npel MN doos Niet door menschenhanden gebouwd Uit het Engelsch van DAVID LYALL door J. P. WESSELINK—VAN ROSSUM. (Nadruk verboden.) NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN No. 15232 62*Jaargang Zaterdag 12 Mei 1923 sffen11 te Zomerstoffen LAGE PRIJZEN. ■•ren, »kle»' Zijden-, Wollen stoffen Frotté’s ZOON TELEN Ziekenart. Dit blad verschijnt dagelijks behalve op Zon-en Feestdagen EERSTE BLAD. Fascisme In Nederland? BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE, NIEU WERKERK OUDERKERK,, OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz. INGEZONDEN MEPEDEEL1NGEN. Dit nummer bestaat uit twee bladen. Heeft U onze collectie BRIEVEN UIT DE HOFSTAD. reeds gezien ■MKT IB GOUDA 1411 40 1312 104 FEUILLETON. ■EN BON ÏRH006IN8 1413 100 Geduld is de vijand van de jeugd, de vriend van den ouderdom. Oaarne zenden wij U onze collectie ter keuze. dat de omwenteling, in man, hun Mueeo- ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad per kwartaal 2.00, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt Franco per post per kwartaal 8.15, met Zondagsblad 8.80. Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA, by onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren. Onze bureaux zyn dagelijks geopend van 96 uur.; Administratie Tel. Int. 82; Redactie Tel. 545. GOUDA. DURANT 270 1AAG LETZEEP IJ U IK N, T- N. ver over Zelfs wiet alles behalve beak van Delft naar Overschie maar Anderzijds: laat ons opkomen voor onze volksvrijheden, voor onze Volksverte genwoordiging in de eerste plaats, die soo- als zij historisch gegroeid is en met alle onvolmaaktheid, die menschenwerk eigen is, toch te goed is om het mikpunt te wor den voor den smaad en den laster van po litieke onkunde, Streberei en speculatie op onevenwichtige geesten, die in deaan tijd gemakkelijker in beweging z(jn te krijgen dan ooit tevoren. studenten bestond. Het zij zoo en wij wil len er nog aan toevoegen, dat de leider der vergadering, toevallig evenals dr. Venders privaat-docent aan de Leidsche Universi- teit, weliswaar een zeer knap man is, doch zoo weinig man van nuchtere realiteit en politiek leiderstalent, dat men vooralsnog geen tweeden Mussolini in hem heeft te zien. Maar al is dit alles zoo, dan blijft er nog reden te over om bij zulke verschijn selen stil te staan. Het program van deze „actualisten” geeft vrjj duidelijk weer, wat hen drijft. Et moge aan hun politieke en econoinische scholing veel ontbreken het program draagt daar de ke^iteekenen van wat zij willen, is kort en goed dit: Weg met het Parlement; één sterke eerste minister (aan wien de andere ministers verantwoordelijk zijn) en die uitsluitend aan de(n) Koning(in) ver antwoording verschuldigd is, terwijl bij de(h) Koning(in) uitsluitend het regeeringsgezag in hoogste instantie be rust. Het Parlement mag dan adviseeren; aan wi§ het zijn adviezen uitbrengt, ver meldt het program niet. Wij laten het pn>- gram van het overige daar, al is de ver leiding groot om eenige van de fraaiste programpunten eens even te belichten. Hoofdzaak is voor ons, dat zulke oneven wichtige plannen in onze dagen opkomen in het brein van intellectueelen en dat zelfs aan alle beschaving gespeend geschimp (dr. Venders’ artikelen in „De Katholieke Staatkunde”) bij een zeker deel van het pu bliek succes hebben. Ook wie volkomen laat gelden, hoe in een tijd van crisis en malaise, in een pe riode waarin de bezinning na jaren van zin- looze vernietiging terugkeert, alle geroep om verandering van het bestaande gehoor vindt, ook wie daarom het fascisme en het allernieuwste, het „actualisme", niet zwaar der opneemt dan het verdient, zal goed doen oog en oor voor deze vernietigende ten- denzen open te houden. Is wat al deze heeren willen, niet de verst-gaande