vooral omdat
met vermoedelijk ijzsren tudit de heer Amadeus
zijn vrouw en de meegebrachte dienstbode tot
een gelijke houding dwong.
En wat zijn neuzig stemgeluid aangaat, dén
ganschen dag hoorde men hem om zijn jongs
vrouw roepen, langgerekt en zeurig: „Elisa
beth, Elisabeth"Steeds kwam rij dau aan
gedraafd, uit een der hoeken \an het huis, klaar
om rijn wenschen te vernemen.
se lerifjk en stijf geweest was, onge
twijfeld sou mevrouwtje Elisabeth de volle sym
pathie gehad hebben van de dames op „den
weg". Maar ze was jong hoogstens vijf-en-
twintig en knap en good gekleed. De heeren
op „don weg" vonden haar 'n snoes van een
vrouwtje. Ze spraken hoogstens onder elkaar een
enkele maal over 't blonde schepseltje Elisabeth.
Over mevrouw Klinkhamer sprak men, dank zij
'4 «aurig geroep van haar langgerekten voor-
Schichtig schoot steeds Hét jonge vrouwtjé»
da s*der« bewoner* v*n den «re voorbij. 9«ma
waagde -u ee™ «-Wwe"
Vcmw twtm hrt vont), op en UttffoMé
Iwm. kinine Jongen, «el te een pee*
»nal «i kuste zijn ronde snoetje.
Alf geloofde we! dat ze blij was met z^n vera
raising maar Mj zag toch ook dat zij eert
oretje huilde. Zoo'n keel klein beetje. En dat
was naar, want hij durfde niet lang te blijven.
Moeder mocht 't niet weten. Maar in zijn haxtjé
besloot Wj terug te komen.
Wdne Alf Roseboom hed er goen gelegen
heid voor, want twee dagen later wm heel „dé
weg in rep en roer. De man met hat kalotfi
Ï2E en tutn. No*
óór TO uur hij met een auto wag ert
kwam terug zneftm meneer. Lang praatten sa
samen binne*, t#nfroed de meneer met den nut*
weg en het 4*- fen weerloopen vn den otkfexf
herr begon Igteleuw.
Mevrouwtje Elisabeth wa. wwrgeloopan.
Voorzldrtig poogde mevrouw Zigzag deri
verlaten echtgenoot te naderen. Dat wag
♦och meneehenplfchtf Maar hij wuifde «mm
der 'n woord te «preken, driftig met de hanj
dat re héén gaan zou. Hij had niemand noo»
dig. De dienstbode moest de gordijnen noen
«♦en. Heel den warmen tomeravond vera
•chool hij zich da «rechter.
De dienstbode behoefde de spits van haat
neus slechts buiten de deur te steken, of rif
werd door belangstellende dames van deil
weg omringd.
Jegut....", vertelde rij, wat verie»
gen, rij wist eigenlijk ook niks. Vnnmorfort,
bij het opstaan, bleek mevrouw weg en efl
wa« voor meneer zoo'n klein briefje, waarin
stond dat se nooit terugkomen zou. Ert
waarhéen ze was wist-ie niet. En nlemanq
wist het. Bn Mj was altijd «en vreeseHjlof
♦yran voor dr geweest en nou zet-te sis 'rt
kiein kind om 'i te huilen. Bn zij <k|
n>ekl kon ook wel hullen, want Hwtefl
schepseltje dan mevrouw wat er nooit fet
weest, wel erg schuw, maar toch «$fl hartra
ÜJk, en alleen Onze Lieve Heer wist waar sri
nu rondzwierf. Maar rij de meid bledf
Wer ook niet langer. Vandaag nog pakte s#
d'r kaffer.
Op den stOken weg volgden nu snel dij
gebeurtenissen elkaar op. Bent ging hef
dienstmeisje weg en Amadeus Klinkha«w|
bleef alleen. Hij zat stil vdor zich uit te stat
ren en wilde niemand*s hulp. Maar 's nadhtte
zeiden de buren, hoorden ze hem snikka
en „Eliéribeth" roepen, ah vroeger.
lederen morgen vroeg ging hij uit
Naar de poëitte, durfde mevrouw Zi0ta&
wedden.
Mevrouw Elisabeth keerde toet terug.
Ben week later kwamen, per auto, «ei
mar heeren zeker fomitieteden teaa
|»et hub Klinkhamer en pakten aHes in. D
koperen naamplaat werd van de voordeu
geschroefd. Daarop kwam een verhuiswagei
en Amadeus Klinkhamer verhuisde vnn „del
weg". MteB Jist niet waarheen.
Ah m&hegende bleef. Jarenlang, ©ve
„den weg" hangen da geschiedenis van <1
.fijne hkmde mevrouw Elisabeth met haa
krullen en haar Liberty-ochtige losse Japon
netjes, die plots op sen dag spoorloos ve*
dweerv
Bn jarenlang bleef rij ook aks *ei> at
defijke, zoetgeurige fee vereerd k* het
genshart van AH Roseboom, die haar
ndm niet kon vergeten.
Maar M) sprak ar nooH vwv.
