k.C°
edingen
intels.
IEN
is
enz.
VDVOER
etten.
IDT,
uda.
dagen
NIÉUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE, NIEU
WERKERK OUDERKERK,, OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, ent
No. 15239
Dinsdag 22 Mei 1923
62*Jaargang
IAAG
rijzen.
tegen-
1
ELIER
Lijst No. 3.
LITEIT.
ring
él. 219
OUDA,
LITEIT.
i
1
Dit blaêverschijnt dagelijks behalve op Zon- en Feestdagen
a. j. ij|isEL»Tijn a»n.
Elkander leeren begrijpen, is de groote
levenskunst.
De dag van morgen.
lilt door mMschonbandon gebouwd
V
Kopichool
en
027 40
FEUILLETON.
je
over
ortrotten van het
itto.
(Wordt vervolgd.)
*1
1494 100
oisel).
ïeel (Citroen)
mbozen ballen
1361
150
1509
40
■mantels,
rken,
van de U.L.O/^acholen, vroeger M.U.
L.O.-inrichtingen, terwijl van deze 6-jarige
scholen ook naar H.B.S, of Gymnasium
het
waarvan no. 1 is de huidige wethouder van
financiën
Teltf. 316.
•8
U.L.O.
kunnen overgaan. We krijgen dus
volgende schema:
H.B.S. en Gymn.
.ion «r
over. Waarom xouden dij? Wil
elkander nooit ot het moest oil
- (1{
GOTÜSfflE COURANT.
’t Is morgen de dag van de stemming voor
den Gemeenteraad.
De party en, die by de stemming hunne
candidaten naar voren brengen, hebben zich
de laatste dagen beijverd de kiezers in ver
gaderingen en door middel van strooibiljet
ten en affiches van allerlei aard te bewe
gen te stemmen op de candidaten, die zy
het beste achten. Aan pompeuze reclame
heeft het daarbij niet ontbroken; zelfs de
beide r.-k. kerken hier zjjn in den wedstrijd
om den voorrang der partyen betrokken
door deze gebouwen daarvoor te bezigen.
Dat dit zelfs is geschied bewijst te sterker
dat de strijd om de bezetting in den Raad
niet meer gaat om de personen, maar om
de richting. De voorrang der personen is
reeds in de kiesvereeniging bij het vaststel
len der candidatenlyst beslist.
De stemming van morgen gaat om het
bezit van de macht in het gemeentebe
stuur; het is met dezelfde woorden gezegd
*in het strijdschrift der sociaal-democraten,
waarin volgens het oude recept het volk
wordt diets gemaakt dat de sociaal-demo-
cratie de heilstaat der toekomst brengen Zal.
Dat de practyk anders is dan de theorie,
die zich op papier heel geduldig drukken
laat, dat weet men aan die zijde wel, maar
men zegt het niet. En als gevolg daarvan
worden allen die niet-socialistisch denken
en doen veroordeeld en hun daden evenzoo.
Wy mogen verwachten dat „het volk” be-
grij pen zal dat al die theorie, dat van al dat
geschetter in de practyk niets terecht komt,
omdat die practyk in botsing komt met de
theorie. En die heeren wagen zich zoo min
als een ander aan datgene, wat niet voor
.verwerkelijking vatbaar is. Dat is wel hfet
sterkst gebleken door de niet-aanvaarding
van een wethouderszetel. Het is een heel
goedkoope reclame om kabaal te maken
over miskenning bij benoemingen e.d., maar
het meest invloedrijke ambt, maar dat tevens
verantwoordelijkheid met zich
brengt, daarvoor hebben dé sociaal-democra
ten toch maar bedankt.
Kiezers, de strijd morgen gaat in hoofd
zaak tegen de uiterste groepen in den Raad
de practijk van 4 jaren toonde vaak een
rechtsch-roode meerderheid.