reactie tegen onze staatkun dige samenleving? Gevoelt men achter al het geschreeuw van een Verviers en ach ter het „program” van de Leidsche „ac tualisten” niet dit ééne: alles is verkeerd, alles gaat fout, wy fascisten, actualisten, zullen het beter doen! Laat ons de heeren serieus nemen. Zy willen het en men loopt dan niet de kans het gevaar te onderschatten. Het gevaar, want een gevaar .is het, al kan het zeer wel een fiasco worden van den eersten rang. Is het niet treffend, dat het eerste wat deze mannen beoogen is‘het Parlement uieeden rug van net rariemunt ncnuut,'vut- komt kwaïyk aan de verdenking, dat iuj zonder kennis van zaken oordeelt en ver oordeelt. Aan klinkklank van fraaie woorden by deze heeren geen gebrek. Reed» dadelyk het begin van hun program: „in zoo hoog mogelyke mate versterking vin het regee- ringsgezug te vereenigen met vrijheid van de individuen.” Maar wie, die even door dunkt, gevoelt met aanstomia, dat juut om de vrijheid der individuen te verzekeren, iota Doodig is naast en zoo noodig tegen over dit zoo sterk mogelyke regeeringsge- zag, wat ten slotte op een Volksvertegen woordiging moet neerkomen, die het laat ste woord kan spreken. Het regeeringsgezag in hoogste instan tie by 4en Koning 1 Terug dus naar de ab solute monarchie. Blinde overgave aan wel ken koning ook, aan een bekwaam en hoog staand vorst, maar ook aan een huiven im beciel of zedelyk laagstaand monarch, die het land in het verderf zou storten. Is dit nu waarlijk het ideaal van deze politieke omwentelaars? Een Eerste Minister zonder portefeuille die uitsluitend verantwoordelijk is aan den Koning en die dus vermoedelyk op eigen verantwoordelijkheid door den Koning ge kozen wordt. Geen manisterieele verant woordelijkheid, dus geen gestadige voeling tusschen Overheid en Volksvertegenwoor diging! Eén Minister, die de baas is, zeg: de Nederlandsche Mussolini - de overige Ministers zijn ledepoppen wat deze al- leenheerscher goed doet of niet goed doet, is alleen de zaak van den Koning, dus van een figuur, waarbij alle waarborg voor vol doende inzicht en karakter voor deze posi tie ten eenenmale ontbreekt. Wat zijn deee hervormers naïevelingen, kinderen in de politiek! Zij rekenen er ou, c welke zy beoogen, nu lini, op het kussen brengt en dan zal alles goed worden! Zij vernietigen ons aller me dezeggenschap, in het vertrouwen hun rich ting te zien zegevieren. Zy roepen om een Lenin, om een Mussolini, om een alleen- heerscher en zoo halen zij vanzelf te eeni- gertijd, indien de zon van hun alleenheer- scher zal zijn ondergegaan, hun felsten te genstander binnen. Zij nemen den rem weg die iedere machine noodig hééft om snel en goed te functionneeren en zij laten hun machinist volkomen vrij om door alle be letselen heen te ryden. Dat dit op een dé raillement, op een débacle moH uitloopen, ontgaat dezen naïeven geesten blijkbaar. Laten wjj het niet te zwaar opnemen, Is hier te lande een fascistische beweging aan het groeien? Deze vraag zal sommigen wat vreemd in de ooren klinken. Fascisme dat is iets Italiaansch, iets voor warmbloedige natu ren en niets voor het nuchtere Nederland. Aldus vertelt men elkaar en men meent dat daarmee de zaak afgeloopen is. Het komt ons voor, dat deze beschou wing ietwat te simplistisch is. Zeker, ons land verkeert niet in gelijke omstandighe den als Italië in de dagen, toen Mussolini zyn oogenblik gekomen achtte. Doch zou het geen struisvogelpolitiek zyn, te ontken nen, dat ook hier te lande, zoo goed als in andere landen, factoren werken, die in de richting gaan van omwenteling van het bestaande, zy ’t dan ook niet in den zin als socialisten en communisten zich die den ken? Men denke aan de actie van den R. Ka tholieken dr. Venders, die in de meest op ruiende termen