Eischt het belang der gemeente dat aan
(lien invloed paal en perk wordt gesteld, dat
belang eischt mede versterking van de frac
tie die de individueele vryheid wil handhaven
tegenover den dwang, die steeds meer wordt
opgelegd en die nauwlettend zorgt voor de
financiën der gemeente, opdat geen uitgaaf
wordt gedaan die niét dringend geboden en
waarvoor de dekking niet aanwezig is.
Wilt gy die fractie steunen, stemt dan
op den Vrijheidsbond,
Uit het Engelsch van DAVID LYALL
doer J. P. WESSELINK—VAN ROSSUM.
(Nadruk verboden.)
ADVERTENTIEPRIJS» Uit Gouda an omstreken (behoorende tot den bezorgkring):
1—5 regels ƒ1.80, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den bezorgkring:
15 regels ƒ1.55, elke regel meer ƒ0.30. Advertentiën in het Zaterdjjgnummer 20
bijslag op den prijs. Liefdadigheids-advertentiën de helft van den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regels ƒ2.05, elke regel meer ƒ0.50. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bij contract tot zeer gereduceer-
tlen prijs. Groote letten en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomst van soliede boekhan
delaren, Advertentiebureaus en onze Agenten en moeten daags vóór de plaatsing
het Bureau zijn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te zijn.
niei meer” voegde hij er aan toe
met een heimelijke wraakgierigheid,
die Alison een schok gaf „met
meer, dan ik het hem doe
„Stil, Stephen, je spreekt
vader.”
„O, dat weet ik. Ik wilde, dat het
niet zoo was, maai zoo is het; hij haat
mij en ik hem. Ik moest hier niet zijn.
Indien ik mij zoo zou kunnen bewe
gen als andere jongens, zou ik hier
niet wezen, daar kunt u verzekerd
van zijn. Ik zou de breedte van de
zee tusschen mij en hem brengen.”
De uitdrukking van zijn gelaat was
volkomen veranderd; de zachtheid en
de peinzende trek waren verdwenen
en een koude wraakgierigheid, vree-
selijk om aan te zien, was er voor
ii* de plaats gekomen. Alison werd
er door geboeid, en later meende zij
het toch in zichzelf te moeten laken,
dat zij hem op dien toon had laten
vcortgaan. Haar rechtvaardiging was
die van een chirurgijn, die diep móet
sondeeren, voordat hij werkelijk een
wonder kan verrichten of genezen.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal ƒ2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt.
Franco per post per kwartaal ƒ8.15, met Zondagsblad ƒ8.80.
Abonnementen worden dagelyks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
bjj onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zün dagelijks geopend van 9—6 uur.; Administratie TeL Int 82:
Redactie Tel. 546 t
6 jarige onderhouw.
De voltooiing van de eenheidsschpolhet
zevende leerjaar of eventueeie Kópschool
is voorloopig ingesteld tot' 1925, terwijl
aan de vroegere U.L.O.- (dat is opleidings
scholen en M.U.L.O.-inrichtingen tyd gela
ten is tot 1926 om zich geleidelik aan
de nieuwe regeling van de wet van 1920
aan te passen.
We zien dus, dat de vroegere U.LjO.-
scholende eigenlijke opleidingsscholen
voor H.B.S. of Gymnasium met 7 leerja
ren scholen, die tevens de verbinding
vormden tusschen lagere- en M.U.L.O.-
scholen (op den overgangstyd komen we
aanstonds terug) vervallen zjjn.
De wet „noemt se niet" schrtyvMkle
Bond-ers in Gouda, zeker om argeloozen in
den waan te brengen, dat dit niet hetzelf
de beteekent (wat de heeren dienen beter
te weten) als: de Wet kent, ze niet. Ik
zeg 1.1. de Wet noemt ze niet, omdat de
Wet ze niet kent; de vroegere opleidings
scholen bestaan niet meer, de naam zelfs
(voor H.B.S. en Gymnasium natuurlijk) is
verdwenen,
De toekomstige leerlingen van H.B.S. en
Gymnasium kunnen komen uit de 6-ja
rige een he idsschool, een samen
stelling, die al heel onaangename herinne
ringen opwekt van de eenheids aard
appelen, het eenheids brood en de e e n-
he i d sworst der oorlogsjaren. E e n h e ids
school wordt ze genoemd naar de nivel-
ieerende strijdleus: een „openbare school"
voor al deze inrichtingen en natuurlyk de
zelfde gemengde bevolking.