propaganda maakt voor een totalen .ommekeer in ’s lands zaken en daarvoor allerminst tegen geweld op ziet. Aan de Regeering zijn hierover vra gen gesteld en er heeft zich naar aanlei ding daarvan een dispuut ontwikkeld over de vraag, of de actie van d». Venders on der de strafwet valt en zoo ja, of het dan verstandig is dezen privaat-docent aan de Leidsche hoogeschool te vervolgen. Voor ons is dit niet de hoofdzaak. Of deze heer de strafwet al dan niet wist te omzeilen, zoowel als de vraag of men dezen man tot martelaar moet maken, dan wel of men hem moet laten begaan, kan belangwek kend zyn, veel belangryker lijkt ons het feit, dat een r.-katholiek intellectueel, een man aan wien een deel der opleiding van onze studenten is toevertrouwd, tot zulke meeningen komt en daarvoor propaganda maakt, dwars tegen de officieele r.-katho lieke staatkunde in zijn land in. Een tweede, niet minder bedenkelijk ver schijnsel is de stichting, enkele dagen ge leden, te Leiden, van een centralen raad van actualisten”, onder de leuze: „Gezag, geen meerderheid! Eén hoofd: één volk. Sterk bewind: ware vrijheid!" Niets meer en niet minder! Nu zal men ook hier hooren, dat die mensdien niet au sérieux te nemen zyn; men zal er op wijzen, dat de vergadering niet druk bezocht was en meerendeels uit te onttronen Alsof ons Parlement de schul dige ware aan den wereldoorlog en alle andere misère, wordt het Parlement zyn macht ontnomen. D. w. z. aan het volk wordt zyn macht ontnomen, zyn vertegen woordiging, welke voortdurend de Regee ring en de ambtelijke bureaux controleert en voor het volk opkomt, indien dit door een Regeering mocht worden verdrukt. Het geheele parlementaire stelsel, in ons land heelhet werk van Thorbecke, onze consti tutioneel©. monarchie, onze geheele zelfrë- geering moet vertrapt worden. Dit alles moet weg. Hoe veel van de volgelingen van Verviers en van dr. K. H. E. de Jong sul len studies gemaakt hebben van ons staats recht, hoe velen daarvan zullen werkelijk op de hoogte zijn van onze staatkunde en van onze staatshuishoudkunde? Wy zullen niet beweren, dat onze Volks vertegenwoordiging feilloos ia. Verre van dien. De volledige democratie, het alg^ meen kiesrecht voor mannen en vrouwefi, is nog in de kinderjaren en werkt allicht nog pift in alle opzichten perfect. Maar wie in zyn baloordigheid alle misère op den 51 - Zij heeft getracht zich bij mij on misbaar te maken, dat heeft zij; zij heeft met haar talenten bij mij gewoe kerd in de hoop, dat zij nog eens de meesteres van Old Hall zou wor den. Uw dochter is een1 heel mooie vrouw, mevrouw Odell, en ook zeer handig, maar ik las haar bedoelingen als in een open boek. Vertel mij eens, heeft zij er nooit tegenover u op ge- «nspeeld, dat ik haar mogelijk zou trouwen?” Mevrouw Odell zat een oogenblik wanhopig in gedachten verzonken en kwam tot het besluit, dat zij haar eigen zaak het best zou dienen door geheel openhartig tegenover den heer Crewe te zijn, want hij was werke lijk een verschrikkelijk man, die toch de waarheid wel te weten zou komen. »Nu, mijnheer Crewe, dat heeft zij» verleden jaar neen, het was in het voorjaar van dit jaar toen zij een aanbod van haar oom Joe te Stock- port kreeg om op zijn kantoor ie ko men, sloeg zij het af zooals zij zei, om persoonlijke redenen. Zij verzeker de mij, dat het op den duur veel voordeeliger voor haar zou zijn hier te blijven, en maakte toespelingen op u en Old Hall, die naar ik meende, maar voor één uitlegging vatbaar waren, of schoon ik u kennende en den trots van uw dochters, wel eenigszins twij felde.” „Dat was heel verstandig van u, mevrouw,” zei de heer Crewe norsch. „Wat u mij vertelt, verbaast mij in het geheel niet. Het komt merkwaar-, dig overeen, met wat ik reeds lang vermoed