Om dit doel te bereiken moest eerst het
Fransch van de U.L.O.-schol«n verdwynen,
het hoofdbezwaar voor nivelleering, want
de voorstanders van zulk een school begre
pen heel goed, dat het,niet aanging, onm>
gelyk was, om alle kinderen van ons volk
Fransch te leeren, waar er al zooveel
moeite noodig is om den meesten leerlin
gen der lagere school een beetje draaglyk
spreek-Nederlandsch by te brengen; ni
velleering naar beneden ten nadeel® van ei ie
pientere discipelen, die verder kunnen
en willen gaan dan het gros hunner me
descholieren en wier nauwkeuriger kennis
der moedertaal zeer gebaat wordt door het
aanleeren van een vreemde taal.
Niet in het belang van de kennis der
Fransch''. taal, van die Hnderen, die deze
taal later noodig hebben, noch in het be
lang dezer leerlingen zelf moest het
Fransch geschrapt worden. De schrapping
bedoelde onder allerlei schoon klinkende
argumenten niets anders dan de verwezen
lijking van het democratisch ideaal: cén
openbare socialistische school voor heel de
natie. By het normaalprogramma, geldend
voor'Alle zesjarige openbare scholen, be
hoorde, dat de deuren wagenwijd opengezet
werden voor een gemengde schoolbo
el* graag over
gelukkiger
„Beste jongen,” zei zij zacht, en
haar vaste, sterke hand sloot zich een
oogenblik over zijn magere, rusteloo-
ze vingers. „Waarom koester je zoo’n
gevoel. Ik ben er zeker van, dat je
vader nooit werkelijk onvriendelijk
voor je is geweest. Misschien was het
beter voor beiden geweest, indien je
je hart hiel voor hem had «gesloten.
,,Zoe denkt u, zoo denkt elke bui
tenstaander, naar ik veronderstel; maar
ik kan mij niet los maken van het
feit, dat ik door zijn schuld zooben.'
„O, Stephen, hoe kun je dat zeg
gen?” vroeg zij snel en met een stem
van onuitsprekelijke bezorgdheid-
„Maar het is waar; u kunt het aan
mijn oude kindermeid, Primmie, vra
gen. U heeft haar nog niet gezien, is
het wel? Hij hij was onvriendelijk
tegen moeder, voordat ik werd gebo
ren. en dat is de reden, dat ik zoo
ben. Zij schrok door het een of an
der, door iets ergs. Het is stellig waar;
u behoeft dus niet zoo verschrikt te'
kijken. Ik ben aan de gedachte ge
wend, leder weet er van, maar ver
geven zal ik hem nooit.”
„Stephen,” riep zij scherp, „weel
je vader, dat je deze gevoelens tegen
hem koestert? Dat je dót van hem g^
looft?”
„Ik weet het niet; wij sprek<
met over. Waarom zouden wij*?
wen
toeval zijn. Dikwijls zie ik hem
maanden niet, en daar ben ik blij
om. Vertel toch eens, waarom is u
met hem getrouwd? Anna en wij al
len vragen dat ons zelf en elkaar ai.
Vergeef mij, dat had ik niet moeten
vragen. Maar wie raakte dit onder
werp het eerst aan? Ik niet. Zullen
nij nu verder teekenmgen bekijven?
Maar misschien geeft u er nu niet
meer om.”