heb. Nu, over een week of zes ga ik met juffrouw Fleming trou wen en de kleine luchtkasteelen van juffrouw Clara spatten uiteen.” „Natuurlijk doen zij dat,” zei me vrouw Odell flauwtjes. „Het was heel aanmatigend van haar, dat zie ik heel goed in, om maar een oogenblik zul ke verwachtingen te koesteren. Nu kcmt, denk ik, aan alles een eind en u zult haar haar ontslag geven? Het zou mij niet zooveel kunnen schelen, als de plaats bij haar oom te Stock- port niet reeds vervuld was; goede betrekkingen zijn moeilijk te krijgen." „Ik heb geen plan haar te ontslaan dat zou mij volstrekt niet passen. Het zou eenige praatjes, die rond gaan, maar voedsel geven. Ik ben van plan juffrouw Fleming precies te vertellen, hoe ik tegenover u en uw dochter sta. Ik zal haar de geheele geschiedenis vertellen en als zij als meesteres ie Old Hall komt, zal zij, naar ik ver onderstel, u bezoeken, zooals mijn vrouw dat ieder in de plaats zal doen, in wie zij om de een of andere reden belangstelt. Dat is ook, watikwensch, begrijpt u? Er valt niets te verbergen, er is nooit iets te verbergen geweest en dat weet niemand beter dan uw dochter. Begrijpt u den toestand?" „Natuurlijk, mijnheer Crewe.” „Ik heb nooit een woord tegen uw dochter gesproken, dat met door ge heel Birtley gehoord mocht worden. Wat dat betreft, geef ik u mijn woord van eer. U heeft een moeielijk leven gehad, mevrouw Odell, en ik ben van morgen van mijn gewonen weg afge- weken, omdat tusschen ons op dit punt klaarheid moet heerschen, en ik ver wacht, dat het nu in orde zal zijn.” Mevrouw Odell barstte nu in tranen uit „En u zult Clara nog houden en mij het huimten bewonen, nadat zij zoo slecht is geweest.” „Niet slecht," verbeterde hij, „maar ijdel en dwaas en wuft. Ik raad u aan haar strenger aan den band te houden, beste mevrouw, of u zult nog heel wat met haar te stellen hebben. „Ik heb nu al heel wat met haar te stellen; ik heb hoegenaamd geen macht over haar. Zij gaat minstens 2 avonden in de week naar Birmingham en komt terug met den trein van twaalven en ik weet nooit bij wien zij is," zei de zwakke moeder onder tranen. „Ik hoop, dat u haar eens DLX. Ai sinds vele jaren worden allerlei groote en grootsche plannen gekoes terd ten opzichte van de residentie als woonstad. Die plannen leven meer in de hoofden van vele residentiebewo- ners dan in die van hel gemeentebe stuur. De trek van Rotterdammers naar den Haag als hun woonstad is zeer groot geweest. Door de slechte tijden is dit wel eenigermate geluwd maar juist daarom was het zaak Be dacht te zijn op hetgeen te wachten is als de algemeene toestand eens her stellen mocht. Het groote plan van een directen verkeersweg van den Haag naar Rot terdam ia wel eén der voornaamste gedeelten van het algemeene plan. Het zijn de rijksten, die zich de weel de kunnen veroorloven van het forens schap en deze zullen aan het auto- eeizoen de voorkeur geven. De bindings weg naar Rotterdam^ la h< 1 algemeen zeer ongelukkig, van den Haag naar Delft is het benaive besii van Dein iiitnr Gverscnie is met veertfeter en het dorp Over schie is één en al inconvenient voor het verkeer. Hoe het nu staat met het plan van een «normen boulevard rechtstreeks van den Haag naar Rot terdam, is ons niet bekend; waar schijnlijk rust het bij de talloos vele plannen die door de bezuiniging in ffet archief zijn opgeborgen. Dit is waarlijk jammer en wij kunnen deze methode van bezuinigen maar niet toe juichen. Ovpr het algemeen weet men geen bepaalde richting te geven aan het zuinigheidsbeginsel. Het voornaam ste bestaat in het niets-doen en het uitstellen van alles wat in normale tijden gedaan zou zijn. Daardoor wordt in hooge mate de werkloosheid in de hand gewerkt en de gelden die ter bestrijding daarvan worden aangewend moeten