„In elk geval wil ik e>*
spreken. Denk je, dat je
zoudt zijn, als je goede lessen
volking, voor Jan en alleman, waardoor de
vergelyking van deze eenheidsschool met
de eenheidsworst uil den oorlogstijd te be
ter tot haar recht komt
Nu nog deze school o n b?,Ji o o f d”-nie-
mand toch behoeft na te gaan, wat en
h o e er in dezen ketel gebrouwen wordt
en ziedaar de republikeinsch-democratische
„éénheidsschool voor heel de natie au
grand complet ter bevordering van „eene
krachtige ontwikkeling van het open
baar neutraal onderwys" volgens
punt H van der Bond-ers programma.
Al deze 6-jarige scholen kunnen heur leer
lingen zenden naar H.B.S. of Gymnasium -
leiden hiervoor niet op, want het zou het
nee plus ultra van dwaasheid zyn te meenen,
dat alle kinderen in Nederland worden op
geleid voor het M.O., naast elke school
mocht dan wel een zenuwinrichting of er
ger voor kinderen verryzen onder de
volgende voorwaarden:
lo. Van deze candidaten moet een vór-
deringeniyst overgelegd worden, waaruit
blykt, dat ze voor Nederlandsch en Reke
nen op 6, voor Aardrykskunde en Geschie
denis op 5 geschat worden. Dat deze cyfers
verschillende waarde kunnen hebben
en dus niet hetzelfde uitdrukken, wil ik U
even duidelijk maken. Z(j kunnen verhou-
dingscijfers zyn, betrekkeiyke waarde uit
drukken, nameiyk de kennis van den leer
ling in verhouding tot die zyner klassege-
nooten, In het dagelyksch leven drukken
we dit uit door de spreekwyze: „In het
land der blinden, is éénoog Koning”.
Candidaten met dergeiyke cijfers kunnen
wel op de H.B.8. komen, doch zy zulten
ervaren, dat z(j moerveel moeite mis
schien zullen hebben er doorheen te ko
men, als ze er doorheen komen.
2o. Het hoofd der school moet deze cy
fers vergezeld doen gaan van eene door
hem geteekende verklaring, „waarby zy
door dezen geschikt en bekwaam
geacht het onderwys in de eerste klasse
eener H.B.S. met 5-jarigen cursus te vol
gen”. Dit is een verklaring met abso
lute waarde. De factor van groot belang
is hier, f het hoofd der school op de
hoogte is, goed op de hoogte is, van de
eischen, die de HJ3.S. aan haar eventueeie
leerlingen-in-spe stellen mag en moet.
Voor hen, die nog niet met dit by It je ge
hakt hebben het kunnën er meerdere
zyn is voorzichtigheid hier geraden,
want „Indien gedurende twee achtereenvol
gende jaren aan directeur en leera
ren eener H.B.S. gebleken is, dat verkla
ringen van het hoofd eener bepaalde
school geen voldoende bekwaamheid
en geschikth e i d waarborgen, kan
de Inspecteur van het M.O. bepalen, dat de
leerlingen dier school gedurende ten hoog
ste drie jaren niet van het toelat ingsexa-
men mogen worden vrygesteld. Blykt na
afloop van dien termyn andermaal, dat het
hoofd dier school de verklaringen te licht
vaardig afgeeft, dan kan de Inspecteur be
palen, dat aan de leerlingen dier school
tot wederopzegging geen vrijstelling van
het toelatingsexamen mag worden ver
leend”. De Minister van Onderwys heeft
onlangs in eene missive aan het schooltoe
zicht verzocht de aandacht der hoofden
van scholen erop te vestigen, „dat het (by
de toelatingskwestiein de eerste
plaats aankomt op de verklaring van
Zij meende dit te moeten opmaken uit
de wijze, waarop hij bij eiken stap zijn
wenkbrauwen samentrok. Zij herin
nerde zich gehoord te hebben, dat hij
heel weinig liep; en het liefst had,
dat men hem zooveel mogelijk in zijn
eigen kamers liet.
Zij ging gnei naar hem toe, en met
haar sterken rechterarm reikte zij naar
de bovenste plank voor een groote
portefeuille met schetsen, die dadelijk
°P de tafel werden uitgespreid, waar-
,a,an zij naast elkaar gingen zitten.
«aar oprechte en gelukkige belang
stelling in zijn werk maakte na een
poos de onwillige tong van den jon
gen los, en hij begon opgewekt te
spreken over wat hij gedaan had en
over hetgeen hij graag zou doen. Eens
klaps gleed er een schaduw over zijn
gelaat.
„Maar waar dient dat alles eigen
lijk voor? Het is geen werk, het is
zelfs geen spel. Wat ik graag zou
willen hebben en wat ik nooit zal
krijgen, is kracht om de wereld in te
gaan en als andere menschen mijn
brood te verdienen.”
„Maar dat zal nooit noodig zijn,
mijn beste jongen,” zei Alison zacht.
„Wat wij doen moeten; is dit: ma
ken, dat dit werk, dat je lieiuebt, de
moeite waard wordt.”
Hij schudde zijn hoo(d.
„Indien u bedoelt, dat ik goede les
sen zal krijgen, dan kan ik u verze
keren, dat dat nooit zal gebeuren.
Anna heeft er over gesproken met
vader, en hij wierp het heele denk
beeld ver van zich, evenals hij mij
van zich stoot,maar hij veracht mij
het schoolhoofd omtrent de bekwaam- i
heid en geachikthe i <1 van den
abituriënt”.
Ik maak hieruit^p, dat er nu' raadt
klachten ingekomen ztfn over te licht- j
vaardig af gegeven verklaringen. Leer
lingen, van wie zulk een verklaring niet j
kan verstrekt worden, kunnen zich onder- r I
werpen aan het toelatingsexamen. Onnoo-
dig te zeggen, dat de kans om toegelaten
te worden voor aulke candidaten utteret
gering is.
Wanneer nu de heeren Den Hoed en
Slop, die uit ervaring wisten, wat ze van
hun leerlingen moesten eischen, om ze met
succes de H.B.S. te zien doorloopen, bij een
selfetandig programma en een niet-
gemeng d e bevolking slechts de bet
ten uit hun 6e klasse naar het toelatings
examen voor d« H.B.S. durfden sturen,
dan ligt het voor de hand te vermoeden,
dat het percentage bekwamen en ge-
sc hi kt en voor de H.B.S, komende van
ten 6-jarige school, die onder veel óngun-
utiger omstandighe kn werkt, al heel ge
ring zal z|jn. En ook deze „bekwamen en
geschikten” zullen op de eenheidsschool
onder zeer ongunstige omstandigheden
werken: oordeelkundig onderwys toch zal
zich aanpassen aan de groote meerderheid j
en alle deskundigen zullen het wel hierover t
eens zyn, dat het gros der leerlingen van
de lagere school noch ooit van plan, noch
in staat zal zUn de H.B.S. binnen te gaaa;
deze meerderdheid moet wel een rem zyn
voor de zeer kleine minderheid.
Trouwens, de bedoeling van de inrichting
der eenheidsschool kan nooit geweest zijn
der arbeiderskinderen een goede kan
te geven ook van het M.O. te profiteered
Dan had men op bouw end in het wer-
keiyk belang deggr kinderen moeten wer
ken, niet uitsluitend afbTekend met
het eenig doel: de kinderen van den bur- I
gerstand te dupeeren,
Als men de „geschikten” der lagere i
scholen 1 of 2 jaar naar de U.LO. (oploi- 1
dings-)scholen gestuurd had, dén hadden
deze leerlingen, profitecrende van de vele
voordeelen, die deze voorbereiding hun ver
schaft had, én „bekwaam en geschikt” kun
nen zijn „om het onderwijs aan eene
H.BB. met 5-jarigen cursus” met vrucht
te volgen, dón had men meerderen de
zer kinderen, naar m(j voorkomt, een fair
chance gegeven niet alleen óp de HJ9.S. tt
komen, maar er ook dóórheen, dèn had men
medegewerkt aan de bevordering „van een
krachtige ontwikkeling van het openbaar
neutraal onderwijs” In het belang zoowel
van den arbeiders- als van dea burger
stand, dèn ook zou de heftigs sO^jd op het
eigen terrein van het neutraal ondarwfs
nooit uitgebroken z#n.