worden betrokken uit de op- bi engst van de werken, die wel zijn uitgevoerd, zoodat deze tenslotte duur der worden, hetgeen op zichzelf al weer niet bevorderlijk is voor de uit breiding van de werkgelegenheid. Wanneer belangrijke werken, die in GO IDStHE COM NT. goed onder handen zult nemen. Clara moet bang worden gemaakt, flink bang, dat heeft zij noodig." „Dan moet iemand anders dat doen. Ik kan mij daarmede niet inlaten. Als mijn vrouw op Oid Hall komt, kan die haar onder handen nemen. Zij heeft het ver gebracht in ajle moge lijke zendingswerk. Maar mijn doel dezen morgen is geen ander, mevrouw Odell, dan een leugen te dooden. Er zijn er heel wat over mij verteld. ar is heel wat over mij gesproken in de ze plaats, hoofdzakelijk door menschen wier beste vriend ik ben geweest. Dit is echter het ellendigste praatje. Ik verwacht, dat u er het uwe toe zult bijdragen, om het voor goed den kop m te drukken. Goeden morgen." Hij vertrok, r.soiuut, streng, zoo als hij was gekomen; mevrouw Odell bleef a oh ter, zoe ontdaan, dat het haar tcescheen, alsof zij elk oogenblik van zichzelf kon vallen. Maar spoedig kwam zip tot de erkenning, dat de zaak nog een betrekkeiijk gelukkige wending had genomen en zij herkreeg haar kalmte. Den gebeden morgen verwijlden haar ^gedachten vol span ning bij hetgeen op bet kassierskan- toor van de ijzergieterij gebeurde, waar, daar twijfelde zij niet aan, de heer Crewe Clara onderhanden nam. Inderdaad zei hij echter heel weinig. Toen hij het huis van tnevrouw Odell in de Parkinsstreet verliet, ging hij door de stad naar de ijzergieterij hij hield het midden van den weg, ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken (behoorende tot den bssorf kring): 1—5 regel» 1.30, elke regel moer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den beaorgkring: ^—5 regel» 1.55, elke regel meer 0.80. Advertentiën in het Zaterdagnummer 20 by slag op den prtfs. Liefdadigheida-advertentien de helft van den pry». INGEZONDEN MEDEDEELINGEN1-4 rbgela ƒ2.05, elke regel meer 0.50. Op de voorpagin»i 50 hooger. Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen b(j contract tot aoer gereduceer- den prijs. Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte. Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomut van «oliede boekhan delaren, Advertentiebureaux en onze Agenten en moeten daags vóór de plaatoing aan het Bureau zijn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te zijn. zooals zijn gewoonte was, en ging slechts terzijde als een tramwagen hem verhinderde tusschen de rails door Ie 1 oopen. Velen keken hem met oe- langstelling aan, toen hij de High street afliep; zoo snel rolt de steen van het gebabbel; het nieuws van zijn voorgenomen huwelijk met de zuster van den üchotechen dokter had zich reeds verbreid. Maar de houning van den heer Crewe was die van iemand, die zich niets van al die gewone praatjps aantrekt. Toen hij de helling \an Highstreet halverwege was afge gaan, sloeg hij een zijstraat in, ver volgde zijn weg door een netwerk van armoedige straten, waar huiselijkheid en het maken van spijkers vrij wel zonder succes naast elkaar voortwor stelden; hij kwam na een minuut of tien aan het groote terrein, dat de ijzergieterij van Birtley omgaf. Deze stond te midden van de sintelhoopen, waaraan zij dagelijks haar tol van af vat toevoegde. Een bedrijvige bijenkorf van arbeid, ontgeven door hooge muren, waartus- schen de rook en stoom uitwerpende schoorsteenen domineerden; men voel de, dat hier de kern van Birtley'a leven huisde. Binnen deze muren wa ren ongeveer duizend mannen en jon gens bezig, over wior lot de heer Crewe de oppermachtige beschikking had (Wordt vervolgd.)

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1923 | | pagina 1