Inderdaad, wie maar aldoor werkt o»
anderen af te braken, delft ten slotte «Ifn
eigen graf.
Dat er volgens de Wet van 1920 geen e p-
leidin gszcholen Mpor H.B.S. en
Gymnasium meer bes&|, dat de naam
zelfs verdwenen ia, zal «k^Lezer, hoop Ik,
duideiyk geworden z(jn. Of% nu. In dan
overgangstijd tdt «2 6, er nog
zUn, daarover In een volgend artikel.
Dr. S. 8. HOOGSTRA.
Opleidingsscholen en wat
dies meer zij.
„Tc Heb” in ’t belang des kinds,
naar de inspraak van 'tgeweteh.,
„Een' kneppel in een’ hoop van hoen
deren gesmeten”.
II.
Democratisch noemde ik de wet
van 1920. (Ze is democratisch in oor
sprong en wezen. In oorsprong:
Ze is immers ontstaan ohder den invloed
van den jongsten wereldoorlog, toen een
vloedgolf van z i e k e 1 y k e democratie,
voortgestuwd door dreigementen met re
volutie, ook ons land overstroomde en de
regeering tot maatregelen deed besluiten,
die de sporen droegen van zenuwachtige
o very ling.
In wezen: Ze is de belichaming van
het party-ideaal der socialisten, als wier
scheepsroeper op onderwys-gebied de Bond
v. N. O. gold en nog geldt: één open
bare school voor heel de natie. Onder de
schoon-klinkende leus (mooie leuzen moes
ten in den oorlogstyd een schoonen glimp
geven aan aller-egoïstische oogmerken):
bevordering „van een krachtige ontwikke
ling van het openbaar neutraal
(sic) onderwys” (punt H. van der Bond-ers
programma), bevordering van een breedere
ontwikkeling van het Nederlandsche volk,
moest het* eigenlijk^ doel verbloemd wor
den: één openbare socialistische
school voor heel de natie, de school voor
den arbeider, weg met de bourgeoisie.
De rechtsche party en, wier streven is:
de bijzondere godsdienstige
school regel, de openbare neutrale
school uitzondering, hebben zeker gedacht:
Als de heeren van den Bond deze school
persé willen, welnu, laten we hun d’r zin
geven; wy zullen wel zorgen, dat de by-
z o n d e r e school niet lydt onder de dwaze
bepalingen, die de bourgeoisie-afkeer onzer
tegenstanders der openbare oplegt; wy
vreezen, dat ze het openbaar onderwys zul
len verdemocratiseeren en ver
moorden, welnu, ze hebben het gewild.
Zoo werd de tegenstander met zyn eigen
wapenen bestreden en de bevordering
„vpn een krachtige ontwikkeling van het
openbaar neutraal onderwys”
(punt H van der Bond-ers programma)
werd omgezet in bevordering van een krach-
tigen opbloei van het by zonder onder
wys in het algemeen. Zoo werd de jaren
lange stryd tusschen de byzondere
godsdienstige en de openbare
neutrale school overgebracht naar het
eigen terrein der neutrale school: een
felle stryd tusschen het openbaar neu
traal en het b y z o n d e r neutraal onder
wys, een stryd, die in verschillende plaat
sen van ons land reeds ontbrand is en ook
al in Gouda rumoert.
Volgens deze democratische Wet van
1920 bestaan er:
a. Zesjarige lagere scholen de
republikeinse h-d emocratische
eenheidsschool zonder Fransch, met nor-
maalprograma, dat voor alle openbare
scholen geldt en met dezelfde gemeng
de bevolking. Deze 6-jarige lagere school
vormt den onderbouw van
b. een eventueeie „Kopschool” voor
voortgezet lager onderwys en
